يراندا قاسئم حان تؤرالئ قولجازبا تابئلدئ

تةگةرانداعئ قاجئ حؤسةين مالةك كئتاپحاناسئنان تابئلعان قولجازبالاردئث ءبئرئ «تاريح-ي سافاأية» (سةفةأيدتةر اؤلةتئنئث تاريحئ) دةپ اتالادئ. بذل قولجازبانئث اأتورئ - يسمايل حؤسةيني ماراشي تابريزي. ول ءوز ورتاسئنا مير مؤلاييم بةك دةگةن اتپةن تانئلعان. سونداي-اق ونئث «دا أا» دةگةن لاقاپ اتئ دا بةلگئلئ. اتالمئش قولجازبا سةفةأيدتةر اؤلةتئنئث (XVI-XVIII ғғ.) تاريحئ مةن وسئ اؤلةتتئث كورشئلةس ةلدةرمةن اراداعئ قارئم-قاتئناسئ تؤرالئ سئر شةرتةدئ. بذل قولجازبا - 372 پاراقتان تذراتئن قوماقتئ ةثبةك. بةتتةر سانئ تذگةل ةمةس، باسئندا جانة سوثئندا بةتتةرئ ءتذسئپ قالعان. جازؤئ ناستا ليق ذلگئسئندة تاثبالانعان. قولجازبانئث العاشقئ بولئمدةرئندة سةفةأيدتةر اؤلةتئنئث بيلئككة كةلؤ تاريحئ مةن بيلئك قذرؤئ تؤرالئ اثگئمة بولادئ. ال قولجازبانئث سوثعئ بولئمئندة وسئ اؤلةتتئث ورتالئق ازيا حاندارئمةن قارئم-قاتئناسئ، ولاردئث ءبئر-بئرئمةن اراداعئ ءوزارا ديپلوماتيالئق قاتئناسئ اثگئمة بولادئ. «تاريح-ي سافاأية» قولجازباسئنئث اأتورئ وسئ ةثبةكتئ جازؤ ءذشئن بئرنةشة تاريحي ةثبةككة («راؤزات اس-سافا»، «تاريح-ي الام ارايي ابباسي»، «حابيب اس-سيار») سذيةنگةندئگئن جانة سونداي-اق شئعارمانئ جازؤ بارئسئندا اؤئزشا جةتكةن دةرةكتةر مةن اثگئمةلةردئ پايدالانعاندئعئن تئلگة تيةك ةتةدئ. «تاريح-ي سافاأية» قولجازباسئنئث بئرنةشة جةرئندة قاسئم حاننئث اتئ اتالادئ. شئعارمانئث اأتورئ قاسئم حاندئ دةشتئ قئپشاقتئث «حانئ» كةيدة «پاتشاسئ» دةپ، بئرنةشة جةردة اتاپ كورسةتكةن. اتالمئش قولجازباداعئ دةرةكتةرگة سذيةنسةك، يران شاحتارئ مةن ورتالئق ازيا حاندارئنئث اراسئنداعئ شيةلةنئسكة تولئ وقيعالار اثگئمة بولادئ.
قازاق حاندئعئنا قاتئستئ دةرةك قاسئم حاننئث اتئمةن تئعئز بايلانئستئ. اأتور دةشتئ قئپشاق حانئ قاسئم حان مةن شاحي بةكتئث اراسئنداعئ تارتئستئ باياندايدئ. شاحي بةك بذقارا حانئ ابدوللانئث نةمةرة ءئنئسئ بولئپ تابئلادئ. وقيعا يران شاحئ І يسمايلدئث دةشتئ قئپشاق حانئ قاسئم حانعا حات جازؤئنان باستالادئ. ول قاسئم حانعا جولداعان حاتئندا شاحي بةكتئث ءوزئنئث اتئنا ارنايئ تةثگة سوقتئرعانئن حابارلاپ، وعان قارسئ ارةكةت قولدانباسا، ماسةلةنئث بةتئن الؤ قيئنعا سوعاتئنئن ةسكةرتةدئ. قاسئم حان يران شاحئنا جازعان جاؤاپ حاتئندا شاحي بةكتئث اتئن ءوشئرئپ، ونئث ورنئنا ءوزئنئث اتئن جازدئرتئپ، تةثگة سوقتئرؤعا بذيرئق بةرگةندئگئن حابارلايدئ.
حاتتارداعئ مالئمةتتةرگة قاراپ، يران شاحتارئنئث قاسئم حانمةن قاتتئ ساناسئپ، مامئلةگة جذگئنئپ وتئرعانئن بايقايمئز. مذنئث بارلئعئ قاسئم حاننئث رةسمي حان كوتةرئلگةنئنة دةيئن بولعان وقيعالار ةكةندئگئن ةسكةرگةنئمئز ابزال. قاسئم حاننئث ةسئمئ تاققا وتئرعانعا دةيئن دة تانئمال بولعاندئعئن جانة ساياسي ساحنادا بةدةلئ جوعارئ بولعاندئعئن وسئ قولجازباداعئ دةرةكتةر دالةلدةپ بةرةدئ.
وسئ ؤاقئتقا دةيئن بذل قولجازبا تؤرالئ چ.ستوري «پةرسيدسكايا ليتةراتؤرا» كاتالوگئندا اتاپ كورسةتكةن، ءبئراق ول اتالمئش قولجازبا تؤرالئ اتاپ قانا وتكةن. جالپئ، «تاريح-ي سافاأية» دةگةن اتپةن ساقتالعان قولجازبالار كوپ، ءبئراق سولاردئث ئشئندة اتالعان نذسقا ورتالئق ازيا ةلدةرئنئث تاريحئن زةرتتةؤدة قذندئ دةرةككوز بولئپ تابئلادئ.
قازاق تاريحئنا قاتئستئ قولجازبالاردئث ءبئرئ تةگةرانداعئ قاجئ حؤسةين مالةك اتئنداعئ ذلتتئق كئتاپحانادان تابئلدئ. مذحامماد تاحير أاحيد قازأيني جيناقتاعان ابباس شاحتئث كورشئ ةلدةردئث پاتشالارئ مةن حاندارئنا جازعان ديپلوماتيالئق حاتتارئنئث كوشئرمةلةرئ - «مؤنشاات» جيناعئندا يران شاحتارئ مةن وزبةك حاندئعئ اراسئندا جازئسقان حاتتاردئث قازاق تاريحئن زةرتتةؤگة قوسار ذلةسئ وراسان مول. سةبةبئ سول كةزدةگئ وزبةك حاندارئنئث يران پاتشالارئمةن اراداعئ ديپلوماتيالئق حات الماسؤلارئندا حوراسان، سامارقاند، بذقارا، دةشتئ قئپشاق جانة تاشكةنت ايماعئندا ورئن العان تاريحي وقيعالار اثگئمة بولعان. دالئرةك ايتقاندا، كذش الئپ، قاناتئن كةثگة جايئپ كةلة جاتقان قازاق حاندئعئ تؤرالئ وزبةك حاندارئ يران شاحتارئنا جازعان حاتتارئندا بايانداپ وتئرعان. مئسالئ، ابدؤلمؤمين حاننئث ابباس شاحقا جازعان حاتئندا «دةشتئ قئپشاقتئ مةكةندةگةن قازاقتاردئث سانئ كذننةن-كذنگة ارتئپ، كذشةيئپ كةلة جاتئر، وسئ جايدئ ةسكةرؤ كةرةك» دةپ جازادئ.
قازاقستاننئث يرانداعئ توتةنشة جانة وكئلةتتئ ةلشئسئ قئزمةتئندة جذرگةندة عئلئم جاناشئرئ نذرباح رذستةموأ ذيئمداستئرعان وسئ ءئسساپاردا پارسئ تئلئندةگئ باسقا دا قولجازبالار ةلگة جةتكئزئلدئ. ونئ زةرتتةپ، سارالاپ، عئلئمي اينالئمعا ةنگئزؤ - الداعئ ؤاقئتتئث ةنشئسئندة.
اأتور: عاليا قامباربةكوأا، فيلولوگيا عئلئمئنئث كانديداتئ، ر.سذلةيمةنوأ اتئنداعئ شئعئستانؤ ينستيتؤتئنئث عئلئمي قئزمةتكةرئ
دةرةككوز: «الاش ايناسئ» گازةتتئ