قازاقتئث ويؤ-ورنةكتةرئ قارا ولةث ئسپةتتئ - قئتاي ةلئندة تذراتئن بةلگئلئ ةتنوگراف، جازؤشئ نذريلا قئزئحان قئزئ

زاقپارات /ةرلئك ةرجان ذلئ/ - عالئمدار ويؤ ونةرئ قازاق جةرئن مةكةندةگةن كوشپةلئ تايپالار اراسئندا ةجةلگئ زاماندا-اق (ب.ز.ب. 8-1ع.) دامئعانئن انئقتاپ وتئر.
None
None

ادةتتة كوپشئلئك قاؤئم ويؤ-ورنةكتةردئ ءارتذرلئ زاتتاردئ، ساؤلةت عيماراتتارئن اشةكةيلةؤگة ارنالعان جذيةلئ ئرعاقپةن قايتالانئپ وتئراتئن ءارئ ذيلةسئمدئلئككة قذرئلعان ورنةك-ناقئش دةپ سانايدئ. سوندئقتان ونئث پالساپالئق ماعئناسئنا كوپ جاعدايدا تةرةث بويلاي بةرمةيدئ. ءبئز وسئعان وراي قئتاي ةلئندة تذراتئن بةلگئلئ ةتنوگراف، جازؤشئ نذريلا قئزئحان قئزئن اثگئمةگة تارتقان ةدئك.

- نذريلا اپاي، ويؤ-ورنةكتئث دذنيةتانئمدئق رولئن ءسوز ةتپةس بذرئن وسئ ةكئ ءسوزدئث ماعئناسئن ءتذسئندئرئپ بةرسةثئز؟

-قازاقتئث ويؤ جانة ورنةك دةگةن ةكئ سوزئنئث اراسئندا ماعئنالئق جاقئندئق دا بار، ايئرما دا بار. ادةتتة ويؤ دةپ نةگئزئنةن بةلگئلئ ءبئر زاتتان ويئپ الئنعان نارسةلةردئ ايتادئ. ذعئمدا دا سولاي. اعاش ويؤ، كيئز ويؤ دةگةن سياقتئ ءئس-ارةكةتتةر حالئقتئث تذرمئس-سالتئندا كوپ قولدانئلعان. ال ورنةكتئث ماعئناسئ ودان كةث، شةكسئز دةؤگة بولادئ. شئعؤ تةگئ سولاي بولعانمةن قازاقتئث ونةرئندة ويؤ ادةتتةگئ ءبئر نارسةنئث ناتؤرال ءپئشئنئ ةمةس. مذندا قازاقتئث جاسامپازدئعئ قيالي ويلاؤ دذنيةسئ بار. ول بارئنشا ابستراكتئلانعان بةينة. وندا رومانتيكالئق قيالداؤ قؤاتئ جاتئر. ويؤدا ءبئزدئث اقئل-پاراساتئمئز بةن دذنيةتانئمئمئز كورئنئس تاپقان. ماسةلةن، گولليأؤد فيلمدةرئ پلانةتالار سوعئسئ سياقتئ سئرتتاعئ ونةردئ قيالداسا، ءبئزدئث ويؤ تابيعاتتئث ناقتئ كورئنئسئمةن استاسئپ جاتئر. ويؤدا جاسامپازدئق بار. قذتتئ قازاقتئث قارا ولةث ذيقاسئ ئسپةتتئ. ذيقاستئرا بئلسةث بولدئ. ويؤدئ باستاپقئ كةزدة جةكةلةگةن ادامدار تؤئنداتقانئمةن ولار بئرتة-بئرتة حالئقتئق سيپات العان. ناقتئلئ قاراساث مذندا 5-6 ءتذر بار. بذل قيسئندئ تذسئنگةن ادام ونئث قانداي ستيلدئك تذرلةنؤدةن وتكةنئن دة ايئرا الادئ. ويتكةنئ ءار شةبةر ءوزئنئث ستيلئن جاراتادئ. اتاپ ايتقاندا سةركة ءمذيئزدئ قاراساق ول سةركةنئث ناتؤرال ءمذيئزئ ةمةس. ول جةردة قيالداؤ قؤاتئ جاتئر.

- وسئ ارادا ويؤ تذرلةرئنة كةثئرةك توقتالئپ وتسةثئز؟

- قازاقتئث بارلئق ويؤلارئندا ساناؤلئ عانا ءتذر بار. ءبئرئنشئسئ، سةركة نةمةسة ءسذيئر ءمذيئز. ءوزارا قولتئقتاسئپ كةلةتئن ويؤدئ قوشقار نةمةسة يمةك ءمذيئز دةپ اتايمئز. ورتاسئنان قئستئرئلاتئنئن توبةل دةيدئ. كئشكةنةسئن تانا ءمذيئز دةپ اتايدئ. بذدان باسقا قوس ءمذيئز دةگةن دةگةن تاعئ ءبئر ءتذرئ بولادئ. ولار ءار شةبةردئث قولئنا بارعاندا وزئنشة وزگةرئپ، تذرلةنةدئ. وعان قازئر سئزؤشئلاردان گورئ قاراؤشئلار ات قويئپ جاتئر. كةيبئرةؤلةرئ مئناؤ قئزعا، مئناؤ ةر ادامعا ارنالعان دةپ جاتادئ. ول بةكةر ءسوز. ويؤ كةثئستئك ارقئلئ تذرلةنةدئ جانة كولةمگة عانا باعئنادئ. قانداي دا ءبئر ويؤ جةكة دارا كوركةمدئك شئعارمايدئ. ولار بئرنةشة مذيئزبةن قاباتتاسئپ كةلگةندة عانا كوركةم سيپاتقا ية بولادئ. كوركةمدئك ستيلدئك وزگةرئسكة ةنةدئ دة كةثئستئككة باعئنادئ. كةثئستئك تذمار، شارشئ، رومبئ جانة تاعئ باسقا دا ذلگئلةردة بولادئ.

- قازاق ويؤ-ورنةكتةرئنئث مادةنيةت پةن ونةرگة ئقپالئن قالاي باعالاؤعا بولادئ؟

- مادةنيةت پةن ونةردئث ساباقتاستئعئ دةگةن بار. قئرعئز، موثعول، سوسئن قئتايدئث ئشكئ ولكةسئندةگئ مياؤعئ دةگةن سياقتئ كةيبئر ذلت پةن ذلئستارئندا وسئنداي ويؤلار بار. ونئ كةيبئر كورةي فيلمدةرئندة دة بايقاپ قالدئم. ولار مادةنيةتتئث كةيئنگئ تارالؤئنان الئپ ءجذر مة، جوق وندا ةرتةدةن كةلة جاتقان ساباقتاستئق بار ما، مةن ونئ بئلمةيمئن.

شئنجاثداعئ ياسين قذمار دةگةن ازاماتئمئز «الئستاعئ اتامذرا» دةگةن كئتاپ شئعاردئ. قازاقتئث ويؤ-ورنةگئنئث العاشقئ نذسقالارئ ساق داؤئرئنةن دة ارعئ كةزةثگة اپاردئ. ول قئتايدئث حؤاثحئ دارياسئنئث بويئندا 3300 جئل بذرئن ءومئر سذرگةن شاث مادةنيةتئ داؤئرئندةگئ ءبئر قولا داثعارانئث سؤرةتئنة سالئنعان داثعارادان تابئلئپ وتئر. بذل قئتايدئث كةيئنگئ مادةنيةتئندة ساقتالماعان. ول بذگئنگئ قازاق ويؤئنئث العاشقئ نذسقالارئنئث 2-3 مئث جئلدان ارعئ داؤئرلةردةن باستالاتئن كورسةتةدئ. سودان بةرئ دالا مادةنيةتئ ءبئرقانشا ذلتتارعا تاراعان. ءبئراق ونئ تولئعئمةن جالعاستئرئپ كةلة جاتقان ءبئزدئث قازاق حالقئ عانا. جاهاندانؤ ذردئسئنة بايلانئستئ وتكةن عاسئردئث 80-جئلدارئنان باستاپ مادةني ئقپالداستئق جئلدام جذرؤدة. بذل ارقانداي قذرئلئس نئساندارئ مةن كذندةلئكتئ-تذرمئستئق مادةنيةتتة ايقئن اثعارئلؤدا. سوندئقتان ويؤ-ورنةك جونئندة عالئمدارئمئز جذيةلئ زةرتتةؤ جذمئستارئن جذرگئزؤئ ءتيئس. وكئنئشكة وراي قازئر زةرتتةؤشئلةر ورنةككة اتتئ كوپ تاعادئ. ونئسئ مةنئثشة بولعاندا دذرئس ةمةس. ول تةك ستيلدئث تذرلةنؤئ.

ءبئز قولونةرگة سذيةنگةن حالئقپئز. ءار وتباسئ ونةردئث وتباسئ بولعان. ولاردئ دالا مادةنيةتئ سولاي جاراتقان. ءوزئنئث قاجةتئنة وراي ءار وتباسئ وزئنة كةرةكتئ بذيئمئن ءوز قولئمةن جاراتئپ العان. ةگةر شةبةر بولسا ولاردئث جاساعان زاتتتارئ كوركةم بوپ شئقان.

- ويؤ-ورنةكتئث كذندةلئكتئ ومئردة ةث كوپ قولدانئلاتئن سالاسئ تئگئن بذيئمدارئ دةسةك قاتةلةسپةيتئن شئعارمئز. كذندةلئكتئ تذرمئستا پايدالانئلاتئن كيئم-كةشةكتةردة ول كوبئنةسة تئگئس ارقئلئ جذزةگة اسئرئلادئ. عالامتورداعئ مالئمةتتةرگة قاراعاندا، قئتاي ةلئندةگئ مةرزئمدئ باسئلئمداردا جارئق كورگةن ءبئر ماقالاثئزدا قازاق حالقئندا ينةمةن ورئندالاتئن تئگئستئث 20 دان استام ءتذرئ بار دةگةن ةكةنسئز؟

- حالقئمئزدا تةك ينةنئث كومةگئمةن ورئندالاتئن شاشاق ويؤ، تةپشؤ، جورمةؤ، كوكتةؤ، قوسباسؤ، شالئپ تئگؤ، تذيمةلةپ تورلاؤ، ءئلئپ تورلاؤ دةگةن سياقتئ ءبئرقانشا تئگئس تذرلةرئ بار. وسئ تئگئس تذرلةرئن كةيبئرةؤلةر سةكسةن نةشةگة اپارادئ. مةن وعان تاعئ كةلئسة المايمئن. ولار ينةمةن تئگؤ ادئسئنة بذرمةلةؤ، ادئپتةؤ دةگةندئ قوسئپ تئگئس تذرلةرئن سةكسةنگة اپارئپ ءجذر. ال ناقتئلئ ينة ذستاعان ادامدار ونئث دذرئس ةمةس ةكةنئن جاقسئ بئلةدئ. ءبئزدئث قازاقتا جيئرما نةشة ينة ذستاؤ ونةرئ بار. وكئنئشكة وراي ونئ قازئر 40 قا دةيئنگئ قئز-كةلئنشةكتةردئث ءبارئ بئردةي بئلة بةرمةيدئ. سوثعئ كةزدة ءتئپتئ تئگئس تذرماق ولاردئث اراسئنان كذندةلئكتئ كيئم-كةشةگئنئث ذزئلگةن ءبئرلئ -جارئم تذيمةسئن تئگئنشئگة بارئپ قاداتئپ الؤشئلار شئعئپ جاتئر عوي.

- كورشئلةس يران مةن تذرئكمةن حالئقتارئ الةمگة وزدةرئنئث كئلةمدةرئمةن اتئ شئقتئ. بئزدة دة وزگةلةردئ وزئندئك ةرةكشةلئگئمةن قايران قالدئراتئن وسئنداي ويؤ-ورنةكتئ قولونةر بذيئمدارئ بار ما؟

-ءبئز انانئث مودةلئن، مئنانئث مودةلئن سئزئپ ةشكئمدئ تاثعالدئرا المايمئز. تةك ءوزئمئزدئث ويؤ-ورنةكتةرئمئزدةگئ تابيعي قاسيةت پةن قيالداؤ قؤاتئمئزدئث كوركةمدئگئن سئزؤ ارقئلئ عانا وزگةلةردةن ةرةكشةلةنة الامئز. جالپئ قازاقتئث ويؤ-ورنةگئ دذنية ويؤ-ورنةگئنةن قالمايدئ. ءبئراق ءبئزدئث زةرتتةمةمئز وعان ءالئ جةتة قويعان جوق. ةرةكشةلئك نة دةگةنگة ناقتئ جاؤاپ ئزدةگةن ادام از. ةرتة مة، كةش پة قازاق ويؤ-ورنةگئ دة ءوزئ باعاسئن الؤعا ءتيئستئ. قازئر ءبئزدئث زةرتتةؤئمئز ويؤ-ورنةكتةرگة سةركة ءمذيئز، قوشقار ءمذيئز، پالةنباي-تذگةنباي دةگةنمةن عانا كةلة جاتئر. ناقتئراق ايتقاندا ات قويؤمةن شةكتةلؤدة. ءبئزدئث ءوزئمئزدئث ءتذس ءالئ قازاقشا، ناتؤرالدئ بةينةدة ةمةس.

- قازاق ويؤ-ورنةگئنئث ابستراكتئلئ سيپاتتا بولؤئ يسلام ءدئنئنئث اسةرئنةن ةمةس پة؟

-ولاي دا زةرتتةپ كورسة بولادئ زةرتةؤشئلةر. ءسوزئثنئث قيسئنئ بار ةكةن. مةنئث ويئمشا، قازاق ويؤ-ورنةگئ بذدان ذتپاسا ذتئلعان جوق. ونئ كةيئنگئ تؤما ونةرپازدار دامئتئپ جاثا بيئكتةرگة كوتةردئ. تابيعاتتاعئ ءارقانداي نارسةنئ ناتؤرالدئ تذردة سالا بةرمةي رومانتيكالئق نةمةسة ابستراكتئلئق تذرعئدان كورسةتؤگةن دةن قويؤئمئز قازئر وزئندئك ةرةكشةلئككة اينالئپ وتئر. مةن ونئ وزگةدةن تومةن سانامايمئن. قازاق ويؤ-ورنةگئنئث قاسيةتئ قايدا دةگةندة ءبئز وسئ نارسةگة كوبئرةك ءمان بةرؤئمئز قاجةت سياقتئ. ويتكةنئ حالقئمئزدئث قيالداؤ قؤاتئنئث جوعارئ ةكةنئ ودان ايقئن كورئنةدئ. ءبئز ناتؤرالدئ پئشئندئ بةينةلةؤدة ويؤ-ورنةكتة ةث جوعارئ دةثگةيگة جةتة الدئق. روزا گذلئ، شئرماؤئقتئث يئرئ قانداي دةگةن سياقتئ بةينةلةؤ نئساندارئندا وزگةشة كوركةمدئك شةشئمدةر تابا الدئق. قازاق ويؤ-ورنةگئنئث شئرايئ وسئنئ جاراتقانئمئزدا.

- قازاقتئث ويؤ-ورنةگئن كوركةمونةر ساباعئنا كوبئرةك ةنگئزؤگة مذمكئندئك بار ما؟

- البةتتة. وندا ءارقانداي وقؤشئ ءوز قيالئن دامئتا الادئ. ويؤدئث زاثدئلئقتارئن ذيرةتسة بولدئ. ءارقانداي ادام ءوزئنئث سئزعالئ وتئرعان كولةم كةثئستئگئنة قاراي ولةث قذراستئرعانداي ءوزئنئث شئعارماشئلئق قؤاتئن پايدالانئپ، وزئندئك جةكة تؤئندئسئن جاساي الادئ. ولةث ذيقاسئن تاپقان سياقتئ وندا كوركةمدئككة جةتؤدة ةشقانداي شةك جوق. بذل قازاق ويؤ-ورنةگئنئث الةؤةتئن تولئق كورسةتة الادئ.

- جذمئسئثئزدئث تئعئزدئعئنا قاراماستان سذحباتتاسؤعا ؤاقئت تاپقانعئزعا راحمةت. ةثبةكتةرئثئز جةمئستئ بولسئن.

سوڭعى جاڭالىقتار