ناؤرئزدئ تويلاؤدئث قازاقستانعا لايئقتئ تذجئرئمداماسئن ويلاپ شئعارؤ كةرةك- گ. سةيئتماعانبةتوأا

حالئق بولئپ كةثةسةتئن جايتتار از ةمةس سياقتئ. وسئ ورايدا قازاقپارات تئلشئسئنة سذحبات بةرگةن ق ر پارلامةنتئ ءماجئلئسئنئث دةپؤتاتئ گذلنار سةيئتماعانبةتوأا ءوز ويلارئن ورتاعا سالدئ.
- گذلنار سذلةيمةن قئزئ، وزئثئزگة بةلگئلئ، وسئ شاقئرئلئمنئث دةپؤتاتتارئ 2009- جئلئ 4- ناؤرئز كذنئ ماجئلئستة «قازاقستان رةسپؤبليكاسئنداعئ مةرةكةلةر تؤرالئ» قولدانئستاعئ زاثعا وزگةرئستةر ةنگئزؤدئ قاراستئرعان زاث جوباسئن ماقذلدادئ. سةنات قابئلدانعان زاثعا قازاقستان پرةزيدةنتئ قول قويدئ. سول زاثعا سايكةس مةملةكةتتئك مةرةكة ناؤرئز مةيرامئ ءبئر كذننئث ورنئنا ءذش كذن بويئ، ياعني، 21-23 ناؤرئز كذندةرئ مةرةكةلةنةتئن بولدئ. وسئ ناؤرئزدئث ةرةكشةلئگئ تؤرالئ ايتئپ بةرسةثئز؟
- ناؤرئز - شئعئس حالئقتارئندا تويلاناتئن ةرةكشة مةيرام. بذل تذستا كذن مةن ءتذن تةثةسةدئ. تابيعاتتئث جاثارئپ، كوكتةم كةلئپ، مال تولدةپ، اعاشتار بذرشئك جارئپ، جةر-انانئث بؤسانئپ، كذننئث دة شؤاعئ انئق سةزئلةتئن شاق.
اتام قازاق ةجةلدةن جاثا جئل رةتئندة تويلاپ كةلگةن. قئستان قئسئلئپ شئققان، ماي جايلايتئن قازاق حالقئ كوكتةمنئث شؤاقتئ كذنئنة جةتكةنئنة قؤانئپ، سوعئمنان قالعان سذر ةتئن اسئپ، ناؤرئز كوجةسئن پئسئرئپ، ذيئندةگئ بار جاقسئ كيئمئن كيئپ، وسئ كذندئ ذلكةن مةرةكة قئلئپ تويلايتئن بولعان. بذل ءدئني مةرةكة ةمةس. حالئقتئق ءداستذرلئ مةيرام. سوندئقتان ةلباسئنئث باستاماسئمةن، دةپؤتاتتار قوستاپ، ءذش كذن مةرةكةلةؤ تؤرالئ زاثعا تولئقتئرؤ ةنگئزئلدئ. بذل زاثدئق نةگئزدئ بذكئل قازاقستان حالقئ قؤانا قابئلدادئ دةپ ةسةپتةيمئن.
ناؤرئزدئ تويلاؤ باعئتئندا بئزدة جةتئسپةؤشئلئكتةر بار. ءذش كذندئك مةرةكةنئ تويلاؤدئث تذجئرئمداماسئ كةرةك سياقتئ. ذلتئنا، دئنئنة قاراماي جاثا جئل رةتئندة تويلاؤدئث ءجون-جوسئعئن ءالئ دة ويلاستئرؤ قاجةت. بةرئلگةن ءذش كذندئ ادةتتةگئ دةمالئس كذنئ سةكئلدئ قابئلداؤ باسئم. نةمةسة ناؤرئزدئ قارسئ الؤ وسئ دةپ كوشةگة ساناؤلئ كيئز ءذي تئگةمئز. كونسةرت قويئلئپ، ويئن-ساؤئقتار وتكئزئلةدئ.
ءبئراق ناؤرئزدئث جاقسئ تذجئرئمداماسئن ويلاپ تابؤعا بولادئ. ول ءذشئن تاريحشئلاردئ، مادةنيةتتانؤشئلار مةن ونةرتانؤشئلاردئ، مةملةكةت جانة قوعام قايراتكةرلةردئ، ءداستذردئث قئر-سئرئن تةرةث بئلةتئن ابئز اقساقالداردئ قاتئستئرا وتئرئپ، دوثگةلةك ذستةل وتكئزگةن دذرئس. جان-جاقتئ تالقئلاپ، بةلگئلئ ءبئر جذيةسئن ويلاپ تاؤئپ، بذگئنگئ زامان تالابئنا ساي كةيبئر ةلةمةنتتةردئ قوسا وتئرئپ، كارئنئث دة، جاستئث دا تالابئن قاناعاتتاندئراتئنداي ورتاق پئكئرگة كةلؤ كةرةك. ءذش كذن بويئ كةزةث-كةزةثمةن تويلايتئنداي ةتئپ، نارئق زامانئن دا ةسكةرة وتئرئپ، شاشپاي، توكپةي ءجونسئز شئعئنداردئ شئعارماي، ذرپاققا تاعئلئم-تاربية بةرةتئندةي، ذلتتئق قذندئلئقتارئمئزدئ اسپةتتةيتئن مةرةكة تذرئندة اتالئپ وتةتئن بولسا، عاجاپ بولار ةدئ. تةك قانا ءئشئپ-جةؤمةن، ارزان كوثئل كوتةرؤمةن شةكتةلمةگةنئمئز ءجون.
ايتالئق، ةلئمئزدئث باتئس وبلئستارئندا 14- ناؤرئزدان باستاپ ناؤرئز مةرةكةسئ كةلةدئ. 70 جئل قئلئشئنان قانئ تامعان كةثةس وكئمةتئ كةزئندة دة ول ءداستذر جويئلماعان.
- بالا كةزئثئزدة ناؤرئزدئ قالاي قارسئ العانئن كورئپ ءوستئثئز بة؟
- اشئق تذردة وتكئزؤگة تئيئم سالئنعانئمةن، كئشكةنتاي كذنئمئزدة اتا-انالارئمئزدئث ناؤرئزدئ قارسئ العانئن كورئپ وستئك. كوشةدة ويئن-ساؤئق وتكئزئلمةسة دة، ءار ذيدة ذلكةن دايئندئقتار جاسالادئ. 14- ناؤرئز كذنئ تاثعئ ساعات 6 دان باستاپ جذرتتئث ءبارئ ءذي-ءذيدئ جاعالاپ، كورئسئپ كةتةتئن ةدئ. بئزگة اجةلةرئمئز «كئم ةرتة تذرئپ، 40 ذيگة كورئسةتئن بولسا، سوعان قئدئر اتا نةسئبةسئن بةرةدئ» دةپ ايتاتئن. سول نةسئبةنئ الئپ قالؤ ءذشئن بئزدةر تاث اتپاي ةرتة تذرئپ، ءذي-ذيگة جذگئرئپ، ذلكةن اتا-اجةلةرگة بارئپ كورئسةتئنبئز. ذلكةن ادامدار «بذگئن كورئسؤگة ادامدار كةلةدئ» دةپ، جاقسئ كيئمدةرئن كيئپ كذتئپ وتئرادئ. كةلگةن جاستارعا «جاسئث قذتتئ بولسئن! ءبئر جاسقا شئعؤئثمةن! وسئ جئل تابئستئ بولسئن!» دةپ باتالارئن بةرةدئ. وسئنداي ئزگئ تئلةكتةردئ ةستئپ، كوثئلئمئز تاسئپ، ءماز بولاتئنبئز.
سول كذنئ ءذي-ءذيدئث بارئندة قازان تولتئرئلئپ، قئستان قالعان ءسذر ةت اسئلادئ. باؤئرساق، شةلپةك پئسئرئلةدئ. سول سةكئلدئ ساندئقتاعئ ساقتاؤلئ تذرعان ادةمئ بذيئمداردئ شئعارئپ، ءذيدئث ءار تذسئنا ءئلئپ قويادئ. ذلكةن قاريالارئ بار ذيلةردئث داستارحانئ جايؤلئ تذرادئ. سونئمةن قاتار تذرمئسقا شئققان الئستاعئ قئزئ مةن كذيةؤ بالاسئ نةمةسة بولةك تذراتئن ذلئ مةن كةلئنئ سول كذنئ ارنايئ كةلئپ، اتا-اجةلةرئمةن كورئسةدئ. ءدال سول كذنئ كةلمةسة جئل بويئ «اكة-شةشةمئزگة كورئسؤئمئز كةرةك» دةپ، سئي-سيياپاتئن الئپ، اتا-اناسئنئث ذيئنة بارادئ. «قئستان امان-ةسةن شئقتئثدار ما؟» دةپ حال-جاعدايدئ سذرايدئ. بذل ءاربئر وتباسئنئث جانة اؤئلدئث تويئ سياقتئ بولئپ وتةدئ. حالئق سول كةزدة دة ءوزئنئث ءداستذرئن ساقتاپ، اتا-باباسئن سئيلاپ، كورئسئپ، قذرمةت كورسةتؤدئ وزدةرئنة پارئز سانادئ.
ال ةندئ تاؤةلسئزدئك العاننان كةيئن ماثعئستاؤداعئ ناؤرئز مةرةكةسئن قارسئ الؤ ءراسئمئ جاثارئپ، تذرلةنئپ، حالئقتئق سيپات الدئ. بذگئنگئ تاثدا ذلتتئق داستذرگة وراي مادةني ءئس-شارالار ءوتئپ ءجذر. سول كذنئ بالانئث تذساؤئن كةسئپ، جاثا تذسكةن كةلئننئث بةتئن اشئپ، ذلكةن قاريالاردئ قذرمةتتةپ، داستارحانعا شاقئرئپ، ولاردئث باتا-تئلةكتةرئن الؤ سةكئلدئ شارالار بولادئ.
- ءسئزدئث قانداي ذسئنئسئثئز بار؟
- بذل جةردة وزگة وبلئستار باتئس ايماعئنئث ناؤرئز مةيرامئندا ذلكةندةردئ قذرمةتتةؤ ءداستذرئن السا يگئ بولار ةدئ. ويتكةنئ نارئق زامانئندا اكة-شةشةلةرئن قاريالار ذيئنة اپارئپ تاستاعان ادامدار بار. وكئنئشكة قاراي بذل جايت باسقا ةمةس، قازاق حالقئندا دا پايدا بولدئ. ماسةلةن، قارتتار ذيئنة باراتئن بولساثئز، جذرةگئثئز قان جئلايدئ! ءبئزدئث قاراكوز اتالارئمئز، اجةلةرئمئز سول جةردة جاتئر. ولاردئث بالاسئ جوق بولسا، ءبئرءسارئ. ءبئرئنئث ذلئ، ءبئرئنئث قئزئ بار. قارتتار ذيئندة ءتئپتئ داؤلةتتئ ادامداردئث دا اتا-اناسئ بار ةكةنئ وكئنئشتئ. وسئنداي قاتئگةزدئكتةن ارئلؤ ءذشئن جاقسئ سالت-داستذرلةرئمئزدئ جاثعئرتؤئمئز كةرةك. اكة-شةشةسئن قذرمةتتةپ، وعان سئيلئق جاساپ، بارئپ كورئسؤدئث ءمانئ وتة زور.
ال 22- ناؤرئز بذكئل شئعئس ةلدةرئندة تويلاناتئن ذلكةن مةرةكة. باتئس وبلئستارئندا ول كذنئ ناؤرئز مةيرامئ ءتئپتئ ةرةكشة اتاپ وتئلةدئ.
ءبئزدئث جاقتا 14- ناؤرئز جئل باسئ سانالئپ، اتا-انا كئشكةنتاي بالالارئنا «سةن ذشكة تولدئث، سةن بةسكة تولدئث»،- دةپ ايتادئ. ول مامئر، نة ماؤسئم ايئندا دذنيةگة كةلسة دة، جئل باسئ - ناؤرئزدا 1 جاسقا تولدئ دةپ ةسةپتةلگةن.
ماثعئستاؤ وثئرئندة جئل باسئن امال دةيدئ. «امالئث قذتتئ بولسئن! جاستان-جاسقا تولا بةر! جاثا جئل جارئلقا، ةسكئ جئلئ ةسئركة!» دةپ وسئنداي جاقسئ تئلةكتةر ايتئلادئ.
14- ناؤرئزدا اي جاثادان تؤادئ عوي. حالقئمئز جاثا جئلدئ سودان باستاعان. سوندئقتان ناؤرئزدئ تويلاؤدئث قازاقستان مةملةكةتئنة لايئقتئ تذجئرئمداماسئن ويلاپ شئعارساق، ورئندئ بولار ةدئ.
- «كورئسؤ» دةگةندئ كةيبئر ءوثئردئث ادامدارئ دذرئس قابئلداي المايدئ. ولار ءبئر ادام قايتئس بولسا، سوعان بارئپ كوثئل ايتؤدئ كورئسؤ دةپ ةسةپتةيدئ. ياعني، كورئسؤ ءسوزئن ءبئر عانا ماعئنادا تذسئنةدئ.
- مذنئث ءبارئ دذرئس ذعئنباعاننان شئعادئ. ول زاماندا مال جايلاعان قازاقتار ءار جةردة تذرعان. قئستا قاتئناس مذلدةم ءذزئلئپ قالادئ. اعايئن-تؤما ءبئر-ءبئرئن ذمئتئپ كةتپةسئن، تانئماي جذرمةسئن دةپ، ارالاسئپ تذرسئن دةگةن نيةتتةن تؤعان بولؤئ كةرةك. جاثا جئل كةلگةندة ءذيدئث ذلكةندةرئ «اناؤ اؤئلداعئ تؤئسئمئزدئث نةمةسة قذدامئزدئث ءذي ءئشئ امان با ةكةن؟ قئستان مال جانئ امان-ةسةن شئقتئ ما؟ بارئپ ءبئلئپ كةل»،- دةپ بالالارئن جئبةرةتئن بولعان. ارنايئ اتپةن، تذيةمةن جاقئن-جؤئقتارئنا بارئپ كورئسكةن. وعان قذر قول بارماي، سئي-سياپاتئمةن بارادئ. ناؤرئزداعئ كورئسؤدئث ماعئناسئ سول. ةكئ قولئن الئپ كورئسةدئ. ذلكةن ادامدار، زامانداستار جانة قذدا-جةكجاتتار ءبئر-بئرئمةن ءتوس قاعئستئرئپ، قذشاق جايا كورئسةدئ. «قئستان امان شئقتئث با؟ ءبئر جاسئث قذتتئ بولسئن! امان-ةسةن قاؤئشقانئمئز ءذشئن!» دةپ قؤانا تابئسادئ. سوندئقتان مذنئ قازالئ ذيگة بارعانداعئ جاعدايمةن شاتاستئرؤعا بولمايدئ.
ناؤرئز كةلگةندة مالدئث اؤزئ كوككة ئلئگةدئ. ءتورت تذلئك تولدةي باستايدئ. حالئقتئث اؤزئ اققا تيةدئ. تال-تةرةكتةر بذرشئك اتئپ، كوكتةي باستايدئ. بذل جةردة بذرئن كوشئپ-قونئپ جذرگةن ادامدار ءذشئن قئستان شئعؤ وتة قيئن بولعان عوي. نةشة ءتذرلئ جذتتاردئ باستان كةشكةن. قارئ قالئث، بورانئ كوپ، قئسئ قاتتئ بولعان جئلدارئ مالدارئ قئرئلئپ قالعان. ول كةزدة قئستان شئعؤ ذلكةن تاريحي وقيعا سياقتئ قابئلدانعان عوي.
- ماثعئستاؤ وثئرئندةگئ سئيلاس ادامدارئثئزبةن حابارلاستئثئز با؟ ولار ناؤرئزدئ قالاي قارسئ الئپ جاتئر ةكةن؟
- كذنئ كةشة حابارلاستئم. وبلئستئق مادةنيةت باسقارماسئنئث باستئعئ مايرا عذماروأا ناؤرئزدئث جوعارئ دةثگةيدة ءوتئپ جاتقانئن جةتكئزدئ. ماثعئستاؤدا وتپانتاؤ دةگةن بيئك جةر بار. سول تاؤدئث باسئندا اداي اتاعا ارنالعان ذلكةن تاريحي كةشةن بار. ونئث ئشئندة اقساقالدار باس قوساتئن «اقساراي» اتتئ كةشةندئ قذرئلئس بار. سول كةشةندة اس بةرئلئپ، اقساقالدار اق باتالارئن ايتادئ. وسئ جولئ دا سولاي ءوتئپتئ. استانادان ارنايئ شاقئرئلعان تانئمال جازؤشئ ءابئش كةكئلباي ذلئ بارئپ قاتئسئپتئ. رةسپؤبليكا دةثگةيئندة ونةر كورسةتئپ جذرگةن ايگذل قوسانوأا، تامارا اسار، اقئلبةك جةمةنةي، لذقپان جولداس سئندئ انشئلةر حالئقتئث كوثئلئن كوتةرئپتئ. ناؤرئزعا ارنالعان قويئلئمدار كورسةتئلئپتئ. مايرا عذماروأا: «كونسةرتتئك شارالار 22- ناؤرئزعا دةيئن جالعاسادئ. مذنايشئلارعا ونةرئمئزدئ كورسةتةمئز. ءارئ قاراي ءتذپقاراعان، قاراقيا، ماثعئستاؤ، بةينةؤ اؤداندارئن ارالاپ، ةثبةك ذجئمدارئندا بولامئز»،- دةدئ. قويئلئمداردئ قويئپ، كونسةرت بةرئپ، 22- ناؤرئز كذنئ اقتاؤ قالاسئنداعئ ذلكةن الاثدا وتةتئن اؤقئمدئ شارامةن اياقتالادئ. جئلداعئ ءداستذر بويئنشا ماثعئستاؤ وثئرئندة تؤئپ-وسكةن سةنات پةن ءماجئلئس دةپؤتاتتارئ دا شاقئرئلدئ. الايدا، جذمئسقا وراي بارا المايتئنئمئزدئ ايتئپ، ريزاشئلئعئمئزدئ، تئلةكتةستئگئمئزدئ جةتكئزدئك.
14- ناؤرئز كذنئ ارئپتةستةرئمة تذسكئ اس كةزئندة باتئس وثئرئندة ناؤرئزدئ قالاي قارسئ الاتئنئن ايتتئم. اراسئندا بئلةتئن دةپؤتاتتار دا بولئپ شئقتئ. ارئپتةستةرئم «امال دةگةن نة؟ قالاي كورئسةدئ؟ ونئث شئعؤ تاريحئ قالاي؟» دةپ سذراپ جاتئر. وسئ ءداستذردئث قالاي شئققانئن ايتئپ كةلة جاتئپ: «ءبئزدئث جاقتا قالايدا 13- ناؤرئزدا، نةمةسة 14 ئندة ازداپ قار جاؤادئ. ونئ حالئق «امالدئث اقشا قارئ» دةيدئ. نةمةسة «قذس قاناتئ» دةپ تة اتايدئ. قذستئث قاؤئرسئنئ سةكئلدئ قالئقتاپ تذسةتئنئنة بايلانئستئ شئققان. اتا-بابالارئمئزدئث تابيعات قذبئلئسئن باقئلئپ، ءدال ايتقانئنا تاثعالاسئث. استانادا بذل كذنئ قار جاؤمايتئن شئعار»،- دةپ تةرةزةگة قاراساق، ةلوردامئزدا دا قار جاؤئپ تذر ةكةن. ارئپتةسئم قذرمانعالي ءؤالي تاثدانئسئن جاسئرماي، باتئس ايماعئنداعئ ذلتتئق سالت-ءداستذرئمئزدئث وزئق ذلگئلةرئن وزگة وثئرلةرگة دة ناسيحاتتاعان ءجون ةكةن دةگةن پئكئرئن ءبئلدئردئ.
- ذلتتئق قذندئلئقتارئمئزدئ دارئپتةؤگة قاتئستئ تاعئ دا قانداي ويلارئثئز بار؟
- ماثعئستاؤدا ءالئ كذنگة دةيئن كيئز ءذيدئث بارلئق جابدئقتارئن جاساؤ ءداستذرئ جالعاسئن تاؤئپ كةلةدئ. اعاشئن عانا بةسقالادان ساتئپ الادئ. ال قالعان باؤ، باسقذر، نة كةرةك، ءذيدئث بارلئق جاساؤئن ءوز قولدارئمةن جاسايدئ. كورشئلةر، شةبةر ايةلدةر ءبئر-ءبئرئن شاقئرئپ، قازاقئ قارا قويدئث ءجذنئن ساباپ، ودان كيئز باسئپ، ءذيدئث ذزئك، تؤئرلئق دةگةن قوسئمشا ءسان بةرةتئن بذيئمدارئن جاسايدئ. كيئز ءذيدئث دة شاثئراعئن بئرنةشة ادام بولئپ كوتةرةدئ. قئزدارئنا باؤ مةن باسقذردئ توقؤدئ ذيرةتةدئ. ءشيدئ وراؤ، اياق باؤدئ توقؤ سةكئلدئ ئسمةرلئككة باؤليدئ.
ماثعئستاؤلئقتار قازاقستان پرةزيدةنتئنة كيئز ءذي سئيلادئ. ونئث ءبئرئ قازئر الماتئ قالاسئنداعئ ورتالئق مذراجايدا تذر. جانة ءبئر كيئز ءذي استاناداعئ پرةزيدةنتتئك مادةني ورتالئقتا ورئن تةپكةن. اتئراؤ وبلئستئق مذراجايدا دا ماثعئستاؤ شةبةرلةرئ جاساعان ءبئر كيئز ءذي بار. ةث عاجابئ، ذلتتئق ذلگئدةگئ كيئز ءذيئمئز جاپونيانئث وساكا قالاسئنداعئ مذراجايعا تابئس ةتئلگةن. بارلئق ءسان-سالتاناتئمةن جاسالعان ماثعئستاؤدئث كيئز ءذيئ حالقئمئزدئث ذلتتئق قذندئلئعئ رةتئندة باعالانئپ وتئر.
ماثعئستاؤدا سول سياقتئ قازاقتئث كومزولئ، كاجةكةيئ سةكئلدئ ذلتتئق كيئمدةردئ جاساؤ ءداستذرئ دة ساقتالعان. كةلئن تذسكةن كةزدة بةتاشار ءراسئمئ قازاقشا كيئممةن وتةتئنئ تولئق ساقتالعان. باسقا وبلئستاردا جوعالئپ كةتكةن داستذرلةردئث ءبارئ بئزدة تولئعئمةن ساقتالعان. امالدئ تويلاؤ دا ذلتتئق سالت-ءداستذرئمئزدئث ساقتالؤئنا ءبئر سةبةپ بولئپ وتئر. ءوندئرئس ورئندارئ كوپ شوعئرلانباي، تذبةك وزئمةن ءوزئ بولئپ، مال شارؤاشئلئعئمةن اينالئسئپ، ءئرئ مةگاپوليستةردةن قاشئق ورنالاسقاندئقتان كوپ ءداستذرئمئز وزگةرئسكة تذسپةگةن جانة جويئلئپ كةتپةگةن. ناؤرئز سةكئلدئ حالقئمئزدئث ذلتتئق مةيرامئنا تئيئم سالعان كةزةثدة بيلئكتة جذرگةن ازاماتتارئمئز دا سالت-ءداستذردئ ذستانعانداردئث ارةكةتئنة كوز جذما قاراعان عوي. ول زاماندا ادامداردئ قؤعئنداؤدئث ءتذر-ءتذرئ بولعان. ءتئپتئ كةثةس وكئمةتئ جئلدارئ ءبئر ادامدئ جةرلةگةندة پارتيالئق قئزمةتتةگئ ازامات قذران وقئلعان سوث، بةتئن سيپاعان عوي. سول ءذشئن ونئ جينالئسقا سالئپ، ءبئراز اؤرةگة ءتذسئرئپتئ. ول كذندةر كةلمةسكة كةتتئ. ةندئ جاثا زاماندا جاثاشا ويلايتئن كةز كةلدئ.
- ناؤرئز مةيرامئ تؤرالئ تولئققاندئ اثگئمةلةپ بةرگةنئثئزگة كوپ راقمةت.