قازاق جةرئندةگئ بارساكةلمةس قذپياسئ قاشان اشئلادئ؟

استانا. 18- ناؤرئز. قازاقپارات - بارساكةلمةس - ةجةلدةن قذپيا سئرئ مول ارال. ول جونئندة نةبئر اثئز اثگئمةلةر جةتكئلئكتئ. سونئث ءبئرئ بئلايشا ءوربيدئ.
None
None

باياعئدا وسئ ماثايدا تذراتئن تايپالار اراسئندا جاؤگةرشئلئككة تئيئم بولماي بارا جاتقاننان كةيئن ءلاتپاي دةگةن كئسئ باستاعان رؤ ادامدارئ قذلاق ةستئپ، كوز كورمةگةن الئس جاققا كةتئپ قالؤعا قام جاسايدئ. سوندا بذلارعا تةثئزدئث قاق ورتاسئنداعئ سؤئ تذششئ، شالعئنئ شذيگئن، بالئعئ مول، الؤان ءتذرلئ اث-قذسئ بار، سةكسةؤئلئ قالئث عاجايئپ ارالعا ءوتئپ كةتؤدئ ذسئنؤشئلار تابئلادئ. بذلار مذز قاتقاندا كذزةر جاساپ، سونئث ذستئمةن ارالدئث تورئنة جةتئپ الماق بولادئ. سول ماقساتتا يزةندئ ونداعئ تابيعاتتئ اق جارتاس ءتذبئن پانالاپ، شولپاننئث تؤؤئن كذتئپ وتئرعاندا، ولار جاققان وتتئث ماثايئنا جئرتئق شاپاندئ، تةسئك تئماقتئ ءبئر اقساقال كةلئپ، ءلاتپايعا قاراپ: «ول ارالدان قورئقپاثدار، وندا زذلئمدئق جوق، قاسقئر جوق، ادامدار جوق. ارالدا تابيعاتتئ ساقتاساثدار، باقئتتئ دا ذزاق ءومئر سذرةسئثدةر. ذرپاقتارئث ةشتةثةدةن زارؤلئك كورمةيدئ. مئثعئرعان مال بولادئ. اث-قذستئ ولتئرمةثدةر. اققؤلارعا تيمةثدةر»، - دةيدئ. وسئنئ ايتقان قاريا زاماتئندا قاراثعئلئق قويناؤئنا سذثگئپ، جوق بولادئ. ءلاتپاي ونئث قئدئر ةكةنئن ئشتةي سةزةدئ. ال توبةدةن شولپان كورئنگةن ساتتة تايپا تذگةل ورنئنان قوزعالئپ، مذزدئ كوپئر - كذزةردئث ذستئمةن تئزبةكتةلئپ ءجذرئپ ءوتئپ، ارالدئث قويناؤئنا بارئپ تذسةدئ.

قئستئ وسئ ارالدا جاقسئ وتكئزگةن ءلاتپايدئث جذرتئ كوكتةمگة قاراي تويئنا باستايدئ. قئدئر اتانئث ايتقاندارئ ايداي كةلئپ، كوپ ذزاماي ولار بايي باستايدئ. وسئ ذزاق اثئزدئث اقئرئ ارالداعئ اعايئننئث جئلداردئث جئلئ باياعئ قاريانئث وسيةتئن ةستةرئنةن تارس شئعارئپ، سةكسةؤئلدئ وتاپ، اث-قذستئ قئرئپ، اققؤعا اؤئز سالا باستاؤئ سالدارئنان ءبئر تذندة ماثايدئ تذگةل وردالئ جئلاننئث جالماؤئمةن اياقتالادئ. ارالدئث اتئ سودان بةرئ «بارساكةلمةس» اتالئپتئ. ارينة، اثئزدئث اتئ - اثئز. ءبئراق ارالدئث بارساكةلمةس اتاؤئندا ذلكةن ءمان جاتقانئ انئق. وسئ قورئق جونئندةگئ ناقتئ دةرةكتةرگة سذيةنسةك، بارساكةلمةس مةملةكةتتئك تابيعي قورئعئ ارال تةثئزئنئث ورتاسئنداعئ وسئ اتتاس جةردة العاش 1929- جئلئ قورعالئم رةتئندة پايدا بولسا، 1939- جئلدئث 10 - جةلتوقسانئنان بةرئ وزئنة لايئق مارتةبةگة ية. ونئث ةث بيئك بولئگئ تةثئز دةثگةيئنةن 100 مةترگة دةيئن باراتئن... بارساكةلمةسكة عئلئمي تذرعئدا تذبةگةيلئ زةرتتةؤ ХІХ عاسئردئث ورتا تذسئنا قاراي باستالدئ. العاش 1831- جئلئ ورئس عالئمئ ر. لةأشين ارال تةثئزئندة وسئنداي ارالدئث بار ةكةنئن انئقتاپ، كارتاعا سئزباسئن تذسئرةدئ. پاتشا ذكئمةتئ 1848- جئلئ ارال تةثئزئنئث اؤماعئن زةرتتةؤگة ءبئرئنشئ ةكسپةديسيا شئعارئپ، وعان باسشئ ةتئپ اسكةري تةثئزشئ الةكسةي بؤتاكوأتئ تاعايئندايدئ. سول جئلعئ مامئردئث ورتاسئندا ور بةكئنئسئنةن شئققان كةرؤةن ايدان اسا مةرزئمدة ارال تةثئزئنئث جاعاسئنا جةتةدئ. جاز ورتاسئندا تةثئزگة بةت قويعان ساياحاتشئلار اؤةلئ كوكارالعا ايالداپ، سودان سوث ونئث ارعئ جاعئنداعئ بارساكةلمةسكة ءجذزئپ بارادئ. وسئدان كةيئن بذل جةرگة زةرتتةؤشئ ل.بةرگتئث تابانئ تيةدئ. مئنة، بارساكةلمةستئث اشئلؤ تاريحئ وسئنداي. ايدئندئ ارال زةرتتةؤشئلةردئ ءوزئنئث كةرةمةت تابيعاتئمةن تاثعالدئرادئ. ونئث تابانئن تذگةل جاسئل جةلةك جاپقان. تذششئ سؤئ بار كولدةر كوپ. مذنداعئ وسئمدئكتةردئث كوپشئلئگئ باسقا جةردة مذلدةم كةزدةسپةيدئ. ةكسپةديسيا جةتةكشئسئ ارالدا قذستاردئث 200 ءتذرئ بار ةكةنئن جازادئ. جئلاندار مةن كةسئرتكةلةر، شاياندار مةن بذيئلةر ءورئپ جذرگةن. سةكسةؤئلدئ پانالاعان جايراندار مةن اقبوكةندةر، ءتئپتئ ادامنان ذرئكپةيتئن بولعان.

قورئقتا بذگئندة وسئمدئكتئث 165 ءتذرئ وسةدئ. ولاردئث اراسئندا بذيئرعئن، جؤسان، ادئراسپان، راؤعاش، يتسيگةك، سةكسةؤئل سةكئلدئ سورتاث شوپتةر بار. جانؤارلار الةمئنةن قذلان، اقبوكةن، قاراقذيرئق، ور قويان سئندئ ارال تابيعاتئنا بةيئم حايؤاناتتار تذرلةرئ كةزدةسةدئ. زامانئندا ةلئمئزدئث جازئق دالاسئندا زئر قاعئپ جذرگةن «قازاق قذلانئ» دةپ اتالعان اث دا بولئپتئ. ونئث ةث سوثعئ تذياعئ 1936- جئلئ وسپادار وقتئث قذربانئ بولعانعا ذقسايدئ. سوسئن 1953- جئلدئث قئسئندا تذركئمةنستاننئث بادحئز مةملةكةتتئك قورئعئنان 14 قذلان جةتكئزئلدئ. اكةلئنگةن جانؤارلار جاثا مةكةندئ بئردةن جةرسئنئپ، ذرپاق جايا باستادئ. قورئقتا ذلئ كوش باستالعان 1982- جئلعا دةيئن ولاردئث سانئ 300 گة جةتكةن ةكةن.

وكئنئشكة قاراي، 1997-1999- جئلدارئ بارساكةلمةستئث ارال بولؤدان قالئپ، تذششئ سؤ كوزدةرئنئث جوعالؤئ بذل جانؤارلاردئث جارامدئلارئن تذگةل باسقا جاقتارعا جونةلتؤگة ءماجبذر ةتتئ. سول ؤاقئتتان باستاپ بذل جةردةن ذزئن-سانئ 250 قارالئ قذلان كوشئرئلئپ اكةتئلئپ، نةگئزگئ بولئگئ الماتئ ماثئنداعئ التئنةمةل ذلتتئق پاركئنة جئبةرئلسة، تاعئ ءبئر توبئ ماثعئستاؤ ماثئنداعئ ءذستئرت جوتالارئنا اتتاندئرئلدئ. ال قورئقتئث ءوز باسئندا الئس جولعا شئعؤعا جارامايتئن، كارئ-قذرتاث ةلؤ شاقتئ قذلان الئپ قالئنعان ةدئ. بارساكةلمةس جايلئ ناقتئ دةرةكتةر وسئلاي سئر شةرتةدئ. ارينة، ءبئزدئث ايتپاق بولعانئمئز بذل ةمةس. ءبئراق وسئ ارالعا بايلانئستئ. ةگةردة جاقئندا عالامتوردا پايدا بولعان سةنساسيالئق مئنا ءبئر جايدئ وقئماعاندا بارساكةلمةس جايئندا ءسوز قوزعاماس تا ةدئك. سونئمةن، جاقئندا بوگدة پلانةتالاردان سانالئ تئرشئلئك يةسئن ئزدةؤمةن اينالئسئپ جذرگةن ا ق ش-تئث Search for Extraterrestrіal Іntellіgence ذيئمئ سةنساسيالئق مالئمدةمة جاسادئ. «جةرگة قاراي جات جذرتتئقتاردئث وتة ءئرئ ءذش عارئش كةمةسئ ذشئپ كةلة جاتئر. ءبئرئنئث ذلكةندئگئ شامامةن 240 شاقئرئم. قالعان ةكةؤئ بذعان قاراعاندا شاعئن. ةكةؤئ تارةلكا سةكئلدئ دوثگةلةك بولسا، ءبئرئ سيليندرگة ذقساس، سوپاق. بذل كةمةلةر كذن جذيةسئنئث شةتئنة جاقئنداعاندا انئقتالدئ. قازئر جةرگة قاراي جئلجئپ كةلة جاتقان عارئش كةمةلةرئ پلؤتون پلانةتاسئنئث ماثايئندا. جةرگة قاراي وتة تةز جئلدامدئقپةن كةلة جاتقان بذلار بئزگة جاقسئلئق اكةلة مة، الدة..» دةسةدئ عارئشقا كوز تئگئپ وتئرعان عالئمدار. بذل جونئندة ا ق ش ذكئمةتئنة دة حابارلانعان كورئنةدئ. الگئ كةمةلةردئ الياسكادا ورنالاسقان عارئشتئ زةرتتةيتئن قذرئلعئلار بايقاپ قالسا كةرةك-تئ. بوگدة جذرتتئقتاردئث الئپ كةمةلةرئ قذداي قالاسا، 2012- جئلدئث جةلتوقسان ايئندا جةرگة جةتپةكشئ. ءارئ قاراي نة بولادئ، ءبئر قذدايعا ايان. بذنئ نةگة ايتئپ وتئرمئز. ويتكةنئ ءدال وسئنئ 1949- جئلئ بارساكةلمةس ارالئندا ءابدئرازاق دةگةن قازاق بولجاپ ايتئپ قويعان... سونئمةن، وتكةنگة ورالار بولساق... 1949- جئلئ بارساكةلمةس ارالئ ماثئندا قاتتئ داؤئل بولئپ، قايئقتارئ قيراعان ةكئ بالئقشئ ارالعا كةلئپ جان ساقتايدئ. تولقئننان ارئ بارئپ پانالاؤ ءذشئن الگئ ةكةؤئ ارالدئث ئشئنة بويلاي ةنئپ كةتة بةرگةن. سودان كةيئن ولاردئ ةشكئم كورمةگةن... كةيئننةن باقئتسئزدئققا تاپ بولعان جولداستارئن ئزدةپ بارعان بالئقشئلار ارالدان وتة ذلكةن شار سةكئلدئ ءبئر قذبئلئستئ بايقاعان. شارعا ذقساپ دوثگةلةنگةن تذماننئث كةسئرئ ةرةكشة ةدئ. بذل جونئندة بالئقشئلار جاعاعا ورالعان سوث، جاقئن جةردة ورنالاسقان اسكةريلةرگة حابارلاعان. تاثعاجايئپ قذبئلئستئ كوكتةن زةرتتةؤ ءذشئن ل ي-2 اسكةري بارلاؤ ذشاعئ كةلةدئ. ةرةكشة تذمانعا جاقئنداپ قالعاندا ذشاقتئث موتورئ ءوشئپ، ئستةن شئعادئ. الايدا ذشقئش تاجئريبةلئ بولسا كةرةك، جاعالاؤعا امان-ةسةن قونادئ. اسكةريلةر تاثعاجايئپ تذمان دومالانئپ تذرعان ماثدئ بئردةن قورشاؤعا الئپ، ول جةرگة ءيئسشئل يتتةردئ جئبةرئپ كورةدئ. ءبئر قئزئعئ، تذمانعا جاقئنداپ بارئپ، شاؤئلدةپ ءذرئپ، تاپ بةرگةن يتتةر تذمانعا كئرئسئمةن كوزدةن عايئپ بولئپ، كةرئ قايتپاعان. كةيئننةن بذل جةرگة ماسكةؤدةن فيزيك عالئمدار كةلئپ، زةرتتةؤ جذرگئزگةن. ولاردئث قورئتئندئسئ بويئنشا شارعا ذقساس تذمان دةگةنئمئز مئثداعان توننالئق ايرئقشا سؤ بولئپ شئققان. ةگةردة لابوراتوريالئق جاعدايدا جذزدةگةن توننا سؤدان ميلليگرامم عانا ايرئقشا سؤ ءبولئنئپ الئنادئ ةكةن. ال بذل جةردة مئثداعان توننا ةرةكشة سؤ دايئن تذر. دةمةك، ونئث قذبئلئسئ دا سذمدئق بولماق. بئردة شار-تذماننئث ئشئنة قالايدا كئرئپ بايقاؤ ءذشئن، ارالعا بارجامةن تانك جةتكئزئلگةن. تانكتئث ارتئنا تروس بايلاندئ. الدةقانداي جاعداي بولا قالسا، كةرئ تارتؤ ءذشئن. بروندئ كولئكتئث ئشئندة وتئرعان تانكيستةرگة ذنةمئ بايلانئستا بولئپ، كورگةندةرئن بايانداپ وتئرؤ مئندةتتةلدئ. العا جئلجئعان تانك تذمان-شارعا جاقئنداپ قالعاندا تانكيستةردئث سوزدةرئ ءذزئلئپ كةتكةن. الئستان باقئلاپ تذرعان اسكةري باسشئلار «جةدةل كةرئ قايت» دةگةن بذيرئعئنا تانكيستئث «قايتؤدئث قاجةتئ قانشا، مذندا تاماشا ةكةن!» دةگةن ءسوزئ ةستئلگةندة، ءذزئلئپ كةتكةن. تانكتئ تروس ارقئلئ كةرئ تارتئپ، العاشقئ ورنئنا اكةلئپ، قاقپاقتئ اشقانمةن ئشئندة تانكيستةردئث ءبئرئ دة بولماعان. ادام وتئرماعانداي، جئم-جئلاس. عالئمدار «قايتؤدئث قاجةتئ قانشا، مئندا تاماشا ةكةن!» دةگةن تانكيستئث ءسوزئن جذزدةگةن مارتة قايتا تئثداپ، سارالاپ، زةرتتةگةنمةن داؤئستان ةشقانداي تولقؤدئث، ذركؤدئث نئشانئن بايقاماعان. جذمباق سول قذپيا كذيئندة قالعان.

كةيئننةن ارالعا اسكةريلةر كةلئپ تذرادئ. اسكةريلةرگة جاقئن جةردة، ئشئندة ءبئر عانا ادام تذراتئن كيئز ءذي بولعان. كيئز ذيدةگئ قازاقتئ جاقئندارئ «قاسيةتتئمئن، جئنمةن دة تئلگة كةلة الامئن» دةپ الاسذرعان سوث ارالعا اكةلئپ تاستاعان كورئنةدئ. نئسپئسئ ءابدئرازاق دةگةن الگئ قازاق ارالداعئ تئلسئمئ مول تذمان جونئندة اسكةريلةرگة كوپتةگةن مالئمةتتةر بةرئپ، ونئ زةرتتةؤگة جاردةم بةرگةنگة ذقسايدئ. بئردة اسكةريلةر شاردئ الئستان باقئلاؤ ءذشئن ةكئ مذنارا تذرعئزئپ، بئرئنة وزدةرئ شئعئپ، ةكئنشئسئنة ءابدئرازاق پةن ونئث ايتقاندارئن اؤدارئپ تذرؤ ءذشئن اؤدارماشئ بةرئپ شئعارادئ. عاجايئپ تذمانعا قاراپ سويلةپ كةتكةن قازاقتئث سوزدةرئنئث ئشئنةن اسكةريلةر ةكئ نارسةنئ عانا ايقئن جازئپ العان كورئنةدئ. ءبئرئ مئجئرايعان قازاق ءابدئرازاقتئث بوركئن اسپانعا اتئپ، «مةن 1961- جئلدئث 12- ءساؤئرئ كذنئ ادامزاتتئث عارئشقا ذشقانئنا كؤا بولئپ تذرمئن» دةگةن قؤانئشتئ داؤئسئ دا، ةكئنشئسئ مذنارانئث جاقتاؤشاسئن ذستاپ بذك ءتذسئپ وتئرا كةتئپ، ةثكئلدةپ جئلاپ «ذرپاعئما قيئن بولاتئن بولدئ-اؤ، 2012- جئلئ عارئشتان تذسكةن الئپ كةمة قاسئرةت اكةلمةك» دةپ ايتقانئ. باسقا نة ايتتئ؟ بةلگئسئز. تةك اسكةريلةر الگئ ةكئ ءسوزدئ ةرةكشة قاتتاپ ماسكةؤگة جونةلتكةن ةكةن. راسئندا، اراعا ونداعان جئل سالئپ، ادام بالاسئ عارئشقا اتتاندئ. بذل - 1961- جئلدئث 12- ءساؤئرئ. تئلسئمئ مول تذمانعا قاراپ تذرئپ، ءابدئرازاق سونئ كورگةن. «ذرپاعئما قيئن بولاتئن بولدئ-اؤ، 2012- جئلئ عارئشتان تذسكةن الئپ كةمة قاسئرةت اكةلمةك» دةپ وكسئپ تذرئپ تذمان شاردئث ئشئنةن نةنئ كوردئ ةكةن؟ ةندئ ءبئر اتتاساق، 2012- جئلعا تابان تئرةيمئز. بذگئندة سذيةگئ قؤراپ قالعان ءابدئرازاقتئث 1949- جئلئ ايتقانئ شئندئققا اينالئپ كةلة جاتقانداي. نةگة دةسةث، ا ق ش عارئشتئ زةرتتةؤ مةكةمةلةرئنئث ءبئرئ «جاتجذرتتئقتاردئث الئپ ءذش كةمةسئ جةرگة قاراي جاقئنداپ كةلة جاتئر» دةپ حابارلاؤ ذستئندة. ادامزاتتئ نة كذتئپ تذر؟ «ذرپاعئما قيئن بولادئ-اؤ» دةپ ءابدئرازاق نةگة جئلادئ؟ راسئندا، قاسئرةت كوكتةن كةلمةك پة؟ مذحيتتئث ار جاعئندا كذن كةشكةن، بذگئندة قذرئپ كةتكةن ذندئستةردئث مايا تايپاسئنئث كذنتئزبةسئ دة 2012- جئلدئث جةلتوقسان ايئمةن ءتامامدالؤشئ ةدئ. ارئ قاراي تئرلئك جوق، اقئرزامان دةسكةن ةدئ، ذندئستةر... كئم ءبئلسئن؟ ال بارساكةلمةس ارالئنداعئ جذمباق شار تذمانعا كةلةتئن بولساق، كةيئننةن ونئ زةرتتةؤ مذلدة توقتاعان. ويتكةنئ سول كةزدةگئ عئلئم مةن تةحنيكا ونداي تئلسئمئ مول قذبئلئستاردئ زةرتتةؤگة قابئلةتسئز ةدئ. جذمباق سول كذيئندة شةشئلمةي قالعان. دةگةنمةن وسئدان جيئرما جئل بذرئن جةر سةرئگئ ارال تةثئزئنئث تابانئنان ادامزاتقا بةلگئسئز تاثبالاردئ سؤرةتكة ءتذسئرئپ العان كورئنةدئ. سؤرةتتة وتة ءئرئ سئرئ بةلگئسئز تاثبالار ايشئقتالعان. زةرتتةؤشئلةر بذل تاثبالاردئ ةشقانداي ادام بالاسئ جاساماعان، نة بولماسا تابيعاتتئث وزئنةن بولعان ةمةس، وزگة ءبئر وركةنيةت يةلةرئنئث قولتاثباسئ دةگةن تذجئرئمعا كةلگةن. دةمةك، بارساكةلمةس ءالئ تالاي قذپيانئ باؤئرئنا باسئپ جاتقانعا ذقسايدئ...

سةيسةن امئربةك ذلئ

دةرةككوز:«ايقئن» گازةتتئ

سوڭعى جاڭالىقتار