كيئز ءذيدئث قادئرئن ذمئتئپ بارا جاتقان جوقپئز با؟

كيئز ءذي ءبئر جةردةن ةكئنشئسئنة كوشكةندة تئگؤ مةن جئعؤعا وتة قولايلئ بولدئ. قئسقاسئ، ذلان-عايئر دالانئث ارعئ-بةرگئ قيئرئنا قونئس اؤدارئپ ذيرةنگةن قازاق حالقئ ءذشئن ودان قولايلئ باسپانا جوق-تئ. قازئر اتا-بابادان اماناتقا اينالعان جادئگةردئ تةك ماقتانئش تذتامئز. «تةك» دةگةن ءسوزدئ تةككة ايتئپ وتئرعان جوقپئز. ويتكةنئ عارئشپةن ةكئ ارانئ كذندةلئكتئ جول ةتئپ العان بذگئنگئ كةزةثدة ءبئزدئث وتكةن تاريحئمئزعا كوز جذما قاراي باستاعانئمئز جاسئرئن ةمةس. وسئ كذندةرئ مةيرام كةزئندة عانا اق شاثقان كيئز ءذيلةر كوزگة تذسكةنئ بولماسا، قالعان ؤاقئتتا مذراجايدان سؤرةتئن كورةتئن مذراعاتقا اينالئپ بارا جاتئر ةمةس پة؟!
اثگئمةنئث اشئعئن ايتايئق، قازئر قازاق ةلئندة ونئ جاسايتئن ادامدار كةمدة-كةم. راس، كةزئندة التئن قولدئ شةبةرلةر از بولعان جوق. ءتئپتئ كةشةگئ ذلتتئق ذستئنئمئز ذمئتئلا باستاعان كةثةستئك كةزةثدة دة قازاقستاندا كيئز ءذي جاسايتئن ارنايئ كاسئپورئندار جذمئس ئستةگةنئ بةلگئلئ. قازئر شة؟ ولاردئث بارلئعئ دا كوزدةن عايئپ بولدئ. بذگئنگئ تاثدا قولئثا شام الئپ ئزدةسةث دة، كيئز ءذي جاسايتئن شةبةرلةردئ تابا قويؤئث - ةكئتالاي نارسة.
90-جئلدارعا دةيئن سئر ءوثئرئنئث جاثاقورعان اؤدانئندا وسئنداي باسپانا جاساؤعا كوثئل ءبولئندئ. اتالمئش اؤدانداعئ قالعان سئر ةلدئ مةكةنئندة كيئز ءذي جاسالعان ةدئ. قازئر سول ادامداردئث بارلئعئ جذمئسسئز قالدئ. بولماسا كذندةلئكتئ كذيبةثمةن تئرشئلئكتئث باسقا تذرلةرئن كاسئپ ةتئپ جاتئر. ال ءبئز بولساق، ونئ سئرتتان ساتئپ الؤعا ءماجبذرمئز. ارينة، «كئسئدةگئنئث كئلتئ اسپاندا» بولاتئنئ تاعئ دا بةلگئلئ. قاراقالپاق جةرئندة جاسالاتئن كيئز ذيلةردئث ةث ارزانئ 3 مئث ا ق ش دوللارئنان كةم ةمةس.
جارئلقاسئن كةنجةبةكوأ، قئزئلوردا وبلئستئق ءماسليحاتئنئث دةپؤتاتئ:
- راس، كيئز ءذيدئ قاراقالپاق اعايئنداردان ؤداي باعاعا ساتئپ الاتئن بولدئق. ءبئز ءذشئن ول تةك مةيرامدا كةرةك دذنية سةكئلدئ. جاز ايلارئندا ونئث ئشئندة تئنئعؤدئث ءوزئ كةرةمةت ةمةس پة؟ جالپئ، ونئ تؤريزم سالاسئندا پايدالانؤعا ابدةن بولادئ. بئرئنشئدةن، شةتةلدةن كةلگةن مةيماندار ءبئزدئث ذلتتئق بايلئعئمئزدئ باعالايدئ. ةكئنشئدةن، ءبئز وسئ ارقئلئ ءوزئمئزدئث ذرپاعئمئزدئ تاربيةلةي الامئز. ذشئنشئدةن، بذگئنگئ كذنئ سانئ ازايئپ بارا جاتقان التئن قولدئ شةبةرلةردةن كوپ قذپيانئ ذيرةنئپ الامئز. قئسقاسئ، كيئز ءذي ءبئزدئث ذلتئمئزدئث برةندئ ةمةس پة؟ وكئنئشكة قاراي، وعان قازئر ةشكئم كوثئل ءبولئپ وتئرعان جوق. وتكةنئمئزدئث تامئرئنا بالتا شاؤئپ جاتقان سةكئلدئمئز. ءبئر عانا كيئز ءذيدئث بوساعاسئنان شاثئراعئنا دةيئنگئ بولشةكتةردئث جذزدةن استام اتاؤئ بار ةكةن. قازةكةم ول تؤراسئندا 500 دةن استام ماقال-ماتةلدئ ارتتا قالدئرئپتئ. ياعني كيئز ءذيدئ زةرتتةيتئن بولساق، تالاي-تالاي تومعا اينالار ةدئ.
راس، بذگئنگئ ذرپاق كيئز ءذيدئ ذلتتئق مةيرام كةزئندة عانا كورةدئ. سوندئقتان ولار ئشئندةگئ بذيئمدارئ جايئندا ماردئمدئ ةشتةثة ايتا قويؤئ ةكئتالاي. تاعئ دا ايتا كةتةرلئگئ، كيئز ءذي بولشةكتةرئنئث قانداي اعاش تذرلةرئنةن جاسالاتئنئ جونئندة بذگئنگئ بؤئن تذگئل، ورتا جاستاعئ ادامداردئث وزدةرئ دة ءجوندئ ةشتةثة بئلة بةرمةيدئ. وسئلاي كةتة بةرسة، ةرتةثگئ ذرپاق ونئ تةك ينتةرنةت پةن تةلةديداردان عانا كورةدئ ةمةس پة؟ كيئز ءذيدئث سذيةگئ كةرةگة، ؤئق، شاثئراق پةن ةسئكتئ ذيشئلةر ارنايئ جاسايدئ. ولاردئث ايتؤئنشا، اعاش قاثقاسئ ذيةثكئ مةن تالدان دايئندالادئ. ال كيئز ءذيدئث اعاش ةسئگئ مةن ةسئكتئث ماثدايشاسئ، تابالدئرئق جانة وزگة بذيئمدارئنا سامئرسئن اعاشئ كادةگة جاراتئلادئ. قئزئعئ، كيئز ذيگة شةگة قولدانئلمايدئ. ءتئپتئ ونئث قذرامئندا سئنا دا بولمايدئ ةكةن.
سايدئلدا سادؤاقاسوأ، سئرداريا اؤدانئنداعئ قولونةر شةبةرئ:
- مةنئث اتالارئم دا ايماققا بةلگئلئ ذستا ادامدار بولدئ. ونئ تةرةثوزةك ماثايئنداعئ جذرت ءالئ دة جاقسئ بئلةدئ. ولار كةزئندة كيئز ءذي جاساؤمةن دة اينالئستئ. بذل تئرشئلئككة ءوزئم دة كوثئل ءبولدئم. وكئنئشتئسئ، قازئر كيئز ذيگة قاجةتتئ شيكئزات كوزدةرئ دة ازايئپ كةتتئ. بذرئن سئردئث جاعاسئندا ذيةثكئ، سامئرسئن جانة تالدار كوپ ةدئ. بذگئنگئ كةزةثدة ول اعاشتار مذلدةم ازايئپ كةتكةن. مةنئث ويئمشا، ءبئز، اعا بؤئن، وسئ كاسئپتئث قئر-سئرئن قازئرگئ جاستارعا ذيرةتؤئمئز كةرةك. ونئ كاسئپتئك مةكتةپتةر جانئنان قذرامئز با، وسئ جاعئن ويلاسقانئمئز ورئندئ بولار ةدئ.
اتا-بابالارئمئز اق شاثقان كيئز ذيلةردئ اقوردا دةپ اتاپ جاتاتئن. ونئث سئرئ مئنادا سةكئلدئ. اتالمئش ارداقتئ دذنيةمئز ارقئلئ ذلتئمئز دذنيةتانئمئ قالئپتاستئ. قازئر عالامدئق دةثگةيدة جاهاندانؤ ءجذرئپ جاتقان ؤاقئتتا ءبئز ذلتتئق ذستئندئ ساقتاپ قالامئز دةسةك، وسئنداي قذندئلئقتاردئ ءوز دةثگةيئندة باعالاي بئلگةنئمئز ابزال. وركةنيةتتئ ءومئردئث كوشئنة ئلةسكةن ةلدةر دة ءوزئنئث وتكةنئن وزگة جذرتقا اسپةتتةپ كورسةتئپ جاتادئ. ءبئز شة؟ ازئرگة وسئ جاعئ ولقئ سوعئپ تذرعان جايئ بار...
كةرةك دةرةك
كةرةگة سانئنا قاراي كيئز ذيلةر 3-4 قاناتتان 30 قاناتقا دةيئن بارادئ. ولاردئث كةثدئگئ 3،5 مةترگة جةتسة، بيئكتئگئ 1،7 مةترگة جةتةدئ.
اأتور: ءادئلجان ذمبةت، قئزئلوردا وبلئسئ
دةرةككوز: «الاش ايناسئ» گازةتئ