قازاقستان مةن قئتاي ةكئ ةل ئنتئماقتاستئعئندا «سامذرئق-قازئنا» قورئ ماثئزدئ رول اتقارادئ - ق.كةلئمبةتوأ

ةلباسئنئث قئتاي باسشئلئعئمةن عانا ةمةس، ول ةلدةگئ بيزنةس-ةليتا وكئلدةرئمةن دة ءوزارا بايلانئستئ بةلسةندئرگةن بذل ماثئزدئ ساپارئ ةكئ مةملةكةت اراسئنداعئ قارئم-قاتئناستئ جاثا دةثگةيگة كوتةردئ. پرةزيدةنتتئث ق ح ر-عا ساپارئنئث قورئتئندئسئ تؤرالئ قازاقپارات تئلشئسئنة بةرگةن سذحباتئندا «سامذرئق-قازئنا» ذلتتئق ءال-اؤقات قورئ» ا ق باسقارما ءتوراعاسئ قايرات كةلئمبةتوأ ايتئپ بةردئ.
- قايرات نةمات ذلئ، ةلباسئنئث قئتايعا جاساعان وسئ ساپارئ اياسئندا قانداي كةلئسئمدةرگة قول قويئلدئ؟
- اؤةلئ توقتالا كةتةتئن ماسةلة، «قازمذنايگاز» ذلتتئق كومپانياسئ سوثعئ 2-3 جئلدا قئتايلئق ارئپتةستةرئمئزبةن ءوزارا تذسئنئستئككة قول جةتكئزئپ وتئر. سونئث ناتيجةسئندة، مةملةكةت باسشئسئنئث ساپارئ بارئسئندا ذرئقتاؤ گاز كةن ورنئندا بئرلةسئپ يگةرؤ جذمئستارئن جذرگئزؤ تؤرالئ كةلئسئمگة قول قويئلدئ. كةلئسئم بويئنشا قازاقستاننئث باتئسئنان وثتذستئگئنة قاراي تارتئلعان «بةينةؤ-بوزوي-شئمكةنت» قذبئرئن گازبةن تولتئرئپ، ول گازدئ ارئ قاراي قئتاي نارئعئنا ةكسپورتتاؤ كوزدةلئپ وتئر.
سونئمةن قاتار قئتاي تاراپئ قازاقستان اؤماعئ ارقئلئ تذرئكمةنستاننان قئتايعا دةيئن سوزئلئپ جاتقان گاز قذبئرئن سالعانئ بةلگئلئ، ياعني وسئ قذبئرعا ءبئزدئث تاراپئمئزدان تاعئ بئر تارماق قوسئلادئ. بذدان بولةك، تذرئكمةنستاننان قازاقستان اؤماعئ ارقئلئ ءوتةتئن گاز قذبئرئنا تاعئ دا ءبئر تارام قوسئمشا قذبئر قوسؤ جايئ تالقئلانؤدا. وسئنئ ةسكةرسةك، ورتالئق ازيادان (تذرئكمةنستان، وزبةكستان، قازاقستان) قئتايعا قاراي ةكسپورتتالاتئن گاز بويئنشا قازاقستان شئن مانئندة گةو ةكونوميكالئق مانةأر الاثئنا اينالئپ كةلةدئ.
مةنئث ويئمشا، «قازمذنايگاز» كومپانياسئنئث قئتاي ذلتتئق مذناي-گاز كورپوراسياسئمةن سةنئمدئ ارئپتةستئك بايلانئستارئ اسا ماثئزدئ بولئپ تابئلادئ. جالپئ قئتايدئث قازاقستانعا بةرگةن 10 ميلليارد دوللار قاراجاتئنئث 5 ميلليارد دوللارئ مذناي-گاز سةكتورئنا باعئتتالدئ. وسئ 5 ميلليارد دوللار قارجئ ةكئ ءئرئ جوباعا جذمسالدئ. ءبئرئنشئ جوبا بويئنشا «ماثعئستاؤ مذنايگاز» ا ق-نئث اكسيالارئ ساتئپ الئندئ. ال ةكئنشئ جوبا اياسئندا «قازمذنايگاز» جانة قئتايدئث ذلتتئق مذنايگاز كورپوراسياسئ «بةينةؤ-بوزوي-شئمكةنت» گاز قذبئرئنئث قذرئلئسئن سالئپ، قازاقستاننئث وثتذستئگئن گازبةن قامتاماسئز ةتئپ، گازدئ قئتايعا ةكسپورتتاؤ ءذشئن 2،6 ميلليارد دوللار قارجئ الاتئن بولادئ. قازاقستاننئث ةلدئ مةكةندةرئن گازداندئرؤ ءذشئن اتالعان جوبانئث ماثئزئ زور ءارئ بذل جوبا اؤقئمدئ ةثبةك رةسؤرستارئن يةلةنئپ وتئرعان ةلدئث وثتذستئگئندةگئ ونةركاسئپتئث دامؤئنا ذلكةن مذمكئندئك اشادئ.
ةكئنشئ اتاپ وتةرلئگئ، ساپار اياسئنداعئ اتوم ةنةرگةتيكاسئ سالاسئنداعئ ئنتئماقتاستئق بويئنشا ءوزارا تذسئنئستئككة قول جةتكئزئلدئ. مةملةكةت باسشئسئ ن. نازاربايةأ بذنئ وسئ ساپاردئث باستئ جةتئستئگئ رةتئندة اتاپ كورسةتتئ. «قاز اتوم ونةركاسئپ» ذ ك» ا ق قئتايلئق كومپانيالارمةن كةلئسئمگة قول قويئپ، ونئث اياسئندا قازاقستاننان قئتايعا ذزاق مةرزئم بويئ، ياعني 10 جئلدا 55 مئث توننا ؤران جةتكئزؤ ماسةلةسئ قاراستئرئلؤدا. قئتايدئث يادرولئق-ةنةرگةتيكالئق كورپوراسياسئنئث ذزاق مةرزئمدئ ارئپتةسئ بولؤ بذل - قازاقستاننئث ذلكةن جةثئسئ. ويتكةنئ، اتالمئش كورپوراسيالاردئث جاثا اتوم ستانسالارئن سالؤ بويئنشا وتة اؤقئمدئ، ءورشئل جوسپارلارئ بار.
دةگةنمةن، مةملةكةتتئك ساپار بارئسئندا قول جةتكئزئلگةن ماثئزدئ ماسةلة بذل عانا ةمةس. ةث باستئسئ، حؤ سزينتاو (حؤ جينتاؤ) جانة أةن سزياباو (ؤئن جياباؤ) قازاقستان رةسپؤبليكاسئن ةكسپورتتالاتئن تابيعي ؤراننئث كوزئ رةتئندة عانا ةمةس، بولاشاقتاعئ تةحنولوگيالئق ارئپتةس ةل رةتئندة قاراستئراتئندارئن تاعئ دا راستادئ. ءبئز قازئردئث وزئندة قئتايعا «وتئن تابلةتكالارئن» جةتكئزؤدئ قولعا الئپ جاتئرمئز، بذلار سول ةلدة وثدةلةتئن بولادئ. سونئمةن قاتار قازاقستاندا جئلؤ بولةتئن قذرالداردئ جاسايتئن بئرلةسكةن ءوندئرئس قذرؤ مذمكئندئكتةرئن قاراستئراتئن كةلئسسوزدةر جذرگئزؤدةمئز.
بذدان باسقا، ساپار اياسئندا بئرلةسكةن يادرولئق ينأةستيسيالئق قور قذرؤ تؤرالئ مةموراندؤمعا قول قويئلدئ. قئتاي ةلئندةگئ اتوم ستانسالارئنئث قذرئلئسئن قارجئلاندئراتئن بذنداي مةموراندؤمدئ - تاريحي كةلئسئم رةتئندة اتاؤعا بولادئ. سونداي-اق قازاقستانداعئ اتوم ستانسالارئنئث قذرئلئسئ بويئنشا ارئپتةستئك ماسةلةلةرئ دة تالقئلاندئ. وسئنئث ءبارئ قازاقستاننئث الةمدةگئ №1- تابيعي ؤران وندئرةتئن ةل عانا ةمةس، كةلةشةگئ زور قئتاي سةكئلدئ ةلدئث يادرولئق ةنةرگةتيكاسئ ءذشئن سةنئمدئ ارئپتةس رةتئندة قالئپتاسقانئن دالةلدةيدئ.
ءذشئنشئ باعئت - «قازاقستان تةمئر جولئ» ا ق-ئ مةن قئتاي تةمئر جول مينيسترلئگئ اراسئنداعئ مةموراندؤم. بذندا نةگئزئنةن استانا مةن الماتئنئث اراسئندا جئلدامدئعئ جوعارئ تةمئرجول قذرئلئسئن سالؤ مذمكئندئكتةرئ قامتئلادئ. جالپئ، بذل تةمئر جولدئث سذلباسئ جونئندة كورشئلةس ةلدئث تةمئرجولشئلارئ اراسئندا ايقئن تذسئنئك بار. قازئر جوبانئث تةحنيكالئق-ةكونوميكالئق نةگئزدةمةسئ جانة جالپئ قذنئ قاراستئرئلؤدا. «قورعاس-جةتئگةن» تةمئر جول قذرئلئسئ سالئنئپ جاتقانئن بئلةتئن شئعارسئز. ياعني، وسئنداي جوبالار ارقئلئ ءبئز شئنئمةن دة ازيانئث كولئكتئك-كوممؤنيكاسيالئق كةثئستئگئندة ئقپالداسا الاتئن بولامئز. بذل جاثا سذرلةؤ، ءبئزدئث ءوزارا قارئم-قاتئناس تاريحئمئزدئث جاثا كةزةثئ، ويتكةنئ وسئنئث ءبارئ - جوعارئ تةحنولوگيالئ يننوأاسيالئق ءونئم بولئپ تابئلادئ. ةگةر، بذعان دةيئن، ءبئزدئث ءوزارا بايلانئستارئمئزدئث نةگئزئن ةنةرگةتيكالئق رةسؤرستار قذراعانئن جانة ونئث ءوزئ ستراتةگيالئق مانگة ية بولئپ قالئپ كةلة جاتقانئن ةسكةرةتئن بولساق، مئناداي جوبالار يننوأاسيالئق-تةحنولوگيالئق سالاداعئ ئنتئماقتاستئق تؤرالئ ءسوز قوزعاؤعا بولاتئنئن بئلدئرةدئ.
- شيكئزاتتئق ةمةس سالاداعئ ئنتئماقتاستئعئمئزدئث جاي-كذيئ قالاي؟
- ةكونوميكانئث شيكئزاتتئق ةمةس سةكتورئنا ارنالعان جوعارئدا ايتئلئپ وتكةن 5 ميلليارد دوللار شةثبةرئندة بئرلةسكةن حيميا كومپانياسئ قئتايلئق «سينوپةك» كورپوراسياسئمةن كةلئسئم جاسادئ. بذل كةلئسئمگة سايكةس قئتايلئق كومپانيا اتئراؤ قالاسئندا گاز حيميالئق كةشةن سالاتئن بولادئ. سونئمةن قاتار وسئ ئنتئماقتاستئق اياسئندا قازاقستاننئث دامؤ بانكئ مةن قئتاي «ةكسيم بانكئ» اراسئندا 1،38 ميلليارد دوللاردئ قذرايتئن جةكة كرةديتتئك كةلئسئم جاسالدئ. بذعان دةيئن اتئراؤ مذناي وثدةؤ زاؤئتئ بويئنشا 884 ميلليون دوللاردئث كةلئسئمئنة قول قويئلعان بولاتئن. ءبئز وسئ جةلئنئ تاثداپ وتئرمئز جانة كةلةشةكتة ةلئمئزدئث باسقا دا مذناي وثدةؤ زاؤئتتارئن جاثعئرتؤ جذمئستارئ كذتئپ تذر.
بذدان باسقا، اعئمداعئ جئلدئث ماؤسئمئندا استانا قالاسئندا وتةتئن ش ئ ذ-نئث ونجئلدئق مةرةيتويئ اياسئندا بولاتئن مةملةكةت باسشئلارئنئث كةلةسئ كةزدةسؤئنة دةيئن «سامذرئق-قازئنا» قورئ مةن قئتايلئق «داتان» كورپوراسياسئ قازاقستانداعئ جةل ةنةرگةتيكاسئ قوندئرعئلارئن دامئتؤ جانة كومئردئ گازداندئرؤ تةحنولوگياسئ تؤرالئ ماسةلةلةردئ پئسئقتايتئن بولادئ.
- ءسئز قازاقستاننئث تاؤ كةن-مةتاللؤرگيا كةشةنئنئث دامؤ پةرسپةكتيأاسئن قئتايمةن بايلانئستئراسئز با؟
- ةلباسئ ساپارئنئث بارئسئندا تاؤ كةن-مةتاللؤرگياسئ كةشةنئن دامئتؤعا دا ايرئقشا نازار اؤدارئلدئ. بذل رةتتة «قازاق مئس» كومپانياسئنئث قئتايلئق ارئپتةستةرئمةن جذمئسئنا توقتالعان ماثئزدئ، ونئث ئشئندة بوزشاكول كةن ورنئ بويئنشا ارئپتةستئك جولعا قويئلعان. جوبانئث جالپئ قذنئ - 2،7 ميلليارد دوللاردئ قذرايدئ جانة قازئردئث وزئندة اقتوعاي كةن ورنئندا ءتيئستئ جذمئستار اتقارئلؤدا. ءبئز ءذشئن بذل ماثئزدئ، ويتكةنئ تاؤ كةن-مةتاللؤرگيا سالاسئنئث دامؤ پةرسپةكتيأاسئندا قئتايلئق نارئققا شئعؤ ءذشئن سول ةلدئث كومپانيالارئمةن ارئپتةستئك ماثئزدئ رول اتقارادئ. بذنئ ءبئزدئث «قازاق مئس» جانة ENRC كومپانيالارئ دا قؤاتتاپ وتئر. «سامذرئق-قازئنا» قورئ مةن ق د ب اراسئندا 2 ميلليارد دوللاردئ قذرايتئن كةلئسئم جاسالعان بولاتئن، سوعان سايكةس كةلةشةكتة اتالمئش قاراجاتتئ تاؤ كةن-مةتاللؤرگياسئ سالاسئن جاثئرتؤعا بولؤ كوزدةلةدئ. وسئنداي كةلئسئم سالاداعئ وزئندئك قذندئ تومةندةتئپ، ةثبةك ونئمدئلئگئن ارتتئرؤعا جاردةمدةسةدئ. بذنداي جوبالار اياسئندا بئرنةشة مئثداعان قوسئمشا جذمئس ورئندارئ قذرئلادئ، بيؤدجةتكة سالئقتئق تذسئمدةر دة ناقتئ تذردة ةسةلةنةدئ. بذل رةتتة ENRC -تئث ءبئرقاتار كاسئپورئندارئن، اتاپ ايتقاندا سوكولوأ-سارئباي كةن بايئتؤ وندئرئستئك بئرلةستئگئن جانة قازحرومدئ جاثعئرتؤ كوزدةلؤدة. جالپئ العاندا، شامامةن 15 ميلليارد دوللار قازاقستاننئث يندؤستريالئق-يننوأاسيالئق ستراتةگياسئن جذزةگة اسئرؤعا باعئتتالادئ.
- ءسئز وتاندئق كومپانيالاردئث IPO -عا شئعؤ پةرسپةكتيأاسئن قالاي باعالايسئز؟
- اعئمداعئ جئلدئث اقپان ايئندا وتكةن «نذر وتان» ح د پ سيةزئندة پارتيا باسشئسئ، ةلباسئ ن. نازاربايةأ ءبئزدئث كومپانيالارئمئزدئ IPO -عا شئعارؤ جونئندةگئ ءذشجئلدئق باعدارلاما ازئرلةؤ جونئندة ناقتئ تاپسئرما بةردئ. كومپانيالار اكسيالارئنئث ءبئر بولئگئن قابئلداؤ «حالئقتئق IPO » تةتئگئ ارقئلئ جذزةگة اسئرؤ ذسئنئلادئ. بذگئنگئ كذنئ ءبئز قارجئ مينيسترلئگئمةن بئرلةسة وتئرئپ وسئ ماسةلةنئ پئسئقتاپ جاتئرمئز، جاقئن ارالئقتا ذسئناتئن بولامئز.
بذل رةتتة ءبئز ةكئ ينأةستيسيالئق قور اياسئندا ئنتئماقتاسؤدئ پئسئقتاؤدامئز. بذلاردئ قازاقستانداعئ جانة قئتايداعئ العاشقئ جوبا رةتئندة - «سيتيك-قازئنا» جانة «سيتيك كاپيتال» كومپانيالارئ بئرلةسئپ جذزةگة اسئرادئ. قازاقستاندئق-گونكونگتئك (شياثگاث) تئكةلةي ينأةستيسيا قورئ ءبئزدئث ءبئرقاتار جوبالارئمئزدئ گونكونگ بيرجاسئندا ورنالاستئرؤ مذمكئندئگئن قاراستئرؤدا.
جالپئ، ءبئز گونكونگتئث قور نارئعئنا ءبئرقاتار كاسئپورئنداردئ شئعارؤعا نيةتتئمئز. بذل، ءبئرئنشئ كةزةكتة، قازاقستان ةكونوميكاسئنئث ةكسپورتئ مةن ءوسئمئنئث ذلكةن پةرسپةكتيأاسئن قئتاي ةكونوميكاسئمةن، سونداي-اق قئتاي مةن باسقا دا ازيا مةملةكةتتةرئنئث دامؤئنداعئ بوس كةثئستئكتئ تاؤئپ، ورنالاسؤمةن بايلانئستئ بولئپ تابئلادئ
- الةمنئث ةكئنشئ ةكونوميكاسئ سانالاتئن قئتاي مةن قازاقستاننئث ةكونوميكالئق دامؤ پةرسپةكتيأاسئ قانداي؟
- كوپتةگةن ساراپشئلار 2030- جئلعا قاراي، بالكئم ودان ةرتةرةك مةرزئمدة بذگئندة ةكئنشئ ورئندا تذرعان قئتاي ةلئنئث ةكونوميكاسئ الةم بويئنشا ءبئرئنشئ ورئنعا شئعاتئنئن ايتادئ. سوندئقتان دا بئزگة الئپ ةكونوميكالئق نارئق ئزدةپ سابئلؤدئث قاجةتئ جوق. ءبئز بذرئندارئ گيپوتةتيكالئق ينأةستورلاردئ جانة ينأةستيسيامئزدئ الئس ةلدةرگة سالؤدئ ارماندايتئن ةدئك. ةندئ مئنة ئرگةمئزدة الةمنئث ةث ءئرئ ةكونوميكاسئ پايدا بولئپ وتئر. باسقا ةكئ ءئرئ ةكونوميكا دا ةلئمئزدةن سونشالئقتئ الئس ةمةس، ولار - ءذندئستان مةن رةسةي. ياعني، ب ر ي ك وداعئنا (ب ر ي ك دةگةن - برازيليا، رةسةي، ءذندئستان جانة قئتاي دةگةندئ بئلدئرةدئ-رةد) مذشة ءتورت مةملةكةتتئث ذشةؤئ قاسئمئزدا. ةندةشة، وسئ باعئتتاعئ جذمئستئ دذرئس جولعا قويا ءبئلؤئمئز كةرةك. بذل رةتتة پرةزيدةنتتئث ق ح ر-عا ساپارئ وسئعان قؤاتتئ سةرپئن بةرئپ وتئر.
جالپئ، ةگةر قازاقستاندئق جانة قئتايلئق كومپانيالاردئث اراسئنداعئ ئنتئماقتاستئققا توقتالاتئن بولساق، «سامذرئق-قازئنا» قورئ شئنئمةن دة بارلئق قئتايلئق ءئرئ كومپانيالاردئث سةنئمدئ ارئپتةسئ، ال وتاندئق ذلتتئق كومپانيالاردئث قولداؤشئسئ رةتئندة ماثئزدئ رول وينايدئ. مةنئث ويئمشا، ءبئز جوعارئدا اتالعان جوسپارلاردئ تاياؤداعئ 3-5 جئلدا جذزةگة اسئراتئن بولامئز ءارئ بذل ءبئزدئث كومپانيالاردئ مذلدةم باسقا دةثگةيگة شئعارئپ، مذلدةم باسقا بايلانئسقا كوتةرةدئ.
بذدان بولةك، قازاقستان پرةزيدةنتئ قازاقستان-قئتاي ؤنيأةرسيتةتئن قذرؤ ماسةلةسئن كوتةرئپ، اقپاراتتئق تةحنولوگيالار سالاسئنئث ماماندارئن دايارلاؤ قاجةتتئگئن ايتتئ. سونئمةن قاتار سؤپةركومپيؤتةر قذراستئرؤ سالاسئنداعئ ئنتئماقتاستئقتئث مذمكئندئگئ دة زور ةكةندئگئن ايتقئم كةلةدئ. ونئث فورمؤلاسئ دا قاراپايئم: ءبئز ءوز تاراپئمئزدان جوبانئ مينةرالدئق-ةنةرگةتيكالئق رةسؤرستارئمئزبةن قامتاماسئز ةتئپ، قازاقستاندا جذمئس ورئندارئن اشا الامئز، ال قئتاي تاراپئ بولسا جوبانئ جةثئلدةتئپ قارجئلاندئرئپ، ةث جوعارئ تةحنولوگيالارعا قولجةتئمدئلئكتئ قامتاماسئز ةتة الادئ. سونداي-اق بئزدةردة عئلئمي-تةحنيكالئق سالادا كادرلار الماسؤعا مذمكئندئگئمئز بار. بذنداي فورمؤلا بولاشاقتا ءبئزدئث ةلدةرئمئزدئث باسةكةگة قابئلةتتئ بولؤئ ءذشئن تئث سةرپئلئس تؤدئرادئ دةپ ويلايمئن.
- اثگئمةثئزگة راقمةت!