كامال بذرحانوأ، ءماجئلئس دةپؤتاتئ: ءبئز بابادان قالعان ءدئنئمئز - سذننيتتئك يسلامدئ مةملةكةتتئك ءدئن دةپ بةكئتؤگة ءتيئسپئز

ng>- كامال نيزام ذلئ، ةلئمئزدئث ةث اسئل بايلئعئ - تاؤةلسئزدئك دةسةك، جاراتقاننئث بةرگةن وسئ سئيئن ذستاعانئمئزعا دا 20 جئلدئث ءجذزئ بولئپ قالئپتئ. تاؤةلسئزدئك جاريالانعان كةزدة ءسئز قايدا ةدئثئز جانة وسئناؤ ذلئ جاثالئقتئ قالاي قابئلدادئثئز؟
None
None

- تاؤةلسئزدئك جاريالانعان تذستا مةن ءال-فارابي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئنئث تاريح فاكؤلتةتئندة تاريح عئلئمئنئث كانديداتئ، اعا وقئتؤشئ بولاتئنمئن. قاتارداعئ مذعالئم بولسام دا، تاريحشئ ءارئ ازامات رةتئندة قوعامدا، ساياساتتا بولئپ جاتقان جايتتارعا قذلاق ءتذرئپ، تامئز وقيعاسئ سةكئلدئ قذبئلئستاردئ ساراپتاپ تا، زةرتتةپ تة جذرگةن كةزئمئز. ارينة، سول ؤاقئتتا «اپئر-اي، ءبئزدئث ةل قالاي بولادئ؟» دةگةن وي دا ذنةمئ مازالايتئن. گ ك چ پ قذلاپ، گورباچةأتئث بيلئگئ كرةملمةن عانا شةكتةلئپ جاتقان كةزدة ءبئر ورتالئققا بئرئككةن توتاليتارلئق مةملةكةتتئث كذنئ ءبئتئپ كةلة جاتقانئن سةزئپ، ئشتةي قؤانئپ جذردئك.

جالپئ، تاريح دةگةن - ناقتئ عئلئم. ءوزئنئث زاثدئلئقتارئ، كاتةگوريالارئ بار. سونداي زاثدئلئقتاردئث ءبئرئ - «ماثگئلئك يمپةريا جوق» دةگةن تذجئرئم. بذل تذجئرئمدئ تاريحشئلار برةجنةأ كةزئندة دة ايتئپ جذرةتئن، ءوزئمئز دة تاريحشئ بولعاندئقتان، كةثةس وداعئنئث بولاشاعئ جوق ةكةنئنة، 50 جئل ما، 60 جئل ما، تذبئندة قذلايتئنئنا ئشتةي سةنةتئنبئز. ءبئراق اللا بئزگة سول تاريحي وقيعالاردئث كؤاگةرئ بولؤدئ جازئپتئ.

ءوز باسئم، جاسئراتئنئ جوق، تاعئ ءبئر-ةكئ تاريحشئ بار، وسئناؤ تاؤةلسئزدئك الؤ وقيعاسئن ةرةكشة اتاپ وتتئك. كوشةگة شئعئپ دذرئلدةتپةسةك تة، ءبئر-ءبئرئمئزدئ قذتتئقتاپ، شئن جذرةكتةن قؤاندئق.

- ول كةزدة بالا بولدئق، كةيئن بئلؤئمئزشة، ءارئ قؤانئشتئ، ءارئ تذسئنئكسئز، ذرةيلئ زامان بولعان سياقتئ عوي....

- ءيا، راسئندا سولاي بولدئ. 1991- جئلئ جةلتوقساننئث 1 ئندة ءبئز پرةزيدةنتئمئزدئ سايلادئق. ال جةلتوقساننئث 8 ئندة مينسكئنئث تذبئنةن ءذش سلاأيان مةملةكةتئنئث ك س ر و-نئ تاراتقانئ تؤرالئ حابار كةلدئ. وسئ كةزدة جاؤابئ بةلگئسئز كوپتةگةن سذراق تؤدئ. مئسالئ، ءذش مةملةكةت ءبولئنئپ شئقتئ، ال قالعان كاأكاز ةلدةرئ، ورتالئق ازيا، ءبئز قالاي بولامئز؟ رةسةيدئث قذرامئندا قالامئز با، الدة تاؤةلسئز مةملةكةت بولامئز با؟ تاؤةلسئز بولساق، وزگة مةملةكةتتةرمةن قاتئناسئمئز قالاي بولادئ؟ قئسقاسئ، سذراعئ كوپ، ءبئراق جاؤابئ بةلگئسئز، وتة اؤئر ءارئ قاؤئپتئ كذندةر تؤدئ. نةبئر پئكئر مةن بولجام سان-ساققا جذگئرتئپ، سانانئ سانسئراتئپ-اق تذردئ. سةبةبئ 1922- جئلئ ك س ر و قذرئلعان كةزدة ونئث قذرامئنا ءتورت-اق سؤبيةكتئ كئرگةن بولاتئن. رةسةي فةدةراسياسئ، بةلارؤس، ؤكراينا جانة زاكاأكاز فةدةراسياسئ. ءبئز - ورتالئق ازيا رةسپؤبليكالارئ رةسةيدئث قذرامئنداعئ اأتونوميا ةدئك، ال زاكاأكاز فةدةراسياسئندا گرؤزيا، ارمةنيا جانة ءازئربايجان بار. وسئنئث ءبارئنئث بولاشاعئ قالاي بولماق؟ ءبئر سوزبةن ايتقاندا، ةشكئم ءالئ ةشتةثةنئث بايئبئنا جةتپةگةن، بولاشاق بذلدئر، قئم-عؤئت، الماعايئپ زامان بولئپ كةتتئ. ةلباسئمئز وسئ پروسةستةردئث قايناعان ورتاسئندا ءجذرئپ، جول تاپتئ. ةشقانداي قانتوگئسسئز تاؤةلسئزدئك الؤعا قول جةتكئزدئ. ءبئزدئث عانا ةمةس، تذتاستاي ءبئر يمپةريانئث قول استئندا ءبئر-بئرئنة شئرمالعان مةملةكةتتةردئث بةيبئت ئدئراؤئنا ايرئقشا ذلةس قوستئ. بذل، ةندئ، ءسال العا وزعانداعئ اثگئمة. قايتادان جةلتوقسان ايئنا ورالساق، 16 سئ كذنئ رةسپؤبليكانئث جوعارعئ كةثةسئ «تاؤةلسئزدئك تؤرالئ» زاث قابئلدادئ. سول كةزدة 12 دةپؤتات قارسئ داؤئس بةردئ. قئزئق، رةسةيدئث ءوزئ تاؤةلسئزدئك الئپ، باسقا رةسپؤبليكالار ءبولئنئپ كةتتئ. بذل دةپؤتاتتار سونئث ءبارئن كورئپ-ءبئلئپ وتئرئپ، نةلئكتةن تاؤةلسئزدئكتئ جاريالاؤعا قارسئ بولدئ؟ قيسئنئ، ءؤاجئ نة بولدئ ةكةن، ءالئ كذنگة تذسئنبةيمئن.

1991- جئلئ جةلتوقساننئث 8 ئندة ءذش سلاأيان مةملةكةتئ ك س ر و-نئ تارقاتئپ، ت م د قذراتئندئعئن جاريالاعاسئن، جةلتوقساننئث 13 ئندة اشحابادتا ورتالئق ازياداعئ بةس مةملةكةتتئث باسشئلارئ باس قوسئپ، ت م د-عا كئرؤ شارتتارئن ايقئندادئ. وسئدان كةيئن ن.نازاربايةأ سول كةزدةگئ رةسپؤبليكا باسشئلارئن جةلتوقساننئث 21 ئنة الماتئعا شاقئردئ. وسئ باسقوسؤدا «الماتئ دةكلاراسياسئ» دةگةن اتپةن بةلگئلئ بولعان تاريحي قذجات قابئلدانئپ، ك س ر و-نئث بالتئق بويئنداعئ ءذش مةملةكةتئ مةن گرؤزيادان باسقا 11 مةملةكةت ت م د-عا تةث قذقئلئ مذشة بولئپ كئردئ. وسئ ذدةرئستئث بارئندة قازاقستان پرةزيدةنتئ ايرئقشا قاجئر مةن قايراتكةرلئك قارئم كورسةتتئ. ءبئر كةزدةگئ الئپ يمپةريانئث ءتئنئن قذراعان مةملةكةتتةر وسئلايشا بةيبئت جولمةن ئدئراپ، حالئقارالئق قذقئقتئق ساحناعا شئققان جاثا سؤبيةكتئلةر رةتئندة جاثا قارئم-قاتئناستار تذزؤگة جول اشتئ. بذل دةگةنئثئز - وتة ذلكةن ساياسي ونةر.

ال تاؤةلسئزدئك الؤمةن بئرگة قازاق حالقئنئث مارتةبةسئ وزگةردئ. ءبئراق بذل وزگةرئس قازاق ذلتئنئث ساناسئنا ءالئ تولئق مانئندة سئثئرئلة قويعان جوق ةدئ. ءبئز مةملةكةت قذرؤشئ ذلتقا اينالدئق. ال سانئمئز 40 پايئز توثئرةگئندة عانا، ءوز جةرئمئزدة ءوزئمئز ازشئلئقپئز. ةرتةث بذلئك شئعئپ كةتپةي مة؟ وثتذستئك وثئردة قالئث قازاق بار، ال سولتذستئگئمئز شة؟ مذنئث ءبارئ ايتؤعا ءبئر-ةكئ اؤئز ءسوز بولعانئمةن، ار جاعئندا شئرماتئلعان سانسئز كوپ تذيتكئلئ بار ماسةلةلةر بولاتئن. ةكونوميكامئز شة؟ كةثةس وداعئ بارلئق رةسپؤبليكالاردئث ةكونوميكاسئن ءبئر-بئرئنة بايلاپ قويعان. مئسالئ، پاألودار مةن شئمكةنتتئث مذناي زاؤئتتارئ رةسةيدئث مذنايئنا ئثعايلانعان. ءالئ كذنگة سولاي. رةسةيدئث ساراتوأئنداعئ مذناي زاؤئتئ ءبئزدئث باتئستاعئ مذنايدئ وثدةيدئ. بذل - كةثةس وداعئنئث قذرامئنداعئ رةسپؤبليكالاردئ تئپئر ةتكئزبةي ذستاؤ ءذشئن ةكونوميكانئ دا وسئلاي شئرماعان ساياساتئ. ك س ر و ةكونوميكاسئنئث قذلدئراؤئنا دا، ءبئر جاعئنان، وسئ ساياسات سةبةپشئ. ويتكةنئ سوناؤ تذكپئردةگئ ءبئر ةلدة شئعاتئن شيكئزات وداقتئث ةكئنشئ ءبئر بولئگئندةگئ زاؤئتتا وثدةلةدئ. ودان باسقالارعا تارايدئ. تاسئمالدئث ءوزئ - ذلكةن شئعئن. تاعئ ءبئر مئسال، قئزئلورداداعئ اياق كيئم فابريكاسئ كةثةس وداعئنئث 20 قالاسئنان شيكئزات الئپ تذرعان ةكةن. وسئ بايلانئستئث ءبارئ ذزئلگةن شاقتا «ةكونوميكانئ قالاي دامئتامئز؟» دةگةن سذراق تذردئ. ال ةكونوميكا بذل كةزدة قذلدئراپ بارا جاتقان.

- كةيدة «بئزگة تاؤةلسئزدئك وثاي كةلدئ» دةيتئندةر دة تابئلئپ جاتادئ. بذلارعا نة دةر ةدئثئز؟

- تاؤةلسئزدئك - ءبئزدئث ةث ذلكةن بايلئعئمئز، باعا جةتپةس قذندئلئعئمئز. ءتئل تاعئ باسقا ماسةلةلةر شةشئمئن تابا قويمادئ دةپ كةيدة رةنجئپ جاتامئز. ءبئراق مةن ويلايمئن، ةث باستئسئ، وسئ تاؤةلسئزدئگئمئز بار بولسا، باياندئ بولسا، ءبارئ دة بئرتئندةپ جونگة كةلةدئ. ءتئل ماسةلةسئ دة شةشئلةدئ.

ءوزئثئز قاراثئز، الةمدة رةسمي ةسةپ بويئنشا 193 مةملةكةت بار. بارشاعا مويئندالماعان، تانئلماعاندارئمةن 200 دةيئك. ال ةتنوگرافتار 3،5 مئث ذلت بار دةپ وتئر. سولاردئث 200 ءئنئث عانا ءوز مةملةكةتئ بار. مئسالئ، 40 ميلليونداي كذرد حالقئ مةملةكةتسئز ءجذر. وسئ سةكئلدئ ميلليونداعان حالقئ بولسا دا، ءوز مةملةكةتئن قذرا الماي جذرگةن حالئق بارشئلئق. ال ءبئز، قذدايعا تاؤبة، اتا-بابا ميراس قئلعان ذلان-عايئر جةرئمئزگة ءوزئمئز يةلئك ةتئپ، دةربةس، تاؤةلسئز مةملةكةت بولئپ وتئرمئز. ءبئراق بذل تاؤةلسئزدئكتئث ءوزئ وثاي كةلگةن جوق، بذگئنگئ كذنگة دة وثايلئقپةن جةتكةن جوقپئز. سونئ ةش ذمئتپاؤئمئز كةرةك. مئنانئ ةستةن شئعارماؤ قاجةت: 1993-96- جئلدارئ ينفلياسيا 2،5 مئث پايئزدئ قذرادئ. ةثبةكاقئ، زةينةتاقئ دةگةن جوق. ةكونوميكالئق بايلانئستار ءذزئلئپ، وندئرئستةر توقتاعان. تذتاستاي ةكونوميكا تذرالاپ قالعان، وتة ءبئر قيئن كةزةث تؤدئ. وسئ تئعئرئقتان شئعؤ ءذشئن ءبارئن باسئنان قايتا باستاپ، جاثا زامانعا ساي زاثدار قابئلداپ، مةملةكةتتئلئكتئث نةگئزگئ تئرةك-قذرئلئمدارئن قذرؤ كةرةك بولدئ. اسكةر قذرؤ كةرةك پة؟ كةرةك! ال اسكةردئ كيئممةن، ازئق-تذلئكپةن، قارؤ-جاراقپةن، جالاقئمةن قامتاماسئز ةتؤ قاجةت. وزگة ةلدةرمةن بايلانئس ورناتئپ، ينأةستورلار تارتؤ ءذشئن شةت مةملةكةتتةردة ةلشئلئكتةر اشؤ كةرةك پة؟ كةرةك! ةلشئلئك اشقاسئن، ونئث قئزمةتكةرلةرئن سول ةلدةگئ ةكونوميكالئق جاعدايعا ساي ةثبةكاقئمةن قامتئماساث، ول كذنئن قايتئپ كورةدئ؟! مئنة، وسئنئث ءبارئن ءئس جذزئندة بيؤدجةتئندة قارجئ جوق، وندئرئستةرئ توقئراپ قالعان ةلدئث ئشئندة قيئننان قيئستئرا ءجذرئپ شةشؤ كةرةك بولدئ.

1993- جئلئ العاشقئ كونستيتؤسيامئز قابئلداندئ. ءبئراق ول دا ءبئر-ةكئ جئلدا وزگةرئستئ قاجةت ةتتئ. تذگةلدةي جذيةنئ رةفورما جولئنا، نارئققا بةيئمدةؤ قاجةتتئگئ تؤدئ. ول ءذشئن باسقارؤ جذيةسئن وزگةرتئپ، جاثا زاثدار شئعارؤ كةرةك. مئنة، وسئ جاعدايدئث ءبارئن سارالاعان پرةزيدةنتئمئز ءوزئ باس بولئپ، جاثا اتا زاثنئث جوباسئن جازئپ شئقتئ. ول 1995- جئلئ رةفةرةندؤمدا قابئلداندئ. وسئ ساتتةن باستاپ ةلئمئزدة رةفورمالارعا جول اشئلدئ. بذرئن جوعارعئ كةثةس دةپؤتاتئ زاث جوباسئ ةل ءذشئن قاجةت بولئپ تذرسا دا، ونئث حالئققا ؤاقئتشا تيگئزةتئن قيئندئقتارئنا بولا سايلاؤشئلارئنان جاسقانئپ، قارسئ داؤئس بةرةتئن نةمةسة قولدامايتئن. ءبئراق سول كةزدةرئ قاتاث زاثدار قابئلداؤعا ءماجبذر ةدئك. ةندئ وسئ ءتذيئن شةشئلدئ.

ايتقانداي، پرةزيدةنت 1995- جئلدئث ناؤرئز ايئنان قاراشا ايئنا دةيئنگئ ارالئقتا ةلدئث، مةملةكةتتئث الدئنداعئ بار جاؤاپكةرشئلئكتئ ءوز موينئنا الا وتئرئپ، 147 زاث قابئلدادئ. بذل زاثداردئث ءبارئ ةكونوميكانئث بارلئق سالاسئ مةن جةرگئلئكتئ بيلئكتئث تارماقتارئن تذگةل قامتئدئ. بذرئن دةپؤتاتتارعا جالتاقتايتئن اكئمدةر دة ةندئگئ جةردة شةشئم قابئلداؤدا دةربةستئك الئپ، ناقتئ ءئس-قيمئلدارعا بارا الاتئن بولدئ. تومةننةن جوعارئعا دةيئنگئ مةملةكةتتئك باسقارؤ أةرتيكالئ پايدا بولدئ. قئسقاسئ، تاؤةلسئز مةملةكةتكة قاجةتتئ نةگئزگئ زاثداردئث ءبارئ قابئلداندئ. ارينة، بولاشاققا باعدارلانعاندئقتان، ول زاثداردئث ئشئندة ءدال سول كةزدة حالئققا جاقپايتئن، اؤئرلاؤ تيةتئندةرئ دة بولدئ. ءبئراق وسئ ارةكةتتئث ءبارئ، ياعني، ءبئر جاعئنان، جاثا قابئلدانعان كونستيتؤسيا، ةكئنشئ جاعئنان، ةلباسئ قابئلداعان زاثدار كةلةسئ 1996- جئلئ-اق ناتيجةسئن بةرة باستادئ. ينفلياسيا 2500 پايئزدان 250 پايئزعا ءتذستئ. قازئر كوشةدة كةزئككةن ادامنان سذراثئزشئ، 250 پايئز ينفلياسيا قالاي دةپ. 7-8 پايئزدئق ينفلياسياعا كادئمگئدةي شؤ كوتةرةمئز. ال ول كةزدة بذل ءبئز ءذشئن ذلكةن جةثئس ةدئ. مةملةكةت وسئلاي ئلگةرئلةؤدئ باستادئ. قانشا قيئندئقتئ وتكةردئك، كذرمةؤئ كذردةلئ شةشئمدةر قابئلدادئق. بذگئنگئ كذنگة وسئلاي جةتتئك. سوندئقتان ةشقاشان تاؤةلسئزدئك وثاي كةلدئ دةپ ويلاؤعا بولمايدئ.

- وسئ ويئثئزدئ ساباقتاي تذسسةك، بايقاؤئمشا، كةيئنگئ كةزدةرئ تاؤةلسئزدئكتئث قادئرئنة جةتئثكئرةمةي، وسئناؤ تاريحي وقيعانئث تذپكئ ماقساتئنا باستايتئن ذدةرئستةردئ باسةثسئتئپ العاندايمئز. ماسةلةن، تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ جئلدارئندا ذلتتئق سانادا سئلكئنئس ءجذردئ، اؤئلدئ قويئپ، قالالاردا جاپپاي قازاق تئلئنة بةتبذرئس باستالعانئ ايقئن اثعارئلئپ تذراتئن ةدئ. الماتئنئث مةكتةپتةرئندة، جوعارئ وقؤ ورئندارئندا، ءتئپتئ قوعامدئق كولئك پةن ساؤدا ورئندارئندا قازاقشا سويلةسةتئندةر قاتارئ كوپ كورئنةتئن...

- كوتةرئپ وتئرعان ماسةلةثئز وتة دذرئس. اثگئمةنئ ارئدةن باستاساق، ءبئزدئث تاؤةلسئزدئگئمئزگة - بيئل 20 جئل. تاريحشئ رةتئندة قاراساق، بذل - مةرزئم ةمةس. تاريح ءذشئن ةث قئسقا مةرزئم - 25 جئل. عاسئردئث ءبئر شيرةگئ. ال ءبئزدئث تاؤةلسئزدئك تاريحئمئز سول شيرةككة دة ءالئ جةتكةن جوق. ءبئراق وسئ 20 جئلئمئزدئث ءوزئ - ءبئز ءذشئن ذلكةن تاريح. وسئ قئسقا ؤاقئتتئث ئشئندة ءبئز مةملةكةتتئگئمئزدئ نئعايتئپ، الةمگة تانئلدئق. حالئقارالئق قاؤئمداستئق الدئندا تةث قذقئلئ، ساليقالئ، سالماقتئ ةل ةكةنئمئزدئ مويئنداتا الدئق. مذنئث ءبارئ قانداي قيئندئقتارمةن كةلگةنئن جوعارئدا ايتتئم.

دةگةنمةن كةيئنگئ كةزدةرئ، ءوزئثئز ايتقانداي، تاؤةلسئزدئكتئ دارئپتةؤ، ذلت پةن ذرپاق ساناسئنا پاتريوتتئق تذرعئدان ءسئثئرؤ ماسةلةسئندة كةم تذستارئمئز بار سياقتئ. وسئعان نازار اؤدارئپ، مةملةكةتشئلدئك يدةولوگياسئن كذشةيتؤ قاجةت دةپ ويلايمئن. مئسالئ، گةرمانياعا تذرؤعا كةلگةن ادام ةكئ نارسةدةن سئناق تاپسئرؤئ ءتيئس: ءبئرئنشئ - نةمئس تئلئنةن. پوةما جازباسا دا، نةمئسشة ةركئن سويلةؤئ كةرةك. ةكئنشئ - گةرمانيانئث تاريحئ. نةمئس حالقئنئث تاريحئن ءبئلؤئ ءتيئس. ال بئزدة وزگةنئ بئلاي قويئپ، ءوز ئشئمئزدةگئلةر ءتئلدئ مةثگةرة الماي كةلةدئ.

ءبئراق بذعان قاراپ سارئ ؤايئمعا سالئنؤدئث قاجةتئ جوق. ءبئزدئث مةكتةپتةرئمئزدة قازاقستاننئث تاؤةلسئز، وزگةگة جالتاقتاماي جازئلعان ارعئ-بةرگئ تاريحئن ةگجةي-تةگجةيلئ وقئپ-ءبئلئپ كةلة جاتقان ذرپاق وسؤدة.

- ةندئ اثگئمةنئث باعئتئن ءدئن جاعئنا بذرساق... ءدئني باسقارمامئز بار، ءدئن ءئسئن مةملةكةتتةن ءبولئپ قويدئق. الايدا وسئ ءدئن ماسةلةسئ بئزدة ؤشئعئپ بارا جاتقان سةكئلدئ. پيعئلئ جات اعئمدار جاستارئمئزدئث ساناسئن ؤلاپ، جان-جاققا جئرئمداپ تارتئپ جاتئر. قذراندئ قولئنا ذستاپ وقئماي تذرئپ، اسئرةدئنشئلدئككة بوي الدئرعاندار شئعا باستادئ. تاؤةلسئزدئگئمئزگة قاتةر ةرتةث وسئ ءدئني اعئمداردان كةلئپ جذرمةي مة؟

- راس، ءدئني قاؤئپسئزدئك - وتة ذلكةن ماسةلة. وسئعان قاتئستئ زاث جوباسئمةن ءبئر جئل اينالئسقان ةدئم. جالپئ، بذل سالادا ءبئز ةؤروپانئث تاجئريبةسئن سارالاپ كوردئك. ةؤروپانئث مةملةكةتتةرئ وزدةرئنئث اتام زاماننان ذستاناتئن نةگئزگئ ءدئنئن (كاتوليك نةمةسة پروتةستانتتئق) مةملةكةتتئك دةثگةيگة كوتةرئپ، قالعان دئندةردئث الدئندا زاثمةن ذلئقتاپ قويادئ. بؤدديزم بة، يؤدايزم بة، باسقا ما، سةنةتئن ءدئنئثدئ ذستا، ءبئراق زاث اياسئنان شئقپايسئث. مةملةكةتتئك دئنمةن تةث قذقئق سذراي المايسئث. ءبئراق ازامات رةتئندة تةثسئث.

ءبئزدئث ءوزئمئزدئث ءداستذرلئ سذننيتتئك يسلام دئنئنئث مارتةبةسئ دة سونداي بولؤئ ءتيئس. ياعني ءداستذرلئ ءدئنئمئز مةملةكةتتئك مارتةبةگة ية ةكةندئگئ زاثمةن بةكئتئلئپ، ناقتئلانعانئ قاجةت. دامئعان دةموكراتيالئ ةلدةردة سولاي. ودان قئسئلئپ، قئمسئناتئن ةشتةثة جوق. ةؤروپا مةملةكةتتةرئندة مةملةكةتتئ قذراؤشئ ذلتتئث مارتةبةسئ بارئنةن جوعارئ. ءبئراق ونداعئ وزگة ذلتتار سول مةملةكةتتئث ازاماتئ بولسا، ازاماتتئق قذقئقتار تذرعئسئنان تةث. سوندئقتان ءبئز دة بابادان قالعان ءدئنئمئز - سذننيتتئك يسلامدئ مةملةكةتتئك ءدئن دةپ بةكئتؤگة ءتيئسپئز.

- وسئ رةتتة مةشئتتةرئمئزدة ءدئني ؤاعئزدئ ورئس تئلئندة دة جذرگئزؤ قاجةتتئگئ تؤرالئ پئكئرگة قالاي قارايسئز؟

- ءبئز ءدئندئ، ياعني يسلامدئ تةك قازاق تئلئندة عانا جذرگئزئپ، مةشئتتةرئمئزدة ؤاعئزدئ قازاقشا عانا ايتاتئن بولساق، ذتئلاتئن سةكئلدئمئز. رةسةيدة، مئسالئ، يسلام ءدئنئن تةلةارنادان ورئس تئلئندة كةرةمةت ناسيحاتتاپ ءجذر. قئتايدا بولعانئمدا، ءلانجوؤ قالاسئنئث ورتاسئنداعئ كةرةمةت ذلكةن مةشئتكة باردئم. يمامئ دذثگةن ةكةن، يسلامدئ قئتاي تئلئندة ؤاعئزداپ وتئر. سوعان قاراپ ءبئز تةك قازاق تئلئندة ؤاعئزداساق، ذتئلامئز دةپ ويلايمئن. ويتكةنئ ةلئمئزدة قازاقشا جاقسئ بئلمةيتئن وزگة ذلت وكئلدةرئ بارشئلئق. ونئث سئرتئندا انا ءتئلئمئزدئ بئلمةيتئن ءوزئمئزدئث قاراكوز باؤئرلارئمئز دا كوپ-اق. ولارعا دا ؤاعئز ايتئلئپ، ساناسئنا جةتكئزؤ قاجةت قوي.

- ال ةندئ ءدئندئ مةملةكةتتةن بولةكتةمةي، قايتا مةملةكةتتئث قاراؤئنا قاراي بذرساق شة؟

- مذنداي تاجئريبة بار. باتئس ةؤروپا ةلدةرئندة مةملةكةتتئك ءدئندئ قاداعالاپ، باقئلاپ وتئراتئندار بارشئلئق. مةملةكةت قولداؤ كورسةتئپ، شئركةؤ باسشئلارئن تاعايئنداپ وتئرادئ. ءتئپتئ شئركةؤدئث قارجئلئق ةسةبئن دة قاداعالايدئ. مةن ءدئندئ، ءوزئمئزدئث يسلام ءدئنئن مةملةكةتتئك دةثگةيگة كوتةرئپ، مةملةكةتتئث ءبئر قذرئلئمئ رةتئندة قاراستئرؤ، سونداي ءبئر فورما تابؤ قاجةت دةپ ويلايمئن. جارايدئ، بئزدةگئ پراأوسلاأ ءدئنئ تئكةلةي رةسةي پاتريارحئنا باعئناتئندئقتان، ولارعا تيمةسةك تة، ءوز دئنئمئزگة قاتئستئ وسئنداي ءبئر ذيعارئم كةرةك.

- جاستارئمئز تةرئس اعئمدارعا ئلةسئپ، سولاردئث شئلاؤئندا كةتپةؤئ ءذشئن نة ئستةؤ كةرةك؟ مذمكئن، قذرانمةن تانئستئقتئ مةكتةپتةن باستاؤ قاجةت شئعار. ونئ ايتئپ وتئرعانئم، الگئندةي يسلامنئث وزئندةگئ تةرئس اعئمداردئث جةتةگئنة تذسكةن جاستاردئث قذران كارئمدئ ءبئر رةت تة قولئنا ذستاپ وقئماعانئ بايقالئپ قالئپ جاتادئ.

- ءال-فارابي بابامئز: «ءبئلئم مةن تاربية قاتار ءجذرؤئ كةرةك. تاربيةسئز بةرئلگةن ءبئلئم وتة قاؤئپتئ»، - دةگةن عوي. ءبئز دة وسئ تاربية ماسةلةسئنة قاتتئ كوثئل بولؤگة ءتيئس بولساق تا، ناق وسئ تذستا ةرةنسئزدئك تانئتئپ جذرگةندةيمئز. بالالارئمئز ةرتةلئ-كةش كومپيؤتةردة وتئرئپ، ينتةرنةت ارقئلئ تاربيةلةنؤدة. تاياؤدا ةلباسئمئز «جاس قئران»، «جاس ذلان» ذيئمدارئن قذرؤ قاجةتتئگئن ايتتئ عوي. مذنئ جاي ايتئلا سالعان ذسئنئس دةؤگة مذلدة كةلمةيدئ. كةزئندة كةثةستئك وكتيابريات، پيونةر دةگةندةر بولدئ. بذلار ناعئز يدةلوگيالئق تاربية قذرالئ ةدئ. بالانئ جاستايئنان پاتريوتتئققا تاربيةلةيتئن. نةگة بئزگة سول جاقسئ تاربيةنئ پايدالانباسقا؟ سوسئن نةگة شئعئستان، جاپونداردان ذيرةنبةيمئز؟ نةنئ بولسا دا، قئرئق قذراؤ امةريكادان، ةؤروپادان الؤعا، سولاردان ذيرةنؤگة ذمتئلامئز. ةلئكتةيمئز. امةريكانئث نة ورتاق ءدئنئ، نة ورتاق قذندئلئعئ جوق. ءبئز ءاؤ باستان ونداي بولؤعا ءتيئستئ ةمةسپئز. جاپوندار بالالارئ شةتةلدة وقئپ كةلگةسئن، مئندةتتئ تذردة ولاردئ ةكئ-ءذش ايداي وقشاؤدا ذستاپ، انا ءتئلئن، ذلتتئق ءداستذرئن قايئرا ساناسئنا سئثئرةدئ.

- لاتئن الئپبيئنة كوشؤ ماسةلةسئنة قالاي قارايسئز؟

- ارينة، لاتئن ءالئپبيئنئث قازئرگئ اقپاراتتئق-كوممؤنيكاسيالئق قذرالدار ءذشئن ئثعايلئ ةكةنئ ايدان انئق. قازاق تئلئنة دة وسئ جاعئنان ذتئمدئراق. بذل - ءبئر. ةكئنشئ جاعئنان، بذگئنگئ الئپبيئمئزدة ءبئز مذلدة قولدانبايتئن ارئپتةر بار. وسئ تذرعئدان العاندا، انا ءتئلئمئزدئث دامؤئنا وزئندئك ذلةسئن دة قوساتئن سةكئلدئ. ءبئراق مئنا ءالئپبيدئ قولدانئپ كةلة جاتقانئمئزعا تالاي جئلدئث ءجذزئ بولدئ. قانشاما اقپاراتتئق قورئمئز وسئ الئپبيمةن باسئلدئ. ةرتةث وسئ جاعئ قالاي بولادئ؟ سوندئقتان ونئ ةنگئزؤدئث ارنايئ ءبئر باعدارلاماسئن ازئرلةپ، كورشئ تذركئتئلدةس ةلدةردئث تاجئريبةسئن ابدةن سارالاؤ كةرةك دةپ سانايمئن. ةث باستئسئ - لاتئن الئپبيئنة كوشكةن كةزدة كةشةگئمئزدةن اجئراپ قالؤدئ بولدئرماؤ.

الاشقا ايتار داتئم...

ءبئز بالانئث بولاشاق ماماندئق تاثداؤ ماسةلةسئنة دذرئس قاراماي جذرگةن سةكئلدئمئز. قازئر، مئسالئ، ةكئنئث ءبئرئ زاثگةر نةمةسة ةكونوميست. جذمئسسئز جذرگةن جاستاردئث باسئم كوپشئلئگئ - وسئ ماماندئق يةلةرئ. اؤ، ءبئزدئث مةملةكةتكة باسقا ماماندئق يةلةرئ قاجةت ةمةس پة؟ قاجةت بولعاندا قانداي! ءبئراق جةتئسپةيدئ. سونئث سالدارئنان قانشاما ادامدئ شةتةلدةن اكةلةمئز. بذل مذلدة دذرئس ةمةس. سوندئقتان اتا-انالار دا، مةملةكةت تة وسئ ماسةلةگة ايرئقشا ءمان بةرئپ، زاثگةر مةن ةكونوميستةردئث ورنئنا تةحنيكالئق تاعئ باسقا دا مامانداردئث قاجةتتئگئن تذسئندئرةتئن ماقساتتئ ساياسات جذرگئزؤ قاجةت سياقتئ.

توسئن وي

ءبئز نارئقتئق ةكونوميكامةن قاتار، وكئنئشكة قاراي، نارئقتئق قوعام قذرئپ جاتقاندايمئز. ول، دةمةك، جاستئرئمئزدئث جانة ازاماتتارئمئزدئث اراسئندا نارئقتئق قارئم-قاتئناستئث پايدا بولؤئ. بذلاي بولؤئ دذرئس ةمةس. قوعامدا ازاماتتاردئث ءوزارا قارئم-قاتئناسئ اتام زاماننان كةلة جاتقان ءوزئمئزدئث قازاقتئث قذندئلئقتارئنا سذيةنؤئ كةرةك.

اأتور: ايبئن باقئت ذلئ

(«الاش ايناسئ » گازةتئ، 01- ناؤرئز. 2011 - جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار