كةز-كةلگةن جاعدايدا ايةلدئك نازئكتئكتئ ساقتاپ قالؤدئث، ايةلدئك قاسيةتتئ جوعالتپاؤدئث ءوزئ ذلكةن ةرلئك - ا. ساماقوأا

كةثةستئك داؤئردةن بةرئ ذزدئكسئز اتالئپ كةلة جاتقان وسئ ايتؤلئ داتا قانداي قوعامدا بولماسئن ايةل ازاماتتاردئث ورنئنئث ةرةكشة ةكةندئگئن، وت باسئ وشاق قاسئندا عانا ةمةس، مةملةكةت ومئرئندة ولاردئث ماثئزدئ رول اتقاراتئنئن ايقئنداپ تذرعانداي. بذكئل قازاقستاندئقتاردئث سذيئكتئ مةرةكةسئنئث قارساثئندا ق ر پارلامةنتئ ءماجئلئسئنئث دةپؤتاتئ، «نذر وتان» ح د پ ماجئلئستةگئ فراكسياسئ الةؤمةتتئك كةثةسئنئث ءتورايئمئ ايتكذل ساماقوأا حانئمنان العان سذحباتئمئزدئ نازارلارئثئزعا ذسئنامئز.
-ايتكذل بايعازئ قئزئ! بذگئن مةملةكةت باسشئسئنئث قاتئسؤئمةن تاؤةلسئزدئكتئث 20 جئلدئعئنا ارنالعان قازاقستان ايةلدةرئنئث تذثعئش سيةزئ ءوتتئ. سيةزدةن العان اسةرلةرئثئزبةن بولئسسةثئز.
- ارينة، بذگئنگئ جيئن ايةلدةردئث تذثعئش سيةزئ بولعانئمةن، 8- ناؤرئزدئث قارساثئندا فورؤم وتكئزؤ داستذرگة اينالعانئن وزدةرئثئز جاقسئ بئلةسئزدةر. ال بذنداي باسقوسؤعا مةملةكةت باسشئسئ ن. نازاربايةأتئث قاتئسئپ، ئزگئ تئلئكتةرئن ءبئلدئرئپ قانا قويماي، ايةلدةردئث تذيتكئلدئ ماسةلةلةرئنة نازار اؤدارؤئ فورؤمنئث ماثئزئن جئل سايئن ارتتئراتئنئ ءسوزسئز. راسئندا، قوعامنئث «نازئك جاندئ» وكئلدةرئنئث ءبئر شاثئراقتئث استئنا جينايتئن بذنداي جيئن تاعئلئمدئ داستذرگة عانا ةمةس، تذراقتئ ءارئ تابيعي قذبئلئسقا اينالدئ. مةنئث ويئمشا، بذل - الةم ةلدةرئ اراسئندا ءارتذرلئ يگئ باستامالاردئ كوتةرئپ، بيئك بةلةستةردئ باعئندئرئپ كةلة جاتقان قازاقستاننئث تاعئ ءبئر ةرةكشةلئگئ، تاؤةلسئزدئكتئث 20 جئلدئعئندا قالئپتاسقان «قازاقستاندئق گةندةرلئك ساياساتتئث جةمئسئ». وسئ تذرعئدان العاندا، قازاقستانداي مةملةكةتتة تؤئپ، تاؤةلسئزدئكتئث تذعئرلئ كةزةثئندة ءومئر ءسذرئپ جاتقان بذگئنگئ جاستار - شئن مانئندة باقئتتئ ذرپاق.
بذگئن پرةزيدةنت سيةز بارئسئندا ئقئلئم زامانداردان بةرئ جالعاسئپ كةلة جاتقان، ساباقتاستئعئ ذزئلمةگةن انا ذلئلئعئنا، ونئث ئشئندة قازاق انالارئنئث دانالئعئنا ءمان بةردئ، اقجاؤلئقتئلارئمئزدئث كورسةتئپ كةتكةن وشپةس ونةگةسئ مةن ولمةس عيبراتئ جاثا قازاقستاندا جالعاسئن تاؤئپ وتئرعانئن ايتتئ. مةملةكةتتئ قالئپتاستئرؤ كةزةثئندةگئ ايةلدةر قاؤئمئنئث تاؤةلسئزدئكتئ نئعايتؤ ئسئنة قوسقان ذلةستةرئن جوعارئ باعالادئ. ةث باستئسئ، پرةزيدةنت، انا مةن بالاعا مةملةكةت تاراپئنان جاسالئپ كةلة جاتقان قامقورلئق الداعئ ؤاقئتتا دا ذدايئ نازاردا بولاتئنئن ايتتئ. گةندةرلئك ساياساتقا ايرئقشا كوثئل بولگةن ةلباسئ شةشئم قابئلداؤ دةثگةيئنة نازئك جاندئلاردئ كوپتةپ تارتؤ ماسةلةسئنة دة ءمان بةرئپ، بذعان قاتئستئ ذكئمةتكة ارنايئ تاپسئرما بةردئ. تاعئ ءبئر باستئ ماسةلة - ذكئمةتكة «بيزنةستئث جول كارتاسئ» باعدارلاماسئ اياسئندا ايةلدةردئث ذلةس سالماعئن ارتتئرؤ تاپسئرئلدئ. بذل ئسكةر ايةلدةر ءذشئن ذلكةن مذمكئندئك ءارئ مةملةكةت تاراپئنان كورسةتئلئپ وتئرعان وراسان زور قولداؤ. قازئرگئ قازاقستاننئث جاعدايئ قاي سالادا بولماسئن جامان ةمةس. ماسةلةن، گةندةردئك تةثدئك، ةكونوميكالئق جانة ساياسي ومئرگة ايةلدةردئث قاتئسؤئن كةثةيتؤ سالاسئنداعئ ذلتتئق ساياساتئمئز الةمدئك قاؤئمداستئق تاراپئنان جوعارئ باعالاندئ. گةندةرلئك رةيتيگتة الةمنئث 134 مةملةكةتئنئث ئشئندة 41- ورئندا تذرمئز. بذل زور قؤانئش. ال جةكة ءوزئ باسئما كةلةتئن بولسام، مةن الةؤمةتتئك ءمانئ زور قئزمةتپةن اينالئسؤ مذمكئندئگئنئث ماثدايئما جازئلعانئن تاعدئردئث ذلكةن سئيئ دةپ قابئلدايمئن ءارئ ايةل رةتئندة دة، انا رةتئندة دة ءوزئمدئ باقئتتئ سةزئنةمئن.
-ءسئزدئث وتباسئثئز جايئندا بئلگئمئز كةلةدئ. وسكةن ورتاثئز تؤرالئ ايتئپ بةرسةثئز؟
-مةن ذلكةن ءارئ تاتؤ-تاتتئ وتباسئندا دذنيةگة كةلدئم. قاراپايئم تئلمةن ايتقاندا، شاثئراعئمئزدا ايةلدةردئث «ذلةس سالماعئ باسئم» بولدئ. سوندئقتان بولار، كةيبئر كةزدةرئ تذرمئسقا قاتئستئ ءبئرشاما قيئندئقتار بولعانئمةن، شةشةمنئث، اجةلةرئم مةن اپكةلةرئمنئث ارقاسئندا جانذياداعئ جئلئلئق پةن جايلئلئق ةش ؤاقئتتا جوعالعان ةمةس. ورتاشا ءومئر سذردئك، ارتئق دذنية بولعان جوق. كةيدة ءتئپتئ، كيئم-كةشةك الؤعا قاراجات تا جةتئسپةي قالاتئن كةزدةر بولاتئن. ءالئ ةسئمدة، اتا-انام ءبئر كذنئ ذنةمدئلئك ءذشئن مةكتةپتئك كيئم فورماسئن ساتئپ المادئ. سوعان قاتتئ نارئزئ بولئپ: «بارئمئزگة جاعداي جاساي الماساثئز، سونشا بالانئ نةگة تؤدئثئز ةكةن؟» دةپ ايتا سالعانئم بار. جاسئمنان مئنةزئم تئك بولدئ، بةت-جذزگة قاراماي اقتارا سالاتئنئم بار، جذباتقانعا دا تةز كونة قويمايتئن ةدئم. ءبئراق شةشةم سابئرلئ ءارئ اسا تاربيةلئ ادام بولاتئن. الگئندةي وعاش سوزئمة ةش ذندةمةي، اقئرئن عانا شاشئمنان سيپاپ، مةيئرباندئق كذلكئمةن قارادئ دا قويدئ. وسئنئث ءوزئ ماعان «وسكةن سوث ءوزئث-اق تذسئنةسئث» دةگةندئ مةثزةگةنئ سةكئلدئ ةدئ. اتا-اناما قولقانات بولماق نيةتپةن، 13 جاسئمنان جذمئس ئستةدئم. قئزمةتكة ةرتة ارالاسقاندئقتان بولار، قانداي دا بولماسئن ومئرلئك يگئلئكتئث وثاي كةلمةيتئنئن، ءبارئ دة تةك تئنئمسئز ةثبةكپةن، تابان اقئ، ماثداي تةرمةن كةلةتئنئن ءتذسئندئم. دةگةنمةن، بارلئق پراگماتيكالئق ئيگئلئكتةن دة، كةز كةلگةن ماتةريالدئق قذندئلئقتان دا جوعارئ تذراتئن دذنية بار، بذل ءوزئثنئث جاقئن تؤعان-تؤئستارئث، ولاردئث قامقورلئعئ، ءبئر-بئرئثة دةگةن سذيئسپةنشئلئك. بذنئث ءبارئ ءبئزدئث وتباسئمئزدا بولدئ. مةن ومئردة وسئ پروزيسيانئ ذستانامئن.
- 8- ناؤرئز مةرةكةسئن قالاي قارسئ الؤشئ ةدئثئزدةر؟
-ايةلدةر مةرةكةسئ ءبئز ءذشئن ةث تاماشا مةيرامداردئث ءبئرئ بولئپ ةسةپتةلةدئ. وسئ كذنئ داستارحان دا ةرةكشة قذلپئرادئ. ءتئپتئ، ءار جئلعئ داستارحانئمئزدئث ءوز ةرةكشةلئكتةرئ بولدئ. اسئرةسة اجةلةرئم مةن شةشةم ءدامدئ اس ازئرلةؤگة بةلسةنة كئرئسةتئن. «ءتورت كوزئمئز تذگةل» داستارحان باسئنا جينالعاننان كةيئن بارئپ، سئيلئقتار «شةرؤئ» باستالؤشئ ةدئ. شةشةمئزگة، اجةلةرئمئزگة ارناپ ءوز قولئمئزبةن ازئرلةنگةن «تارتؤ-تارالعئنئ» ذيلةستئرةتئنبئز. سوسئن جيئن سوثئ شاعئن مةرةكةلئك كونسةرتكة ذلاساتئن. ذيدة ءبارئمئز «ءانشئمئز»، اكةم دة دومبئرادا كةلئستئرئپ وينايتئن. الگئندةي مةرةكةدةن ادام ءبئر-ءبئرئن ودان سايئن جاقسئ كورة تذسةتئنئ بةلگئلئ. شةشةمنئث وسئنداي ونةگةسئن مةن ءومئرئ ذمئتقان ةمةسپئن. قايتا كةيئننةن، 13 جئل بويئ قئزمةت ئستةگةن الماتئ جةمئس-جيدةك كومبيناتئندا دا، ودان كةيئنگئ پارتيالئق ذيئم شةثبةرئندةگئ قئزمةتتةر بارئسئندا دا وسئ ونةگةنئ پايدالانئپ وتئردئم.
-ءبئراز جئل لاؤازئمدئ قئزمةتتةر اتقاردئثئز. نةگئزئ «ايةلدةردئث سانئ كوپ ذجئمدا جذمئس ئستةؤ قيئن» دةگةن پئكئر قالئپتاسقان عوي. بذعان ءسئز نة دةيسئز؟
-جوق، مةن بذل پئكئرمةن كةلئسپةيمئن. ذجئم بولعان سوث ونداعئ «ءبئر تةرئنئث پذشپاعئن يلةيتئندةر» اراسئندا ةث الدئمةن ءوزارا تذسئنئستئكتئ قالئپتاستئرؤ قاجةت. سوندا عانا ءبارئ دذرئس بولادئ. ال باسشئلئق لاؤازئم تذرعئسئنان كةلةتئن بولساق، مةن شةشئم قابئلدايتئن دةثگةيدةگئ لاؤازئمدئ ايةلدئث كوتةرةتئن جذگئ ةرلةرگة قاراعاندا ةكئ ةسة اؤئر دةپ ايتار ةدئم. ويتكةنئ، ايةل جذمئستا دا، ذيدة دة ءبارئن تذسئنؤگة تئرئسادئ، سوسئن داؤ-جانجالعا ورئن بةرمةيدئ. جاؤاپتئلئقتئ دا ةستةن شئعارمايدئ. بذگئنگئ سيةزدة پرةزيدةنت نذرسذلتان ءابئش ذلئ دا ءدال سونداي پئكئر ايتتئ عوي. مةن سوعان قوسئلامئن. جالپئ ايةل باسشئنئث قئزمةتتةگئ ةثبةگئ دذرئس باعالانؤئ كةرةك. ويتكةنئ، ةرلةرگة قاراعاندا ولاردئث موينئنداعئ جذكتئث سالماعئ ةكئ ةسة اؤئر. ماسةلةن، جذمئستان بولةك، ونئث موينئندا اسا ذلكةن شارؤاسئ بار، بذل - وتباسئ ماسةلةسئ. بالالاردئ باعئپ-قاعؤ، شاثئراقتا جاقسئ اتموسفةرا قالئپتاستئرؤ، ءذيدئث ءتذتئنئن ءتذزؤ شئعارؤ - وسئنئث بارلئعئ نةگئزئنةن ايةلدةردئث ئستةيتئن شارؤاسئ.
-ءسئز كةزئندة وتباسئ جانة ايةلدةر ئستةرئ جونئندةگئ ذلتتئق كوميسسيانئ باسقاردئثئز. سول جئلدارداعئ كوميسسيانئث اتقارعان جذمئسئنا توقتالئپ كةتسةثئز؟
-ءيا، 1999- جئلئ ةلباسئ ماعان وتباسئ جانة ايةلدةر ئستةرئ جونئندةگئ ذلتتئق كوميسسيانئ باسقارؤدئ تاپسئرعان بولاتئن. ول بذگئندة ق ر پرةزيدةنتئ جانئنداعئ ايةلدةر ئستةرئ جانة وتباسئلئق-دةموگرافيالئق ساياسات جونئندةگئ ذلتتئق كوميسسيا دةپ اتالادئ. راسئن ايتؤ كةرةك، العاش جذمئسقا كئرئسكةندة ةلئمئزدئث كوپشئلئگئ گةندةرلئك ساياساتتئ دا، وسئ ئسپةن اينالئساتئن كوميسسيانئث ماقسات-مذددةسئن دة سونشالئقتئ تذسئنبةيتئن. سول كةزدة ءتئپتئ كوپتةگةن سةكةمشئلدةر «ايتكذل بايعازئ قئزئ، ءسئزدئث قئزمةتئثئز قانداي ءوزئ؟» دةپ، «پورتفةلسئز مينيسترگة» دة تةثةپ جاتاتئن. كةيئن قئزؤ جذمئستئث ارقاسئندا ونداي كذدئكتئ سةيئلتئك، ءتئپتئ قازئر سةكةمشئلدئك مذلدةم جوعالدئ. مةن جةتةكشئلئك ةتكةن كةزةثدةردة كوميسسيا نةگئزئنةن قازاقستاندئق ايةلدةرگة وتپةلئ كةزةثنئث اؤئر جاعدايئنان ساپالئ جاثعئرئپ شئعؤعا جاردةمدةسؤ مئندةتئن باستئ باسئمدئق رةتئندة بةلگئلةدئ. وسئ باعئتتئ جذمئسئمئزدئث نةگئزگئ وزةگئ رةتئندة ايقئندادئق. سوسئن قوعام اراسئندا بةدةلئ بار، ئسكةرلئگئمةن تانئلعان قازاقستاندئق ايةلدةر قاؤئمئنا وزدةرئنئث كذش-جئگةرئنة سةنئمدئلئك رؤحئن سةبة بئلدئك. مةملةكةت باسشئسئ ذدايئ ةسكةرئپ وتئراتئن زور الةؤةتكة دة نازئك جاندئلاردئ سةندئردئك. دةگةنمةن، قذر يلاندئرؤمةن الئسقا بارا المايتئنئمئز ايقئن ةدئ. سوندئقتان دا، وتكةنگة كوز جذگئرتة وتئرئپ، مةن تاريحئمئزدئث قيئن كةزةثدةرئندة اسا كذردةلئ بولئپ كورئنةتئن دذنيةلةردئ جذزةگة اسئرعانئمئزعا ماقتانامئن. سول كةزةثدة «ايةلدةردئث» شاعئن بيزنةسئن جانداندئرؤ ءذشئن بيؤدجةتتةن تئس 5 ميلليون دولاردان استام قاراجات تارتتئق. 40 مئثعا جؤئق شاعئن نةسيةنئ ذيلةستئردئك. سونئث ارقاسئندا ئسكةر ايةلدةردئث ءبئرازئ اياقتارئنان تذردئ، وزدةرئنئث كذش-جئگةرلةرئنئث ارقاسئندا شارؤالارئن دوثگةلةتئپ اكةتتئ.
جالپئ، وسئ جئلدار ئشئندة ةلئمئزدةگئ ايةلدةر قوزعالئسئ بارلئق جاعئنان العاندا دا تولئق قالئپتاستئ دةپ ايتؤعا بولادئ. ويتكةنئ، قازئرگئ كذنئ گةندةرلئك ساياساتپةن اينالئساتئن ذكئمةتتئك ةمةس ذيئمدار «نازئك جاندئلاردئث» پروبلةمالارئن مةملةكةتتئك سةكتورمةن، بيزنةس قاؤئمداستئعئمةن، سونداي-اق حالئقارالئق ذيئمدارمةن ئنتئماقتاسا وتئرئپ، كاسئبي دةثگةيدة شةشة الادئ. مةملةكةتتئك ورگانداردا دا، جةكة سةكتوردا دا شةشئم قابئلداؤ پوزيسيالارئندا ايةلدةر قاؤئمئنئث ذلةس سالماعئ ايتارلئقتاي ارتتئ. بذنداعئ مةملةكةت باسشئسئ ايقئنداعان ساياساتتئث ماقساتئ دا بةلگئلئ. سونداي ماقساتقا قول جةتكئزؤ تةتئكتةرئ جذزةگة اسئرئلؤدا. ماسةلةن، قازاقستان ءبئرقاتار حالئقارالئق كونأةنسيالاردئ قابئلدادئ. اتاپ ايتار بولساق، ايةلدةردئث ساياسي قذقئقتارئ تؤرالئ، تذرمئستاعئ ايةلدئث ازاماتتئعئ تؤرالئ، ايةلدةرگة قاتئستئ كةمسئتؤشئلئكتئث بارلئق فورمالارئن جويؤ تؤرالئ قذجاتتار راتيفيكاسيالاندئ. «ةرلةر مةن ايةلدةردئث تةث قذقئقتارئ جانة بئردةي مذمكئندئكتةرئ تؤرالئ» جانة «تذرمئستئق زورلئق-زومبئلئقتئث الدئن الؤ تؤرالئ» ةكئ ئلكئ زاث نورمالارئن ورئنداؤ ماقساتئندا پرةزيدةنتتئث جارلئعئمةن 2006-2016- جئلدارعا ارنالعان گةندةرلئك تةثدئك ستراتةگياسئ بةكئتئلدئ. بذنئ ةلدةگئ گةندةرلئك اقئل-ويدئث، قوعامنئث گةندةرلئك سةزئمئنئث وسكةندئگئ دةپ ايتؤعا دا كةلةتئندةي. كةزئندةگئ گةندةرلئك ساياساتپةن اينالئسئپ كةلگةن ذلتتئق كوميسسيا «وتباسئ مةن ايةلدةر» ماسةلةسئن قامتيتئن فورماتتان مذلدةم جاثا فورماتقا كوتةرئلئپ، «ايةل جانة وتباسئ-دةموگرافيالئق ماسةلةلةردئ» قامتؤ دةثگةيئنة شئقتئ.
-مةرةكة قارساثئندا ايةل-انالارعا، قئزدارئمئزعا ايتار تئلةگئثئز؟
- ءبئز ءذشئن يگئ داستذرگة اينالعان، بارشامئز اسئعا كذتةتئن، جارقئن سةزئمدةر مةن ذلكةن ذمئتتةردئث مةرةكةسئ، كوكتةمنئث العاشقئ مةيرامئ جاقئنداپ قالدئ. سوندئقتان دا بارلئق قازاقستاندئق ايةلدةردئ، انالار مةن اجةلةردئ، قئزدارئمئزدئ، اپكة-سئثلئلةرئمئزدئ شئن جذرةكتةن مةرةكةلةرئمةن قذتتئقتايمئن. ولارعا ةث ءبئرئنشئ تئلةيتئنئم - سوثئمئزدان ةرئپ كةلة جاتقان ذرپاعئمئزعا تاعئلئمدئ تاربية بةرسة ةكةن. ولار تاربيةلةگةن ذل-قئزدئث رؤحئ مئقتئ بولسا، ةلئن سذيةتئن، جةرئنئث قادئرئن بئلةتئن، سالت-ءداستذرئن قذرمةتتةيتئن، اتا تاريحئن قاستةرلةيتئن ازاماتتار بولئپ وسسة بولاشاعئمئز كةمةلدئ بولماق، ةث ماثئزدئسئ وسئ. سوندئقتان، قئزدارئمئز جاقسئ جانذيا قذرئپ، دةنئ ساؤ بالالاردئ تاربيةلةپ- وسئرؤلةرئن تئلةيمئن. ةشقاشاندا ءبئزدئث ةث باستئ «كوزئرئمئز» سانالاتئن - نازئكتئگئمئزدئئ جوعالتئپ المايئق. ويتكةنئ، كةز كةلگةن جاعدايدا نازئكتئكتئ ساقتاي ءبئلؤ، سول ارقئلئ ايةلدئك قاسيةتتئ جوعالتپاؤ - ةث ذلكةن ةرلئك بولئپ سانالادئ.