ءجذرسئن ةرمان: مادةنيةت مينيسترلئگئنئث قولداؤئمةنةن استانادا ذلكةن ايتئس وتكةلئ جاتئر

ايتكةنمةن، سول ايتئستئث ذيمداستئرئلئپ، حالئقتئث قذمارئن قاندئرؤئنا مذرئندئق بولعان جانداردئث وزدةرئن تذرتپةكتةپ، جةكة مذددةلةر قاقتئعئسئنئث ورتاسئندا جةكة تذلعانئ بئلاي قويئپ، حالئقتئث بايئرعئ ءتول ونةرئن دة كوكپارعا سالئپ جئبةرگةندةرئن الگئندةي جولبيكةلةر اثعارعان دا جوق. ةلباسئنئث اتئن جامئلئپ، ةرلةرگة اؤئز سالعانداردئث ارةكةتتةرئ پرةزيدةنتتئث قذلاعئنا جةتئپ، ءبئراز ؤاقئت توقتاپ قالعان ايتئس سونئ سةرپئنمةن العا باستئ.
ءبئز دة وسئ يگئ حاباردئ ةستئپ، قازئرگئ ؤاقئتتاعئ ايتئستئث بئردةن-ءبئر جاناشئرئ بولئپ داؤسئز ةسةپتةلةتئن اقئن ءجذرسئن ةرمانعا جولئعئپ سذحباتتاسقان ةدئك. قئسقا دا بولسا، ناقتئلئ جاؤاپتارئمةن ول كئسئ تالاي ماسةلةگة قاتئستئ وتكئر پئكئرلةرئن بئزبةن ءبولئستئ.
- ءجذرسئن مولداش ذلئ، سوثعئ كةزدةرئ ايتئستئث توقئراپ قالعانئ تؤرالئ ءارتذرلئ اثگئمةلةر ايتئلئپ ءجذر عوي. «وسئ ايتئستئث توثئرةگئندةگئ قالئپتاسئپ، بةلةث الئپ كةتكةن احؤال تؤراسئندا ةلباسئمئز نذرسذلتان نازاربايةأقا ايتئلمادئ ما، جةتكئزئلمةدئ مة؟» دةگةن ساؤال حالئق كوكةيئن تةسئپ جذرگةنئ بةلگئلئ...
- بذل سذراعئثا جاؤاپ بةرسةم، قويعالئ وتئرعان تالاي سذراعئثا جاؤاپ بةرئلةدئ. ايتئس، كةيئنگئ التئ جئلدا كورسةتئلئپ كةلگةن ايتئس سوثعئ ةكئ جئلدا جابئق تذردئ. ايتئستئث توقتاتئلعانئ راس، ةفيردةن دة الئپ تاستادئ. قازئر قازاقستاندا بةلسةندئ تذردة ايتئسئپ جذرگةن 50-60 شامالئ ايتئسكةر اقئن بار. ولاردئث اراسئندا وسئ كذنئ عئلئم كانديداتتارئ مةن دوكتورلارئ دا بار. ةلدئث باسئن بئرئكتئرئپ، كوكةيئندةگئسئن جةرئنة جةتكئزة، كةسئپ ايتا الاتئن ايتئس سياقتئ پؤبليسيستيكالئق جانردئ ةلباسئنئث جاؤئپ تاستاؤئ مذمكئن ةمةس ةدئ. ويتكةنئ، پرةزيدةنتتئث ءوزئ كةشةگئ ءسذيئنباي، جامبئلدئث اؤلئنان شئققان، سولاردئث جئرلارئن تئثداپ، شاپانئن يئسكةپ وسكةن ازامات. كةيئنگئ جولبيكةلةر ةلباسئنئث اتئنان ءار جةرگة ايتقئزئپ كذردةلئ دة كةمةثگةر ونةردئ توقتاتتئردئ.
مئنة، ءبئر اي بولدئ، مةملةكةتتئث ءوزئنئث ذيئمداستئرؤئمةن، مادةنيةت مينيسترلئگئنئث قولداؤئمةنةن استانادا ذلكةن ايتئس وتكةلئ جاتئر. اتالعان شاراعا بذرئنعئ ايتئستاردئث جةثئمپازدارئ، اتاپ ايتساق، امانجول التايةأ، رينات زايئتوأ، اينذر تذرسئنبايةأا جانة باسقالار سياقتئ بةلگئلئ «سةن تذر، مةن اتايئن» دةيتئن بةلگئلئ اقئندار، سوسئن ةلئمئزدئث ءبئرقاتار وبلئستارئندا وتكئزئلگةن ئرئكتةؤ جارئستارئندا ةكشةلئپ شئققان جاس اقئندار قاتئسقالئ وتئر. ءيا، وتة جاس جئگئتتةر شئعئپ جاتئر. 10-11 سئنئپتاردئث وقؤشئلارئ دا بار. بذل ايتئسئمئز ءوزئ مئنا استاناداعئ ة ق ئ ذ-نئث سامميتئنةن كةيئن تؤرا 10 كذننةن كةيئن، ياعني جةلتوقساننئث 10 مةن 11-ئ كذندةرئ وتپةكشئ. ارينة، سامميت - مةملةكةتئمئزدئث ومئرئندةگئ ذلكةن ؤاقيعا. انشةيئن اقشا شاشؤ بولئپ جاتئر دةگةن دة اثگئمةلةر شئعئپ جاتئر. 15 جئل بذرئنعئ سةلينوگراد قالاسئندا، ودان كةيئنگئ اقمولا، كةشة عانا استانا اتانعان قالادا الةمنئث 61 مةملةكةتئنئث باسشئلارئ، ونئث ئشئندة 21 مةملةكةتتئث پرةزيدةنتتةرئ باس قوسقالئ وتئر. مذنداعئ جيئن قورئتئندئسئندا قابئلدانار قذجاتقا قول قويئلدئ دةگةن ءسوز - قازاقستاننئث اتئ الةمگة جايئلدئ دةگةن ءسوز. ونسئز دا تةككة، ولاي-بئلاي شاشئلئپ جاتقان اقشانئث نةسئن قئزعانامئز.
ءبئز قازاقتئث عاسئرلار بويئ اثساپ كةلگةن تاؤةلسئزدئگئنئث جةمئسئن ةندئ كورئپ كةلة جاتئرمئز عوي. ةندئ تئرناق استئنان كئر ئزدةي بةرمةي، سول تاؤةلسئزدئكتئ وركةندةتةردة قاي جةردةن قانداي ماسةلةلةر قولبايلاؤ بولئپ جاتئر، قالاي قاراي ءجذرؤئمئز كةرةك، قايتسةك رؤحئمئزدئ جوعارئ كوتةرةمئز دةگةن ماسةلة تولعاندئرؤعا ءتيئس. سوندئقتان، مةنئث ةنشئمة تاعدئردئث جازؤئمةن قازاق حالقئنان ايتئستئث جولئ اشئلعانئن ايتئپ، جذرتشئلئقتان ءسذيئنشئ سذراؤ باقئتئ ءتيئپ تذرعانئن ايتپاي كةتة المايمئن.
- ءجذرسئن مولداش ذلئ، ةندئگئ ءبئر بئلسةك دةگةن جايت - ايتئستئث جاثعئرؤئ تاؤةلسئزدئكتئث الدئندا-اق باستالعان. مةنئث بئلؤئمدة، كةزئندة الماتئ قالالئق پارتيا كوميتةتئنئث الدة ءبئرئنشئ، الدة ةكئنشئ ورئنباسارئ بولئپ جذرگةن شاعئندا ئزباسار بالتابايةأ دةگةن كئسئ دة سوناؤ 70- جئلداردئث ورتا تذستارئ شاماسئندا ءبئر مارتة قولعا الئپ كورگةن ةكةن. ول كئسئدةن قازاق راديوسئندا ئستةپ جذرگةن كةزئمدة سذحباتتاسئپ، ءبئر-ةكئ حابار دا جاساعان ةدئم.
- ونئث راس، ايتئستئ كوتةرؤدئ مةن تةلةأيزيادا جذرگةن جئلدارئ قولعا الدئم. رةسپؤبليكالئق دةثگةيدة تةلةديداردان كورسةتتئك. ئزباسار بالتابايةأ دةگةن كئسئ بولسا، ول كئسئ سول كةزدة راسئندا دا ءوزئث ايتقان جةردة قئزمةت اتقارعان. ونئث ذيئمداستئرعان ايتئسئن م. اؤةزوأ تةاترئندا وتكةنئن ءوزئم كورگةنمئن. ول ؤاقئتتاعئ اقئندار پارتيانئث قاتاث باقئلاؤئمةن قاعازعا جازئلئپ قويئلعان ءماتئندئ الدارئنا جايئپ قويئپ ايتئساتئن. ال، ءبئز كادئمگئ سؤئرئپ سالئپ ايتئساتئن، اياق استئنان ءسوز تاؤئپ ايتاتئن اقئنداردئث سايئسئن ذيئمداستئردئق. شئن مانئندة حالئقتئث ايئزئن، قئبئن قاندئراتئن ايتئس سول عوي.
- ال، ةندئگئ ءبئر جايت - اقئندارئمئز ايتئس توقتاتئلعاننان كةيئن شاشئراپ، ءارقايسئسئ ءارتذرلئ سالاعا كةتئپتئ. ال، اناؤ رينات زايئتوأ دةگةن جئگئتئمئز، تئپتةن، «رةپ» دةگةن جانرعا ويئسئپ كةتئپتئ دةسةدئ...
- بذل جةردة ةكئ ماسةلة بار. ريناتتئث از ؤاقئت مؤزئكانئث سول جانرئنا بةت بذرماق بولعانئ راس. ءبئراق، كوپ نارسةنئ جةتة بئلمةگةندئكتةن، ءبئرقاتار كئسئلةردئث سئنئنا دا ذشئرادئ. رينات زايئتوأ - «رةپتئث» دة، ةشتةثةنئث دة ةمةس، ايتئستئث بةل بالاسئ. ونئمةن ءوزئم سويلةسئپ، اقئل-كةثةسئمدئ ايتقاننان كةيئن، بةتئ بةرئ قاراعان. «اقئنداردئث شاشئراؤئ» دةگةن تذرعئدان ايتاتئن ءبئر ماثئزدئ ماسةلة - مئنا دئنگة بايلانئستئ بولئپ تذر. ءبئزدئث قازاقستاندا ءدئن دةگةن وتة كذردةلئ ماسةلةگة اينالدئ. ءدئننئث ءتذرلئ اعئمدارئ اقئنداردئ ءارتذرلئ جولدارعا سالئپ تذر. ءبئرئمئز ؤاححابيست بولساق، ةندئ ءبئرئمئز باياعئ اتا-بابالارئمئزدئث، پايعامبارئمئزدئث جولئمةن كةتؤدةمئز. بئرةؤلةر قوشتايدئ، بئرةؤلةر قوشتامايدئ. قاجئلئققا بارئپ كةلگةندةر بار، سولاردئث اراسئندا دومبئرانئ «حارام» دةپ، «ولةث جازؤ كذنا» دةپ جذرگةندةرئ بار. مئسالئ، التئ الاشقا بةلگئلئ مذحامةدجان تازابةكوأتةن ايتئسكةر رةتئندة ايئرئلئپ قالدئق. بالعئنبةگئمئزدئث دة سولقئلداپ جذرگةن جايئ بار. بذل ةندئ كورئپ-ءبئلئپ وتئرعان نارسةمئز.
ةش ؤاقئتتا دا يسلام ءدئنئ ولةثگة تئيئم سالماعان. پايعامبارئمئزدئث حاديستةرئندة دة بار. ول ءوزئنئث ساحابالارئنا ايتادئ: «ءار ةلگة ءدئندئ اپارعاندا سول ةلدئث سالتئنا، داستذرئنة لايئقتاثدار، سوعان بةيئمدةثدةر!» دةيدئ. تئپتةن، كةلةتئن بولساث، ءبئزدئث قاسيةتتئ قذران كارئمنئث ءوزئ دة ولةثمةن جازئلعان نارسة. ذلئ ولةثمةن! ةندئ كةلئپ اياق استئنان «ويباي، يسلام ءدئنئ ولةثگة تئيئم سالادئ ةكةن!» دةيدئ. ءدئن - مةملةكةتكة دة، حالئققا دا قئزمةت ةتؤئ ءتيئس.
- ةندئگئ سذراعئمئز - وسئ شارانئث باياندئ بولارئنا سةنؤگة بولا ما؟
- وسئ ماسةلةنئ وسئدان ءبئر اپتا بذرئن پرةزيدةنت اكئمشئلئگئ جةتةكشئسئنئث ورئنباسارئ شاقئرئپ اثگئمةلةستئ. مةن ءدال وسئ سذراقتئ ءدال وسئلاي قويئپ كوردئم: «بذدان كةيئن نة بولادئ؟». ماعان بةرئلگةن ؤادة - ول كئسئلةر ايتئستئث ءمان-ماعئناسئ، كوركةمدئك-يدةولوگيالئق سيپاتئ جاعئنان ساپاسئ جوعارئ بولسا، ونئ تةلةديدار مةن راديودان ناسيحاتتاؤعا بارلئق ةسئك اشئق بولادئ. بذل جةردة كوزدةلگةن ذدةدةن شئعا ءبئلؤ - وزئمئزگة، اقئنداردئث ايتا ءبئلؤ قابئلةتئنة بايلانئستئ بولئپ كورئنةدئ.
- وسئ جةردة تاعئ ءبئر كوكةيتةستئ ماسةلة شئعادئ عوي: سةنزؤرا جاعئ قالاي بولماق؟
- سةنزؤرا ءار ؤاقئتتا بولعان. سةنزؤرا ةكئ جاقتان دا بولادئ. ءبئرئنشئسئ - بيلئك تاراپئنان: «مئنانئ - ايتؤعا بولادئ، انانئ - ايتؤعا بولمايدئ» دةگةن قاتاث تالاپ قويئلادئ. وسئ تذسئرئلگةن ايتئستئ ةفيردةن بةرؤ كةزئندة تةلةديداردئث سةنزؤراسئ بولادئ. شئداي الماي قاتتئ كةتئپ قالعان تذستارئن الئپ تاستاپ وتئرادئ. ةكئنشئسئ - اقئننئث ءوزئنئث ئشئندةگئ، ساناسئ مةن كوكئرةگئندةگئ سةنزؤرا. «مئنانئ ايتسام، جاقپاي قالام-اؤ» دةگةن سيپاتتاعئ. ارينة، بيلئك ءوز اقشاسئن تولةپ ايتئستئ وتكئزئپ وتئرعانئندا «ايت، ايتپا!» دةگةنگة رةنجؤ ورئنسئز. اقئنداردئث شةبةرلئكتةرئ وسئ جةردة سئنعا ءتذسؤئ ءتيئس. ئعئتئن تاؤئپ، تئگئسئن جاتقئزئپ، اثگئمةنئ ايتا بئلسة، كةز كةلگةن اثگئمةنئ جةرئنة جةتكئزؤگة بولادئ. «اقئنمئن» ةكةن دةپ، «اؤئز وزئمدئكئ ةكةن» دةپ، اؤا جايئلا بةرؤدئث قاجةتئ جوق. حالئق كذتكةن ءسوزدئ ايتؤ كةرةك. ساؤاتتئ، مادةنيةتتئ تذردة، ةشكئمنئث ار-نامئسئنا تيمةي، قورلاماي ايتا بئلسة. حالئقتئث كوكةيئندةگئسئن...
- سوثعئ سذراق. وسئ قولعا الئنئپ جاتقان، ياعني جاثعئرتئلئپ جاتقان ايتئستئث باسشئلئعئ، اتقارؤ جذمئستارئنداعئ قئزمةت بولئنئستةرئ قالاي جذزةگة اسئرئلماق؟
- وتكةلئ جاتقان ايتئستئث بارلئق قارجئلئق، باسشئلئق جاعئن مادةنيةت مينيسترلئگئ، ونئث مادةنيةتتئ قولداؤ قورئ كوتةرئپ وتئر. يدةولوگيالئق باسشئلئق - وسئ ايتئستئث كوپتةن بةرگئ قامقورشئسئ، قازاقتئث ابئزئ اتانئپ جذرگةن مئرزاتاي جولداسبةكوأتئث قولئندا. ال، بذرئنعئسئنشا، قارا جذمئستارئن اتقارؤ، ذيئمداستئرؤ، دايئنداؤ، شاقئرؤ-كةلتئرؤ، باعئت بةرؤ، تةلةديدارعا جةتكئزئپ، ونئ مونتاجداپ ةفيرگة بةرؤ جذمئستارئ - مةنئث موينئمدا.
ءتذيئپ ايتقاندا، بارلئعئمئزدئث دا يلةيتئنئمئز ءبئر تةرئنئث پذشپاعئ بولماعئ ايدان انئق اقيقات.
- اثگئمةثئزگة راحمةت!
سذحباتتاسقان بةيبئت تولةگةن ذلئ،
(« aspect-m.kz» سايتئ، 25- قاراشا. 2010 - جئل)