ة ق ئ ذ قازاقستاننئث جانة ونئث باسشئسئنئث كوشباسشئلئق رولئن وتة ءتيئمدئ پايدالانؤعا تئرئسؤئ كةرةك - ءماجئلئس دةپؤتاتئ ا. سمايئل

راسئندا، سامميت قازاقستاندئق ءتوراعالئقتئث باستئ جةتئستئگئ بولسا كةرةك. ال بذعان قول جةتكئزؤ، اراسئندا مذددةلةر قايشئلئعئ بار الةمنئث 50-دةن استام مةملةكةتئ باسشئلارئنئث «سامميتكة قاتئسامئن» دةگةن كةلئسئمئن الؤ، ءسويتئپ بذكئلئن ءبئر ذستةلدئث باسئندا باس قوسؤعا كوندئرؤ اناؤ ايتقانداي وثاي شارؤا بولعان جوق. بذنئ ةث الدئمةن قازاقستاننئث الةمدئك قوعامداستئقتاعئ بةدةلئنئث، سونداي-اق ة ق ئ ذ-عا تابئستئ ءتوراعالئق جاساي بئلگةندئگئنئث مويئندالؤئ دةپ ذققانئمئز ءجون. وسئ ورايدا ةلئمئزدئث ة ق ئ ذ-عا جةتةكشئلئگئ جايلئ ويئن، سونداي-اق استانا سامميتئنئث توثئرةگئندةگئ پئكئرئن ءبئلؤ ءذشئن ق ر پارلامةنتئ ءماجئلئسئنئث دةپؤتاتئ الدان سمايئلمةن سذحباتتاسقان ةدئك.
-الدان زةينوللا ذلئ! قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئعئنئث شارئقتاؤ نذكتةسئ ءالئ الدا بولعانئمةن، جئل باسئنان بةرئ ءبئرتالاي شارؤانئث باسئ قايئرئلدئ. ءسئز قازاقستاننئث ذيئمعا ءتوراعالئعئن قالاي باعالايسئز؟
-قازاقستان شيرةك عاسئردان از ؤاقئتتا ةلدئكتئث دة، ةرلئكتئث دة قانداي بولاتئنئن سان مارتة كورسةتتئ. تاؤةلسئزدئكتةن بةرئ بئرنةشة ايماقتئق سالماقتئ ذيئمدارعا - ت م د-عا، ش ئ ذ-عا، ةؤرازةق پةن ا و س ش ك-گة ءتوراعالئق ةتئپ ذلگةردئك. ةندئ مئنة 56 ةلدئ بئرئكتئرگةن ة ق ئ ذ-نئ تابئستئ باسقارؤدامئز. قازاقستان - كةشةگئ كةثةستئك رةسپؤبليكالار مةن ازيادا مذنداي جوعارئ سةنئمگة العاش ية بولعان مةملةكةت مةنئثشة، قازاقستان ءتوراعا بولاردئث الدئندا ة ق ئ ذ-نئث قئزمةتئ باسةثسئپ، بةدةلئ تذسئثكئرةپ بارا جاتقانداي سةكئلدئ ةدئ. بذنداي تذجئرئمدئ حالئقارالئق ساراپشئلار دا، باسپاءسوز وكئلدةرئ دة ايتئپ ءجذر، ءار دةثگةيدة وتكئزئلئپ جاتقان حالئقارالئق كونفةرةنسيالار دا ايتئلئپ جاتئر. شئن مانئسئندة قازاقستاننئث ءتوراعالئعئنا دةيئن، الةمنئث تذكپئر-تذكپئرئندة تولئپ جاتقان شيةلةنئستةر بولئپ تذردئ. يراك ماسةلةسئن الئپ قاراساثئز - ذزاق ؤاقئت شيةلةنئسكةن بذل وثئردة ءالئ دة تئنئشتئق لةبئ سةزئلمةيدئ. ا ق ش پرةزيدةنتئ اسكةرئن ئقشامداپ اكةتؤ جونئندة ويلانعانئمةن، بةيبئت حالئقتئث قذربان بولئپ جاتقاندئعئ تؤرالئ وقيعالار تولاستاعان ةمةس. ةكئنشئ ءبئر وتتئ نذكتة اؤعانستان بولسا، تاليباننئث لاثكةستئك قيمئلدارئ ءالئ كذنگة دوعارئلماي وتئر. يران مةن ا ق ش اراسئنداعئ تةكةتئرةس تة سول دةثگةيدة ساقتالؤدا. مذنداي شيةلةنئستةردئ ايتپاعاندا، جةر جاهانداعئ دةموكراتيالئق وزگةرئستةردئ نةمةسة ءار تذستاعئ حالئقتئث ءال اؤقاتئن، تذرمئسئن الئپ قاراساثئز - ادامزاتتئث دامؤئ دا قذلدئراؤئ دا ةكئ جاققا بئردةي ءوسئپ بارا جاتقان سئثايئ بار. بذنئث بارلئعئن جيئپ كةلئپ، «ة ق ئ ذ ءاربئر ماسةلةگة ءوز ئقپالئن تيگئزؤئ شارت ةدئ، سوندايلئق ؤشئققان قاقتئعئستاردئ تذبةگةيلئ شةشپةگةنئمةن، بةلگئلئ ءبئر دةثگةيدة ئقپال ةتؤ تةتئكتةرئن كورسةتئپ وتئرؤئ شارت ةدئ»، دةپ ويلايمئن.
ال قازاقستان جةتةكشئلئككة كةلگةننةن سوث ونداي قوردالانا تذسكةن ماسةلةلةردئث ءبئرشاماسئندا كةلئسئمدةر جذرگئزئلدئ. كوپتةگةن قاقتئعئستئق پروبلةمالارداعئ ةكئجاقتئ، ءذشجاقتئ حالئقارالئق كةلئسسوزدةردئث بويئنا قان جذگئردئ. بذلاردئث اراسئنا داؤئ تالاي جئلدارعا سوزئلعان تاؤلئ قاراباق ماسةلةسئن، قئرعئز ماسةلةسئن، اؤعان ماسةلةسئن جاتقئزؤعا بولادئ. اسئرةسة، اؤعان ماسةلةسئندة ونداعئ جةرگئلئكتئ قاقتئعئستاردئ توقتاتؤ ءذشئن ةث الدئمةن تذرعئلئقتئ حالئقتئث الةؤمةتتئك-ةكونوميكالئق جاعدايئن كوتةرؤ جونئندة قازاقستان باتئل باستاما جاسادئ. بذل بارلئق دةثگةيدة قولداؤ تاپقان شاراعا ذلاستئ. الگئ باستامانئ تؤ ةتئپ شئققان قازاقستان ونئ ءوزئ باستاپ جذرگئزئپ، سول ةلگة ناقتئ رؤحاني دا، گؤمانيتارلئق تا، ةكونوميكالئق تا كومةك قولئن العاشقئلاردئث ءبئرئ رةتئندة سوزا باستاعانئ انئق. ارينة، بذعان دةيئن بذنداي كومةك بولمادئ ةمةس، بولدئ. ءبئراق ونداي كومةكتةردئث ءارتذرلئ ماقساتتا جذرگئزئلگةنئ انئق. ال قازاقستان وسئ ةلدةگئ تذراقتئلئقتئ ةث الدئمةن اؤعانستان ةكونوميكاسئن كوتةرؤ ارقئلئ جاساؤ كةرةكتئگئن العا تارتئپ وتئر. بذل رةتتة تاراتئپ ايتار بولساق، قارجئلاي كومةكپةن قاتار اؤعان جاستارئنا ةلئمئزدة ءبئلئم بةرؤ ماسةلةسئ قذپتالدئ. بذنئ قازاقستاننئث ءتوراعالئعئنداعئ ناقتئلئ شارا دةپ اتاؤعا بولادئ ءارئ مذنداي مئسالدار جةتكئلئكتئ دة.
- قازاقستان ءتوراعالئعئ تذسئندا قئرعئز ماسةلةسئنئث بذرق ةتة قالؤئن دا ذيئم جةتةكشئلئگئندةگئ ةلئمئز ءذشئن ذلكةن سئناق بولدئ دةسةك جارايتئن شئعار. بذل سئننان قازاقستان قالاي ءوتتئ دةپ ويلايسئز؟
- قئرعئز جاعدايئنا قازاقستان دةر كةزئندة ارالاسپاعاندا، كورشئ ةلدةگئ شيةلةنئس ودان ءارئ ءورشؤئ دة مذمكئن ةدئ. كوپتةگةن ساراپشئلار قئرعئزستانداعئ وقيعا ؤشئققاندا ول ةلدئ ةكئنشئ اؤعانستانعا تةثةپ، مةملةكةتتئث قذردئمعا كةتةتئنئ تؤرالئ بولجام جاساعانئ دا سونئث ايعاعئ. ءبئراق ءبئر جاعئنان باؤئرلاس، ةكئنشئ جاعئنان ة ق ئ ذ تئزگئنئن ذستاپ تذرعان قازاقستاننئث قئرعئزستانداعئ تذراقتئلئقتئ ساقتاؤداعئ رولئن الةمدئك قاؤئمداستئق مويئنداپ، جوعارئ باعالاپ وتئر. بذندا ة ق ئ ذ ءتوراعاسئ ماسةلةنئث ءبارئن ديپلوماتيالئق، ارا اعيئندئق جولمةن رةتتةؤگة كذش سالدئ، ءسويتئپ دذلةيلئككة بوي الدئرئپ، ذرئس سالؤعا دايئن تذرعان نةشة ءتذرلئ توپتارمةن كةلئسسوزدةردئ ساؤاتتئ جذرگئزدئ. ءتئپتئ كةيبئر ساياساتكةرلةر ة ق ئ ذ ءتوراعالئعئندا قازاقستان ةمةس، باسقا مةملةكةت بولعاندا جاعدايدئث وثاي بولمايتئندئعئ تؤرالئ بولجامداردئ دا كةلتئرئپ جاتئر. ة ق ئ ذ ءتوراعاسئ رةتئندة قازاقستاننئث ونداعئ ؤاقئتشا ذكئمةتپةن، وپپوزيسيالئق كذشپةن، قاراپايئم حالئقپةن تئعئز جذمئس ئستةگةنئ، ة ق ئ ذ وكئلدةرئ رةتئندة قئرعئزعا ءتذرئ دة، ءتئلئ دة ةتةنة تانئس قازاق ذلتئ وكئلدةرئنئث جذرگةنئ، ولاردئث ءاربئر ئستةگئ اراعايئندئق ارةكةتتةرئ شئنئندا دا قئرعئز ماسةلةسئن ؤشئقتئرعان جوق. سونئث ناتيجةسئندة ئدئراپ كةتؤئ قاؤپئ تؤعان قئرعئزستان بئرتئندةپ مةملةكةتتئلئك قالپئنا ةنئپ جاتئر. پارلامةنت سايلاؤئن وتكئزئپ، ةلدةگئ بةيبئت ءومئردئ قامتاماسئز ةتؤدئث كورئنئسئن دة كورسةتئپ كةلةدئ. بذل دا ءتوراعالئق ءذشئن باستئ جةتئستئك.
- الداعئ استانا سامميتئ تؤرالئ نة ايتاسئز؟
- راس، ة ق ئ ذ تاريحئنداعئ ذيئم قئزمةتئنئث «اؤئز تولتئرئپ» ايتاتئن ذلكةن جةتئستئكتةرئ بار عوي. ساراپشئلار ونئث باسقاسئن ئسئرئپ قويئپ، نةگئزگئ ةكةؤئن باسا ايتادئ. ونئث ءبئرئ - كانادادا قئرعي-قاباق سوعئستئ توقتاتؤ جونئندةگئ كةلئسئم. ودان كةيئن وسئدان 10 جئل بذرئن قول قويئلعان پاريج حارتياسئ. سول جئلئ فرانسيا استاناسئندا ذيئمعا مذشة مةملةكةتتةردئث باسشئلارئ ةؤروپاداعئ اؤماقتئق تذتاستئق ذستانئمئن قذرمةتتةؤ جونئندةگئ دةكلاراسياعا قول قويدئ. بذنئث اياسئندا قارؤ-جاراقتاردئ شةكتةؤگة قاتئستئ مامئلة جاسالدئ. ياعني، بذعان دةيئنگئ ة ق ئ ذ نةگئزگئ باعئندئرعان بيئگئ رةتئندة ةث الدئمةن اؤئزعا الئناتئندارئ وسئ.
ال زامان دا، مةملةكتةتةر دة وسئ وتكةن ون جئل ئشئندة ادام تانئماستاي وزگةردئ. قازئر ادامزاتتئث قذندئلئقتارعا دا كوزقاراس باسقاشا. رةجيمدئك يدةولوگيالاردان ارئلعان عالام ورتاق تذسئنئكپةن تذتاسؤدئ قالاپ كةلةدئ. زامان اعئمئمةن ساياسي جاعدايلار اؤئسئپ، كوپتةگةن جاس، تاؤةلسئز مةملةكةتتةر پايدا بولدئ. جالپئ الةمدةگئ مادةنيةتتةر، وركةنيةتتةر الماسؤئ ءالئ دة ءجذرئپ جاتئر. ونئث ذستئنة حالئقتاردئث ارالاسؤئ بذرئنعئدان دا كذشةيئپ كةلةدئ. ةندئگئ كذنئ ادامزات الدئندا جاثا پروبلةمالار، مةملةكةتتةر الدئندا جاثا قاتةرلةر پايدا بولدئ. ماسةلةن، الةمدئك دةثگةيدة بوسقئندار ماسةلةسئ وتة وتكئر تذر. ويتكةنئ ءبئر ةل دامؤئ جاعئنان قاتتئ ئلگةرئ كةتسة، ةكئنشئ ءبئر مةملةكةت سول بذرئنعئ دةثگةيدة قالئپ، ءبئر ورنئندا تاپتالئپ تذر. ءتئپتئ باسقانئ قويئپ، ت م د ةلدةرئنئث وزئنةن بذل كورئنئسكة مئسال تابا الامئز. بوسقئنداردئث ماسةلةسئ وزةكتئ بولا تذسؤئنة وراي، قازاقستان دا ارنايئ زاث قابئلداؤعا ءماجبذر بولدئ. بذل حالئقارالئق شةشئمئن كذتةتئن ذلكةن ماسةلة. ةكئنشئ جاعداي، قازئر ءدئني ميسسيونةرلئك قئزمةت كوبةيئپ وتئر. ءبئرقاتار جةرلةردة قاقتئعئستاردئث ءورشؤئ ءدئني نانئم-سةنئمنئث ذيلةسپةؤئنةن تؤئنداپ وتئر. بذل دا كةزةك كذتتئرمةي شةشئمدةر قابئلداؤدئ قاجةت ةتةتئن ماسةلة.
وسئنئث ءبارئ جيناقتالا كةلة استانا سامميتئنئث الةمدئك ماثئزئن ارتتئرا تذسةدئ. ويتكةنئ، ءبئرشاما جئلدار بويئ ذيئسئپ قالعان ادامزاتتئق پروبلةمالاردئ رةتتةؤدئ الةمنئث كوپتةگةن دامئعان ةلدةرئنئث باسئن قوسئپ جذزةگة اسئرؤ، سونداي-اق وسئعان ورتاق ءذنقاتئسؤ ءذشئن استانا سامميتئ سةكئلدئ ايتؤلئ باسقوسؤ اؤةلدةن-اق سذرانئپ تذرعان. قازاقستان ءوز ءتوراعالئعئندا بذنئ دا جونئمةن كوتةرئپ وتئر. كوپتةگةن حالئقارالئق ساياساتكةرلةر استانا سامميتئنةن جاثاعئ العا تارتقان ادامزاتتئق پروبلةمالاردئ شةشؤ جولدارئن كورگئسئ كةلةتئن ءتارئزدئ.
مةن الداعئ ايتؤلئ سامميتتة وسئنداي وزةكتئ ماسةلةلةردئث ءبارئ قامتئلعان استانا حارتياسئ سةكئلدئ الةم مويئنداعان، الةمدئك پروبلةمالار جان-جاقتئ قاراستئرئلعان ماثئزدئ قذجات قابئلدانادئ دةپ ويلايمئن. جالپئ ة ق ئ ذ قازاقستاننئث ت م د كةثئستئگئندةگئ هام ودان تئسقارئ اؤماقتارداعئ كوشباسشئلئق رولئن وتة ءتيئمدئ پايدالانؤعا تئرئسؤئ كةرةك سةكئلدئ. راسئندا، ةلئمئزدئث ةؤرازيالئق كةثئستئگئندةگئ رولئ سالماقتئ، ورتالئق ازياداعئ بةدةلئ زور. وسئ تذرعئدان سالماقتاپ قاراساق، سامميت بارئسئندا قازاقستاننئث استاناسئندا ة ق ئ ذ-نئث ازياداعئ ءبولئمئ اشئلئپ قالؤئ دا مذمكئن، دةپ توپشئلاؤعا بولادئ. ويتكةنئ بةدةلدئ ساياساتكةرلةر دة، تانئمال كوشباسشئلار دا بذنئ ومئرلئك قاجةتتئلئككة بالايدئ. بذدان بولةك، قازاقستان دامئعان ةلدةرمةن تةرةزةسئ تةث بولا وتئرئپ، ذيئمنئث بةدةلئن ارتتئرؤعا كوپ كذش سالدئ، ءتوراعالئقتئث قالاي بولؤئ تيئستئگئن كورسةتتئ. ال ونداي تاجئريبة جالعاسئن تابار بولسا قذبا-قذپ. سونئمةن قاتار، ةلباسئ ن. نازاربايةأتئث بةدةلئن دة ة ق ئ ذ پايدالانؤعا تئرئسؤئ كةرةك. شئنئنا كةلگةندة مذنداي الةمدئك دةثگةيدةگئ ليدةرلةر، ءوزئنئث وي-ذسئنئستارئمةن الةمدئ مويئنداتقان، ونداي بايسالدئ ذسئنئستارعا باستاما جاساپ قانا قويماي، ونئ ورئنداؤدا تاباندئلئق تانئتؤئمةن اتاعئ شئققان كوشباسشئلار سيرةك.
- ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئقتان حالقئمئز، سئرت مةملةكةتتةر نةندةي پايدا كوردئ؟
-قازاقستاننئث جولئ-ذستانئمئ بةلگئلئ. «ةؤروپاعا جول» اتتئ باعدارلاما قابئلدادئق. بذل رةتتة ءبئز ةكونوميكالئق دامؤعا ذيئتقئ بولئپ وتئرعان ةؤروپانئث يننوأاسيالئق-تةحنيكالئق دةثگةيئنة كوتةرئلؤئمئز كةرةك. قازئر 116-عا تارتا يننوأاسيالئق جوبالار قابئلدانئپ، جذزةگة اسئپ جاتسا، سولاردئ نةگئزئندة ةؤروپانئث وزئق تةحنولوگياسئن، ةكونوميكانئ باسقارؤداعئ ذتئمدئ تاسئلدةرئن جانة جولدارئن يگةرؤ ارقئلئ تيئمدئلئكتئ ارتتئرامئز. بذل ةكونوميكالئق ئقپالداسؤ. ال ةؤروپاعا ةكونوميكالئق دةثگةيئمئزدئ جةتكئزؤ ارقئلئ ءبئز سول دامئعان مةملةكةتتئث ارالاسئپ وتئرعان الةمدئك بةلسةندئ ساياساتئنا دا قوسئلا الامئز. ياعني، ةؤروپا دةثگةيئنة جةتؤ ارقئلئ الةمنئث بةلدئ-بةدةلدئ، ءسوزئن وتكئزة الاتئن الدئثعئ قاتارلئ مةملةكةتئنئث بئرئنة اينالامئز. ةلباسئنئث «دامئعان ةلؤ ةلدئث قاتارئنان كورئنؤ» يدةياسئنئث ءبئر ذشئ وسئ. بذدان دا تذيئندةي ايتساق، قازاقستان ةؤرازيالئق-ةكونوميكالئق دامؤ جولئن ذستانئپ، سونئ جذزةگة اسئرؤعا كئرئستئ. ياعني، ءبئر سوزبةن كةلتئرگةندة، قازاقستاننئث «ةؤروپاعا جول» باعدارلاماسئ ارقئلئ ةكونوميكالئق دةثگةيدئث العئشارتئ ةثسةرئلةدئ. سوسئن بارئپ، مادةنيةتئمئز دة بةيئمدةلة باستايدئ. راسئندا، مادةني الماسؤ ءبارئبئر ءجذرئپ جاتئر. ةؤروپانئث مادةنيةتئ، وركةنيةتئ سولار ارقئلئ ةؤروپالئق سالت-ءداستذر دة كةلئپ جاتئر. ةندةشة بذنئ بئردةن، باس-كوزگة قاراماي دايئندئقسئز قابئلدايتئن بولساق، ذلتتئق ءداستذر تةزئرةك جويئلادئ. بذل بئرئنشئدةن.
ةكئنشئ ماسةلة بذگئن دذنية وركةنيةتئ ءبئر-بئرئمةن ارالاسئپ جاتقان كةزةث. وسئ زاماندا قازاقستاننئث ذستانئمئ الةمگة ايگئلئ. جالپئ ةؤروپالئق، ازيالئق، نةمةسة يسلامدئق، باتئستئق دةگةن مذددةلةردئ ذيلةستئرؤ ارقئلئ عانا بذتكئل ادامزاتتئق تئنئشتئقتئ ورناتا الامئز. ناعئز اقيقات وسئ. ادامزاتتئث تذگةل دامؤئ دا سونداي كةزةثدة عانا ورئن الاتئنئنا كوز جةتئپ كةلةدئ. بذنداي ءيشارات قازاقستاننئث نةگئزگئ ذستانعان باعئتئنان دا كورئنئس تاؤئپ وتئر. ذيلةسئمدئلئك ارقئلئ دامئمايئنشا ةؤروپا دا، ازيا دا ءوزئ كذتكةندةي دةثگةيدة دامي المايدئ. ءتوراعالئق ةتؤشئ ةلدئث نةگئزگئ ماقساتئ دا وسئ، كذشتةردئث اراسالماقتارئن ولشةي، بةلگئلةي وتئرئپ جاهاندئق دةثگةيدة ذيلةستئرؤ. بذل تذرعئدا قازاقستاننئث جانة ونئث پرةزيدةنتئنئث الةمگة ذسئنئپ جاتقان، حالئققا ءتذسئندئرئپ وتئرعان نةگئزگئ يدةياسئ - ةؤرازيالئق كةثئستئكتئث ايماعئن ءبئر-بئرئمةن بايلانئستئرؤ، ءوزارا قويان-قولتئق دامؤ. قازاقستان ة ق ئ ذ-نئ باسقارعاندا دا وسئ يدةيادان تانعان ةمةس، كةلةسئ جئلئ يسلام كونفةرةنسياسئ ذيئمئنا ءتوراعالئقتا دا بذل باعئتتاعئ ءئس-ارةكةتتةر بولادئ دةپ ويلايمئن. بذل قازاقستاننئث قولئنان كةلةدئ.