الةمگة ايگئلئ تذرمةلةر

استانا. 11- قاراشا. قازاقپارات- «تذرمة» دةگةن ءسوزدئ قئلمئسكةرلةر تذگئلئ، ساؤ ادامنئث ءوزئ سؤئق قابئلدايدئ
None
None

اسئرةسة، ةرتةدةگئ تذرمةلةر توثئرةگئندة ءسوز قوزعاعاندا سؤئق ءارئ قاراثعئ جةراستئ زئنداندارئ، تار قاپاستار كوز الدئثا كةلةدئ. ودان قالا بةردئ ءتذرلئ ازاپتاؤ شارالارئ، ةث اؤئر جازا - دارعا اسؤ دا ءبئر كةزدةرئ ذيرةنشئكتئ قذبئلئس بولعانئ داؤسئز. ادامزات دامؤئنئث ناتيجةسئندة ءئستئ بولعاندار بذرئنعئداي جان قينايتئن جازادان ارئلدئ. تةمئر تورداعئ تذرمئس تا الدةقايدا جةثئلدةدئ. وسئنئث بارلئعئ دا اؤئزشا ورئندالاتئن جازادان بذرئن وركةنيةتكة ءتان زاثدار قابئلدانئپ، الةمدة قئلمئسكةرلةرگة قاتئستئ قولدانئلاتئن جازالاردئث، ونئ وتةؤدئث ءبئر جذيةگة كةلتئرئلة باستاعانئنان. ءتئپتئ بارلئق مةملةكةتتةردة ماثئزدئ ماسةلة بولئپ تابئلاتئن ءولئم جازاسئ دا بئرتئندةپ جويئلئپ كةلةدئ.

الايدا... بارلئق ةلدةردة قئلمئس جاسالئپ جاتئر، قئلمئسكةرلةر قاتارئ ازايار ءتذرئ جوق. كوپتةگةن ةلدةردة زاثدئ بذزعاندارعا قولداناتئن جازا، باس بوستاندئعئن شةكتةؤ، جازاسئن وتةؤ ورنئ مةن ونداعئ جاعداي ذقساستاؤ. سوندئقتان دا ولاردئ ؤاقئتشا دا، ذزاق ؤاقئتقا قامايتئن ورئندار دا كةرةمةت جايلئ دةپ ايتؤعا اؤئز بارمايدئ. دذنية قانشا وزگةرسة دة، اياعئن شالئس باسقانداردئث جاتار ورنئ زامانعا ساي كةلمةيتئن، ءتئرئ پةندة تذگئلئ مال بايلاسا تذرعئسئز تذرمةلةر بار. ايتالئق نيؤ-يوركتةگئ ةث ءئرئ Rikers Island تذرمةسئ - قالا ئشئندةگئ قالاشئق ةجةلدةن بذزاقئلار مةن باسكةسةرلةردئث مةكةنئ. مذندا تولقؤلار ءجيئ بولاتئندئقتان ارناؤلئ ساربازدار توبئ ذنةمئ كذش قولدانادئ. ول جةردة قالانئث قئلمئستان كوز اشپايتئن اؤداندارئنا قاراعاندا ءومئر ءسذرؤ مذمكئندئگئ ءتئپتئ مذشكئل كورئنةدئ. بذرئندارئ مذندا جئلئنا 1000 عا جؤئق قاقتئعئس ورئن السا، قازئر جاثا زاثنئث قابئلدانؤئمةن بايلانئستئ قاپاستاعئ قئلمئس 70 پايئزعا كةمئپتئ.

سيرياداعئ تادمور دةپ اتالاتئن اسكةري تذرمة دة اتئشؤلئ ورئن. مذندا ورتا عاسئردا قولدانئلعان جازالار ءالئ كذنگة جالعاسئپ كةلةدئ (ماسةلةن، ساؤساق كةسؤ سةكئلدئ). ساراپشئلاردئث سوزئنة قاراعاندا، مذندا قئلمئس جاساعان بذزاقئلارمةن قاتار، ةش كذناسئ جوق جاندار دا كةزدةسئپ قالادئ. اتاقتئ ادامدار دا ذشئراسادئ. مئسالئ، اقئن فارادج بةراكدار وسئندا بةس جئلئن وتكئزئپتئ... ةؤروپا - وركةنيةتتئث ءوز ورداسئ. ءبئراق قئلمئس كوپ. پاريجدةگئ La Sante تذرمةسئ دة تةنتةكتةردئ تةزگة سالاتئن ورئن. بذل جةردة قولئنا كئسةن سالئنعان كذننئث وزئندة دة ءتذرلئ باسبذزارلئق وقيعالار بولئپ تذرادئ ةكةن. ءوزئن-ءوزئ ولتئرؤگة بةل بؤاتئندار دا بارشئلئق. 1999- جئلئ 124 ادام ومئردةن ءوز ةركئمةن ءوتئپتئ. La Sante تذرمةسئنئث باس دارئگةرئ أةرونيكا أاسسةردئث جةتئ جئل بويئنا جازعان كذندةلئگئنة قاراعاندا، وسئ سةكئلدئ ادام ايتئپ جةتكئسئز وقيعالار ءجيئ قايتالانئپ تذرعان. كامةرالاردا ادامنئث كوپتئگئنةن جازاسئن وتةؤشئلةر ةكئ اپتادا ءبئر رةت قانا سؤعا تذسةدئ، تاماق ساپاسئز، تةرئ اؤرؤلارئ كوپ. اتجالماندار ادامداردان قورقؤدئ قويعان... La Sante 1867 - جئلئ اشئلعان. وسئندا دا نةءبئر اتاقتئلار تذنةگةن، جئلدارئن ساؤساقپةن ساناپ وتكئزگةن. كذزةتشئلةردئث دة كذش كورسةتؤئنة شئدامايتئن ادامدار نارازئلئق بئلدئرؤگة بةيئم تذرادئ ةكةن.

ال برازيلياداعئ Carandiru تذرمةسئ الةمدةگئ ةث قورقئنئشتئ ورئن. سةبةبئ بذل ةلدة قئلمئس قاؤلاپ وسكةن ارام ءشوپ سةكئلدئ. تامئرئ تةرةثگة كةتكةن بذزاقئلئق ةلدئث ةثسةسئن ةزئپ تذر. تذرمةلةر تةثسةلؤدة. ادام كوپ. جاپپاي تامئر كةسؤ، دةنةسئنة ذشكئر زات تئعؤ ذيرةنشئكتئ قذبئلئس. ارالارئندا أيچ جذقتئرعاندار دا كةزدةسئپ قالادئ ةكةن. 7500 ادامدئ 1000 ءتارتئپ ساقشئسئ عانا كذزةتةتئندئگئ دة ماسةلةنئث ؤشئعا بةرةتئندئگئن بايقاتادئ. امةريكانئث كاليفورنيا شتاتئنداعئ سان كأةنتين تذرمةسئ 150 جئلدان بةرئ ءبئر ورنئندا تذر. مذندا ءولئم جازاسئنا كةسئلگةندةردئث تئرشئلئگئ تؤرالئ ايتؤدئث ءوزئ قيئن كورئنةدئ. ساراپشئلار ءدال وسئ تذرمةنئ ا ق ش-تاعئ ةث ناشار قاماق ورنئ رةتئندة باعالاعان. 2005 -جئلئ جذرگئزئلگةن تةكسةرؤلةر كةزئندة وسئنداعئ دارئگةرلةردئث اؤئرعان ادامدارعا دذرئس دياگنوز قويمايتئندئعئن، سانيتارلئق جاعدايدئث ادام توزگئسئز ةكةندئگئ انئقتالعان. مذندا ادام دةنساؤلئعئنا زيان كةلتئرةتئن، ومئرگة قاؤئپ تؤدئراتئن جاعدايلار ءجيئ قايتالانادئ.

أةنةسؤةلادا 15 مئث ادامعا لايئقتالعان مةكةمةلةردة 25 مئث ادام جازاسئن وتةؤدة. La Sabaneta (وثتذستئك امةريكا) سولاردئث اراسئندا قاؤئپتئلئگئمةن كوش باسئندا تذر. كةدةيلئكتةن كوز اشپاعان مةملةكةتتة تةمئر قاپاستئث قانشالئقتئ جاعدايدا ةكةندئگئن ايتپاساق تا بئلةتئن بولارسئزدار. 150 ادامدئ ءبئر عانا پوليسةي كذزةتةدئ. باسسئزدئق بذل جةردة ذيرةنشئكتئ جاعداي. 1994- جئلئ قاثتار ايئندا بولعان قاندئ وقيعا بارئسئندا 108 ادام ولگةنئن الةم بئلةدئ. ال ءبئر جئلدان سوثعئ وقيعا كةزئندة 196 جازاسئن وتةؤشئ جان تاپسئرسا، 624 ادام ءتذرلئ جاراقات العان. ارگةنتينانئث مةندوسا قالاسئنداعئ (وثتذستئك امةريكا) تذرمةنئث دة تاؤقئمةتئ جةتةرلئك. 2004- جئلعئ اقپان مةن 2005- جئلعئ قاراشا ايئندا تةمئر توردئث ارعئ جاعئندا 22 رةت كئسئ ءولئمئ قايتالانعان. 600 كئسئلئك مةكةمة 1600 قئلمئسكةرگة پانا بولئپ تذر. جاقئن ماثدا اجةتحانا جوقتئعئنئث ءوزئ اباقتئنئث قانشالئقتئ دةثگةيدة ةكةندئگئنةن حابار بةرةدئ

كةنيانئث نايروبي تذرمةسئ دة (افريكا) ادامزاتتئ الاثداتاتئن ورئن. 800 كئسئلئك مةكةمة 3800 قئلمئسكةردئث جازا وتةؤ ورنئنا اينالعان. وسئ سةكئلدئ وركةنيةتتةن قالئس قالئپ قويعان تذرمةلةر توثئرةگئندة ءسوز قوزعاعاندا، ارناؤلئ قئزمةت ورئندارئنئث تذرمةلةرئ تؤرالئ اثگئمة ءتئپتئ باسقاشا بولارئ انئق. ءبئر قئزئعئ، سوثعئ ؤاقئتتا جاسئرئن مةكةمةلةر تؤرالئ قذپيا اقپاراتتار كوبةيدئ. ول جةردةگئ تئرشئلئك ءتئرئ ادامنئث باسئنا بةرمةيتئندةي كورئنةدئ... XVIII عاسئردئث جارتئسئندا بولعان قاماق ورئندارئنئث بةلگئلةرئ الةمنئث ءار شالعايئندا كورئنئس بةرئپ قالاتئنئ ساراپشئلاردئ قاتتئ ويعا قالدئرادئ ةكةن. دذربةلةث داؤئردة تذرمة مادةنيةتئ دةگةن بولعان جوق. قاپاستاعئ كئسئ كةز كةلگةن جةرگة جاتادئ. تةك اتالعان عاسئردئث سوثئندا تذرمةنئ تذزةؤ ماسةلةسئ كوتةرئلگةن. XIX عاسئردا ارناؤلئ مةكةمةلةردئ سالؤ كةزئندة ساؤلةت ونةرئ قولدانئلا باستاعان.

وتكةن عاسئردئث ةكئنشئ جارتئسئنان باستاپ، باتئس ةلدةرئ تذزةؤ مةكةمةلةرئنة باقئلاؤ قذرالدارئن ورناتؤدئ جذزةگة اسئرا باستادئ. ХХ عاسئردئث ورتا تذسئندا ك س ر و نكأد قاراماعئنا تذرمةلةردئ شوعئرلاندئرئپ، جازاسئن وتةؤشةلةردئ بةلگئلةنگةن كاتةگوريالار بويئنشا ذستادئ. ءبئراق كةثةستةر وداعئنئث باسشئلارئ باس بوستاندئعئنان ايئرئلعانداردئث قاپاستاعئلاردئث ءومئر سذرؤئنة ةش جاعداي جاساعان جوق. عيماراتتاردئث بارلئعئ سول - بةلگئلئ ستاندارتتار بويئنشا سالئندئ. ءدال وسئنداي كورئنئس قئتاي تذرمةلةرئنةن دة تابئلادئ. باتئسپةن سالئستئرعاندا ةرةكشةلئك 2-3 قاباتتئ عيماراتتار. جاپون تذرمةلةرئ زامانعا ساي جةتئلدئرئلگةن.

ةندئ وركةنيةتتئ ةلدةر تؤرالئ بئرةر ءسوز: اأستراليا. 2006 -جئلعئ ةسةپكة قاراعاندا 790 25ادام جازاعا كةسئلگةن. ءولئم جازاسئ 1985- جئلئ جويئلئپ، ونئث ورنئنا ءومئرباقي تذرمةدة وتئرؤ جازاسئ تاعايئندالعان. مذنداعئ تذرمئس حالئقارالئق ستاندارتتارعا اناعذرلئم جاقئن. جاثا زةلانديا. 2005 -جئلعئ ةسةپكة قاراعاندا، 7644 ادام قاماؤدا وتئر. 1989- جئلئ ءولئم جازاسئ ماثگئ تذرمةدة وتئرؤ جازاسئمةن الماستئرئلعان. تةك كؤكا ارالئندا عانا ةسئرگةندةردئ ءولئم جازاسئ كذتئپ تذر.

ءبئرقاتار ةلدةردةگئ تذرمةدةگئ جاعداي: ءيا، جةر بةتئندة ادام كوبةيگةن سايئن قئلمئس جاساؤ ارتئپ كةلةدئ. ونئ وركةنيةت پةن مادةنيةت تة توقتاتا الار ةمةس. ال جاثا قوعام قذرئپ جاتقان ةلئمئزدةگئ جاعداي جوعارئدا ءسوز ةتكةن ءبئرقاتار مةملةكةتتةرمةن سالئستئرعاندا كوش ئلگةرئ ةكةندئگئن جاسئرؤعا بولماس. الايدا قئلمئس جاساؤ قازاققا دا جات بولماي تذرعانئن، بذرئنعئعا قاراعاندا قازاق تا قاتئگةزدةنئپ بارا جاتقانئن اشئق ايتقانئمئز ورئندئ بولار. بذعان باستئ سةبةپ رةتئندة تذرمئستئث تذزةلة قويماعاندئعئن ايتؤعا بولار. قئلمئستئ قاساقانا جاسايتئندارمةن بئرگة، ابايسئزدا جاسايتئندار دا بارشئلئق. ءبئراق جازا ورتاق. ءار ادام قولئمةن جاساعان قئلمئستئ موينئمةن كوتةرؤئ ءتيئس.

ةندئ سولار جاتقان تذزةؤ مةكةمةلةرئنئث جاعدايئ قالاي دةگةن سذراققا جاؤاپ ئزدةر بولساق، «ءبارئ كةرةمةت» دةي المايمئز. قاراعاندئ، جامبئل، قوستاناي وبلئستارئنداعئ تذزةؤ ورئندارئندا بولعان دذمپؤلةر مةن ماثعئستاؤ وبلئسئندا تذرمةدةن قاشؤ سةكئلدئ وقيعالار ءبئز تذگئلئ حالئقارالئق ذيئمداردئث دا نازارئن اؤدارعانئ انئق. وسئ سةكئلدئ قيئندئقتارعا قاراماستان تذرمةدةگئ تئرشئلئكتئ تذزةؤگة جئل سايئن كوثئل ءبولئنئپ كةلةدئ. الايدا ماسةلةنئث بارلئعئ باسقادا. ةث الدئمةن ءار وتباسئ ذل-قئزئنئث بولاشاعئنا الاثداؤئ ءتيئس. شاثئراقتاعئ دذرئس تاربية مةن باعئت-باعدار عانا ءار بالانئث كةلةشةكتة ناعئز ازامات بولئپ وسؤئنة سةپتئگئن تيگئزةدئ. تذرمةگة تذسپةؤدئث ءبئر امالئ دا اتا-انا بةرگةن ءتالئمئ مول تاربيةدةن تؤئندايدئ. قئسقاسئ، تذرمةنئث جاقسئسئ بولمايدئ. تذرمة ادامدئ تاربيةلةمةسئ انئق. سوندئقتان تةمئر تورعا تذسپةؤ ءذشئن دة ءار ادام دذرئس ءجذرئپ-تذرؤدئ، ادالدئقتان اتتاماؤدئ بالا كةزدةن ذيرةنگةنئ ءجون. قاپاستا بولماعان كئسئ باقئتتئ ادامداردئث قاتارئندا بولارئ انئق.

(«ايقئن» گازةتئ، 11- قاراشا. 2010 - جئل)

جولداسبةك دؤاناباي

سوڭعى جاڭالىقتار