جةمقورلئقپةن كذرةستئ كذشةيتؤ ءذشئن ءبئرقاتار، سونئث ئشئندة قازئرگئ زاثناماعا وزگةرئستةر ةنگئزؤ شارالارئن قابئلداؤ قاجةت - ءمئربولات كذنبايةأ

ا. قازاقپارات /كةنجةبولات جولدئباي/ - بذرئن حابارلانعانئنداي، «نذر وتان» ح د پ جانئنداعئ جةمقورلئققا قارسئ كذرةس جونئندةگئ
None
None

رةسپؤبليكالئق قوعامدئق كةثةس پارلامةنتاريزم ينستيتؤتئمةن، ب ذ ذ-نئث دامؤ باعدارلاماسئمةن جانة ة ق ئ ذ-مةن بئرلةسئپ، 4 - قاراشا كذنئ الداعئ ون جئلعا ارنالعان جةمقورلئققا قارسئ تذرؤ جونئندةگئ جاثا ستراتةگيانئث جوباسئ تالقئلانعان حالئقارالئق عئلئمي-تاجئريبةلئك كونفةرةنسيا وتكئزگةن بولاتئن.

بذل ستراتةگيانئث باستئ مئندةتئ - مةملةكةت پةن قوعامنئث جةمقورلئقتئ تؤعئزؤشئ جاعدايلاردئ ازايتؤعا باعئتتالعان كذش-جئگةرئن بئرئكتئرؤ. فورؤمدا «باس رةداكتورلار كلؤبئنئث» اتئنان وسئ قوعامدئق بئرلةستئكتئث أيسة-پرةزيدةنتئ، «نذر وتان» ح د پ جانئنداعئ جةمقورلئققا قارسئ كذرةس جونئندةگئ رةسپؤبليكالئق قوعامدئق كةثةستئث مذشةسئ مئربولات كذنبايةأ ءسوز سويلةپ، ناقتئ ذسئنئستارئن ايتتئ. تومةندة ءمئربولات توقمئرزا ذلئمةن بولعان سذحباتئمئزدئ نازارلارئثئزعا ذسئنامئز.

- ءمئربولات توقمئرزا ذلئ، مةنئث بئلؤئمشة، جةمقورلئقپةن كذرةس «باس رةداكتورلار كلؤبئنئث» ءاردايئم نازارئندا. بذنئث ءمانئسئ نةدة جانة قازئر وسئ ئندةتپةن كذرةستة اؤئز تولتئرئپ ايتاتئنداي قانداي دا ءبئر ناتيجةلةر بار ما؟

- شئنئندا دا، «باس رةداكتورلار كلؤبئ» قوعامدئق بئرلةستئگئ 2007 - جئلدئث قوثئر كذزئنةن بةرئ، ياعني رةسمي تئركةلگةن ساتتةن «نذر وتان» پارتياسئنئث جةمقورلئقپةن كذرةستةگئ قئزمةتئنة بةلسةنة ارالاسئپ كةتتئ. بذل تذسئنئكتئ دة. ب ا ق (بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ) ارقئلئ جةمقورلئق قئلمئس فاكتئلةرئن جاريالاؤ جانة وعان قاتئسئ بار كةز-كةلگةن دارةجةدةگئ شةنةؤنئكتئ اشكةرةلةؤ، مئقتئ جؤرناليستئك زةرتتةؤلةر سياقتئ ءبئزدئث قوعامدا جةمقورلئق كورئنئستةرئنة توزبةؤشئلئك جاعدايئن جانة جازانئث قولدانئلماي قالمايتئندئعئنا سةنئمدئلئكتئ قالئپتاستئرؤعا كومةكتةسةدئ.

ءبارئمئز بئلةتئندةي، «نذر وتان» ح د پ جانئنداعئ جةمقورلئققا قارسئ كذرةس جونئندةگئ رةسپؤبليكالئق قوعامدئق كةثةس 2008 - جئلدئث 3 - ناؤرئزئندا قذرئلدئ. ال 10 كذننةن سوث كةثةس پةن «باس رةداكتورلار كلؤبئ» اراسئندا جةمقورلئقپةن كذرةستة قويان-قولتئق جذمئس ئستةؤ تؤرالئ مةموراندؤمعا قول قويئلدئ، وندا جاريالئلئق، ءوزارا سةنئم جانة ءبئر-ءبئرئنئث ئشكئ ئستةرئنة ارالاسؤعا جول بةرمةؤ نةگئزئندة ئنتئماقتاسؤدئث قاعيداتتارئ كورئنئس تاپقان. ياعني، «نذر وتان» پارتياسئنئث وراسان زور ساياسي الةؤةتئنئث جانة قازاقستاندئق ب ا ق-تئث اؤقئمدئ مذمكئندئكتةرئنئث بئرئكتئرئلؤئ جذزةگة استئ.

اتاپ وتةرلئگئ، پارتيا مةن ب ا ق-تئث ءوزارا ارةكةتتةسؤئ «نذر وتان» ح د پ جانئنداعئ جةمقورلئققا قارسئ كذرةس جونئندةگئ مةديا-ورتالئقتئث قذرئلؤئنا عانا ةمةس، سونداي-اق جةمقورلئقتئث كوپتةگةن فاكتئلةرئنة جاريالئلئق بةرگةن جةمقورلئققا قارسئ باعئتتاعئ جؤرناليستئك پؤلداردئث قذرئلؤئنا ذلاستئ. سونئمةن قاتار جؤرناليستةر اراسئندا جةمقورلئققا قارسئ كذرةس تاقئرئبئنداعئ ذزدئك ماتةريالدارعا، لاؤازئمدئ تذلعالار جةمقورلئعئنئث ناقتئ فاكتئلةرئ بويئنشا - جؤرناليستئك زةرتتةؤلةر جذرگئزؤگة ذيرةتةتئن سةمينارلار ذنةمئ وتكئزئلئپ تذرادئ. باسپا سوزدةردةگئ كوپتةگةن ماقالالار مةن ايدارلار، سونداي-اق جؤرناليستئك زةرتتةؤدئث قورئتئندئلارئ بويئنشا تذسئرئلگةن سيؤجةتتةر مةن تةلةارنالارداعئ ارنايئ باعدارلامالار سئبايلاس جةمقورلئققا قارسئ تاقئرئپقا ارنالدئ.

دةيتذرعانمةن، ب ا ق حالئقتئ قذقئقتئق تذرعئدان وقئتؤ جونئندةگئ باعدارلامالاردئ جاساؤ، جاعئمسئز الةؤمةتتئك كورئنئس رةتئندة قوعامدا جةمقورلئققا توزبةؤشئلئك اتموسفةراسئن قالئپتاستئرؤ تذرعئسئندا ءالئ دة كوپ ةثبةكتةنؤئ قاجةت. مةنئث ويئمشا، جةمقورلئقپةن كذرةس تاقئرئبئنداعئ تةلةأيدةنيةدةگئ ارنايئ باعدارلامالار مةن باسپا سوزدةردةگئ ايدارلاردئث جةتكئلئكسئز قارجئلاندئرئلؤ - بذل باعئتتاعئ جذمئستئ ئلگةرئلةتؤگة كةدةرگئ بولئپ تذرعان سةبةپتةردئث ءبئرئ. وسئعان بايلانئستئ، اقپارات بويئنشا مةملةكةتتئك تاپسئرئستئ جاسايتئن مةملةكةتتئك ورگاندار اتالمئش ماسةلةگة ئجداهاتپةن قاراسا نذر ذستئنة نذر بولار ةدئ.

بذل الةؤمةتتئك ئندةتپةن كذرةستئث تيئمدئلئگئ تةك بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ جةمقورلئققا قارسئ قئزمةتتئ ءتيئمدئ كورسةتكةندة، جؤرناليستئك زةرتتةؤلةردئ مذقيات جذرگئزگةندة عانا ةمةس، سونئمةن بئرگة قذقئق قورعاؤ ورگاندارئ جذرگئزئلئپ جاتقان تةكسةرؤلةردئ، قوزعالعان قئلمئستئق ئستةردئ كةثئنةن جاريالاي وتئرئپ ءئستئ اياعئنا دةيئن جةتكئزگةندة، تةرگةؤدئث بارئسئ تؤرالئ حابارلاپ جانة سوت ذدةرئستةرئنئث اشئقتئعئن قامتاماسئز ةتكةندة ذلعاياتئن بولادئ.

- قايشئلئقتارعا قاراماستان، ءوتكئر ماسةلةلةردئث بارلئعئن بئرلةسئپ شةشؤ قاجةتتئگئمةن كةلئسپةؤ قيئن، بذل ءبئزدئث ورتاق ءئسئمئز. الايدا ولاردئ شةشؤ كةزئندة كوپتةگةن كةدةرگئلةردئ دة ةثسةرؤگة تؤرا كةلةدئ. ماسةلةن، ب ا ق قئزمةتكةرلةرئ جؤرناليستئك زةرتتةؤلةردئ جذرگئزؤ بارئسئندا قانداي قيئنشئلئقتارعا تاپ بولادئ؟

-مةملةكةتتئك ورگانداردئث بايلانئسقا ءتذسؤدئ قالاماؤئ جانة ماتةريال دايئنداؤ بارئسئندا، اسئرةسة «مؤنديردئث ابئرويئنا» نذقسان كةلگةن نةمةسة «ئشتةگئ كيكئلجئثدئ» تئسقا شئعارؤدئ قالامايتئن كةزدة، قول ذشئن سوزباؤلارئ ءالئ كذنگة دةيئن باستئ ماسةلة رةتئندة قالئپ وتئر. شةنةؤنئكتةر باسپا سوزبةن بايلانئسقا سةلقوس تذسةدئ، سذحباتقا ارنالعان ؤاقئتتئ بارئنشا سوزادئ، جوق جةردةن سئلتاؤلار تابادئ. ءبئرقاتار مةملةكةتتئك ورگانداردا باسپا سوزبةن قارئم-قاتئناس جاساؤدئث «جاسئرئن ءتاسئلئ» جولعا قويئلعان، مذندايدا ولار تذسئنئكتةمة بةرؤدةن باس تارتپايدئ، اقپاراتتئ ءبئر اي ئشئندة بةرؤ تؤرالئ زاث نورمالارئنا سئلتةمة جاساپ، جازباشا سذراؤ جئبةرؤدئ وتئنةدئ. ارينة، بذندايدا جؤرناليستئث قولئنان كةلةتئن قايران جوق، سةبةبئ بذدان كةيئن رةسمي «سئرعئتپا جاؤاپ» كةلةدئ، نة بولماسا ءدال قازئر قاجةت اقپارات كةش بةرئلةتئن بولادئ.

سونداي-اق كةيبئر ب ا ق-تاردئث جةرگئلئكتئ اتقارؤشئ ورگاندارمةن «قارئم-قاتئناسئن بذزعئسئ كةلمةيتئن» مئسالدار دا بار، بذل اسئرةسة جةرگئلئكتئ مةملةكةتتئك ورگانداردئث تئكةلةي وزئندةگئ، نة بولماسا وعان باعئنئستئ ورگاندارداعئ جةمقورلئق تةتئكتئ زةرتتةؤ تؤرالئ اثگئمة قوزعالعان جاعدايلاردا بئلئنةدئ. كوبئنةسة، بذل كوپتةگةن ب ا ق-تاردئث جةرگئلئكتئ اكئمدئكتئث مةملةكةتتئك اقپاراتتئق تاپسئرئسئنا بايلانئپ وتئرعاندئعئنان بولئپ جاتادئ. ولار ءذشئن «ئشتةگئ كيكئلجئثدئ» تئسقا شئعارؤ ارةكةتئ قولايسئز، ويتكةنئ كةلةسئ جئلعئ كةزةثگة ارنالعان مةملةكةتتئك تاپسئرئستئث تاعدئرئ قئل ذستئندة قالؤئ ئقتيمال.

وسئعان بايلانئستئ «نذر وتان» ح د پ جانة جةمقورلئققا قارسئ كذرةس جونئندةگئ رةسپؤبليكالئق قوعامدئق كةثةس بذنداي ب ا ق-تارعا جةمقورلئققا قارسئ كذرةس قئزمةتئندة قانداي دا ءبئر «قاؤئپسئزدئك كةپئلئن» بةرؤئ ءتيئس دةپ ةسةپتةيمئن. ةگةر شةنةؤنئكتئث جةمقورلئققا قاتئسئ بار بولسا، ب ا ق-تاردئث ونئث لاؤازئمئنا، دارةجةسئنة، بذرئنعئ ةثبةگئنة قاراپ جالتاقتاماي، باتئل قيمئلداؤئ ءذشئن بذل، ياعني «قاؤئپسئزدئك كةپئلئ» بيئك مئنبةردةن مالئمدةلگةنئ ءجون.

ال بايلانئس جانة اقپارات مينيسترلئگئ جةرگئلئكتئ جةرلةردةگئ جةمقورلئقا قاتئستئ زةرتتةؤلةردئ جذرگئزؤ ءذشئن رةسپؤبليكالئق بيؤدجةتتئث قارجئسئن مةيلئنشة كةثئنةن ئسكة قوسؤئ قاجةت. ءتئس قاققان شةتةلدئك جؤرناليستةردئ شاقئرئپ نةمةسة ءوزئمئزدئث جؤرناليستةرئمئزدئ الةمنئث جةتةكشئ تةلةارنالارئنا تاجئريبةگة جئبةرئپ، ارنايئ سةمينارلاردا جؤرناليستئك زةرتتةؤلةردئث شةبةرلةرئن تذراقتئ نةگئزدة دايئنداعان ءجون.

- ءيا، ءسئزدئث دالةلدةمةلةرئثئز جةمقورلئققا قارسئ تؤرؤ جونئندةگئ «نذر وتان» ح د پ باعدارلاماسئمةن قيسئندئ قابئسئپ جاتئر. پارتيا ءذشئن جالپئ العاندا باق سالاسئندا، سونداي-اق جؤرناليستةر جذمئسئن قالئپتئ جاعدايمةن قامتاماسئز ةتؤ تذرعئسئندا تاعئ قانداي ماسةلةلةردئ ماثئزدئ دةپ ةسةپتةيسئز؟

-جؤرناليستئث قئزمةتئنة قاتئستئ ايتاتئن بولساق، ءبئزدئث كوزقاراسئمئزشا، قازئرگئ قولدانئستاعئ زاثنامانئث مئنا ةرةجةسئن: جاسئرئن كامةرامةن تذسئرؤگة، سذحبات بةرؤشئ شةنةؤنئكتئث الدئن-الا كةلئسئمئنسئز سذحباتتئ ديكتافونعا جازؤعا تئيئم سالئنعان بولئگئن قايتا قاراستئرؤ قاجةت. جانة ب ا ق-تاعئ ديففاماسيا ءذشئن جؤرناليستئ قئلمئستئق جاؤاپكةرشئلئككة تارتؤدئ ءبئرجولاتا جويؤ قاجةت. قازاقستاننئث جؤرناليستئك قوعامداستئعئ ب ا ق ءذشئن قوسئمشا قذن سالئعئن جويؤدئ دا جاقتايدئ جانة بذل ماسةلةدة ةلئمئزدةگئ جةتةكشئ ساياسي كذش رةتئندة «نذر وتانعا» ذلكةن ءذمئت ارتادئ. ةسكة سالا كةتةيئن، پرةزيدةنتتئث جارلئعئ بويئنشا جةثئلدئكتئث بذنداي ءتذرئ بذرئن قازاقستاندا ءذش جئل بويئ قولدانئستا بولدئ جانة ب ا ق-تئث ةكونوميكالئق تاؤةلسئزدئگئنئث نئعايؤئنا ءارئ مةديا-نارئقتئث پايدا بولؤئنا ئقپال ةتتئ. قازئرگئ ةكونوميكالئق جاعدايدا ب ا ق (بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ) ءذشئن بذنداي جةثئلدئكتئ قالپئنا كةلتئرؤ دةر كةزئندةگئ شارا بولار ةدئ. ونئث ذستئنة د س ذ (دذنية جذزئلئك ساؤدا ذيئمئ)-عا مذشة ةلدةردئث، ماسةلةن نورأةگيا مةن قئرعئزستاننئث كونستيتؤسياداعئ ءسوز ةركئندئگئ مةن اقپاراتتئ تاراتؤ ةركئندئگئ تؤرالئ نورمالاردئث ذستةمدئگئن ويعا تذية وتئرئپ، اتالمئش جةثئلدئكتئ وزدةرئنئث ب ا ق-تارئنا قولدانئپ جاتقان مئسالدار بار. قازئرگئ تاثدا ب ا ق-تاردئث سوت پروسةستةرئنئث بارئسئن كورسةتؤگة سيرةك بةل بؤاتئنئ قذپيا ةمةس، نة بولماسا قولدانئستاعئ زاثنامادا سوتقا ئقپال ةتكةنئ ءذشئن جاؤاپكةرشئلئككة تارتؤ قاراستئرئلعان.

الايدا وسئ «ئقپالدئث» ناقتئ زاثدئلئق انئقتاماسئ جوق. سوندئقتان دا ازاماتتاردئث اقپارات الؤ قذقئقتارئن، سونئث ئشئندة سوت ءماجئلئسئنئث زالئنان، ةسكةرة وتئرئپ، زاثنامالئق نورمالاردئ پئسئقتاؤ قاجةت. سونداي-اق جةمقورلئق فاكتئلةرئ تؤرالئ اقپاراتتاردئ جيناؤدئ جانة جانة تاراتؤدئ جذزةگة اسئرؤدا ب ا ق-قا كةدةرگئ كةلتئرةتئن لاؤازئمدئ تذلعالارعا قولدانئلاتئن جاؤاپكةرشئكتئ تايعا تاثبا باسقانداي ةتئپ جازؤ، جؤرناليستةردئث اقپارات الاتئن كوزدةرئنئث قذپيالئلئعئن ساقتاؤ ينستيتؤتئن كذشةيتؤ قاجةت.

تاعئ ءبئر وزةكتئ ماسةلة - قازئرگئ زاثنامادا مورالدئق زيان جانة ابئرويئ مةن قادئر-قاسيةتئن قورعاؤ ءئسئ بويئنشا ب ا ق-قا تالاپ مةرزئمئ بةكئتئلمةگةن. سوندئقتان تالاپتئث شةكتئ مةرزئمئ ءبئر جئلدئ قالپئنا كةلتئرؤدئ ذسئنامئز. ءبئزدئث كوزقاراسئمئزشا، مورالدئق زيان جونئندةگئ ئستةر بويئنشا ب ا ق-قا تالاپ-ارئزدئ قويؤ كةزئندة شامالاستئق قاعيداتئن زاثنامالئق تذرعئدان بةكئتؤ قاجةت. بذل ميلليونداعان تالاپ-ارئزدئث ب ا ق-تاردئث بذلئنؤئنة الئپ كةلمةسئ ءذشئن قاجةت، ال تةرئسكة شئعارؤ جاريالانئمئ ازاماتتئث ابئرويئ مةن قادئر-قاسيةتئن قالپئنا كةلتئرؤدةگئ نةگئزگئ دالةل بولا الادئ.

«نذر وتان» ماسس-مةديانئ قذقئقتئق قورعاؤدان باسقا، جؤرناليستئك ذيئمدارمةن بئرلةسئپ جؤرناليستةردئث الةؤمةتتئك قورعالؤ ماسةلةسئن دة پئسئقتاي الادئ دةپ ةسةپتةيمئن. جؤرناليستةر ءذشئن باسپانا الؤ تذيتكئلدئ ماسةلة كذيئندة قالؤدا، رةداكسيالار ءذشئن كةثسةلةردئ جالعا الؤ وتكئر پروبلةما، گازةتتةردئ تاراتؤ «قازپوشتا» ا ق سئندئ مونوپوليست نارئقتئ جاؤلاپ العان جاعدايدا جذزةگة اسئرئلؤدا، بذل ولاردئث تارالئمئنئث تومةندةؤئنة اسةر ةتؤدة. جؤرناليستةر وزدةرئنئث كاسئبي مئندةتتةرئن ورئنداؤ كةزئندة قوعامدئق كولئكتة تةگئن جذرؤمةن قامتاماسئز ةتئلمةگةن.

- ايتقاندارئثئزدئ سارالاساق، «باس رةداكتورلار كلؤبئ» دايةكتئ دامؤلارئ ءذشئن بذكئل ب ا ق-تئث قامئن ءئس جذزئندة كذيتتةپ جذرگةنئن بايقايمئز. ءسئزدئث ب ا ق وكئلدةرئنة ايتاتئن قانداي تئلةگئثئز بار؟

- ءسوز جوق، جةمقورلئققا قارسئ مادةنيةتتئ قالئپتاستئرؤدا جانة جةمقورلئققا قارسئ قئزمةتتئ دارئپتةؤدة ب ا ق-تئث رولئ زور. جانة ب ا ق قاشان دا جوعارئ تالاپتاردئث دةثگةيئنةن تابئلؤئ ءتيئس. سونئمةن ءبئر مةزگئلدة ءدذدامال جانة جالعان اقپاراتتاردئ تاراتقانئ ءذشئن قوعام الدئندا جاؤاپتئ ةكةنئن جؤرناليستةردئث ةسئنة سالعئم كةلةدئ. سوتتئث شةشئمئ زاثدئق كذشئنة ةنگةنگة دةيئن ادامدارعا جةمقور اتاؤئن تاثؤعا جانة تةك قئلمئستئق ءئستئث قوزعالعانئ بويئنشا كذنئ بذرئن تةرئس قوعامدئق پئكئر قالئپتاستئرؤعا بولمايدئ. قوزعالعان ءئس ءاردايئم ايئپتاؤ ذكئمئمةن اياقتالمايتئنئن جانة كذدئكتئنئث كئناسئ سوتتا دالةلدةنبةي جاتاتئنئن تاجئريبة كورسةتؤدة. سوندئقتان دا - كئناسئزدئك پرةزؤمپسياسئ تةرگةؤ ساتئسئنداعئ نةگئزگة الئناتئن قاعيدات بولئپ تابئلادئ جانة ازامات ايئپتئ ما، جوق پا ونئ تةك سوت قانا انئقتايدئ. ب ا ق بذل تؤرالئ ةش ؤاقئتتا ذمئتپاؤئ ءتيئس!

سوڭعى جاڭالىقتار