ءمالئم ةمةس مالئمةت

سؤرةتئن جاققان سؤرةتشئ
دذنيةجذزئندة پابلو پيكاسسونئ بئلمةيتئن ادام جوق شئعار. بذل كئسئ تاريحتا ةسئمئ ةرةكشةلةنئپ اتالاتئنداردئث قاتارئنا جاتادئ. ونئث تؤئندئلارئن كئشكةنتاي بالاعا دةيئن سذيسئنة قارايدئ. «جاعالاؤدا جذگئرئپ جذرگةن ايةلدةر»، «ارلةكين كيئمئن كيگةن پول»، «امبرؤاز أاللوردئث بةينةسئ»، «رؤان ءدامحاناسئ»، «ءبي»، «ءتذس»... شئركئن! ايتا بةرسةث، تاؤسئلمايدئ. مذنئث ءبارئ ةكئنئث ءبئرئنئث قولئنان كةلمةيتئن دذنيةلةر. كذندةردئث كذنئندة سؤئق تذسكةن ساتتة پيكاسسو پةشئ جوق جةردة قالئپ قويادئ. بولمة ازئناپ تذر. جئلئنايئن دةسة، ةشتةثة جوق. سول جةردة سؤرةتشئ ءذسئپ قالماس ءذشئن ءوزئنئث ءبئراز تؤئندئلارئن ورتةپ، سونئث جالئنئنا از دا بولسا جئلئنئپ الادئ. ال ةندئ وتقا لاپئلداپ جانئپ، كذلگة اينالعان سؤرةتتةردئث اراسئندا بئزگة تانئس ةمةس تالاي تؤئندئلار دا كةتتئ عوي. اتاقتئ قئلقالام شةبةرئ ءوزئنئث دةنساؤلئعئ ءذشئن نةگة دة بولسا دايئن ةكةندئگئن كوردئثئزدةر.
«رولةكس» فيرماسئنئث ساعاتئن تاققان ازاماتتئ كورسةك، ونئ بئردةن قالتاسئ كةث، اؤقاتتئ كئسئ ةكةن دةپ ويلايمئز. مذمكئن، ول ساعاتتئث جاساندئ ءتذرئ شئعار؟ ونئ قالاي انئقتاؤعا بولادئ؟ «رولةكس» ساعاتتارئنئث ءتذپ نذسقاسئن سةكؤندتئ كورسةتةتئن تاياقشاسئ ارقئلئ بئلؤگة بولادئ. ماسةلةن، جاساندئلارئندا سةكؤندتئق كورسةتكئشئ تئقئلدايدئ. ال فيرمانئث وزئندة شئعارئلعان ساعاتتئث تاياقشاسئ ءبئرقالئپتئ قوزعالادئ. مئنة، ةندئ ءبئلئپ جذرةتئن بولدئثئزدار.
ماداققا باستاعان مازاق
دةرةكتةردئ قاراپ وتئرساق، فيزيكا ءپانئ جايلئ قئزئقتئ ماعلذماتتار دا از ةمةس ةكةن. يسااك نيؤتوندئ ءبارئمئز بئلةمئز. ونئث ةرةسةك شاعئندا باسئنا الما ءتذسئپ كةتئپ، اتاقتئ زاثئن اشؤعا سةپتئگئ تيگةنئ بةلگئلئ. ال وسئ ايگئلئ فيزيك بالا كةزئندة قانداي بولعان دةپ ويلاپ كورمةپپئز. نيؤتون مةكتةپتة ساباققا نةمقذرايدئ قاراعان. ءبئر كذنئ سئناپتاس دوسئ ونئ «باسئثدا تذك جوق» دةپ مازاقتايدئ. ايتئلعان ءسوز - اتئلعان وق. اشؤئنا ءتيدئ مة، بالا يسااك سول ؤاقئتتان باستاپ قولئنا كئتاپ الادئ. سول سول-اق ةكةن، ذلگةرئمئ العا باسئپ، كذندةلئگئندةگئ «بةستئكتةردئث» سانئ كوبةية بةرةدئ. ساباققا قئرئ جوق بالانئث اياق استئنان ءبئلئم قؤئپ كةتكةنئنة كوپتةگةن مذعالئمدةرئ تاثعالادئ.
مئسئقتان قورئققان ديكتاتور
الةكساندر گرةةم بةلل. بذل عالئمنئث ةسئمئن باسئم بولئگئمئز ميئمئزدا ساقتاي بةرمةيمئز. ول كئم دةيسئز عوي؟ بذل - تذثعئش رةت تةلةفوندئ ويلاپ تاپقان كئسئ. ونئث اشقان جاثالئعئنئث ارقاسئندا بئزگة ايشئلئق الئس جةرلةردةن حات الئسپاي-اق، تذتقانئ كوتةرة سالئپ، حال-جاعدايدئ بئلؤگة مذمكئندئك تؤدئ. تةك ءنومئردئ تةرسةثئز بولعانئ. ءبئراق ءبئر وكئنئشتئ جايت بار. قانشا جةردةن الةكساندر تةلةفوندئ ويلاپ تاپسا دا، ءوزئنئث تؤعان اكة-شةشةسئنة بئردة-ءبئر رةت حابارلاسپاعان. ويتكةنئ ولار ساثئراؤ بولعان.
ناپولةون بوناپارت - فرانسؤزداردئث اتاقتئ قولباسشئسئ. تالاي ةلدئ مويئنداتقان ادؤئندئ گةنةرال. كوپشئلئك بذل كئسئنئث قاهارئنان ئعاتئن بولعان. سونشاما جذرتتئ قان قاقساتقان بوناپارت تا ءبئر نارسةدةن قاتتئ قورئققان. ءذش ذيئقتاساثئز دا تذسئثئزگة كئرمةيدئ. سويتسة، ناپولةون كادئمگئ مئسئقتئ كورسة، توبة شاشئ تئك تذرئپ، قاشا جونةلةدئ ةكةن. قئزئق، ءيا؟ اثئز با، اقيقات پا؟! ةگةر اقيقات بولسا، قورقئنئشتئث مذنداي ءتذرئ مةديسينا تئلئندة ايلؤروفوبيا دةپ اتالادئ.
ريمدئكتةردئث گاي يؤليي سةزار دةگةن اتاقتئ ديكتاتورئن بارشا الةم بئلةدئ. ول ةلدئ باسقارئپ تذرعان كةزئندة ريم دةرجاأاسئنئث شةكاراسئن سوناؤ اتلانتيكانئث سولتذستئك جاعالاؤئنا دةيئن كةثةيتكةن. بريتان جاعالاؤلارئنا دا شابؤئل جاساعان. اتاقتئ پومپةيدئث كومةگئمةن مةملةكةتتئ رةفورمالايدئ. ول دذنيةدةن وتكةن سوث ريم يمپةرياسئ قذرئلادئ. سةزار تؤرالئ بارلئق فيلمدةر مةن سؤرةتتةردئ مذقيات قاراپ وتئرساثئزدار، ونئث باسئندا جاپئراقتان جاسالعان شةثبةر تذرادئ. كوبئسئ مذنئ ءتاج دةپ ويلايدئ. قاتةلةسةسئزدةر. بذل شةثبةردئ ول باسئنئث قاسقاسئن جاسئرؤ ءذشئن تاعئپ جذرگةن.
دجوردج أاشينگتون - امةريكا قذراما شتاتتارئن العاش باسقارعان پرةزيدةنت. مةملةكةت باسشئسئنئث قذرمةتئنة وراي ةل استاناسئ أاشينگتون دةپ اتالدئ. كوپتةگةن جوعارئ وقؤ ورئندارئ، كوشةلةر، مةكتةپتةر أاشينگتوننئث اتئندا. ال وسئ كئسئ ءوز ساياباعئندا ماريحؤانا وسئرگةن دةسةدئ. ازداپ پايدالانعان دةيدئ. ءبئراق باسئن اينالدئرئپ، ءلاززات الؤ ءذشئن ةمةس. ءتئس اؤرؤئنان قينالعان كةزدة ةپتةپ قانا تالاپ قئلعان كورئنةدئ.
ءوزئن جةيتئن ماقذلئق
ال ةندئ جانؤارلارعا بايلانئستئ قئزئق دةرةكتةرگة توقتالايئق. كادئمگئ ئزئثداپ، تذنئمةن مازاثدئ الاتئن ماسالار بانان جةگةن ادامدئ كوبئرةك شاعادئ. سوندئقتان ةندئگئ جازدا بذل جةمئستئ ازئراق جةگةنئثئز ءجون. قانئثئز كذرت ازايئپ كةتؤئ مذمكئن.
كئشكةنتاي ذلؤ تؤرالئ قئزئق دةرةكتةردئ بئلة بةرمةيتئن شئعارسئزدار. ايتا كةتةيئن، ذلؤدئث مايدا 25000 ءتئسئ بولادئ ةكةن. نانؤ قيئن... ءبئراق اقيقات قوي. تاسپاقذرت دةگةن جاندئك بار. يرةلةثدةگةن پالة. سول قذرت جاپئراقپةن قورةكتةنةدئ. ال جاپئراق تاؤسئلسا نة جةيدئ ةكةن؟ سويتسةك، ول ءوز-ءوزئن ازئق قئلاتئن بولئپ شئقتئ. قارنئ قاتتئ اشسا، ءوز دةنةسئنئث توقسان بةس پايئزئن جةپ قويادئ ةكةن.
قالتالئ كةنگؤرؤ اأستراليانئ مةكةندةيتئنئن ءبارئمئز بئلةمئز. جانؤارعا بذل ات قايدان بةرئلدئ؟ ويلاپ كورمةپپئز ءيا؟ وسئدان بئرةر عاسئر بذرئن وزگة ماتةريكتةردةن بولةك ورنالاسقان ةلگة سولتذستئكتةن ةؤروپالئقتار قوناققا كةلةدئ. سةكئرئپ جذرگةن قالتالئ جانؤارلاردئ كورگةن مةيماندار اث-تاث. اتئن بئلگئسئ كةلةدئ. دالادا جذرگةن ابوريگةندةردئ توقتاتئپ، «بذل قانداي جانؤار؟»، - دةپ سذرايدئ. جاثاعئلار بذلاردئث ءتئلئن تذسئنبةي ءبئراز قينالادئ. تةك «كةنگؤرؤ، كةنگؤرؤ» دةپ توقتاماستان قايتالاي بةرگةن ةكةن. سويتسة، ابوريگةندةردئث تئلئندة بذل ءسوز «تذسئنبةدئم» دةگةن ماعئنانئ بئلدئرةتئن بولئپ شئقتئ. ال ةؤروپالئقتار جانؤاردئث اتئ «كةنگؤرؤ» دةپ ويلاپ قالعان. ءسويتئپ، بذكئل قوعامدا «كةنگؤرؤ» - «قالتالئ» جانؤار بولئپ قالئپتاسئپ كةتتئ.
تاس جذتقئش قولتئراؤئن
ال قولتئراؤئن ةث قورقئنئشتئ ءارئ قاؤئپتئ جئرتقئش جانؤارلاردئث قاتارئنا جاتادئ. ول اسئرةسة، افريكا جةرئن مةكةندةيدئ. سؤدئث استئنان اثدئپ كةلئپ، جاعالاؤدا جذرگةن ادامدئ باس سالئپ جةي الادئ. اقسيعان ءتئسئنئث ءوزئن ايتساثشئ. سالماعئ دا سذمدئق. بذل جئرتقئشتئث وزگةلةردةن ءبئر ةرةكشةلئگئ بار ةكةن. قانداي دةيسئز بة؟ قولتئراؤئن سؤدئث استئنا تةرةثئرةك سذثگؤ ءذشئن، اؤئر تاستاردئ تذتاستاي جذتادئ ةكةن. بذل پالةنئث اؤزئنا نة بولسا سول سياتئن كورئنةدئ.
كوپتةگةن جانؤارلار مةن جاندئكتةر سؤدا تئرشئلئك ةتةدئ. ال سول سؤدئث قانداي قئزئق قاسيةتتةرئ بار ةكةن؟ سونئ ايتايئق. ةكئ ستاقان سؤ الئپ، توثازئتقئشقا سالئپ قويئثئز. ءبئراق بئرةؤئ ئستئق، بئرةؤئ سالقئن بولسئن. قايسئسئ بذرئن مذزعا اينالادئ دةپ ويلايسئز؟ كوپشئلئك «ارينة، سالقئنئ» دةپ جاؤاپ بةرةدئ. قاتةلةسةسئز. ئستئق سؤ قذيئلعان ستاقان ءبئرئنشئ قاتئپ قالادئ. بذل عئلئمي جاثالئقتئ 1963 -جئلئ ةراستو مپةمب دةگةن تانزانيالئق ستؤدةنت اشقان. وقيعا بئلاي بولعان. اشقذرساق ستؤدةنت بالمذزداق جةگئسئ كةلةدئ. ونئ ذيدة ءوزئ جاساپ كورمةك بولادئ. ئستئق قوسپا ازئرلةيدئ دة، ول سؤئماعان سوث، توثازئتقئشقا سالئپ قويادئ. بئرةر ؤاقئت وتكةن سوث، سذيئقتئقتئث تةز ارادا مذز بولئپ قالعانئن بايقايدئ. ستؤدةنت تاثعالئپ، فيزيك-عالئمدارعا كورگةن-بئلگةنئن ايتادئ. جاثاعئلار العاشئندا ستؤدةنتتئث ءوزئن مئسقئلدايدئ. كةيئن كوزدةرئ جةتكةن سوث جاعالارئن ذستايدئ. سول ؤاقئتتان بةرئ بذل زةرتتةؤ «مپةمب اسةرئ» دةپ اتالادئ. بذل قذبئلئستئ عالئمدار ءالئ كذنگة دةيئن تذسئندئرة الماي كةلةدئ.
كةرةك بولار دةرةك
دذنيةءجذزئ بويئنشا ءبئر كذننئث ئشئنة ورتاشا ةسةپپةن 250 مئث ءسابي دذنيةگة كةلةدئ ةكةن. بذل - بئرئككةن ذلتتار ذيئمئ تاراتقان مالئمةت. قئزئق پا؟ ةندئ جالپئ، ادامزاتتئث بويئندا ءبئز بئلة بةرمةيتئن قانداي قئزئق فاكتئلةر بار. سوعان توقتالئپ كورةيئك. جالپئ، ةرةسةك ادامدار ءبئر كذننئث ئشئندة ورتاشا ةسةپپةن 23000 رةت دةم الادئ ةكةن. ول - ول ما؟ ءبئر جئلدئث ئشئندة جذرةگئثئز 000 800 36مارتة سوعاتئنئن ءبئلئپ پة ةدئثئز؟ ادامنئث ومئرئندة تةرئسئ 1000 رةت اؤئسادئ. ال ةث مئقتئ بذلشئق ةتئثئز - ءتئل. قولدئث تئرناقتارئ اياقتئكئنة قاراعاندا 4 ةسة تةز وسةدئ. مذنداي ذساق-تذيةك نارسةلةرگة كوثئل اؤدارا بةرمةيتئنئمئز راس. قازئردئث وزئندة بئرةؤ سئزگة ارنايئ ايتپاسا، وسئنداي قئزئق دةرةكتةر ةسئثئزگة بئردةن تذسة قويمايدئ. دةگةنمةن ءبئلئپ جذرگةن جاقسئ عوي. ادام ميئنئث كوپ مذمكئندئگئ بار. ءبئراق سونئ ذتئمدئ پايدالانا الساق، كانة!
باقئتجان باؤئرجان ذلئ
(«ايقئن» گازةتئ، 4 - قاراشا. 2010 - جئل)