بذگئندة ةلئمئز ئرئسئ مةن ئنتئماعئ، بئرلئگئ مةن تئرلئگئ جاراسقان مةملةكةت بولئپ ورنئقتئ - ة. توعجانوأ قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ

قازاقپارات - قازاق ةلئ قازئرگئ تاثدا قابئرعاسئ قاتايعان، پئكئرئنة حالئقارالئق قاؤئمداستئق وكئلدةرئ قذلاق اساتئن بةدةلدئ ةلگة اينالدئ
None
None

ةركئندئكتئ اثساعان اتا-بابا مذراسئ جذزةگة اسئپ، الاشتئث ةث اسئل مذراتئ - تاؤةلسئزدئككة قول جةتتئ. قازاق جةرئندة اتقان ةگةمةندئك تاثئ ةث الدئمةن، الئپ تا دارحان دالانئث ءتوسئن قانئمةن سؤارعان، تةرئسئ سوگئلة قئزمةت ةتكةن اتا-بابالارئمئزدئث قاسيةتتئ كذرةسئنئث زاثدئ دا ناقتئ ناتيجةسئ.

«قازاقپارات قوناعئ» ايدارئنئث بذگئنگئ قوناعئ قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ ةرالئ توعجانوأ تاؤةلسئزدئك تؤرالئ وسئلاي وي تولعايدئ. تومةندة ة. توعجانوأتئث تاؤةلسئزدئك تؤرالئ، قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئنئث قوعامداعئ رولئ جايلئ ايتقان ويلارئن جانة قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئنا قاتئستئ پئكئرئن نازارلارئثئزعا ذسئنامئز.

قوعامدئق كةلئسئم

قازاق «بئرلئگئ جوق ةل توزادئ، بئرلئگئ كذشتئ ةل وزادئ» دةگةن. بذگئندة ةلئمئز ئرئسئ مةن ئنتئماعئ، بئرلئگئ مةن تئرلئگئ جاراسقان مةملةكةت بولئپ ورنئقتئ.

ذستئمئزدةگئ جئلئ بةرةكةنئث باستاؤئ - بئرلئك پةن قوعامدئق كةلئسئمدئ قالئپتاستئرؤدئث وزةگئ بولئپ وتئرعان قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئنئث قذرئلعانئنا ون بةس جئل تولدئ. تاريحي ولشةم تذرعئسئنان قئسقا مةرزئم ارالئعئندا ةلباسئ ن.ا. نازاربايةأتئث سئندارلئ ساياساتئنئث ارقاسئندا تولايئم تابئستارعا قول جةتكئزگةن ئرگةلئ ينستيتؤت بئرلئك پةن كةلئسئمنئث، اؤئزبئرشئلئكتئث قوزعاؤشئ كذشئنة اينالدئ.

تاؤةلسئزدئك تذعئرئ

قازاق حالقئندا باعزئ زامانداردان بةرئ ذرپاقتان-ذرپاققا اؤئسئپ كةلة جاتقان، تولاعاي ءماندئ «جةرذيئق» ذعئمئ قالئپتاسقان. ذلت دذنيةتانئمئندا قانئق بوياؤمةن جازئلعان اتالعان ذعئمنئث ءمان-ماعئناسئنا بويلاؤ ءذشئن ذلئ دالانئث تاريح قويناؤئنا كوز جذگئرتئپ، كةث-بايتاق ايماقتئ باتئرلئق پةن دانالئقتئ ذشتاستئرا وتئرئپ قورعاعان اتا-بابا وتكةنئنة ءذثئلؤ قاجةت. ئقئلئم زاماندا «جةلماياسئنا ءمئنئپ جةرذيئعئن» ئزدةگةن اسان قايعئنئث يدةياسئ حالقئمئزدئث عاسئرلار بويعئ اثساعان ارمانئنا، مذرات-ماقساتئنا ذلاستئ. بابالارئمئز «جةرذيئق» جةردئ، قذتتئ مةكةندئ اثساپ ءتورت قذبئلاسئ تةث، قازئعئ بةرئك، مامئراجاي تئرشئلئگئ بار مةملةكةت قذرؤدئ، ءئشئ مةن سئرتئ بذتئن ماثگئلئك ةل بولؤدئ مذرات ةتتئ. قاينار باستاؤئن ادامدئق ئزگئلئكتةن، بةيبئتشئل كوزقاراستان، كئندئك قانئ تامعان جةرگة ادالدئقتان الئپ جاتقان ذلئ مذرات، قازاق حالقئ باسئنان قانشاما قيلئ زامان كةشسة دة اتادان - بالاعا، ذرپاقتان - ذرپاققا بذلجئماس امانات بولئپ كةلةدئ. بذگئنگئ قازاقستان وسئ سان عاسئرلئق مةملةكةتتئلئك قاعيداتتارئ مةن ةلدئك ذستانئمداردئث زاثدئ مذراگةرئ.

عاسئرلار توعئسئندا ةركئندئكتئ اثساعان اتا-بابا ارمانئ جذزةگة اسئپ - ةگةمةندئككة ية بولدئق. قازاق جةرئندة ارايلاپ اتقان ةلدئكتئث اق تاثئ ةث الدئمةن، وسئناؤ دارحان دالانئ اق نايزانئث ذشئمةن، اق بئلةكتئث كذشئمةن، العئر اقئلمةن، بةرئك تاقئممةن قورعاپ، ساقتاپ قالعان اتا-بابالارئمئزدئث ذلئ كذرةستةرئنئث زاثدئ دا ناقتئ ناتيجةسئ.

قازاق ةلئ قازئرگئ تاثدا قابئرعاسئ قاتايعان، پئكئرئنة حالئقارالئق قاؤئمداستئق وكئلدةرئ قذلاق اساتئن بةدةلدئ ةلگة اينالدئ. ةركئندئكتئ اثساعان اتا-بابا مذراسئ جذزةگة اسئپ، الاشتئث ةث اسئل مذراتئ - تاؤةلسئزدئككة قول جةتتئ. قازاق جةرئندة اتقان ةگةمةندئك تاثئ ةث الدئمةن، الئپ تا دارحان دالانئث ءتوسئن قانئمةن سؤارعان، تةرئسئ سوگئلة قئزمةت ةتكةن اتا-بابالارئمئزدئث قاسيةتتئ كذرةسئنئث زاثدئ دا ناقتئ ناتيجةسئ.

قازئرگئ تاثدا، ةثسةلئ ةل بولؤدئث داثعئل جولئنا ءتذستئك، الةؤةتئمئز ارتتئ، داؤلةتئمئز ةسةلةنئپ وتئر. قازاقستان ةگةمةندئككة قاتار ية بولعان ت م د ةلدةرئنئث اراسئندا كوپتةگةن كورسةتكئشتةر بويئنشا كوش باستادئ.

بذگئنگئ جةتئستئكتةر بئزگة وزدئگئنةن كةلة قالعان جوق. ويتكةنئ، وتكةن عاسئردئث سوثعئ ون جئلدئعئندا تاؤةلسئزدئككة قول جةتكئزگةن تؤعان ةلئمئزدئث جاعدايئ وتة كذردةلئ ةدئ. ةل ةكونوميكاسئ داعدارئسقا ذشئراعان، اؤئل شارؤاشئلئعئ تذرالاعان، بارلئق ءوندئرئس پةن ونةركاسئپ تةحنولوگيالارئ توزعان جاعدايدا ءبئز ةگةمةن مةملةكةت تاريح ساحناسئنا ةندئك. رةسپؤبليكا اؤماعئندا جذمئس ئستةيتئن بارلئق مةكةمةلةر مةن كاسئپورئنداردا جالاقئ مةن مةملةكةتتئك الةؤمةتتئك تولةمدةردئ وتةؤگة قارجئ تاپشئ. مةملةكةتتئك باسقارؤ جذيةسئ جان-جاقتان قاؤمالاعان پروبلةمالاردئ جةدةل شةشؤگة قاؤقارسئز. دذكةن سورةلةرئندة حالئققا كذندةلئكتئ قاجةتتئ تاؤارلار مةن ازئق-تذلئك جةتكئلئكسئز. وثئرلةردة جةكة مذددة مةن پوپؤليستئك ذپاي جيناؤعا تئرئسقان كةيبئر توپتار احؤالدئ ؤشئقتئرؤعا تئرئستئ. الةؤمةتتئك تولقؤلار مةن ميتينگتةر ورئن الئپ جاتتئ.

اسسامبلةيا بةلةستةرئ

1993- جئلعئ قابئلدانعان كونستيتؤسيا مةملةكةتتئك بيلئك تارماقتارئنئث ءوزارا تةپة-تةثدئگئ مةن قارئم-قاتئناسئن رةتتةؤگة قاؤقارسئزدئق تانئتتئ. 1994- جئلئ ون ءذشئنشئ شاقئرئلعان جوعارئ كةثةس ساياسي داعدارئس ناتيجةسئندة ءوزئن-ءوزئ تاراتؤ جونئندة شةشئم قابئلدادئ. وسئ ساياسي كذردةلئ كةزةثدة ةل حالقئنئث باسئن بئرئكتئرةتئن، ةتنوستئق، ناسئلدئك ةرةكشةلئكتةرئنة قاراماستان قوعامنئث بارلئق وكئلئن ورتاق ماقساتقا جذمئلدئراتئن بةدةلدئ ذيئم قذرؤ تاريحي قاجةتتئلئك ةدئ.

1995- جئلعئ 1 -ناؤرئزدا مةملةكةت باسشئسئ قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئن قذرؤ تؤرالئ جارلئققا قولدئ. جارلئققا قول قويئلعان ساتتةن باستاپ، اسسامبلةيا قوعامدئق ماثئزدئ ساياسي ءئس-شارالاردئث بةل ورتاسئنان كورئنئپ، قوعامدئق ماثئزدئ ئستةردئث قوزعاؤشئ كذشئنة اينالا ءبئلدئ.

1995- جئلعئ 24- ناؤرئزدا قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئنئث ءبئرئنشئ سةسسياسئ شاقئرئلدئ. سةسسيا جذمئسئنا مةملةكةتتئك قذرئلئمداردئث باسشئلارئنان بولةك شئعارماشئلئق ينتةلةگةنسيا، قوعام مةن مةملةكةت قايراتكةرلةرئ جانة ةلئمئزدةگئ سان الؤان ذلئس وكئلدةرئ قاتئستئ. اتالعان سةسسيادا اسسامبلةيا مذشةلةرئ مةملةكةت باسشئسئنئث وكئلةتتئلئگئن كةثةيتؤ تؤرالئ ذسئنئس جاسادئ. سةسسيادا بايانداما جاساعان پرةزيدةنت ن.ا. نازاربايةأ «مةن، ةلئمئزدئث پرةزيدةنتئ رةتئندة قوعامدئق تذراقتئلئقتئ جانة ذلت ارالئق كةلئسئمدئ قامتاماسئز ةتؤدئ ءوزئمنئث باستئ مئندةتئم دةپ سانايمئن»، - دةپ ناقتئ اتادئ. وسئ جيئندا ةلباسئ ذلتتئق ساياسات ماسةلةلةرئن قورئتئندئلاي وتئرئپ، ونئث الداعئ ؤاقئتتا دا ايقئن جانة ادئلةتتئ پرينسيپتةر نةگئزئندة جذمئس ئستةيتئنئن ايتتئ. اتالعان پرينسيپتةردئ بةرئك ذستانؤدئث ارقاسئندا قازاقستان تةك ةتنوستئق، ءدئني نةگئزدةگئ قاقتئعئستاردئث الدئن الئپ قانا قويماي، مةملةكةتتئك ذلتتئق ساياسات سالاسئنداعئ رةفورمالاردئ جذزةگة اسئرا وتئرئپ، قارقئندئ دامؤ جولئنا ءتذستئ.

1995 -جئلئ 29 -ماؤسئمدا وتكئزئلگةن قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئنئث ةكئنشئ سةسسياسئندا ةلباسئ ن.ا. نازاربايةأ تذثعئش رةت نةگئزگئ زاثنئث باستئ باسئمدئقتارئن ايقئنداپ، اتا زاثنئث جوباسئن العاش رةت قوعامدئق تالقئلاؤعا ذسئندئ. 30 -تامئز كذنئ جالپئ حالئقتئق رةفةرةندؤمدا رةسپؤبليكا حالقئ ةلدئث جاثا كونستيتؤسياسئن قولداپ داؤئس بةرئپ، قذقئقتئق جانة دةموكراتيالئق مةملةكةت قذرؤ باعئتئندا تاريحي تاثداؤ جاسادئ. بذل ةلدة وتپةلئ اؤئر كةزةثنةن كةيئنگئ كذردةلئ ساياسي-ةكونوميكالئق، كونستيتؤسيالئق رةفورمالاردئ بةل شةشة ئسكة اسئرؤعا بةتبذرئس جاسالعان ءسات ةدئ.

1996 -جئلئ وتكةن اسسامبلةيانئث ءذشئنشئ سةسسياسئندا مةملةكةت ارالئق ئقپالداسؤدئ جةتئلدئرؤ، ةگةمةندئكتئ نئعايتؤ جانة قازاقستاندئق پاتريوتيزمدئ قالئپتاستئرؤ ماسةلةلةرئ تالقئعا سالئندئ. قازاقستان ازاماتتارئنئث ذلتتئق يدةيا اينالاسئندا ذيئسؤئ ماثئزدئ ةكةندئگئ ايتئلدئ.

اسسامبلةيانئث ءتورتئنشئ سةسسياسئ ةرةكشة جاعدايدا ءوتتئ. ويتكةنئ، سةسسيا ءبئرئنشئ رةت جاثا استانامئزدا وتكئزئلگةن بولاتئن. كةلةلئ باسقوسؤ استانادا وتكةن تذثعئش جالپئ ذلتتئق شارا بولاتئن. سةسسيادا ءسوز العان ةلباسئمئز ن.ا. نازاربايةأ ةلئمئزدئث وتكةن تاريحئنا باعا بةرئپ، قوعامدئق كةلئسئم ءبئزدئث تاريحي تاثداؤئمئز ةكةندئگئنة ةرةكشة توقتالدئ.

العاشقئ بالامالئ پرةزيدةنت سايلاؤئندا جةثئسكة جةتكةن ةلباسئنئ رةسمي ذلئقتاؤ سالتاناتئ وتكةن كذننئث ةرتةسئ 1999- جئلعئ 21 -قاثتاردا - اسسامبلةيانئث بةسئنشئ سةسسياسئ شاقئرئلئپ، ول «ذلتتئق كةلئسئم - قازاقستاننئث تذراقتئلئعئ مةن دامؤئنئث نةگئزئ» تاقئرئبئنا ارنالدئ. سةسسيادا ةلباسئ قازاقستان دامؤدئث داثعئل جولئنا تذسكةنئن ايتئپ، قيئن-قئستاؤ كةزةثدة ةلدةن قونئس اؤدارعان ازاماتتاردئ اتا قونئسقا ورالؤعا شاقئردئ.

اسسامبلةيانئث التئنشئ سةسسياسئ جاثا مئثجئلدئقتاعئ ةلدئث مةملةكةتتئك ذلتتئق ساياساتئنداعئ باسئم باعئتتاردئ ايقئنداؤعا ارنالدئ. ةلئمئزدئث سئندارلئ دامؤئ ءذشئن ءاربئر ازاماتتئث ذستانئمئ مةن وتان سذيگئشتئگئنئث ماثئزدئ ةكةندئگئ ءسوز بولدئ.

اسسامبلةيانئث كةزةكتئ جةتئنشئ سةسسياسئ مادةنيةتتئ قولداؤ جئلئ رةتئندة بةلگئلةنگةن 2000 -جئلعئ 15- جةلتوقساندا ءوتتئ. سةسسيا بارئسئندا ذلت ساياساتئندا جاثا كةزةث - ازاماتتئق بئرتذتاستئقتان مادةني ورتاقتاستئققا قادام باسؤ تؤرالئ باستاما كوتةرئلدئ. پرةزيدةنت ن.ا. نازاربايةأ ءوز سوزئندة «قازاق مادةنيةتئ وبيةكتيأتئ تذرعئدان كذللئ قازاقستان حالقئنئث مادةني ورتاقتاستئعئن بويئنا ءسئثئرئپ اكةتپةيتئن، قايتا توثئرةگئنة توپتاستئراتئن ذيئتقئ بولؤعا ءتيئس» دةپ كورسةتتئ. اتالعان سةسسيا جذمئسئ ةتنوس ارالئق قارئم-قاتئناستئث قازاقستاندئق ذلگئسئن جةتئلدئرؤگة ةلةؤلئ ذلةس قوستئ. اسسامبلةيا الدئنا ونئث مارتةبةسئن كوتةرؤ، ورتا مةرزئمدئك جوسپار ازئرلةؤ جونئندة مئندةتتةر قويئلدئ.

تاؤةلسئزدئكتئث ون جئلدئعئ قارساثئندا وتكةن اسسامبلةيانئث سةگئزئنشئ سةسسياسئندا قازاقستاندئق قوعامدئ تةرروريزم مةن ةكسترةميزمگة قارسئ توپتاستئرؤ، ةكونوميكا جانة الةؤمةتتئك مازمذنداعئ ةتنوستئق ساياسات اؤقئمئن كةثةيتؤ، جاستاردئ پاتريوتتئق رؤحتا تاربيةلةؤدئ كذشةيتؤ، جالپئ قازاقستاندئق مادةنيةتتئث ودان ءارئ دامؤئنا ئقپال ةتؤ، مةملةكةتتئث ذلت ساياساتئن ئسكة اسئرؤدا اسسامبلةيا جذمئسئنئث تيئمدئلئگئن ارتتئرؤ ماقساتتارئ ايقئندالدئ.

2002- جئلعئ 15- قاراشادا وتكةن اسسامبلةيانئث توعئزئنشئ سةسسياسئندا قازاقستاننئث ةرةكشةلئگئن ةسكةرة وتئرئپ، ذلتتئق قاؤئپسئزدئك جانة ذلتتئق ساياساتتئ جذرگئزؤ ماسةلةلةرئ كوتةرئلدئ. ءوز سوزئندة پرةزيدةنت ن.ا. نازاربايةأ «ةلئمئزدة ورناعان ةتنوس ارالئق كةلئسئم ذلگئسئ الةم مةملةكةتتةرئنة كوپ ذلتتئ قوعامداعئ ازاماتتئق بةيبئتشئلئك تاجئريبةسئ رةتئندة ذسئنئلدئ» دةپ اتاپ ءوتتئ.

ال، اسسامبلةيانئث ونئنشئ سةسسياسئ ةلئمئزدئث ةكونوميكالئق جذيةلئ دامؤ جولئنا تذسكةن 2003 -جئلعئ 20 -تامئزدا شاقئرئلدئ. سةسسيا بارئسئندا مةملةكةتتئك ذلتتئق ساياسات تةتئكتةرئنة وث باعا بةرئلدئ. سةسسيادا پرةزيدةنت ن.ا. نازاربايةأ «بئزدةگئ ذلتتئق كةلئسئم - بذكئل وسئناؤ جئلدار بويئندا ازاماتتئق قوعام ينستيتؤتتارئنئث قولداؤئ جاعدايئنداعئ مةملةكةتتئث تئنئمسئز جذرگئزئلگةن جذمئسئنئث ناتيجةسئ» دةپ كورسةتتئ. سونداي-اق ةلباسئ ءدئني مةرةكةلةر قذربان-ايت پةن روجدةستأونئ مةرةكةلئك دةمالئس كذندةرئ دةپ بةلگئلةؤدئ ذسئندئ.

2005 -جئلعئ 22- قاراشادا وتكةن اسسامبلةيانئث كةزةكتئ ون ةكئنشئ سةسسياسئندا پرةزيدةنت ن.ا. نازاربايةأ باسةكةگة قابئلةتتئ ذلت قالئپتاستئرؤ ماسةلةسئن العا قويئپ، ساؤاتتئ ذلتتئق ساياساتتئث، قازاقستاندئق پاتريوتيزم مةن ءتئل ساياساتئنئث ماثئزدئ ةكةندئگئن اتادئ. مةملةكةتتئك ءتئلدئ دامئتؤ ءبئرئنشئ كةزةكتةگئ باسئمدئق رةتئندة ايقئندالدئ.

اسسامبلةيانئث ون ءذشئنشئ سةسسياسئندا: «ءبئز قوعامدئ باستئ ذلتتئق باسئمدئقتار توثئرةگئندة توپتاستئرؤعا ءتيئسپئز: ولار - تئنئشتئق، تذراقتئلئق جانة كةلئسئم» تاقئرئبئ كذن تارتئبئنة كوتةرئلدئ. سةسسيا بارئسئندا پارلامةنت ماجئلئسئنة اسسامبلةيا اتئنان 9 دةپؤتات سايلاؤ تؤرالئ شةشئم قابئلداندئ. اسسامبلةيا كونسؤلتاتيأتئ-كةثةسشئ ورگان دةثگةيئنةن كونستيتؤسيالئق ورگان مارتةبةسئنة ية بولدئ. دةموكراتيالئق ذردئستةردئ ودان ءارئ ئرئقتاندئرؤعا باعئتتالعان كونستيتؤسيالئق رةفورمالار ناتيجةسئندة اسسامبلةيانئث ساياسي مارتةبةسئ جاثا دةثگةيگة كوتةرئلدئ. الدئمةن اسسامبلةيا اتاؤئنداعئ بذرئنعئ «حالئقتارئ» ءسوزئ «حالقئ» سوزئمةن الماستئرئلدئ. بذل وزگةرئس ةلدةگئ ذلتتئق بئرلئك سيپاتئن كونستيتؤسيالئق دةثگةيدة سايكةستةندئرؤ باعئتئنداعئ بةتبذرئس كةزةث ةدئ.

2008 -جئلعئ 23- قازاندا وتكةن ون ءتورتئنشئ سةسسيا اسسامبلةيانئث جاثا كةزةثگة قادام باسقانئن ايقئنداپ بةردئ. بذل تذرعئسئندا ةلباسئمئز ن. ءا. نازاربايةأ «بذگئندة ءبئزدئث الدئمئزدا كةلةسئ ستراتةگيالئق ماقسات تذر، اسسامبلةيا قئزمةتئنئث جاثا ساپالئق كةزةثئ باستالدئ. قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئ كةز-كةلگةن داعدارئستئ، كةز-كةلگةن قاتةرلةر مةن قاؤئپتةردئ جةثة الاتئن ءبئرتذتاس جانة ذيئمداسقان قازاقستان حالقئن قالئپتاستئرؤ پروسةسئن جالعاستئرؤئ ءتيئس» دةپ كورسةتتئ.

2009 -جئلعئ 26 -قازاندا وتكةن اسسامبلةيا سةسسياسئندا قازاقستاننئث ةل بئرلئگئ دوكتريناسئ تالقئلاندئ. ةلباسئ ن.ا. نازاربايةأ ةل بئرلئگئ دوكتريناسئنئث باستئ باعئتتارئن جانة ماثئزئن ايقئندادئ. ةلباسئ «دوكترينا ءاربئر قازاقستاندئق ساياساتكةردئث «ذستةل كئتابئ»، ءاربئر دةپؤتات، باسقارؤشئ، عالئم جانة جؤرناليستئث ءئس ارةكةتئندة جةتةكشئ قذرال بولؤئ ءتيئس» دةپ كورسةتتئ.

وسئ جئلدار ئشئندة اسسامبلةيا قابئرعاسئندا ةلدئث دامؤ جولئن ايقئندايتئن اسسامبلةيا ستراتةگياسئ، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث تئلدةردئ قولدانؤ مةن دامئتؤدئث مةملةكةتتئك باعدارلاماسئ، «قوعامنئث يدةيالئق ذيئسؤئ - قازاقستاننئث دامؤئنئث باستئ شارتئ» تذجئرئمداماسئ، قازاقستاننئث ةل بئرلئگئ دوكتريناسئ سئندئ ئرگةلئ قذجاتتار قابئلداندئ.

ورتاق تاريح - قازاقستان ازاماتتارئن ذيئستئرؤشئ باستئ كذش

ءبئزدئث ةلدةگئ بئرلئك پةن قوعامدئق كةلئسئمنئث باستاؤئ - قازاقستان حالقئنئث ورتاق تاريحئ. عاسئرلار بويئ تاعدئر تالايئنا ذشئراعان حالئقتاردئ قذشاعئنا سئيدئرا بئلگةن قاسيةتتئ ذلئ دالا كوپتةگةن ذلئس پةن ذلتتئث قذتتئ قونئسئنا اينالا ءبئلدئ.

توثكةرئس پةن الاپات اشتئقتئ، جاپپاي قؤعئن-سذرگئن مةن ذلئ وتان سوعئسئ جئلدارئندا قاتارئ سةلدئرةگةن قازاق حالقئنئث سانئ كذرت كةمئدئ، ذلتتئق قذندئلئقتار مةن ذلتتئق سانانئث دامؤئنا تةجةؤ سالئندئ. جةكةلةگةن ذلت ماسةلةلةرئ نازاردان تئس قالئپ وتئردئ. ادئلةتسئز ساياساتتئ باستان كةشكةن قازاقستان تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ جئلدارئندا-اق تولعاعئ جةتكةن ماسةلةلةرمةن بةتپة-بةت قالدئ. سئرتقئ كذشتةردئث ئقپالئنا تذسكةن كةيبئر توپتار سةپاراتيستئك، شوأينيستئك، قوعام دامؤئن تئعئرئققا تئرةيتئن پيعئل بايقاتتئ. اتالعان كذردةلئ جاعدايعا قاراماستان ةلباسئ ن.نازاربايةأ تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ كذنئنةن باستاپ «ءبئرئنشئ ةكونوميكانئ رةتتةپ، ودان كةيئن ساياساتپةن اينالئسؤ قاجةت» دةگةن قاعيدانئ بةرئك ذستانئپ، ةلدئث ةكونوميكالئق احؤالئن كوتةرؤگة بةل شةشة كئرئستئ. ةل بيلئگئ بةيبئتشئلئك پةن كةلئسئم ساياساتئن باستئ ذستانئم رةتئندة جاريالادئ. قازاقستان حالئقارالئق قاؤئمداستئقتئث سةنئمئنة ية بولدئ.

قازاقستان ةلباسئنئث ساؤاتتئ ساياساتئنئث ارقاسئندا حالئقارالئق نورمالارعا سايكةس قازاقستان شةكاراسئن ايقئنداؤ، ونئ كورشئلةر تاراپئنان مويئنداتؤ جانة نئعايتؤ باعئتئندا وراسان زور مئندةتتةردئ جذزةگة اسئردئ. سولتذستئك كورشئمئز - رةسةي فةدةراسياسئمةن شةكارا سئزئعئ ايقئندالئپ، قوس ةل اراسئنداعئ الةمدةگئ ةث ذزئن شةكارا شةكتةرئ زاثدئ قذجاتتارمةن بةكئتئلدئ. اتا تاريحئمئزدان بةرئ ناقتئ رةسمي شةگئ بةلگئلةنبةي كةلگةن قازاقستان - قئتاي شةكاراسئ ايقئندالئپ، بةدةلدئ ساراپشئلار تاراپئنان قازاقستان ءذشئن وتة ناتيجةلئ كةلئسئم دةپ باعالاندئ.

ةلباسئ قازاقستان تاؤةلسئزدئگئنئث العاشقئ جئلدارئندا سةمةي يادرولئق پوليگونئن جابؤ، قؤاتئ جونئنةن الةمدةگئ ءتورتئنشئ زئمئراندئق-يادرولئق ارسةنالدان باس تارتؤ جانة ونئث ينفراقذرئلئمئن تولئقتاي جويؤ جونئندة تةك ةلئمئز عانا ةمةس، الةمدئك قاؤئپسئزدئك باعئتئندا ماثئزئ ةرةن تاريحي شةشئم قابئلدادئ. قازاقستان بارشا الةمگة ءوزئنئث بةيبئت نيةتئن پاش ةتتئ، حالئقارالئق قاؤئمداستئقتئث سةنئمئنة ية بولدئ. ذستئمئزدةگئ جئلئ قازاقستاننئث باستاماسئمةن ب ذ ذ باس اسسامبلةياسئ 29 -تامئزدئ يادرولئق سئناقتارعا قارسئ ارةكةتتئث حالئقارالئق كذنئ رةتئندة جاريالاؤ تؤرالئ قارار قابئلدادئ. جاپپاي قئرئپ جويؤ قارؤئنا قاتئستئ قازاقستان نةگئزگة العان ذستانئم بذكئل الةمگة ذلگئ بولئپ وتئر. شةتةلدئك ارئپتةستةر قازاقستاندئ ايماقتئق قاؤئپسئزدئكتئث كوشباسشئسئ رةتئندة مويئنداپ، ةل ةكونوميكاسئنا باتئل ينأةستيسيا سالا باستادئ، شةتةلدئك تذراقتئ وكئلدئكتةر اشئلدئ.

قازاقستان ةتنوسارالئق تاتؤلئق پةن اؤئزبئرشئلئك باعئتئندا الةم ةلدةرئن تاث قالدئرعان جةتئستئككة قالاي جةتتئ؟ الةمنئث دامئعان ةلدةرئ تاراپئنان ذلت ارالئق تذسئنئستئك ساياساتئ بويئنشا قازاقستان تاجئريبةسئن ةنگئزؤگة مذددةلئلئك قالاي پايدا بولدئ؟

قازاقستان ةث الدئمةن ةلئمئزدئ مةكةندةيتئن بارلئق تذرعئندئ ةتنوستئق، ناسئلدئك ةرةكشةلئكتةرئنة قاراماستان، ءبئرتذتاس، ؤنيتارلئ مةملةكةتتئث ازاماتئ رةتئندة قاراستئرئپ، تةث مذمكئندئكتةر بةرة ءبئلدئ. ةتنوستئق توپتاردئث ءوز ءتئلئ مةن ءداستذرئن، ادةت-عذرئپتارئن دامئتؤعا تولئقتاي مذمكئندئكتةر جاسالدئ. «قوعامدئق بئرلةستئكتةر تؤرالئ» زاث ارقئلئ ةتنوستئق-مادةني ورتالئقتار قذرؤ جذيةلئ جولمةن ئسكة اسئرئلدئ. قازئر قازاقستاندا قازاق، ورئس تةتارلارئمةن قاتار كارئس، نةمئس، ذيعئر، وزبةك تةاترلارئ جذمئس ئستةپ، ةتنوستئق توپتاردئث گازةت-جؤرنالدارئ جارئق كورؤدة.

اتالعان ئستةردئث ذيئتقئسئ، ةتنوس ارالئق تذسئنئستئكتئث وزةگئ - قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئ. ةل كونستيتؤسياسئن ساقتاؤ، ءاربئر قازاقستاندئق ازاماتقا تةث مذمكئندئكتةر بةرؤ، ولاردئث قذقئقتارئن قذرمةتتةؤگة نةگئزدةلگةن اسسامبلةيا يدةياسئ ادامزات تاريحئندا ادامي -رؤحاني ولشةم تذرعئسئنان اسقاق يدةيا. ونئث جذمئسئ قازاق حالقئنئث باؤئرمالدئعئ مةن كةثپةيئلدئلئك قاسيةتئنة نةگئزدةلة وتئرئپ، ةلئمئزدة تذراتئن بارلئق ذلئس وكئلئنئث ئقئلاسئن ةل دامؤئنا، وركةندةؤئنة باعئتتاؤعا، ذيلةستئرؤگة باعئتتالعان.

دوكترينا - ةل بئرلئگئن قامتاماسئز ةتؤ قذرالئ

ةل بئرلئگئن قامتاماسئز ةتؤ - كةز-كةلگةن دةموكراتيالئق، زايئرلئ، قذقئقتئق جانة الةؤمةتتئك مةملةكةت قذرؤدئث اينئماس نةگئزگئ شارتئ. مةملةكةتتئث ةكونوميكالئق ءوسئپ-وركةندةؤئ، الةؤمةتتئك ئلگةرئلةؤئ، دةموكراتيالئق دامؤئ قوعام بئرلئگئ ذيئسقان جاعدايدا عانا جذزةگة اسؤئ مذمكئن. ال قالعان مئندةتتةردئ شةشؤ جولئندا الةم مويئنداعان قازاقستانعا قاجةتتئ ةكونوميكالئق، ساياسي جانة الةؤمةتتئك رةسؤرستار جةتكئلئكتئ.

دوكترينا حالئقارالئق تاجئريبةنئ تةرةث تالداي وتئرئپ، قازاقستاندئق شئنايئلئق نةگئزئندة دذنيةگة كةلدئ. ول قازاق مةملةكةتتئلئگئ مةن ءداستذرئنئث عاسئرلار بويئ جيناقتالعان تاجئريبةسئنة نةگئزدةلةدئ. مادةنيةتتةر مةن وركةنيةتتةر توعئسئندا ورنالاسقان حالئقتئث دانالئعئ مةن ءوزارا قذرمةت قاسيةتئن نةگئزگة الا وتئرئپ، بارشا ازاماتتئث ةتنوستئق تةگئنة، الةؤمةتتئك، ءدئني ةرةكشةلئگئ مةن شئعؤ تةگئنة قاراماستان ورتاق يدةيا توثئرةگئنة ذيئسؤئ «ةل بئرلئگئ» ذعئمئنئث بةرئك ورنئعؤئنا نةگئز بولدئ.

دوكترينادا قازاق ءتئلئنئث مةملةكةتتئك ءتئل رةتئندة قولدانئس اياسئن كةثةيتؤ ماسةلةسئنة ةرةكشة نازار اؤدارئلدئ: «مةملةكةتتئك ءتئلدئ مةثگةرؤ اركئمنئث پارئزئ مةن مئندةتئ، جةكة باسةكةگة قابئلةتتئلئگئ مةن قوعامدئق ومئرگة اتسالئسؤداعئ بةلسةندئلئگئن ايقئندايتئن ذمتئلئسئ مةن ئنتالانؤئنا اينالؤئ قاجةت. بذل شةشؤشئ باسئمدئق - رؤحاني جانة ذلتتئق بئرلئكتئث نةگئزگئ فاكتورئ» رةتئندة ناقتئلاندئ.

دوكترينا مةملةكةتئمئزدئث قالئپتاسؤ كةزئندةگئ پروبلةمالار مةن ونئ ةثسةرؤگة باعئتتالعان شةشئمدةردئث، سونداي-اق ةل بئرلئگئن قالئپتاستئرؤ جذمئستارئنئث زاثدئ جالعاسئنا اينالدئ.

قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئق ةتؤئ الةمدئك تذراقتئلئقتئ قامتاماسئز ةتؤگة ةلةؤلئ ذلةس قوسادئ

ذستئمئزدةگئ جئل قازاقستان ءذشئن سئرتقئ ساياسي جةتئستئكتةرگة تولئ بولئپ وتئر. قازاق ةلئ أانكؤأةردةن ألاديأوستوكقا دةيئنگئ ارالئقتئ قامتيتئن، الةمنئث 56 ةلئ مذشة بةدةلدئ حالئقارالئق ذيئم - ةأروپاداعئ قاؤئپسئزدئك پةن ئنتئماقتاستئق ذيئمئنئث ءتوراعالئق تؤئن قولئنا الدئ.

پرةزيدةنت ن.نازاربايةأتئث قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئق ةتؤئنئث ءتورت ذستانئمئن جاريالادئ - سةنئم، ءداستذر، ترانسپورةنتتئك، تولةرانتتئلئق. اتالعان ذستانئمداردئث ماقساتئ - ذيئمنئث دةموكراتيالئق ءداستذرلئ قذندئلئقتارئن قازاق مةنتاليتةتئندةگئ سئيلاستئق، قذرمةت سياقتئ ماثئزدئ قاسيةتتةرمةن ذشتاستئرا وتئرئپ، الةمدئك تذراقتئلئقتئ قامتاماسئز ةتؤ، مادةنيةتارالئق سذحباتتئث سارا جولئن سالؤدئ ماقسات ةتةدئ.

قازاقستان ةتنوس ارالئق جانة كونفةسسياارالئق كةلئسئم تاجئريبةسئنئث وزئندئك ذلگئسئنة ية بولا وتئرئپ، تولةرانتتئلئق جانة مادةنيةت ارالئق ديالوگ باعئتئنداعئ ةل تاجئريبةسئن ة ق ئ ذ كةثئستئگئنة ذسئنئپ وتئر. اتالعان باعئتتاعئ قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئنئث ماقساتئ - ةتنوسارالئق قاتئناستاردئ ذيلةستئرؤ تاجئريبةسئن ة ق ئ ذ-عا مذشة-ةلدةرگة تاراتؤ.

ة ق ئ ذ-عا مذشة-ةلدةر ةتنوس ارالئق كةلئسئمنئث قازاقستاندئق ذلگئسئنة ذلكةن قئزئعؤشئلئق تانئتئپ، تاجئريبة الماسؤعا قذلشئنئس ءبئلدئرئپ كةلةدئ. وسئ باعئتتا، اسسامبلةيا جانة ة ق ئ ذ جانئنداعئ از ذلتتار جونئندةگئ باس كوميسسار كنؤت أوللةبةك اراسئندا تئعئز قارئم-قاتئناس ورناپ، ارئپتةستئك دامؤدا. وتكةن جئلئ اسسامبلةيا دةلةگاسياسئ نيدةرلاندئ كورولدئگئندةگئ گااگا قالاسئنا ساپار شةگئپ، تاجئريبة الماستئ. اتالعان كةزدةسؤلةر استانا مةن الماتئ قالالارئندا جالعاسئن تاؤئپ، قازاقستاندئق تاتؤلئق ذلگئسئ قئزؤ تالقئلاندئ جانة جوعارئ باعالاندئ. ذستئمئزدةگئ جئلئ ماؤسئمنئث 10-11 ارالئعئندا اسسامبلةيا وكئلدةرئ ة ق ئ ذ ءتوراعالئق اياسئندا وتكئزئلگةن كوپةنگاگةن كونفةرةنسياسئنا قاتئسئپ ةلئمئزدةگئ ةتنوستار قذقئقتارئ مةن ةتنوستئق-مادةني ةرةكشةلئكتةردئ ساقتاؤ ذلگئسئن بايانداپ بةردئ. 29-30 ماؤسئمدا استانا قالاسئندا وتكةن ة ق ئ ذ-نئث تولةرانتتئلئق پةن كةمسئتپةؤشئلئككة ارنالعان جوعارئ دةثگةيدةگئ كونفةرةنسياسئندا اسسامبلةيانئث مادةنيةتتةر مةن وركةنيةتتةردئث حالئقارالئق تاجئريبةسئنة قوسئپ وتئرعان ذلةسئ تانئستئرئلدئ.

جاقئندا رةسمي ءئس ساپارمةن قازاقستانعا كةلگةن ب ذ ذ باس حاتشئسئ پان گي مؤن ةلباسئمةن كةزدةسؤ بارئسئندا 2010 -جئلدئ مادةنيةتتةردئث جاقئنداسؤ جئلئ جانة 29 تامئزدئ بذكئل الةمدئك يادرولئق سئناقتاردان باس تارتؤ كذنئ رةتئندة جاريالاؤ تؤرالئ پرةزيدةنت ن. نازاربايةأتئث ذسئنئستارئنا ذلكةن باعا بةردئ. مارتةبةلئ مةيمان اسسامبلةيا مذشةلةرئمةن كةزدةسئپ، ونئث جذمئسئمةن تانئستئ، ول ءوز سوزئندة اسسامبلةيانئث قذرئلئمئ مةن ماقساتئ ب ذ ذ پرينسيپتةرئمةن ذقساس دةپ باعا بةردئ. 21 +-ءساؤئر كذنئ ب ذ ذ ءوزئنئث نيؤ-يورقتاعئ باس شتاب-پاتةرئندة قازاقستان رةسپؤبليكاسئ دةلةگاسياسئنئث قاتئسؤئمةن مادةنيةتتةردئث جاقئنداسؤ جئلئنا ارنالعان اؤقئمدئ شارا وتكئزدئ.

وسئمةن قاتار، قازاقستاننئث ةتنوس ارالئق توزئمدئلئك پةن قوعامدئق كةلئسئم ذلگئسئ كوپتةگةن شةت ةلدةر مةن شةتةلدئك عئلئمي زةرتتةؤ ذيئمدارئنئث قئزئعؤشئلئعئن تؤدئرؤدا. وتكةن جئلدئث وزئندة قازاقستاننئث ةتنيكالئق تاجئريبةسئنئث ذلگئسئمةن تانئسؤعا ةلئمئزگة توعئز شةت مةملةكةتئنئث وكئلدةرئ كةلدئ. ولاردئث قاتارئندا ب ذ ذ جوعارعئ كوميسسارئ باسقارماسئنئث ةتنيكالئق ماسةلةلةرئ بويئنشا تاؤةلسئز ساراپشئسئ گةي ماكدؤگالل، فرانسيانئث ذلتتئق اسسامبلةياسئنداعئ ذلتتئق جاندارمةريانئث وكئلئ س.پريأوت، ذلئ بريتانيا سئرتقئ ئستةر مينيسترلئگئنئث ساياسي ساراپشئسئ ا.پارفيت، قئتاي حالئق رةسپؤبليكاسئنئث ارنايئ دةللةگاسياسئ ات باسئن بذردئ.

قازئرگئ تاثدا، ة ق ئ ذ ءتوراعاسئ رةتئندة قازاقستان الدئندا اؤقئمدئ مئندةتتةر تذر. ةلئمئزدئث ذيئم ءتوراعاسئ رةتئندةگئ باستئ ماقساتئ - بذكئل الةمدة بةيبئتشئلئك پةن ساياسي تذراقتئلئق ورناتؤعا بةلسةندئ اتسالئسؤ، مةملةكةتتةر اراسئنداعئ ديالوگتئ جةتئلدئرؤ. بذل بذگئنگئدةي الةمدئك دامؤدئث ماثئزدئ سذراقتارئ بويئنشا كوپتةگةن ةلدةر ءبئر مامئلةگة كةلة الماي وتئرعان كةزةثدة ةرةكشة ماثئزدئ.

وسئ ورايدا، ةلباسئمئز ن.ا. نازاربايةأ ة ق ئ ذ-عا قازاقستاننئث ءتوراعالئق ةتؤئ اياسئندا قاتئسؤشئ ةلدةردئث مةملةكةت باسشئلارئنان تذراتئن ذيئمنئث جوعارئ دةثگةيدةگئ باسقوسؤئن وتكئزؤ تؤرالئ ذسئنئس كوتةردئ. ذيئم تاريحئندا مذنداي كةزدةسؤ بذدان الدئن ءتورت رةت وتكئزئلگةن، سوثعئسئ 11 جئل بذرئن ستامبؤلدا ءوتتئ. قاتئسؤشئ ةلدةردئث مةملةكةت باسشئلارئ ةلئمئزدئث ذسئنئسئن قئزؤ قولداپ جوعارئ دةثگةيدةگئ باسقوسؤ ذستئمئزدةگئ جئلئ جةلتوقساننئث 1-2 كذندةرئ استانا قالاسئندا وتكئزؤ شةشئلدئ. بذل ةلئمئزدة بذرئن سوثدئ بولماعان جوعارئ دةثگةيدةگئ باسقوسؤ بولعالئ وتئر. مةملةكةت باسشئلارئنئث سامميتئنة الةمنئث جةتپئس ةلئنئث پرةزيدةنتتةرئ مةن ذكئمةت باسشئلارئ جينالئپ الةمدئك قاؤئپسئزدئكتئث قازئرگئ زامانعئ ماثئزدئ سذراقتارئ تالقئلانادئ دةپ جوسپارلانؤدا.

«ب ا ق تا تاق تا تالاسقانعا بذيئرمايدئ، حالئقتئق ئستة جاراسقانعا بذيئرادئ»، دةگةن دانا بابالارئمئز. سوندئقتان دا اتقاراتئن يگئلئكتئ ئستةرئمئز حالقئمئزدئث بولاشاعئن بئرلئگئمئزبةن بةرئك ةتسئن.

سوڭعى جاڭالىقتار