شئثعئس ايتماتوأ شؤاعئ (جالعاسئ) - اعا-دوس تؤرالئ ةسسةلةر

trong> استانا. قازاننئث 22- سئ. قازاقپارات - 2007-جئلدئث مامئر ايئندا مالايزيا مةملةكةتئنة جذرگةلئ تذرعانئمدا بةلگيادان شئكةث تةلةفون سوقتئ. جولساپارعا شئققالئ جاتقانئمدئ بئلگةن سوث: «ةگةر مذمكئندئك تاپساث ول ةلدئث قازئر زةينةتتة جذرگةن بذرئنعئ پرةمةر-مينيسترئمةن جولئعؤعا تئرئس
None
None

وتة پاراساتتئ ادام. قازئر ءوزئث ءجيئ كوتةرئپ جذرگةن ذلت، ءتئل پروبلةماسئن ول كئسئنئث قالاي شةشكةنئنة نازار اؤدارئپ كورشئ»، - دةدئ. ةكئ كذن بذرئن استانادا، پارلامةنتتةگئ قابئلداؤ بولمةمة جاسئ 83-كة كوتةرئلگةن ءبئر قارت كئسئ كةلگةن-دئ. قالا ماثئنداعئ شارؤاشئلئقتاردئث بئرئندة تذرادئ ةكةن. ماعان اكةلگةن قئمئز تولئ مةسئن پارلامةنتتئث ءجئتئ كوز ساقشئلارئ وتكئزبةي جاتقاندئقتان، اقساقالدئث ءوتئنئشئ بويئنشا ولارعا تةلةفون سوعؤئما تؤرا كةلدئ. قارت وتة ءابجئل قيمئلدئ، ذلتجاندئ ادام ةكةن. «بايبئشةم جةتئ جئل بذرئن قازا تاپتئ، - دةپ ول اثگئمةسئن باستادئ.

- شئثعئس ايتماتوأ ةكةؤئثئز جازعان كئتاپتا ءسئز جذزگة جاقئنداعان جامبئل اقئننئث ذيلةنبةكشئ بولعانئن، وعان وبلئس، رةسپؤبليكا باسشئلارئ قارسئ شئعئپ مذمكئندئك بةرمةي قويعانئن، كةيئننةن جامبئل اؤئرئپ قالعاندا كوثئلئن سذراي بارعان الگئ باسشئلاردئث وزدةرئ ءبئر ئثعايسئز جاعدايدا قالئپ، وكئنگةنئن سؤرةتتةيسئز. مةنئث دة دةنساؤلئعئما قاراپ، قذراق ذشقان كةلئندةرئم جوق ةمةس، ءبئراق ءار قارت ادامدا ناؤقاستانعان شاعئندا تةك جذبايئ عانا ارالاسا الاتئن ماسةلةلةر بولادئ. تؤرا سوعان جاقئن وقيعا ءوز باسئمنان ءوتتئ. نة كةرةك، ةرئ قازالانئپ، جةسئر قالعان ءبئر كةلئنشةكپةن تاعدئر قوستئم. جئلعا جةتةر جةتپةس ؤاقئتتا، قوشقارداي شئثعئس اتتئ ذلدئ دذنيةگة اكةلدئ. بئرةؤلةر «بذل سةكسةننةن اسقاندا كورگةن پةرزةنتئثئز، سوندئقتان نارةستةنئث اتئ «سةكسةنباي بولسئن» دةگةن دة ذسئنئس ايتتئ. كونبةدئم. جذبايئم مةنةن 46 جاس كئشئ. ءبئراق، قذدايعا شذكئر، ءوزئن مةنئمةن وتة باقئتتئ سانايدئ. العاشئندا ايةلئم ةگئز ذل تؤسا ءبئرئنئث اتئن شئثعئس، ءبئرئنئث اتئن مذحتار قويامئن دةپ جذرگةنمئن. كةلةسئ ذلئمنئث اتئ ءسوز جوق مذحتار بولادئ. مذنئ شئثعئس ةكةؤئثئزگة دةگةن ذلكةن قذرمةتئمنئث بةلگئسئ دةپ قابئلداعايسئزدار. ال، سونشا جةردةن قئمئز كوتةرئپ اكةلگةن سةبةبئم، كذنئ بذگئنگة دةيئن تةرةث ءمان بةرئلمةي كةلة جاتقان قئمئزدئث دارا قاسيةتئن سئزگة ذقتئرا تذسسةم دةگةن وي ةدئ. ويتكةنئ ذلت، ءتئل جونئندة تؤعان حالقئنئث ذلتسئزدارئمةن كةسكئلةسكةن كذرةس جذرگئزئپ جاتقان ادام، ءوزئنئث دةنساؤلئعئ جاعئنان دا قارسئلاستارئنان الدةقايدا بيئكتة تذرؤئ كةرةك دةپ ةسةپتةيمئن».

شئكةث ةكةؤئمئزدئث ةسئمئمئزدئ دذنيةگة جاثا كةلگةن ةگئز ذلدارئنا قاتار قويؤ قئرعئزستاندا دا، قازاقستاندا دا بئرنةشة دذركئن كةزدةستئ. ول جونئندة گازةتتةر دة جارئسا جازئستئ. ءتئپتئ ءبئر قئرعئز اقئنئنئث:

«ةكئ حالئق دوستاسسئن،

قازاق پةنةن قئرعئزداي.

ةكئ جئگئت دوستاسسئن،

مذحتار مةنةن شئثعئزداي» دةگةن جئرئ دا قئرعئز جذرتئنا بةلگئلئ. ارينة، بذل ارادا ايتماتوأتئث بذكئل الةمدئ مويئنداتقان دارا داثقئ، ال مةنئث قازاق پةن قئرعئز اراسئنداعئ ةلدئك، ذلتتئق مذددةلةرگة دامئلسئز دةن قويعاندئعئم اسةر ةتسة، ةكئنشئدةن، ةكةؤمئزدئث ةل اراسئنا كةث تاراپ كةتكةن، ءبئر-بئرئمئزگة دةگةن شئنايئ باؤئرلاستئق، دوستئق ئقئلاسئمئز سةپ بولسا كةرةك. مالايزياعا جذرةر الدئندا وزئممةن ساپارعا بئرگة شئعاتئن مارات سارسةنبايةأ دةگةن قازاقستانداعئ «حالال» كوميتةتئنئث ءتوراعاسئنا، قئمئزدئ ءوزئنئث كذندةلئكتئ تاعامئنا اينالدئرئپ، 83 جاسئندا شئثعئس اتتئ ذل تؤدئرعان قارت تؤرالئ ايتئپ ةم، اتا-سالتئمئزعا ةرةكشة قذرمةتپةن قارايتئن ول مالايزياداعئ قازاقستاننئث ةلشئسئ بوپ قئزمةت اتقاراتئن مذحتار تئلةؤبةردينگة ون ليتر قئمئز الا بارئپتئ. وكئنئشكة وراي، ءبئز مالايزيادا بولعان شاقتا شئكةث ايتقان ةكس-پرةمةر-مينيستر شةت ةلدة ءجذر ةكةن. ايتسة دة مالايزيانئث كورولئمةن جانة ونئث جذبايئمةن كةزدةسؤئمنئث، ءتئپتئ ولارمةن جةتپئسبايلار، سةكسةنبايلار تؤدئرا الاتئن قئمئز قذدئرةتئ جايلئ ازئلدةسؤدئث دة ءساتئ ءتذستئ. ةندئ سول كةزدةسؤئمئزدئث نةگئزئندة قارتتئقتئ مويئنداماؤعا ذندةيتئن، مالايزيادان ورالعاننان كةيئن ئلة-شالا جازئلعان «قئمئز جانة قارتتئق شاق، مالايزيا كورولئنئث جذبايئ نةمةسة ايتماتوأ نةگة وكپةلةدئ؟» دةگةن ءازئل ولةثدئ نازارلارئثئزعا ذسئنايئن:

«بئزبةن جارقئن امانداستئ مالايزيا كورولئ،

قيمئلئنان بايقالعانداي ئسكةرلئگئ ورةلئ.

ال ايةلئ ذشقئن شاشقان كوزئنةن،

الدةقايدا جاستاؤ ةكةن وزئنةن.

ذلتتئق تاعام ءاربئر ذلتتئث ماقتان تذتار ةنشئسئ،

ةكةؤئنة قئمئز قذيدئ قازاقستان ةلشئسئ.

ادةتئنشة بيلئكتةگئ ءسان تاكاپپار سةرئنئث،

قئمئزدئ ولار شةتكة ئسئردئ، ءسال تيگئزئپ ةرئنئن.


مذنداي ساتتة ذزاق ءذنسئز، ءتئلسئز قالؤ ماندئ مة؟

ةكةؤئنة قاراپ تذرئپ باستادئم مةن اثگئمة:

-كورول مئرزا، ءبئزدئث قازاق ةلئندة،

جولئ دارحان، ورئن العان سةنئم، قذرمةت تورئندة

جةتپئسبايلار، سةكسةنبايلار، توقسانبايلار تئپتةن كوپ.

سودان تالاي قارتئمئزدئث جاستئق-شاعئ بئتكةن جوق.

شئن ةركةكتئك كوپ قاناتتئ، كوپ ساناتتئ، جوتالئ،

ةرئ سةكسةن، توقسان جاسقا كةلگةن كةزدة توقالئ

ذل تؤسا وعان سةكسةنباي دةپ، توقسانباي دةپ ات بةرگةن

ذلتئمئزدئث شالدارئنا قذداي سونداي باق بةرگةن.

بذل جاعئنان ةلئثئزدة ذلگئ ةتةردةي عاسئرعا،

ةركةك بار ما ذل تؤعئزعان سةكسةن-توقسان جاسئندا؟

- دةپ سذراپ ةم، ةكةؤئ دة جارئسا باس شايقادئ.

- مئنة، - دةدئم، - مئنا قئمئز باسقاشا اؤةن ايتادئ.

قئمئز الپئس اؤرؤعا ةم، دةنة مذثنان ارشئلار

قئمئز جالقاؤ شالداردئث دا ةركةكتئگئن قامشئلار!..

وسئ ساتتة ماعان كذلة، ويمةن قاراپ شئنايئ،

«كانة، ءئش» دةپ ةرئن ءتذرتتئ كورولدئث جاس جذبايئ.

ءبئرازدان سوث ةكةؤئ دة ذزگةندةي ءبئر شئدةردئ،

قئمئز تولئ ءنان كةسةنئ تارتئپ-تارتئپ جئبةردئ...

ءومئر - جارئس، بولسئن اركةز شاتتئق ذزاق، مذث قئسقا.

قئمئز، كورول جايلئ ايتئپ ةم اعا-دوسئم شئثعئسقا:

-سةن قئمئزدئث ةلدةن-ةرةك قذدئرةتئن سذراپئل،

جةتپئسبايلار، سةكسةنبايلار تؤدئرا الار قؤاتئن

نةگة ةسئمة سالماعانسئث جةثگةث جاستاؤ كةزئندة؟..

ةندئ ول ءئستئ جالعاؤ جاعئن قالدئرامئن وزئثة.

قارتايماؤدا جاتئر بئزدئث شئن ةركةكتئك باعامئز،

-دةپ كوزئنةن جاس اققانشا كذلگةن ةدئ اعامئز.

جاستئق رؤحتئ ساقتاپ قالؤ ةرلئكپةن تةث ذققانعا،

كوپ جئل بذرئن ايتماتوأ جةتپئس جاسقا شئققاندا:

شالئم، قارتتئق-شاقپةن، مئنة، كةلئپ تذرسئز بةتپة-بةت

-دةپ ةم،ءذش كذن سالةمدةسپةي ءجذردئ ماعان وكپةلةپ.

ءيا، قارتتئقتئ مويئنداماؤ ةردئث باستئ قذرالئ،

جاستئق كئمدة؟ باقئت سوعان قايسار موينئن بذرادئ.

قايسار، شئنشئل ةركةك قانا ةلدئك مذددة شئنارئ.

ءومئر مةنئ ايتماتوأقا ءئنئ ةتئپ سئنادئ.

قازئر جاسئم ذلعايسا دا، سونبةي ورلئك قذمارئ،

بئرةؤ «شال» دةپ ايتا ما دةپ زارةم ذشئپ تذرادئ...»

الماتئدا ءبئر توپ قوناقتارمةن قئمئز ءئشئپ وتئرئپ جانة ولاردئث قولقالاؤئمةن وسئ ولةثدئ وقئعانئمدا، شئكةث: - سةن مةنةن 14 جاس كئشئ بولساث دا قارتتئقتئ مويئنداماؤ يدةياسئ ورتاق ماقساتئمئز بوپ قالا بةرگةي. ال مئنا جئرئث جذرتتئث قئمئزعا دةگةن ئقئلاسئن بذرئنعئدان الدةنةشة ةسة ارتتئرا ءتذسئپ، جةتپئسبايلار مةن سةكسةنبايلاردئث دذنيةگة كةلؤئن كوبةيتسئن. ولةثدة ايتئلعان ويئمدئ قايتالايئن. ةندئ مةنةن قايران جوق. ءبئراق كةلئندةردئث رذقساتئمةن قئمئزقذمار، قارتتئقتئ مويئندامايتئن قايسار ةركةكتةرگة جول اشئلعاي! - دةپ ازئلدةپ ةدئ. سوسئن ول بئشكةكتة كةيبئر قئمئزقذمار قالتالئ كاسئپكةرلةردئث ةداؤئر بولةگئ ةكئ ايةل الؤدئ موداعا اينالدئرا باستاعانئنا توقتالدئ.

- ماسةلةن مةن ءبئزدئث وتئراردان شئققان، قازئر شئمكةنت قالاسئندا تذراتئن بايبوسئن زذلپئحاروأ دةگةن جئگئتتئ بئلةمئن، - دةدئم وعان.

- قايبئر جئلئ ءوزئثئز شئمكةنتتة بولعاندا سول ازاماتپةن تانئستئرعئم-اق كةلدئ. ءساتئ تذسپةدئ. جانسذلؤ، نةليا اتتئ ةكئ جذبايئ بار. ةكةؤئ دة بايبوسئنعا ولةردةي عاشئق. ءبئر عاجابئ ةكئ ايةلئ دة ءبئر-ءبئرئن ةرةكشة سئيلايدئ. ءارقايسئسئنئث جةكة-جةكة وتاؤئ بولسا دا، ءبئرئنئث ذيئنة بايبوسئن قوناق ةرتئپ كةلسة، ةكئنشئسئ سول ارادان تابئلادئ جانة زئر جذگئرئپ قئزمةت ةتةدئ. ةكئ ايةلدةن وربئگةن پةرزةنتتةرئنئث دة ءبئر-بئرئنة دةگةن ئقئلاسئ، قذرمةتئ ةرةكشة. ءوزئم تالاي رةت ةكئ كةلئننئث ءوز كذيةؤئنة جانة ول قادئرلةگةن، سئيلاعان ادامدارعا، ءتئپتئ ول ذناتقان زاتتارعا، تاماققا دةيئن جان سذيسئنتةر رياسئز كوثئلئن كورئپ ريزا بولدئم. قالاي دةسةك تة ةكئ ايةلدئث ءبئر ةركةككة جارئسا عاشئق بولؤئ، وعان ةركةك جذرةگئندةگئ جاؤاپ سةزئم جاثعئرئعئنئث ذندةسؤئ، ءارئ وسئ قؤاتتاردئث ءبئر شاثئراق استئندا كذش جيناؤئ، ءالئ تةرةث زةرتتةلمةگةن سالا.

- قاپ، ماعان ول جئگئتتئ بةكةر تانئستئرماعان ةكةنسئث، - دةپ تاثدانا جئميدئ شئكةث.

- بذل ارادا ةكئ كةلئننئث ءوزارا ئشكئ دوستئعئ، بئرلئك قؤاتئنا دةگةن ورتاق مذددةسئ سالتانات قذرؤئ عاجاپ ةمةس. ةكئنشئ جاعئنان جئگئتتئث ءوز جانذياسئن ءذيلةستئرؤ، بئرلةستئرؤ يدةياسئ ئسكة جاقسئ قوسئلعان سياقتئ. ايتپةسة ايةلدةر تابيعاتئندا ءدال وسئنداي بئرلئك وتة سيرةك ذشئراساتئن جايت.

- مةن سئزگة، ءوزئمدئ تاث-تاماشا قالدئرعان ءبئر وقيعانئ اثگئمةلةيئن، - دةدئم شئكةثة. - قئزئلوردادا ءبئر ةركةكتئث، ءبئر شاثئراق استئندا، ءبئر-بئرئمةن ةرةكشة تاتؤلئقتا تذراتئن ءذش ايةلئ بار ةكةن.

- بذل اثگئمةث ءسال-ءپال قيال-عاجايئپ ةرتةگئگة ذقساپ بارادئ، - دةدئ شئكةث كذلئمسئرةپ.

- اثگئمةنئث ةرةكشةلئگئ دة سول قيال-عاجايئپ ةرتةگئگة ذقساؤئندا، - دةدئم مةن. - ناق وسئ داؤئردة ءذش ايةلدئ قابات الؤ جانة ولاردئ ءبئر شاثئراق استئندا بئرلئكتة، تاتؤلئقتا ذستاپ وتئرؤ مذمكئن ةمةس ةكةنئ ايدان انئق. الگئ جئگئت مذندايدا بئردةن الدئثعئ قاتارعا شئعاتئن ايةل وزئمشئلدئگئ مةن پةندةلئگئن تذقئرتاتئن مئناداي دورةكئلةؤ ءادئس قولدانئپتئ. العاشقئ كذننةن-اق ءذش ايةلدئث ءبئرئ كذيةؤئنة ءوز كذندةسئنئث ذستئنةن ارئز ايتادئ. جئگئت ونئ ءذنسئز تئثداپ الادئ. سوسئن ءذش ايةلئن قاتار وتئرعئزادئ. ارئز يةسئنئث پئكئرئن قالعان ةكةؤئنئث قذلاعئنا جةتكئزةدئ. دومبئراسئن قولئنا الئپ قذرمانعازئنئث «كئسةن اشقان» كذيئن جةلدئرتة ورئندايدئ دا، «بئرلئككة تاس اتؤ - ساتقئندئق» دةگةن ءوزئنئث قاناتتئ ءسوزئن كذي ئرعاعئمةن ذستةمةلةتة قايتالاپ، قامشئمةن ءذش ايةلئن بئردةي سئقپئرتا ساباپ شئعادئ. كةلةسئدة تاعئ دا ءبئر ايةلئ وزئنة ذناماعان كذندةسئنئث ءبئرئن، نةمةسة ةكةؤئن قاتار جامانداپ ارئز ايتقاندا، جئگئت تاعئ دا الگئ ءتاسئلدئ قولدانادئ. نةگئزئنةن ارئز يةسئ ايئپتئ بولعانئمةن، قالعان ةكةؤئنئث سول تذستا كذناسئ جوق قوي. بذل تةك بئرةؤئ ارئز ايتسا ءبئتتئ، «كئسةن اشقان» كذيئنئث ئرعاعئمةن «بئرلئككة تاس اتؤ - ساتقئندئق» دةي وتئرئپ، ءذش ايةلئن بئردةي قامشئنئث استئنا الادئ. باستئ يدةيا مئناؤ: جذبايلارئ قانداي جاعدايدا بولسئن ءبئر-ءبئرئن جامانداپ ارئز ايتپاؤئ كةرةك. اقئرئندا ءذش ايةل قئزعانؤدان، پةنداؤي كورة الماؤشئلئقتان ساپ تيئلئپ، ءبئر-ءبئرئنئث ادامگةرشئلئگئنة، رؤحاني پاراساتئنا، باسقا دا جاقسئ قئرلارئنا نازار اؤدارئپ، ءوزارا تاتؤ-تاتتئ كذن كةشة باستايدئ. مئنة، وسئنداي جانذيا بذگئنگئ تاثدا قئزئلوردا قالاسئندا عذمئر كةشئپ جاتئر. بذعان نة دةيسئز؟

- كةيدة قارا كذشتئث دة بئرلئككة، ئزگئلئككة، كةيدة ءتئپتئ ماحابباتقا دا قئزمةت ةتةر كةزئ بولاتئنئن مويئنداماسقا شاراث جوق، - دةپ ويلانا جئميدئ شئكةث.

- ةكةؤمئز بئرلةسئپ جازعان كئتاپتئث «ءبئزدئث ومئرئمئزدةگئ ايةلدةر...» اتتئ بولئمئندة الةمنئث ءتذرلئ-ءتذرلئ جةرئندة جذبايلئق ومئردةگئ سان قيلئ تولقؤلار مةن شالقؤلارعا توقتالمادئق پا؟ بالكئم، ءومئر وسئنداي قايتالانباس قئزئقتارئمةن مازمذندئ شئعار... (بذل ارادا كئتاپتئث سول شئكةث نذسقاعان بولئمئنةن ءذزئندئ كةلتئرگةندئ دذرئس كورئپ وتئرمئن):

«ايتماتوأ. ...ماحابباتتئث باستئ تذعئرئ - تذراقتئلئق دةسةك، ونئ وتكةن عاسئرلاردا ءار ذلت پةن ذلئس ءوز تذسئنئگئ مةن نانئمئنئث، ءدئني سةنئمئنئث دةثگةيئندة باعالاعان. باعزئ داؤئرلةردةن قالعان جئلنامالار مةن تاس، قاعاز بةتئنة سالئنعان گراأيؤرالاردان، قارا جةر قوينئنان تابئلعان ساركوفاگتةردةن ةرئ ولگةن جةسئرلةردئث ءوز ةرئكتةرئمةن وتقا ورتةنئپ، ماحاببات قذرباندئعئنا اينالعانئن كورةمئز. تاس عاسئرئنئث مذنداي جانتذرشئگةرلئك سالتئ جةر شارئنئث قاي ةندئگئندة دة بولعان. ماسةلةن، قئتايدئث حاينان ارالئنئث تذرعئندارئ قايتئس بولعان ةر-ازاماتتئث ءذستئن جئبةكپةن نةمةسة جئلقئ، سيئر، قوي تةرئلةرئمةن بذركةپ، جانئنا ايةلئن تئرئدةي تاثئپ، استئنان وت قويعان. و دذنيةگة جذبايلار بئرگة قادام باسسا، جةر بةتئندةگئ باقئتتئ تئرلئگئ سول قالپئ جالعاسادئ دةپ سةنگةن. مذنداي تاثعالارلئق فاكتئلةردئ گةرودوتتئث جانة باسقا دا كونة عاسئرلئق تاريحشئلاردئث جازبالارئنان ءجيئ كةزئكتئرةمئز. كوپ ايةلئ بار ةركةك ولسة، كذيةؤئمةن بئرگة و دذنية ةسئگئن سذيئكتئ ايةلئ اشؤ كةرةك دةگةن ذعئم سالتانات قذرعان. سول ءذشئن دة جةسئرلةرئنئث اراسئندا ءبئر-بئرئمةن بةت جئرتئسؤعا دةيئن بارعان داؤ-جانجال باستالادئ ةكةن. ولگةن ادامنئث دوستارئ مارقذم تئرلئگئندة قاي ايةلئن قانداي دارةجةدة ءسذيئپ، قذرمةتتةگةنئن دةرةؤ ساراپقا سالا قويادئ. اقئرئ، تاثداؤ ءبئر ايةلئنة تذسةدئ. ول ايةلدئث قؤانئشئ قوينئنا سيماي، زور ماقتانئشقا كةنةلةدئ. سول ساتتة الگئ ايةلدئ جاقئن تؤئسقانئنئث ءبئرئ ءولتئرئپ، كذيةؤئنئث جانئنا جةرلةيدئ. وزگة ءتئرئ قالعان جةسئرلةر قئزعانئشتان ئشتةرئ كذيئپ، ءپذشايمان حالگة تذسةدئ. ويتكةنئ ولارعا كذيةؤئنئث سوثئندا ءتئرئ قالؤدان اسقان قورلئق جوق بولئپ سانالعان.

ةجةلدة جاثا زةلانديا تذرعئندارئنئث كوسةمئ قايتئس بولسا، جينالعان ةل-جذرت بايبئشةسئنئث قولئنا ارقان ذستاتادئ ةكةن. ول مئندةتتئ تذردة ورمانعا بارئپ، ءوز ةركئمةن اسئلئپ ولؤگة ءتيئس. بذل ونئث ماحابباتقا دةگةن ادالدئعئن كورسةتةدئ. وسئ ءتارئزدئ تذسئنئك پةن «عاشئقتئعئن دالةلدةؤ» سالتئ ةرتةدةگئ سكيفتةردة، گرةكتةر مةن ليتأالئقتاردا دا كةثئنةن ءورئس العانئن بئلةمئز. ال سذلةيمةن ارالئندا تذراتئن تايپا باسشئسئ كوز جذما قالسا، قاراماعئنداعئ حالئق ونئث ايةلئن تذنشئقتئرئپ ولتئرگةن. سونئمةن قاتار باسشئنئث جاقئن تذتقان اعايئندارئ، قئزمةتشئلةرئ جةدةل تذردة ؤلئ وسئمدئكتئث ءسولئن ءئشئپ، ةسةثگئرةپ، باسشئ مولاسئنئث جانئنا بارئپ، اسئلعان. ويتكةنئ ةل ارداقتاعان سئيلئ ادامدئ و دذنيةگة جالعئز جئبةرؤگة بولمايدئ دةگةن تذسئنئك ذستةم ءتذسئپ وتئرعان. ءتئپتئ كةيبئر تايپانئث بويجةتكةندةرئ بولاشاق كذيةؤلةرئ ولة قالسا، ءازئر تذرسئن دةپ، تذرمئسقا شئقپاس بذرئن موينئنا ءجئپ وراپ جذرگةن. ال فيدجي ارالئنداعئ سومو-سومو تايپاسئنئث اتاقتئ قولباسشئسئ رامبيتي تةثئز اپاتئنا ذشئراپ، سؤعا كةتكةندة، سوثئندا قالعان ون جةتئ جةسئرئ تذگةلدةي ولتئرئلگةن. نامةن ةلدئ مةكةنئندة بئرةؤدئث سةكسةن ايةلئ بئردةي قذرباندئققا شالئنئپ، اينالا قئزئل قانعا بوككةنئن جئلناما بةتتةرئ ايعاقتايدئ.

شاحانوأ. بذل ارادا، ءسئرا، ماحابباتتان گورئ، ميستيكالئق كونسةرأاتيزم مةن جان دذنيةنئث كورسوقئرلئعئ جايئندا ايتقان ءجون شئعار، ءارئ ءوزئ - جان شوشئرلئق نارسة عوي. ةرتةدة افريكا تايپالارئندا كوسةمئ، نة كوسةمئنئث سذيئكتئ ايةلئ ولسة، قئزمةتشئ قذلدارئن دا قوسا كومةتئن ءداستذر بولعان. قذرباندئققا باس تئككةن ولار مذنئ ءوزئمئزدئث قاسيةتتئ پارئزئمئز دةپ بئلگةن. وسئنداي ءبئر جابايئ سالت ورئندالار كةزدة قاپيادا جولئققان ةؤروپالئقتار ولگةلئ تذرعان قذلدارعا اراشا تذسةدئ. سوندا قذلدار: «كوسةمئمئزدئ و دذنيةدة كئم كذتئپ-باعادئ؟» - دةپ، اق ادامدارعا نارازئلئق ءبئلدئرئپتئ. ءذندئستاننئث نايار اتتئ كونة تايپاسئنئث جذبايلئق ءومئرئ وزگةلةردةن تئپتةن بولةك. جئگئت ذيلةنگةنمةن، جذبايئمةن ءبئر شاثئراق استئندا تذرمايدئ. كذيةؤ ءوز وتباسئندا، ايةلئ دة سول سياقتئ اكة-شةشةسئمةن ءبئر ذيدة تذرا بةرةدئ. كذيةؤئمةن جولئعئسار ءساتتئ زارئعا توسقان ايةلئ جئل سايئن بئرنةشة كذنگة عانا بالالارئن ةرتئپ كةلئپ، ةر-ازاماتئنئث قاسئندا بولئپ قايتؤعا ةركئ بار. ال ءجيئ كةزدةسؤگة تايپانئث ءداستذرئ، سالتئ جول بةرمةيدئ. ءتئپتئ بذل ماسقاراشئلئق بولئپ ةسةپتةلئنةدئ. جانة جذبايلار ءومئر بويئ ءبئر-بئرئنة ماتةريالدئق جاعئنان جاؤاپكةرشئلئك جذكتةمةيدئ. اركئمنئث كذنكورئسئ وزئندة. ءبئر قئزئعئ، تايپادا ايئرئلئسؤ دةگةن وتة سيرةك كةزدةسةتئن قذبئلئس ةكةن. بالكئم، بذل ذزاق جئلدار ءبئر شاثئراقتئث استئندا تذرئپ، جذبايلئق ءومئردئث كذنگةيلئ-كولةثكةلئ شاقتارئن باستارئنان ءجيئ كةشپةگةننئث اسةرئ شئعار. سول سياقتئ داياكتاردئث ذيلةنؤئ مةن اجئراسؤئ دا وزگةلةردةن ةرةكشة. بذل حالئقتئث ءومئرئن جةتة زةرتتةگةن پةر پفةففةر بئلاي دةپ جازادئ: «مذندا ةركةكتةرمةن قاتار ايةلدةر دة اجئراسامئن دةپ تالاپ قويؤعا ةرئكتئ. بذل داياكتار ومئرئندة ةشقانداي دراما تؤعئزبايدئ». ءبئر تاثعالارلئعئ، ةرئنةن ايئرئلئسقان ايةل ةكئنشئ مارتة تذرمئس قذرسا، العاشقئ كذيةؤئ ولاردئث قذرمةتتئ قوناعئنا، ءتئپتئ ايةلدئث كةيئنگئ جارئنئث دوسئنا، تؤعان اعاسئنا اينالاتئن كورئنةدئ. مئنة، شؤدا جئپتةي شاتاسقان ءارتذرلئ نانئم، تذسئنئكتئث توثئرةگئندة قانشاما ذلت پةن ذلئستئث جذبايلئق عذمئرئ، ازاپتئ ماحابباتئ جاسئرئنئپ جاتئر!»

- ءبئراق ءبئر ماسةلة جونئندة پئكئرئمئز ايقئن بولؤئ شارت - دةپ اثگئمةسئن جالعاستئردئ شئكةث.

- كةيدة بئرةؤلةردئث ةكئ نةمةسة ءذش ايةل العانئنا ذدةرة قاراعانئمئزبةن ولاردان وربئگةن، ياعني اتا-اناسئنئث مةيئرئمئن سةزئنئپ وسكةن ءسابي مةن تاستاندئ، اتا-اناسئنئث مةيئرئمئن مذلدة سةزئنبةي ةسةيگةن ءبذلدئرشئننئث اراسئندا جةر مةن كوكتةي ايئرماشئلئق بولاتئنئن تةرةث پايئمداي بةرمةيمئز. ءبئر مئسال كةلتئرةيئن. جامبئل مالدارئگةرلئك تةحنيكؤمئندا وقئپ جذرگةن كةزئم. «كونةأودستأو» پانئنةن ساباق بةرةتئن، لةنينگرادتان كةلگةن قارت ذستازئمئز قالا سئرتئنا الئپ باردئ. قالئث اعاش اراسئنداعئ شاعئن كوكوراي الاثدا ارقانداؤلئ تذرعان بية مةن قذلئننئث تابيعاتئنا بايلانئستئ سذراق جاؤاپ ءوربئتتئ. سونان كةيئن دةمالئس ساعاتئ جاريالاندئ. ءبئر كةزدة جاقئن ماثنان مئسئقتئث جان ذشئرا، بؤلئعا شئثعئرعان اششئ داؤئسئ ةستئلدئ. سولاي قاراي بذرئلساق، ءبئر كؤرستاس جئگئتئمئز جابايئ مئسئقتئ ذستاپ الئپ، ءتورت اياعئن تذگةل ماتاپ، موينئنان قئلقئندئرا تذزاقتاپ، يمةك اعاشقا اسئپ قويئپتئ. ءارئ ءوزئ سوعان شاتتانا، ماساتتانا قاراپ تذر ةكةن. قاسئمداعئ بالا قالتاسئنان باكئسئن الدئ دا: «تئرشئلئك يةسئنة وسئنشاما ازاپ بةرؤگة بولا ما؟» دةدئ دة ءجئپتئ كةسئپ جئبةردئ. مئسئق توپ ةتئپ جةرگة قذلادئ. جئگئت كوزئ اقيلانا ئزالانئپ، قاسئمداعئ بالانئث القئمئنا قولئن سالئپ: «بذل سةنئث اكةثنئث مئسئعئ ةمةس قوي. بئرةؤدئث ئشكئ شارؤاسئنا ارالاسؤعا قانداي حاقئث بار؟ بئلگئث كةلسة ايتايئن، كةز-كةلگةن ءتئرئ جاندئكتئث ازاپ شةككةنئنةن ءوز باسئم ءلاززات الامئن» دةدئ. مةن ارا تذسپةگةندة ولاردئث بذل جاعالاسؤئ توبةلةسكة اينالئپ كةتؤئ مذمكئن ةدئ. كةيئننةن الگئ جئتئتتئث «كةز-كةلگةن ءتئرئ جاندئكتئث ازاپ شةككةنئنةن ءوز باسئم ءلاززات الامئن» دةگةن ءسوزئ ءبئزدئ سان-سالالئ ويعا جةتةلةدئ. سويتسةك انا جئگئت اتا-انا مةيئرئمئنةن مذلدة بةيحابار، اناسئ ويناستان تؤئپ، كوشةدة قالدئرئپ كةتكةن، قاشان ةسةيگةنشة جةتئم بالالار ذيئندة تاربيةلةنگةن ادام بولئپ شئقتئ. مئنة، اتا-انا مةيئرئمئن كورمةي ءوسؤدئث وسئنداي وزئندئك قاسئرةتئ مةن وشپةندئلئگئ قاتار جذرةتئنئنة سول جولئ تذثعئش رةت كوز جةتكئزدئم.

- كةثةستةر وداعئنئث كةزئندة مةيرئمسئزدئك پارمةنئ مةملةكةتتئك ساياساتقا قئزمةت ةتتئ - دةدئم مةن.

- نوأوسيبيرسك قالاسئندا كئلةث اتا-انا مةيئرئمئن بئلمةي وسكةن، مذمكئندئگئنشة تاستاندئ بالالاردان قذرئلعان اسكةري توپ سالتانات قذردئ. ءارئ مذنداي قانئپةزةر توپتئث بار ةكةندئگئ جذرت نازارئنان مذلدة جاسئرئن ذستالدئ. 1986 -جئلعئ الماتئداعئ جةلتوقسان وقيعاسئ كةزئندة، بيلئك «مةتةل» وپةراسياسئن سئناپ كورؤ ماقساتئندا وسئ قانئپةزةر توپتئ جاسئرئن تذردة ةنگئزگةن ةدئ. الاثعا قارؤسئز جينالعان جاستاردئ اياؤسئز سوققئعا جئققان دا، ولاردئث ةداؤئر بولئگئنئث جانئن ءجاهاننامعا اتتاندئرعان دا، قولعا تذسكةن جئگئتتةر مةن قئزداردئ الاث شةتئندة 20 گرادؤس ايازدا، مذز ذستئنة بئرنةشة ساعات بويئنا ةتبةتئنةن جاتقئزئپ قويعان دا، كةيئننةن ولاردئ ءبئرئ شاشئنان، ءبئرئ اياعئنان ذستاپ، ءذستئ اشئق ماشينةگة، وتئنعا ازئرلةنگةن اعاش سياقتئ لاقتئرعان دا وسئ توپ بولاتئن. اتا-اناسئنئث جذرةك جئلؤئن، شؤاقتئ مةيئرئمئن كورئپ وسكةن سولداتتار قانشا جةردةن تاپسئرما العانئمةن شةكتةن شئققان زذلئمدئق قيمئلعا بارمايتئنئ بةلگئلئ. ال مئنا توپ كةرئسئنشة، ونداي جانتذرشئگةرلئك قيمئلدان ءلاززات الادئ. وتئزدان استام ماشينةگة سئقاي تيةلگةن جاستاردئ قالادان 30-40 شاقئرئم جةرگة الئپ بارئپ، جئگئتتةردئ شةتئنةن سوققئعا جئعادئ. ةسئن جيناعان ةركةكتةردئث اياق كيئمئن شةشتئرئپ، كةيبئرةؤلةرئن تئرداي جالاثاش كذيئندة 20 گرادؤستئق ايازدا ذيئنة جالاثاياق قايتؤعا رذقسات بةرةدئ. قئزداردئ تذگةلدةي زورلاپ، «بولاشاقتا بالا كوتةرمةسئن» دةگةن نيةتپةن بئرنةشة ساعات بويئنا ءئش كيئمسئز مذز ذستئنة وتئرعئزئپ قويادئ. مذنداي زذلئمدئق حارةكةتكة كةزئندة گيتلةردئث فاشيستةرئ دة بارماعان. سةبةبئ، ولاردئث قاراماعئندا جةلتوقساننئث رؤحاني كوتةرئلئسئ كةزئندة ءوز بةتپةردةسئن تولئق تذردة اشقان، اتا-انا مةيئرئمئنسئز، شؤاعئنسئز، ساؤلةتئنسئز ةرجةتكةن، كئلةث جةتئمدةردةن قذرالعان ارناؤلئ توپ جوق ةدئ.

قانشاما عاسئرلار بويئنا ادام بالاسئ ونشا ءمان بةرمةي كةلگةن، اركئمنئث جةكة شارؤاسئ بوپ ةسةپتةلةتئن، اتا-انانئث بالاعا دةگةن مةيئرئم شؤاعئ توثئرةگئندة وسئنداي ذلكةن قاؤئپتئ مذددة بوي تاسالاپ جاتادئ دةپ كئم ويلاعان؟! 2008 -جئلدئث جةلتوقسان ايئندا ءذرئمجئ تذرعئندارئنئث شاقئرؤئنا وراي قئتاي حالئق رةسپؤبليكاسئنئث شئنجاث ذيعئر اأتونومياسئندا بولئپ، ءذش مئث ادامدئق ذلكةن زالدا پوةزيا كةشئن وتكئزدئم. جذرتتئث ايتؤئنشا بيلةت جةتپةگةن تاعئ سونشا ادام سئرتتا قالئپ كةتئپتئ. قئتاي پوليسياسئ لةك-لةگئمةن ةنتةلةي ذمتئلعان جانكذيةرلةر اراسئمةن ايةلئم قانشايئم ةكةؤمئزدئ قوناق ذيگة اپاراتئن كولئككة دةيئن ازةر الئپ باردئ. ءذرئمجئ قازاقتارئنئث پوةزياما دةگةن ئقئلاسئ تاث قالارلئق ةكةن. ولاردئث اراسئنان ءبئر ةمةس بئرنةشة پوةمامدئ ساعاتتاپ جاتقا سوعاتئن ادامداردئ كةزدةستئردئم. ءتئپتئ پوةزيادان حابارئ جوق دةگةن جذرتتئث اراسئنان ءبئر شؤماق جئرئمدئ جاتقا بئلمةيتئن ادام تابؤ قيئن سياقتئ. كةلةسئ كذنئ تاث ةلةث-الاثدا، ساعات 7-گة جاقئنداعاندا ةسئك قاعئلدئ. اشسام، ةسئك الدئ توپئرلاعان جذرت. «اعا، ءبئز قئتايدئث الئس اؤداندارئنان كةلگةن 200-دةن استام ادام، كةشة وزئثئزگة جاقئنداؤ مذمكئن بولماعاندئقتان، قولتاثباثئزدئ الئپ كةتةيئك دةگةن ذمئتپةن، ءتذنئ بويئ ذيئقتاماي، ويانار شاعئثئزدئ كذتئپ تذر ةدئك» دةدئ بئرةؤئ. جاسئراتئنئ جوق، مذنداي كوزسئز ئقئلاستئ ةش جةردةن، ءتئپتئ ءوزئمنئث تؤعان اؤئلئمنان دا كورگةن ةمةس ةدئم. امالسئزدان پوةزيا جانكذيةرلةرئن مةنئ ةرتئپ جذرگةن ادامدار ءبئر-بئرلةپ بولمةگة كئرگئزئپ وتئردئ. كوپشئلئگئنئث قولئندا ذرئمجئدة بئرنةشة دذركئن باسئلعان «جاثا قازاقتار»، «ءداؤئر داستاندارئ» اتتئ ولةث جيناقتارئم مةن شئثعئس ايتماتوأپةن بئرلةسئپ جازعان «قذز باسئنداعئ اثشئنئث زارئ» اتتئ سئرلاسؤ كئتابئ. بذل كئتاپ مذندا التئ رةت باسئلئپ شئعئپتئ. كةيبئر باسئلئمدارئ ءتئپتئ ءجذز مئث دانامةن تاراپتئ. جانكذيةرلةر اراسئندا ةكئ-ءذش ذيعئر باؤئرلار دا بار ةكةن. «قذز باسئنداعئ اثشئنئث زارئنئث» ذيعئر تئلئندةگئ اؤدارماسئن تذثعئش رةت سولاردئث قولئنان كوردئم. شئكةثنئث قازا بولعانئنا 5 ايدان اسا ؤاقئت وتكةن. قولتاثبا الؤشئلاردئث باسئم كوپشئلئگئ: «ايتماتوأ اعاثئز ءارئ دوسئثئز ةدئ عوي، يمانئ سالامات بولسئن. ول كئسئنئ جوعالتؤ بارئمئز ءذشئن ذلكةن قايعئ» دةپ كوثئلئن ءبئلدئرئپ جاتتئ. شئكةثنئث بارلئق شئعارمالارئ قئتاي تئلئندة الدةنةشة رةت باسئلئپتئ جانة وسئنداعئ وزگة حالئقتاردئث تئلئنة دة مولئنان اؤدارئلئپتئ. بذل ةلدة ايتماتوأتئ بئلمةيتئن ادامدئ ئزدةپ تابؤ ةداؤئر كذشكة تذسةدئ ةكةن. ءبئر جوعارعئ وقؤ ورنئنداعئ كةزدةسؤدة ةكئ-ءذش قئتاي عالئمئ جولئعئپ ءوزئنئث ايتماتوأ شئعارمالارئ توثئرةگئندة ديسسةرتاسيا قورعاعانئن ماقتانئشپةن ايتتئ. ذرئمجئدةگئ اعا-دوسئما دةگةن رياسئز قذرمةتتئث بذگئنگئ تاثدا ذلتسئزدانؤعا، رؤحسئزدانؤعا بةت بذرعان قئرعئز جةرئندةگئ ئنتا-ئقئلاستان الدةقايدا جوعارئ ةكةنئنة كوز جةتكئزدئم. جةرگئلئكتئ حالقئ 21 ميلليوننان اساتئن شئنجاث ذيعئر اأتونومياسئ ولكةلئك ساياسي كةثةسئنئث ءتوراعاسئ اسحات كةرئمباي ذلئ مةن حالئق ذكئمةتئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ تئلةپالدئ ابدئرةشيت ذلئنئث قابئلداؤئنان كةيئنگئ قوناقاسئدا قئتاي حالئق رةسپؤبليكاسئ سئرتقئ ئستةر أيسة-ءمينيسترئ قئمئز تولئ كةسةمةن قاسئما كةلئپ:

«مذحتار مئرزا، جذمئس بارئسئندا ارالاسئپ جذرةتئن ءبئر-ةكئ قازاق پئكئرلةسئم بولسا دا ولار ماعان قئمئزدئث مئنانداي دارا قاسيةتئن ايتقان ةمةس. ءسئزدئث ولةثئثئز مةنئث قئمئزعا دةگةن مذلدة جاثا قذلشئنئسئمدئ وياتتئ» دةدئ دة مةنئمةن كةسةسئن سوعئستئردئ.

ءوزئم قئزمةت ئستةيتئن «جالئن» جؤرنالئنا ءبئر قاريا كةلدئ. - «جاس الاش» گازةتئنة جاريالانعان ولةثئثئزدئ وقئدئم. مةن دة قئمئزشئلمئن، ءارئ ءسئزدئث اعا-دوسئثئز شئثعئس ايتماتوأ سياقتئ بئرةؤ شال دةسة وكپةلةيتئن اداممئن، - دةدئ ول قؤلانا جئميئپ.

- جاسئم سةكسةنگة مئنسة دة جاقئندا نارةستةلئ بولدئم. سونئ سئزگة ايتئپ ماقتانايئن دةپ ادةيئ كةلگةن بةتئم ةدئ. جؤرنال رةداكسياسئندا بةلگئلئ قالامگةر قذديار ءبئلال ةكةؤمئز شاكيزادا سذلةيمةنوأا دةگةن ذلتجاندئ قارئنداسئمئزدئث قولئمةن قارياعا ارناپ داستارحان جايدئردئق، نارةستةگة «جول بولسئن» ايتتئق.

- اعا، - دةدئم ءبئرازدان سوث قاريياعا بذرئلئپ.

- قارتتار اراسئندا سةكسةنبايلار، توقسانبايلار تؤدئرؤ داستذرئ كةيئنگئ جئلدارئ شةگئنئسكة ءتذسئپ تذر. اسانالئ ءاشئموأ دةگةن اتاقتئ ءارتئس ءئنئثئز وسئدان ةكئ-ءذش جئل بذرئن ءبئر جةتپئسبايدئ دذنيةگة اكةلئپ ةدئ، سونئث ءوزئ ةركةكتةر اراسئنداعئ ذلكةن جةتئستئك سانالا جازدادئ. ءبئراق ءبئز جؤئردا ول ءئنئثئزدئث الدئنا سةكسةنباي تؤدئرؤ مئندةتئن قويدئق. ةندئ سئزگة دة قويار تالابئمئز بار.

- ةگةر قولئمنان كةلسة ورئنداؤعا ءازئرمئن، - دةدئ قارييا قذلشئنئپ.

- كةلةدئ، - دةدئم مةن سةنئممةن.

- ءسئز، مئنة سةكسةنبايدئ دذنيةگة اكةلدئثئز. ءبئزدئث قازاقتا جذزباي دةگةن دة ةسئمدةر از كةزدةسپةگةن. ونئث نة ءذشئن قويئلعانئن ءوزئثئز جاقسئ بئلةسئز. ةندئ سئزگة جذكتةلةر تالاپ، سةكسةنبايمةن شةكتةلئپ قالماي، توقسان جاسئثئزدا توقسانبايدئ دذنيةگة اكةلسةثئز، سول قؤانئشقا ارنالعان ذلكةن تويئثئزدئث شئعئنئن تذگةلدةي مةن كوتةرةر ةدئم.

- ايةلئم قازا بولعاننان كةيئن ذيلةنگةن جةثگةث، ياعني سةكسةنبايدئث اناسئ - قازئر 36-دا. ون جئلدان كةيئن 46-عا شئعادئ، - دةدئ قاريا باسئن سيپاپ ويلانئپ.

- بالكئم، جاراپ قالار. كةلئستئك! ءسويتئپ ةكةؤمئز قول الئستئق. اتتةث، شئكةث ءتئرئ تذرعاندا ريزالئقتان ءارئ شاتتئقتان بذل اثگئمةگة كوزئنةن جاس اققانشا كذلةر ةدئ.

(«جاس قازاق» گازةتئ، قازاننئث 22- سئ. 2010 - جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار