اثئزعا اينالعان ارعئماقتار

- «باسقا حالئقتئ قايدام، ءبئزدئث قازاق جئلقئدان جارالعان» دةپ اسقار سذلةيمةنوأ اعامئز ايتقانداي، دذنيةدة جئلقئ بالاسئنا قازاقتاي باؤئر باسقان حالئق كةمدة-كةم شئعار.
None
None

قازاقتئ جانة ارعئ اتا-بابالارئمئزدئث تاريحئن بذل جانؤارسئز ةلةستةتؤ مذمكئن ةمةس. جئلقئ شئن مانئندة، ءبئزدئ ولارمةن بايلانئستئراتئن بئردةن-ءبئر دانةكةر، ءتئرئ تاريح. ذلت رؤحئن الديلةيتئن سذلؤ جئر، سيقئرلئ ساز، ذلتئمئزدئث ماقتانئشئ، كوزايئمئ، اسةمدئك الةمئ. جئلقئ تذلئگئنئث قئر-سئرئن جان-جاقتئ زةرتتةپ جذرگةن عالئم مئرزاباي وماروأپةن بولعان ةكةؤارا اثگئمةمئز وسئ اثئزعا اينالعان ارعئماقتار جونئندة ءوربئدئ.

- مئرزةكة، تذلپار تذقئمئنئث ساقتالؤئ جونئندة نة دةيسئز؟

- حالقئمئز «ايعئردئ نةدةن سالساث، اتتئ سونان مئنةرسئث» دةپ دانالئق وي قالدئرعان. اسئل تةكتئ تذلپار تذقئمئن ساقتاؤ، ونئ جةتئلدئرؤگة اسا زور ءمان بةرگةن. تةكتئ ايعئر ءوز ءذيئرئنئث تازالئعئن ساقتايدئ، قورعايدئ، وزئنةن تاراعان ذرپاققا شاپپايدئ. ءوز ذيئرئنة بؤاز بيةنئ قابئلدامايدئ، ونئ تةؤئپ، شايناپ قؤادئ، تةرلةتئپ، مذزداي سؤعا زورلاپ كئرگئزةدئ. ونئث قذلئنئن تاستاتئپ، ذيئرگة قابئلدايدئ. قذناجئندار ايعئرعا ءتيئسئپ، ئزاسئن كةلتئرئپ، مازاسئن الادئ. سوندئقتان ولاردئ ذيئردةن قؤئپ، ؤاقئتئلئ اجئراتادئ. بؤرادا، قوشقاردا، بذقادا مذنداي قاسيةت جوق. تةكتئ جئلقئ دا تةكتئ جئگئت ءتارئزدئ. ةرتةرةكتة بارئمتا كةزئندة ةنةسئنةن قذلئنداي اجئراپ قالئپ، جئلدار وتة ذيئرئنة قايتا قوسئلعاندا اثداؤسئزدا ةنةسئنة ةمةكسئپ، نيةتئنئث بذزئلعانئ ءذشئن ايعئردئث ءوزئن-ءوزئ جازالاپ، جاردان قذلاپ ولگةنئ تؤرالئ اثئزعا بةرگئسئز اثگئمة بار. ةل ئشئندة ئلعي تذلپار تؤاتئن ءبئر بية بار ةكةن. پئسئقاي بئرةؤلةر سول بيةنئ ةسةكپةن شاعئلئستئرئپ، شارؤاعا جايلئ قاشئر تذقئمئن الماق بولئپ ارةكةت ةتةدئ. سوندا الگئ بيةنئث كوزئنةن جاس مونشاقتاپ تذرئپتئ. جانؤار قاتتئ قورلاندئ ما ةكةن كئم ءبئلسئن؟

ةل اراسئنداعئ تاعئ ءبئر اثگئمةگة توقتالعئم كةپ تذر: ءبئر اتاقتئ باي اسئل تةكتئ ايعئرئن كوزدةن تاسا ذستاپ، تذقئمئن الؤعا ساراثدئق جاسايدئ ةكةن. ءبئر كئسئ رةتئن تاؤئپ الگئ ايعئرعا بيةسئن جةتةلةپ تذقئمئن الؤعا ارةكةتتةنگةن. ايعئر ةندئ بيةگة شاؤئپ جاتقاندا باي دا سةزئپ قالئپ، جذگئرة باسئپ كةلئپ، ايعئردئ باستان سالئپ جئبةرةدئ. امالسئز اجئراعان ايعئردئث قاساسئنان اققان شاؤقاتتئ جةردةن ءئلئ-شالا قوس-قولداپ ؤئستاپ العان الگئ كئسئ ءوز بيةسئنئث سارپايئنا سالئپ ذلگةردئ دةيدئ. كةرةمةتئ سول ايعئردان الگئ كئسئ تذقئم الئپ قالئپتئ. «قذلئن - جاتئرئنا، بالا ناعاشئسئنا تارتادئ» دةگةن وسئ-اؤ. تةكتئ ايعئردان ءبئراز قذلئن وربئتكةن يةسئ الگئ ايعئردئث بةيساؤات بيةگة شاپقانئن بايقاماپتئ. مذنئث سئرئن ذققئسئ كةپ، اثديدئ. سويتسة، جانؤار بيةلةرگة تاث بئلئنبةي ةشكئمنئث كوزئنة تذسپةي شابادئ ةكةن. تةكتئلئك دةگةن وسئنداي-اق بولار، ءسئرا!

- بيئل 100 جئلدئعئ اتالئپ ءوتئپ جاتقان اتاقتئ باتئر باؤئرجان مومئش ذلئنئث اق بوز اتئ جونئندة دة اثئزعا بةرگئسئز اثگئمةلةر بار عوي...

- عاسئرلار بويئ اتتئث جالئندا وسكةن قازاق حالقئنئث اتقا ءمئنؤئ - اسپاندا قذس بوپ سامعاؤ، - دةپتئ باتئر باؤكةث. داثقتئ قولباسشئ، شاباندوز ب.مومئش ذلئ قانقذيلئ ذرئستا وزئنة جانسةرئك تذلپار تاثدايدئ. «باتارةياعا بةرئلگةن كوپ جئلقئنئث ئشئنةن مةن وزئمة سذتتةي اپپاق، سذلئكتةي جئثئشكة، ةكئ قذلاعئ تاس توبةسئنة شانشئلعان، قاراكوز اتتئ تاثداپ الدئم» - دةيدئ. اقبوز ات مايداندا باتئردئث جان سةرئگئنة اينالعان. كةزةكتئ ءبئر شابؤئلدا پولك ميناعا تولئ الاثعا كةزئگةدئ. اشئق الاثدا جاياؤ اسكةر نة العا باسؤعا، نة كةرئ كةتؤگة جول تاپپاي داعدارادئ. سوعئس كةزئندة مذنداي ءبئر جةردة كوپ تذرؤ ءولئمدئ كذتؤمةن تةث. سوندا باؤكةث اق بوز اتپةن قذيئنداي شاؤئپ اسكةرئنئث الدئنا ءتذسئپ جول باستايدئ. باتئر شاپقان اق بوز اتتئث ئزئمةن پولك امان-ةسةن وتةدئ. قالعان باسقا پولكتئث اسكةرلةرئ سول الاثنئث باسقا جةرئنةن وتكةندة ميناعا تذسةدئ. بذل كةزدةيسوقتئق پا، الدة اق بوز اتتئث كيةسئ مة، جوق باتئردئث وق قاعار ارؤاعئ ما؟ قالاي دةگةندة دة بذل وقيعا شةشئلمةگةن جذمباق كذيئندة قالا بةرمةك.

- ابسةنت اؤلةتئنئث تاعدئرئ كئمدئ دة بولسا قئزئقتئرماي قويمايدئ...

- 1935 -جئلئ تذرئكمةننئث ءبئر توپ جئگئتئ سايدئث تاسئنداي ئرئكتةلگةن سايگذلئكتةرمةن 4300 شاقئرئم اشحاباد - ماسكةؤ ارالئعئن باسئپ ءوتتئ. سولاردئث ئشئندةگئ ةث سذلؤ، ةث جذيرئك اقالتةكة بةستئ ارعئماقتئ ك س ر و قورعانئس ءمينيسترئ بولئپ تذرعان ك.ة.أوروشيلوأقا سئيلايدئ. ول ءبئراز جئل قئزئل اسكةردئث ورتالئق سپورت كلؤبئندا باعئلئپ، كةشةگئ كذندةي كذركئرةپ وتكةن سوثعئ سوعئستا كازبةك اتئمةن قاتئسئپ، جةثئستةن كةيئن تذقئم تاستاؤعا قيئرداعئ قذلاندئ اؤئلئنان ءبئر-اق شئعادئ. 1952 جئلئ ودان باققارا قذلئنداپ، كةيئننةن جةر جاهاندئ تاثعالدئرئپ، ريم، توكيو مةن مةحيكو وليمپيادالارئنا قاتئسئپ، جةثئمپاز اتانعان ابسةنت دذنيةگة كةلدئ. ابسةنت لاتئن ءسوزئ، ءتذپ ماعئناسئ - بةيتاراپ، قاتئسپاؤ دةگةندئ بئلدئرةدئ. 1901 -جئلئ پابلو پيكاسسو ادامزاتتئث ونةر تاريحئنا «ابسةنتكة اؤةس ايةل» اتتئ ايگئلئ تؤئندئسئن سئيلايدئ. 1975 -جئلئ «قازاق فيلم» كينةماتوگرافيستةرئ «ابسةنت-اراب پةن باققارانئث تذياعئ» فيلمئن ءتذسئردئ. كةلةر جئلئ ةكرانعا شئققان شئعارما «ادامدار مةن ارعئماقتاردئث» دا سول كينوستؤديادا تذساؤئ كةسئلگةنئ بةلگئلئ.

- بيةنئث ءسذتئ - سارئ بال، قئمئزدان اسقان ءدام بار ما! - دةپتئ اقتامبةردئ جئراؤ. اثگئمةمئزدئ قئمئزعا قاراي بذرساق...

- ايتؤلئ عذلامالار قئمئزعا ارناپ قانشاما ةثبةك جازعان. قئمئزدئث تاماقتان وتكةن تامشئلارئ كوكئرةككة داؤا بةرةدئ. ءوز دةنةسئن قئمئزعا داعدئلاندئرعان ادام بارلئق اؤرؤلاردان ةم تابادئ. قئمئز - ءارئ تاعام، ءارئ ءدارؤ. بذل شيپالئ سؤسئن تئرشئلئك تئنئسئن سئيلاپ، دةرت بويلاعان دةنةنئ جازا الادئ، - دةيدئ ХVІ عاسئر عذلاماسئ فازلاللاح يبن رؤزبيحان يسفاحاني «ميحمةن-نامة بذحارا» ةثبةگئندة. عالئم قئمئزدئث تةك دةنة ةمةس، سانانئ دا بيلةي الاتئن قاسيةتئن سيپاتتايدئ. «قئمئز دةنةگة دارئپ، باستئث قاقپاعئنا جةتئپ، ميدئ بويلاعاندا، وتتئ سؤسئن قؤانئشقا بولةيدئ، جذرةك قاقپالارئن ءلاززات پةن قاناعاتتئلئققا اشئپ، ادامدئ مةيئرباندئققا جةتةلةپ، قايعئ-مذثئن تارقاتادئ. ءبئراق ادام ةسئنةن ايئرئلمايدئ، قايتا ميئ تئنئعئپ، اؤئر ويلاردان ارئلئپ، قؤانئش نذرئنا بولةنةدئ» دةپ تذيةدئ. العاشقئ قئمئزدان ءدام تاتار الدئندا، باياعئنئث قازاقتارئ كذنگة قاراپ تذرئپ ئدئسئنداعئ قئمئزدان ءبئر ذرتتامئن شئعئس جاققا بذركئپ، ءيئلئپ تاعزئم ةتةدئ ةكةن.

قئمئز ادامعا قؤات بةرةتئنئن مئنادان دا بئلؤگة بولادئ. قازاقستان بوكسشئلارئ جاؤاپتئ جارئستاردئث الدئندا تاؤ باؤرايئندا وقؤ-جاتتئعؤ جيئنئن وتكئزئپ، ةكئ ءذش اپتا قئمئز ئشةدئ ةكةن. سيدنةي وليمپياداسئ الدئندا تاشكةنتتة بوكستان ازيا چةمپيوناتئ وتةدئ. ةرماحان ئبئرايئموأتئث اكةسئ ساعي قاهارمان ذلئ قايدا بارسا، سوثئنان ءبئر مةس قئمئزئن، قازئ، قارتاسئن ارقالاپ بارادئ. تاشكةنت - ءتيئپ تذرعان جةر. بارسا ةرماحان مةن بولات جذمادئلوأتئث كوزئ شذثئرةيئپ كةتكةن دةيدئ. قازئ مةن قئمئز ذسئنسا، سالماعئمئز ءوسئپ كةتةدئ دةپ شئر-پئر ةتةدئ. جةكپة-جةكتةرئن كورئپ، سوققئلارئنئث السئزدئگئن سةزگةن ساعي اعا كةلگةن سوث قارسئلئقتارئنا قاراماي، ةكةؤئنة دة ءبئر-ءبئر بئلةم مايلئ قازئ اساتئپ، قئمئزدان جذتقئزادئ. جئگئتتةردئث كوزئ وتتاي جانئپ شئعا كةلةدئ. كةزةكتئ جةكپة-جةكتة قارسئلاستارئن قوعاداي جاپئرادئ. كةيئن سول ةرماحان الئستاعئ سيدنةيگة ةكئ مةس قئمئز كوتةرئپ بارعان دةيدئ. جارئس الدئندا سذر قازئ مةن سارئ قئمئزدان ءسئمئرئپ الادئ. رؤبالكاباداي الئپ زاثگئنئ سذلاتئپ سالعان مذحتارحان دا سول قئمئزدان ئشكةن ةكةن. بابالارئمئزدان جةتكةن قاسيةتتئ بال قئمئزدان بةكزادا بولمئستئ بةكزات باؤئرئمئز دا قذمارتا ئشكةن دةيدئ. مئنة، قئمئزدئث كةرةمةتئ! قئمئز دايئنداؤ ءتاسئلئ قازاقستاننئث بارئندة بئردةي ةمةس. سارئ ارقادا ابدةن تذز ءسئثئپ سذرلةنگةن جئلقئنئث جاياسئمةن اشئتقان، قئمئزدئث ءتذسئ سارئ بولسئن دةپ جئلقئنئث توبئعئن، شئعئس قازاقستاندا ايرئقشا ءدامدئ بولسئن دةپ بايلار قذيما كذمئس - تايتذياق سالعان. قئمئزدئ كذمئس ئدئسقا قذيسا، ءدامئ بال تاتيدئ دةگةن ءسوز بار حالئقتا. قازاقستاننئث ءذش جةرئ - قازئعذرت، باياناؤئل- كوكشة، مارقاكول - التاي قئمئزئ ةرةكشة. قئمئزدئ سابادا ساقتايدئ. ونئ بةس بيةنئث تةرئسئنةن جاسايدئ. بايلاردئث ساباسئنا 35-40 شةلةك قئمئز سئيادئ. مذنداي سابالارمةن اس، تويعا قئمئز اپارئلادئ. ارقادا شذبئرتپالئ اعئباي باتئردئث بةس بيةنئث تةرئسئنةن جاسالعان ساباسئن ةكئ تذية كوتةرئپ جذرگةن دةيدئ ةتنوگراف ا.توقتاباي. ةكئ تذيةنئث ورتاسئنا كةرةگةنئ جالپاعئنان جاتقئزا بايلاپ، ذستئنة سابانئ قويعان. مذنداي سابانئ كيئز ءذي جابئعئنان اتقا ءمئنئپ تذرئپ پئسكةن. سابانئث ودان ذلكةن «تايجذزگةن» دةگةن ءتذرئن 10 جئلقئ تةرئسئنةن ئستةگةن. ارقادا نايمان ئشئندةگئ باعانالئلاردا ءجيئ كةزدةسكةن. مذنداي سابالاردئ ارناؤلئ قوس دوثعالاقتئ ارباعا سالئپ، بئرنةشة اتپةن تارتقان. سئيئمدئلئعئ 100 شةلةك. سابادان وزگة دة ئدئس تذرلةرئ مول بولعان. ول تؤرالئ اثگئمة دة بولةك. قئسقاسئ، قئمئزدئث پايداسئ ذشان-تةثئز، ايتئپ تاؤئسا المايسئز!

- جئلقئ مالئنئث كيةسئ تؤرالئ نة ايتاسئز؟

- اتتئث كيةسئ تؤرالئ ايگئلئ كينو شةبةرئ اسانالئ ءاشئموأ اعامئز بئلاي دةگةن ةدئ. «ش.ءؤاليحانوأ تؤرالئ كينو ءتذسئرئلئمئ كةزئندة شوقاننئث رولئن سومداعان ذلئم ساعيدئث استئنا مئنگةن اقبوزئ ءتذسئرؤ الاثئندا شارشاعان، الدة مةزئ بولدئ ما، يكةمگة كونبةي مئنةز كورسةتتئ.اشؤ قئسقان مةن اتتئ قاتتئ جةكئپ، باسئنان قامشئمةن ذردئم. ءومئرئ بةتئمة كةلمةگةن ذلئم: «اعا، توقتات!» دةپ، قاتتئ داؤئس كوتةرئپ، قولئمنان قامشئنئ جذلئپ الدئ. ساباما تذسكةن سوث اتقا قاراسام، كوزئنةن جاس مولتئلدةپ تذر ةكةن. اللانئث قذدئرةتئ، كوپ ذزاماي كوزئمنئث قاراشئعئنداي قوس قذلئنئمنان ايئرئلدئم. سوندا مةنئ اتتئث كيةسئ ذردئ ما دةيمئن. «سول ساتتةگئ اتتئث جانارئ ةسئمنةن كةتپةيدئ» دةپ كذرسئنگةن ةدئ كينوگةر اعامئز. قازاق حالقئنئث ذعئمئندا اتتئ باسقا، كوزگة ساباعاندئ جاقسئلئققا جوري بةرمةيدئ. قازاقتئث كوپتةگةن جئر-داستاندارئندا باتئرلار وزدةرئنئث سذيئكتئ اتئمةن ادامشا سئرلاسادئ، ولاردئث عاشئق جارلارئ باتئردئث مئنگةن اتئن كورگةندة، ونئث ءوزئن كورگةندةي كذي كةشةدئ. دةمةك، جئلقئ ادامدار اراسئنداعئ رؤحاني دانةكةر. ةث باستئسئ - دوستئقتئث، سةنئمنئث، ماحابباتتئث جارشئسئ. ةل مةن جةردئث كوركئ.

اثگئمةلةسكةن اقتان قوثئر

(«ايقئن» گازةتئ قازاننئث 14- ءئ. 2010 - جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار