نذرلان ورازالين: ةلدئك تذتاستئعئمئزدئ ساقتاؤدئث ذلكةن مةكتةبئ - كوركةم ادةبيةت

- ذلت رؤحانياتئنئث قاشاننان ءتورئ سانالاتئن قازاقستان جازؤشئلار وداعئنئث 75 جئلدئق مةرةيتويئنا ةكئ-ءذش كذن عانا قالدئ. كيةلئ قارا شاثئراقتاعئ وتكةن جئلداردئ بذگئننئث كوزئمةن سالئستئرساق، قانداي توقتامعا كةلةسئز؟
None
None

- راس، جازؤشئلار وداعئ ذلتتئث رؤحاني كةثئستئگئندةگئ ورنئ بولةك ذيئم دةپ ةسةپتةيمئن. ذيئمنئث تذساؤئن كةسئپ، ومئرگة كةلؤئنة سةبةپكةر بولعان - ذلكةن تذلعالئق بولمئس-ءبئتئمدئ الاشتئث ارئستارئ مةن الئپتارئ. ولار: ساكةن سةيفؤللين، ءئلياس جانسذگئروأ، بةيئمبةت مايلين، مذحتار اؤةزوأ، ءسابيت مذقانوأ، عابيت مذسئرةپوأ، عابيدةن مذستافين سةكئلدئ وتكةن عاسئردئث ةلةث-الاث باسئندا ذلتتئث رؤحاني سئلكئنئپ ويانؤئنا، ءوزئن-ءوزئ تانؤئنا، ءوزئن-ءوزئ باعالاؤئنا ةرةسةن ةثبةك ةتكةن حالقئمئزدئث ذلئ پةرزةنتتةرئ بولدئ. قالاي قاراعاندا دا، جازؤشئلار وداعئنئث ومئرگة كةلؤئ، قيئن، تايتالاسئ مول، ةل-حالئق ومئرئندة قيئندئعئ مةن قياناتئ، قؤانئشئ مةن جةمئسئ قاتار وربئگةن كةزةث ةدئ.

وتكةنسئز بذگئن جوق. قازاق حالقئ بذل كةزةثگة دةيئن اتئشؤلئ 1916 -جئلدئ باسئنان وتكةردئ. سول كوتةرئلئس كةزئندة العاش رةت ذلت ومئرئنة «ذركئن» دةگةن ءسوز كئردئ. ءوز ةلئنة ءوزئ سئيا الماي، ءوز ةلئنة ءوزئ تذراقتاي الماي، وتارلاؤ ساياساتئنا قارسئ ايبات كورسةتئپ بارئپ حالقئمئزدئث ءبئرازئ قئرئلدئ، ءبئرازئ تاؤ استئ، ءشول باستئ، تؤعان ةلئن تاستاپ كةتؤگة ءماجبذر بولدئ. ودان كةيئن ساياسي بيلئك تئكةلةي كوممؤنيست-بولشةأيكتةردئث قولئنا ءتيدئ. مئنة، وسئ كةزدة سذمدئق ءبئر ارةكةتتةر قايتا جذرة باستادئ. جالپئ، قازاق حالقئ ورتا ازيادا عانا ةمةس، سول كةزدةگئ كةثةس ةلئندةگئ رؤحئ مئقتئ حالئقتئث ءبئرئ بولدئ. كوشتئث باسئندا اقئلئ اسقان، ذلتجاندئ ازاماتتار تذردئ. بذل كئسئلةر تاؤةلسئزدئك دةيتئن قاسيةتتئ ذعئمنئث توثئرةگئندة جينالساق دةپ، ذلتقا اأتونوميا سذرادئ. ءسويتئپ، دةربةس مةملةكةت بولئپ كةتؤدئ كوكسةدئ. وسئ كةزةثدة ذلتتئ ةكئنشئ تئزگئندةؤ كةزةثئ باستالدئ. بذل كةزةثدةگئ «باي-قذلاقتار» دةگةن داقپئرتپةن ذلتقا جاسالعان قيانات وتة سذمدئق بولدئ.

«اسئرا سئلتةؤ بولماسئن، اشا تذياق قالماسئن» دةگةن بيلئكتئث ذسئنعان ذرانئ حالئقتئ اشتئققا اپارؤ جولئندا جاسالعان العاشقئ ارةكةت. جةر-جةردةگئ، اؤئل-اؤئلدا بولعان تازالاؤ اقئرئ حالئقتئ گةنوسيدكة اكةپ سوقتئردئ. ءدال وسئنداي الاساپئران بولئپ جاتقان كةزدة، ذلتتئ ساقتاپ قالؤ ءذشئن كوزئ اشئق، كوكئرةگئ وياؤ ازاماتتاردئث ءبارئ ءار الؤان جولدار ئزدةي باستادئ. ادةبيةتتئث كوسةمدةرئ، ادةبيةتتئث سةركةلةرئ ءدال وسئ تذستا وداقتئ قذرؤدئ ءجون سانادئ. بذل قذرئلئم ءوزئ الاشتئث ارئستارئ مةن الئپتارئنئث كوزئمةن قاراعاندا ذلتتئ ساقتاؤدئث، ءتئلدئ ساقتاؤدئث، ادةبيةتتئ ساقتاؤدئث، رؤحئمئزدئ امان الئپ قالؤدئث ءبئر مةكتةبئ سئندئ باعالاندئ. ال بيلئكتئث ءوز تاراپئنان ةسةبئ تذگةل بولدئ. بيلئك ادةبيةتكة، ونةرگة قامقورلئق جاساعان بولئپ وتئرئپ، ءوزئنئث ئقپالئن جذرگئزؤدئ ماقسات ةتتئ، ءوزئنئث وي-يدةياسئن، تذپكئ ساياساتئن وتكئزؤدئ العا قويدئ. مئنة، توتاليتارلئق جذية ءوز ماقساتئن جذزةگة اسئرسؤ ءذشئن جانتالاسئپ جاتسا، ذلتئم دةپ وتقا تذسكةن ساكةندةر، ءئلياستار ءوز ماقساتئ ءذشئن كذرةستئ. كةيدة بئزدة سول زامانعا باعا بةرگةندة، سئثارجاقتئق بةلةث الئپ كةتئپ جاتادئ. اسئعئس سويلةيتئن ازاماتتارئمئز «جازؤشئلار قئزئل ساياساتتئث قولشوقپارئ، جاندايشاپتارئ بولدئ» دةگةندئ ايتئپ تا جئبةرئپ جاتادئ. تاريحقا بذگئنگئ كوزبةن قاراعاندا عانا ول جةثئل سةكئلدئ كورئنةدئ. انا كةزةثدة، حالقئثنئث ذشتةن ءبئرئ قئناداي قئرئلئپ جاتقان كةزدة، جارتئسئ ةرةنقابئرعا اسئپ، تئلئ مةن ءدئنئ بولةك ةلدئث تابانئنا ءتذسئپ تاپتالئپ جاتقان كةزدة، جارتئسئ يران، اؤعان اسئپ توز-توزئ شئعئپ جاتقان كةزدة، حالئقتئ امان الئپ قالؤ مةن ذلتتئق تذتاستئقتئ ساقتاپ قالؤ ءذشئن كذرةسؤدئث جولئن جانذشئرئپ ئزدةگةن ازاماتتاردئث ءبارئنئث باسئ جارعا ءتذسئپ جاتتئ.

بذل كةزةثگة كةلگةندة ءبئز وتة سةرگةك قاراؤئمئز كةرةك دةپ ويلايمئن مةن. مئنا ذيئم وسئنداي قيئن كةزةثدة قاجةتتئلئكتةن قذرئلدئ. ذيئمنئث 75 جئلدئق تاريحئنا بارلاپ قاراساق، تةثئزدئث اؤناپ-قؤناپ، بئردة باسئلئپ، بئردة دوثبةكشئگةنئندةي تولقئمالئ تذستارئ كوپ بولعان. سونئث بارئندة قوعامنئث اقيقاتئ، قيئندئعئ كورئنئس بةرئپ وتئرادئ. 1937 -جئلعئ رةپرةسسيا كةزئندة بئزدة ساكةندةر مةن ءئلياستار تئزگئندئ ذستاسا، ماسكةؤ ورتالئق بيلئكتئ شةتةلدة جذرگةن جةرئنةن شاقئرئپ گوركيگة بةردئ. گوركيي جةردة جاتقان كئسئ ةمةس ةدئ. ذلكةن قايراتكةر، ذلكةن جازؤشئ، تولستويدئث كوزئن كورگةن، باتاسئن العان، چةحوأپةن ارالاس-قذرالاس جذرگةن ادام. گوركيدئ جوعالتئپ الماؤئمئز ءذشئن قامقورلئق جاساؤئمئز كةرةك دةپ انا عاسئردا، ون توعئزئنشئ عاسئردئث اياعئندا ورئس ادةبيةتئنئث كورنةكتئ وكئلدةرئ بئرئگئپ قارجئ جيناعان كةزةثدةر دة بولعان. تولستوي گوركيگة ذلكةن باعا بةرگةن. قئزئل وكئمةت ءوزئنئث رؤحئ، شئققان كةدةيلئك تةگئ جاعئنان كةثةستئك يمپةرياعا بولمئس-ءبئتئمئ جاقئنداؤ بولعاندئقتان، ءارئ سؤرةتكةرلئك تذلعاسئنئث ئرئلئگئنةن گوركيدئ شةتةلدةن الئپ كةلدئ. ذلتتئث نةگئزگئ التئن ارقاؤلئ باؤئن، قازئعئن ذستاپ وتئرعان تالانتتئلاردئ ساقتاپ قالؤ جاعدايئ ورئس ادةبيتةتئندة وسئلاي ءجذرئپ جاتتئ.

ةسةسئنة، «ساپتئ اياقتان اس بةرئپ، سابئنان قاراؤئل قويعان» قئزئل قوعام شةت ايماقتا جاتقان رةسپؤبليكالارداعئ زيالئلاردئث ءبارئنئث باسئن جذتتئ. اقئلدئ كوسةمدةرئ بار ةلدئ ذستاؤ قيئن بولاتئن بولدئ. سوندئقتان جازؤشئلار وداعئ سةكئلدئ بةدةلدئ ذيئمنئث قولئمةن دة جازالاؤ تذرلةرئن جاساتئپ جاتتئ.

وسئنداي سذراپئل كةزةثنةن وتكةن جازؤشئلار وداعئ حالئقپةن بئرگة دامئپ، حالئقپةن بئرگة ءوسئپ وتئردئ. ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستئث سذمدئعئن كورگةن قالامگةرلةر سذر شينةلئن تاستاماي، روماندارئن ارقالاپ بئردةن الماتئعا اؤةزوأتئ، مذقانوأتئ، جازؤشئلار وداعئن ئزدةپ كةلئپ جاتتئ. جازؤشئلار وداعئ سوعئستان كةيئن ذلتتئث التئن ارقاؤلئ ارمان-مذراتئن ارقالاعان كيةلئ ءتور قئزمةتئن اتقارا باستادئ دةپ ويلايمئن. قوس عابةث كةزةك-كةزةك باسقارعان جئلدارئ جازؤشئلار وداعئ ادةبيةتتئ ناسيحاتتاؤدئث، ذلتتئ تانئتؤدئث، ذلتتئث ابئرويئن ارتتئرؤدئث ذلكةن مةكتةبئنة، سونئث ارةناسئنا اينالدئ. بذل ءذردئس 60- جئلداردا دا جالعاستئ. ودان كةيئن تاؤةلسئزدئك تذسئندا دا ساباقتاستئق ذزئلگةن جوق. ةلدئث جذگئن ارقالاپ كةلة جاتقان شئعارماشئلئق ذيئم. ذلكةن مةرةيلئ مةرةكة تذسئندا كةشةگئ تاريحئمئزدئ ةسكة الئپ، سول تاريحئمئزدئ جاساعان ارداقتئلارئمئزدئث رؤحئنا ئشتةي تاعزئم جاساپ، العئسئمئزدئ ايتؤ كةرةك دةپ ةسةپتةيمئن. كةيئنگئ ءداؤئر جونئندة ايتساق، ماسةلةن، 60-جئلدارعا كةلسةك، تئزگئندئ ءادي شارئپوأ ذستادئ. شئعارماشئلئق ذيئمنئث شارؤاشئلئق جاعدايئن ذيئمداستئرؤ، بذگئندة ءبئز قئزئعئن كورئپ يةمدةنئپ وتئرعان شئعارماشئلئق ءذيئ مةن ادةبيةتشئلةر ءذيئ، «قالامگةر» كافةسئ، جازؤشئلارعا ارناپ ءار جةردة ارنايئ سالئنعان تذرعئن ذيلةر وسئ ادةكةثنئث كةزئندة باستالدئ. ودان كةيئنگئ حالئقارالئق بايلانئستاردئث جولعا قويئلعانئ، ءتارجئما جذمئستارئنئث ةرةكشة قانات جايعان كةزةثئ، ذيئمنئث حالئقارالئق بيئك ساتئعا كوتةرئلگةن تذسئ - ءانؤار ءالئمجانوأ باسقارعان كةزةث. جذبان مولداعاليةأ باسقارعان جئلدارئ حالئقارالئق بايلانئس، اؤدارما، ادةبي بايلانئس، قالامگةرلةردئث ةل ارالاؤئ جولعا قويئلدئ. ولجاس سذلةيمةنوأ باسقارعان كةزةثدة دة وسئ ءداستذر، يگئ شارالار جالعاسئن تاپتئ.

ذيئم جذمئسئنئث ةث ءبئر جاندانعان تذسئ 60-جئلعئلاردئث ادةبيةتكة كةلؤئمةن بايلانئستئ. 60-جئلعئلار قوعامدئ سئلكئپ، قوزعاپ، كةشةگئ ارئستار مةن الئپتاردان جانة سوعئستان كةيئنگئ رةاليستئك-پسيحولوگيالئق ادةبيةتتةن كةيئن كةلگةن الةمدئك ويلاؤدئث، عالامدئق تذتاستئققا ادام ساناسئن كوتةرؤدئث مةكتةبئن ورنئقتئردئ. حرؤششةأ ستاليندئك ساياساتتئ اشكةرةلةؤ ءذشئن، الةم الدئنداعئ دةموكراتيالئق قذندئلئقتاردئ باعالايتئن باسشئ ةكةندئگئن دالةلدةؤ ءذشئن تئزگئندئ بوساتتئ. ؤاقئتشا... كةلة-كةلة قايئرا تئزگئندئ تارتئپ، جازالاپ تا، جاؤاپقا تارتئپ تا جاتتئ. دةگةنمةن ساياسي جئلئمئقتئث ارقاسئندا 60-جئلعئلار الةمدئك ادةبيةتكة ةركئن ارالاستئ. جالعئز ادةبيةتتة ةمةس، جالپئ وي-سانامئزدا، قوعام ومئرئندة، عئلئمدا، باسقا دا سالالاردا ةركئن ويلاؤ، ةركئن سويلةؤ كةزةثئ باستالئپ كةتتئ.

ةركئن ايتؤدئث ارقاسئندا تاريحتئ قايتا قوپارعان قازاقتئث جاثا روماندارئ جازئلدئ، كوركةمدئك ساپاسئ بيئك، الةمدئك دارةجةگة كوتةرئلگةن جئرلار تؤدئ. قازاقتئث پروزاسئندا جاثا بايانداؤدئث ذلگئسئ وزگةشة ءورئس الدئ. مذنئث ءبارئ دامؤدئث جاثا كةزةثئ بولاتئن. ءبئز وسئنئ كةيدة ورئندئ باعالاي الماي كةلة جاتقان سةكئلدئمئز. جاثالئقتئث باسئ، جاثا سةرپئلئستئث ذلان-اسئر ذلكةن كةثئستئككة الئپ شئعاتئن باسئ وسئ 60-جئلداردئث ذلةسئنة ءتيدئ عوي دةپ ةسةپتةيمئن مةن. سول كةزدة جازؤشئلار وداعئندا دا كوپ ةركئندئك بولدئ. وسئ ةركئندئك ءبئزدئث ويلاؤئمئزعا، جازؤئمئزعا، قالامئمئزدئث قاعاز بةتئندة ةركئن ورنةك سالؤئنا مذمكئندئك بةرئپ وتئردئ. جازؤشئلار وداعئ ذلكةن ذيئمداستئرؤشئلئق شارالاردئث باسئندا ءجذردئ. وداق قالامگةردئث شئعارماسئن جازئپ بةرمةيدئ، ءبئراق قالامگةرگة جاعداي جاساؤدئ وزئنة پارئز ساناعان. كةشةگئ اؤةزوأتةردئث جالعاستارئ - نذرپةيئسوأتةردئث، مذقاعاليلاردئث، ولجاستاردئث، مذرتازالاردئث، ابئشتةردئث، اسقارلاردئث ادةبي كةثئستئككة جاثا تذرپاتتئ ادةبيةتتئث تؤئن كوتةرئپ كةلؤئ، مةنئث ويئمشا، وسئ ذيئمنئث ابئروي-بةدةلئنئث، ولارعا الةؤمةتتئك جاعداي جاساؤئنئث ارقاسئندا بولدئ عوي دةپ ةسةپتةيمئن.

«ذلت ادةبيةتئن جويئپ جئبةرؤ ةشكئمنئث قولئنان كةلمةيدئ»

- قازاقتئث نةگئزگئ قارؤئ ءسوز بولعانئن بئلةمئز. ءبئر اؤئز سوزبةن ةردئث قذنئن شةشكةن ةلمئز. جاهاندئق ذردئسكة كةث جول اشئلعان تذستا قاسيةتتئ ءسوزئمئزدئث قذنئن قاشئرماؤدئث جولئ قانداي؟ جاهاندانؤدئث وسئ ورايدا ادةبيةتكة ئقپالئ تؤرالئ ايتساثئز؟

- بئزدة ةلدئك تذتاستئعئمئزدئ ساقتاؤدئث عاسئرلار بويئ قالئپتاسقان ذلكةن مةكتةبئ - كوركةم ادةبيةت. كةشةگئ ورتا عاسئردا قازاق حاندئعئنئث تذسئندا دا سولاي بولعان، كةشةگئ اقتامبةردئ، شالكيئزدةردئث زامانئندا دا، بذحارلاردئث كةزةثئندة دة، ماحامبةت، ابايلاردئث داؤئرئندة دة ءسوز قازاق ءذشئن ةكئ ءتذرلئ ميسسيا اتقارعان. ءسوز، بئرئنشئدةن، ةل باسقارؤ مةكتةبئ، ينستيتؤتتاردئ ذستاپ وتئرعان، ةكئنشئدةن، ءسوز قازاقتئث وبرازدئق ويلاؤ جذيةسئن قالئپتاستئرعان. مئنة، وسئ ةكةؤئن ءار قازاق جذرةگئمةن سةزئنؤئ ءتيئس دةپ ةسةپتةيمئن. تاؤةلسئزدئكپةن بئرگة جاثا ءبئر قذبئلئس ءبئزدئث ومئرئمئزگة جارئسا كئردئ. ول - جاهاندانؤ دةگةن نارسة. جاهاندانؤ ةندئ-ةندئ تالتئرةكتةپ، ةتةگئنة ءسذرئنئپ-قابئنئپ، كوزئنئث جاسئن جاثا ءسذرتئپ جاتقان سول كةزدةگئ ءبئزدئث ومئرئمئزگة قوسا-قابات ةنئپ كةتتئ. بذل دا - ءوزئنئث ارجاعئندا ذلكةن ماقساتئ بار نارسة. كةشةگئ «دذنيةنئ بولشةكتة دة، بيلةي بةردئث»، تئزگئندةؤدئث، عالامنئث ءتورت بذرئشئن تئپئر ةتكئزبةي ذستاؤدئث جيئرماسئنشئ عاسئردا ذلكةن-ذلكةن مةكتةپتةرئ بولدئ عوي. مةن جاهاندانؤدئ ادامزات بالاسئ اينالئپ وتة المايتئنداي ةتئپ جاسالعان سونئث جاثا ءبئر ذلگئسئ دةپ ةسةپتةيمئن. سوندئقتان جاهاندانؤدئث كذنگةي جاقتارئ دا بار، كولةثكةلئ تذستارئ دا كوپ.

وسئنئث تابئ جازؤشئلار وداعئنئث ومئرئنةن دة بايقالئپ وتئرادئ. «الةمدئك ادةبيةتتئ جاساؤدئث وزئندئك ذلگئسئ بار، ذساق ذلتتار سوعان كونؤئ ءتيئس، كةلؤئ كةرةك» دةگةن ءسوزدئث ارجاعئندا ساقتانؤعا اپاراتئن تذستار جةتكئلئكتئ. دذنيةنئث جارتئسئن ةركئن يگةرئپ كةتكةن اعئلشئن تئلئندة شئعاتئن ادةبيةتپةن ورئس تئلئندة شئعاتئن ادةبيةت تايتالاسا المايدئ. ئعئسئپ ورئن بةرؤگة ءماجبذر. ءبئر جارئم ميلليارد حالقئ بار قئتايدئث ءوزئ اعئلشئن تئلئندة شئعاتئن كوركةم ادةبيةتپةن تالاسا الماي وتئر. امةريكادا عانا ةمةس، اعئلشئن ءتئلئ بذكئل الةمدة ءبئرئنشئ تئلگة اينالئ. سوندئقتان ونئث وقئرمانئ كوپ. اعئلشئن تئلئندة شئققان كئتاپتئث باعئ بار. مذحتار اؤةزوأتئث «اباي» ةپوپةياسئ اعئلشئن تئلئندة شئققان كةزدة، الةمدة كةرةمةت قذبئلئس بولدئ. ءالئ ةسئمدة اعئلشئن تئلئندة شئققان كئتاپتئث ءبئرئنشئ بةتئندة جالعئز كوزدئ قذنانبايدئث سؤرةتئن باسئپ شئعارعان بولاتئن. بذل - تانؤ، مويئنداؤ دةگةن ءسوز. مئثداعان جئلدئق تاريحئ بار، ونداعان عاسئرلئق ءومئرئ بار ذلت ادةبيةتئن جويئپ جئبةرؤ، ارينة، ةكئنئث ءبئرئنئث قولئنان كةلة بةرمةيدئ. جاهاندانؤ ءوز ميسسياسئن اتقارار، ءوز دةگةنئنة جةتةر دة، ءبئراق ءبئز جاهاندانؤدئ يگةرة وتئرئپ، تةث جارئسقا تذسة وتئرئپ، ءوزئمئزدئ ساقتاؤ ءذشئن كذرةسؤئمئز كةرةك. وسئ ورايدا ءتئل مةن ادةبيةتتئ، ذلتتئق رؤحتئ ساقتاپ قالؤ جولئندا ذلكةن-ذلكةن شارالار اتقارئلؤئ كةرةك دةپ ةسةپتةيمئن. تاؤةلسئز قازاق ةلئنئث قازئرگئ جاعدايئندا بذل ماسةلة «مادةني مذرا» دةگةن ذلتتئق باعدارلاما ارقئلئ جذزةگة اسا باستادئ. پرةزيدةنتئمئزدئث ذلكةن بئلگئرلئكپةن جاساعان بذل باعدارلاماسئن ءذزئپ الماي، كةزةث-كةزةثئمةن جالعاي بةرؤ كةرةك. وسئلايشا، باي تاريحئ بار ذلت ةكةنئمئزدئ حالئقتئث ساناسئنا قذيؤعا ءتيئسپئز. قئتايدا، اراب-پارسئ نةمةسة باتئستئث مذراعاتئندا قالعان، قئل اياعئ قئپشاق تئلئندة جازئلئپ ارميان شئركةؤئندة قالئپ قويعان قولجازبالارئمئز اشئلماي جاتئر. ارعئ انارئس پةن توعارئستاردئث زامانئنداعئ، أاتيكاننئث بذرئش-بذرئشئندا جاتقان بابالارئمئزدئث سوزدةرئ دة تذگةل جينالئپ الئنؤ كةرةك. «قازاق - تةك مال باققان ةل» دةگةن كونسةپسيانئ، ةؤروسةنتريستئك كوزقاراستاردئ تةگئس جولدان شئعارؤ كةرةك. مئنة، بذل باعدارلامانئث ذلكةن ماقساتئ وسئ دةپ ةسةپتةيمئن.

- ةلباسئ بذدان ءذش جئل بذرئن ءسئزدئ جةكة قابئلدادئ. سول كةزدة ادةبيةتكة قاتئستئ كوتةرگةن ماسةلةلةر قانشالئقتئ شةشئمئن تاپتئ؟ قالامگةرلةرگة ارناپ باسپانا سالؤ جايئنا دا توقتالا كةتسةثئز؟

- بذدان ءذش جئل بذرئن ذيئمنئث باسشئسئ رةتئندة ةلباسئ مةنئمةن ءبئر ساعاتقا تارتا اثگئمةلةستئ، سول كةزدة الدئنا قويعان پروبلةمامئزدئث كوبئسئ شةشئلدئ. سونئث ءبئرئ - جةتپئس بةس جئلدئعئن بئزبةن قاتار اتاپ وتئرعان ءذش باسئلئم: «قازاق ادةبيةتئ» گازةتئ مةن «جذلدئز»، «پروستور» جؤرنالدارئنئث ذيئم قذرئلتايشئلئعئمةن قايتا شئعا باستاؤئ. پرةزيدةنتتئث «بذل ادئلةتسئزدئك قوي، ادةبي باسئلئمدار جازؤشئلار وداعئنئث قاسئنان شئعؤئ ءتيئس» دةگةن ءبئر اؤئز ءسوزئنئث ارقاسئ بذل. وسئ وتئرعان عيماراتئمئزعا كوپ قارجئ ءبولئنئپ، كذردةلئ جوندةؤدةن وتكئزئلدئ. بذل - وداقتئث 75 جئلدئعئنا جاسالعان ذلكةن تارتؤ دةپ ةسةپتةيمئز. ونئث سئرتئندا بئرنةشة قالامگةرگة پاتةر بةرئلدئ. ئشئندة ادةبيةتتئث ورتا بؤئن اقساقالئ دا، جاستار دا بار.

جاستاردئث شئنئندا دا تذرمئسئن جوندةيتئن ماسةلةلةرگة نازار اؤدارؤ كةرةك. الةؤمةتتئك تذرمئسئ ناشار جاستارعا ةث ءبئرئنشئ كةرةگئ - ءذي، باسپانا. ءذي ماسةلةسئ ءبئر مارتة بةرئلؤمةن شةشئلة سالمايدئ، بذل تذراقتئ جذيةگة اينالؤ كةرةك. ءتئپتئ نارئقتئث زامانئندا تةگئن بولماي-اق قويسئن، تومةندةتئلگةن باعامةن بةرئلسة دة وثدئ بولار ةدئ. «سامذرئق-قازئنانئث» الدئمةن ون پايئزئن تولةپ، قالعانئن اي سايئن تولةپ قذتئلؤعا بولاتئن باعدارلامالئق جذيةمةن مةملةكةتتئك قئزمةتكةرلةرگة بةرئپ جاتقان ذيلةرئ بار عوي، سولاردئ ئثعايلاپ اكةپ قولئنا قالام ذستاعان جاستارئمئزعا عانا ةمةس، جالپئ ذيدةن قينالئپ جذرگةن قالامگةرلةرئمئزگة تةگئس بذرعئزؤ كةرةك سياقتئ. ءبئراق قالامگةرلةردئ جالپئ تئزئممةن اؤداندئق اكئمشئلئك ارقئلئ وتكئزبةي، جازؤشئلار وداعئ ارقئلئ وتكئزسة دذرئس بولار ةدئ. ايتپةسة اكئمشئلئك ورتاق قازانعا سالئپ جئبةرگةنمةن، قالامگةرلةردئث ةشقايسئسئ وندا كةزةكتة تذرعان جوق قوي. وسئ ماسةلة بذرئن دا قوزعالعان، ءبئراق ول كةزدة «سامذرئق-قازئنا» ذسئنعان كةيئنگئ ذلگئ جوق بولاتئن. سول كةزدةگئ يپوتةكالئق باعدارلامامةن بةرئلةتئن ذيلةردئ قالامگةرلةرگة قاراي بذرعان ةدئك، وكئنئشكة قاراي، مئنة، ةكئ جئل بولدئ، قذرئلئستئث ءبارئ توقتاپ قالدئ. سول سةبةپتئ ذسئنئمئز مةجةسئنة جةتة الماي، ول دا ورتا جولدا توقتادئ. وسئ نةسيةلئك باسپانا ماسةلةسئن دة قايتا قوزعايمئز عوي دةپ وتئرمئز. جوعارئ جاقتان تاپسئرما بةرئلگةن، سونئث جول-جذيةسئن ئزدةؤئمئز كةرةك. باسپانا ماسةلةسئن مئناداي قيئن زاماندا بئردةن شةشئپ تاستاؤ مذمكئن دة ةمةس. قذرئلئس بذگئن توقتاعانمةن ةرتةث جذرةدئ عوي، سول كةزدة ءذتئر قويئلعان جةردةن باستاپ كةتئپ، ءبئزدئث پروبلةمالارئمئزدئ شةشة باستاسا دةگةن ماقساتتا ايتئلئپ وتئرعان ذسئنئستار بذل. دةموكراتيالئق قذندئلئقتاردئ باعالايتئن قوعامدا ءومئر ءسذرئپ وتئرمئز، نارئقتئث جاعدايئنا كوندئككةن ةلدئث قالامگةرلةرئمئز، ونئ دا ةسكةرمةي بولمايدئ. ماسةلةن، بئزدةگئدةي ءذي بةرؤ، ءذي سذرايتئن پسيحولوگيا تذركيادا، ا ق ش-تا، ةؤروپادا جوق، رةسةي دة بذلاردئث ءبارئن ذمئتا باستادئ، ال بئزدة بار. كةيدة وسئعان دا «تاؤبة» دةؤ كةرةك.

پرةزيدةنت مةملةكةتتئك تاپسئرئسپةن شئعاتئن شئعارمالاردئ مئندةتتئ تذردة جازؤشئلار وداعئنئث ئرئكتةؤئنةن وتكئزئپ، جوسپار-جوباسئمةن بةكئتؤ كةرةكتئگئن ايتقان. وسئ ماسةلة شةشئمئن كذتئپ تذر. تاعئ ءبئر ماسةلة بار. استانا قازئر تةك اكئمشئلئكتئث ورتالئعئنا عانا اينالعان جوق، رؤحاني قذندئلئقتارئمئزدئ الةمگة جاياتئنداي ذلكةن كونسةرتتئك زالدار اشئلئپ جاتئر. جذزگة تارتا ذيئمعا مذشة قالامگةرلةرئمئز استانادا قئزمةت ةتؤدة. قالاي بولعاندا دا استانادا ادةبي ورتانئث باس قوساتئن ءتورئ، ادةبيةتشئلةر ءذيئ كةرةك. مذنئ ذكئمةت تة، اكئمدةر دة جاقسئ بئلةدئ، ءبئراق شةشئمئن تاپپاي كةلة جاتقان اثگئمة.

- «جازؤشئلار وداعئنئث ذيئم رةتئندة قاجةتئ جوق» دةگةن دة سوزدةر شئقتئ ءبئر كةزدة...

- توي ذستئندة وتئرئپ، توپالاث جاسايتئن اثگئمة ايتقئمئز كةلمةيدئ. قذدايعا شذكئر دةيمئز، كورشئلةرئمئز رةسةي، ؤكراينا، بةلارؤس، مولدوأا، كاأكاز ةلدةرئنئث قالامگةرلةرئمةن ارالاسئپ تذرامئز. ورتا ازياداعئ باؤئرلارئمئزدئث دا جاعدايئن جاقسئ بئلةمئز. سولارمةن سالئستئرا قاراعاندا، ئشتةي «تاؤبة» دةيتئن اثگئمةگة كةلتئرةتئن اقيقات، شئندئق، قامقورلئق قازاق ادةبيةتئنئث ماثئندا بار. مئسالئ، وسئ تويعا ءبئر رةسةيدئث وزئنةن 5-6 ارئپتةسئمئز، بةلورؤسسيادان، تذركيادان، مولدوأادان، ءازئربايجاننان، ورتا ازيادان دا كةلةيئن دةپ وتئر. بذلاردئث ءبارئ قازاقستانداعئ ادةبيةتكة، جازؤشئلار وداعئنا، جالپئ قالامگةرلةرگة جاسالئپ جاتقان قامقورلئقتئث بارئن بئلةدئ. ال رةسةيدئث ءوز جازؤشئلار وداعئ التئ-جةتئگة ءبولئنئپ كةتتئ. بئزگة رةسةيدئث سول بولئنگةن ذلگئسئمةن ءجذرؤدئث ةشقانداي كةرةگئ جوق. ءبئزدئث اتاعئ دارداي اعالارئمئزدئث «رةسةيدئ كورمةيسئثدةر مة، دةموكراتيالئق قذندئلئقتار قالاي، كئم قانداي وداق قذرامئن دةسة، وزدةرئ بئلةدئ» دةگةن اثگئمة ايتقانئن مةن ءوز قذلاعئممةن ةستئدئم. ودان رةسةيدئث جازؤشئلارئ نة پايدا كورئپ وتئر؟ ولار قازئر پةرةدةلكينوداعئ حالئقارالئق ادةبي قوردئث ةنشئسئندةگئ ةلؤ گةكتار جةرگة قئرئلئپ تالاسئپ جاتئر. سوتتاسقالئ 6-7 جئلدئث ءجذزئ بولدئ. ءبئر كةزدةرئ ءبئز دة وسئنداي سوتتاسؤدان وتتئك قوي. وسئ وداق ءذيئ ءذشئن، «قالامگةر» كافةسئ ءذشئن، شئعارماشئلئق ءذيئ ءذشئن. مةن نةگئزگئ جذمئسئمدئ ءدال سودان باستادئم. كةيئن ماسكةؤلئكتةرگة كذلدئم: سئزدةر سوتتاسؤعا ةندئ كئرئسئپ جاتئرسئزدار، ءبئز مذنداي ماسةلةنئ ةرتةرةك باسئمئزدان وتكةرئپ كةتكةنبئز دةپ. سوندئقتان جان-جاققا ئدئراعاننان گورئ ءبئر ذيئمنئث ئشئندة جذرگةن بئزگة پايدالئ. وسئنئ ماسكةؤدة ذلكةن مئنبةدةن ايتتئم. ونداعئ حالئقارالئق جازؤشئلار قاؤئمداستئعئنئث تةث ءتوراعالارئنئث ءبئرئمئن عوي. سول اثگئمةلةر وسئ جيئندا دا جالعاسادئ دةپ ةسةپتةيمئن. مئنا توي ءذشئن جاسالئپ جاتقان تئرشئلئكتئ، كورسةتئلئپ جاتقان ئقئلاستئ كةلگةن قوناقتار مئندةتتئ تذردة كوزبةن كورئپ، كوثئلمةن تذيةدئ. سوندئقتان اؤزئمئزدئ قؤ شوپپةن سذرتؤگة بولمايدئ. ءبئز بولعاننئث ذستئنة بولا تذسسةك دةپ وتئرمئز.

قالاماقئنئث جايئ نة بولدئ؟

- قالاماقئ ماسةلةسئ، كئتاپتئث جارئققا شئعؤئ مةن تارالئمئ، مةملةكةتتئك تاپسئرئسپةن شئعاتئن كئتاپتارعا وداقتئث ارالاسؤئ سئندئ وزةكتئ ماسةلةلةرگة قاتئستئ نة ايتاسئز؟

- از تارالئممةن، ةكئ مئث، كذشةنگةن كةزدة ءذش مئث دانامةن شئعئپ جاتقان ادةبي شئعارمالاردئث مةجةسئنة جةتؤئ قيئن. تيراج ماسةلةسئن ءبئز قالاي دا شةشؤئمئز كةرةك. قالاماقئ ماسةلةسئ دة بئرنةشة جيئنداردا، ذلكةن-ذلكةن مئنبةرلةردة جالعئز ءتوراعانئث ةمةس، جالپئ قالامگةرلةردئث اؤزئمةن ايتئلئپ كةلة جاتقان ماسةلة. پرةزيدةنت تة تارالئم مةن قالاماقئ دةگةن ةكئ ماسةلةنئ شةشؤ ءذشئن ارنايئ تاپسئرما دا بةرگةن. «مةن ذرلئق قئلعان ءتذنئ، اي جارئق بولدئ» دةگةندةي، ءبئزدئث ماسةلةمئز جولعا شئعا باستاعان كةزدة، كيلئككةن قارجئلئق داعدارئس كوپ نارسةنئ شةگةرئثكئرةپ وتئر. ايتپةسة مةملةكةتتئك تاپسئرئسپةن شئعاتئن كئتاپتاردئث ءار باسپا تاباعئنا كةمئندة ةلؤ مئث، ايتپةسة ءجذز مئث تةثگةدةن بةرةمئز دةگةن اثگئمة بولدئ. سونئ ةندئ بةرة باستايمئز دةگةندة، ذيقئ-تذيقئ بولئپ كةتتئ. مةن وسئ قالاماقئ ماسةلةسئمةن ذكئمةت باسشئسئنئث الدئندا دا، ةكئ پالاتا باسشئلارئنئث الدئندا دا بولدئم، ةث سوثئندا مينيسترلئككة جةتكةندة سؤ اياعئ قذردئم بولدئ. ةثبةكتئث وتةؤئ بولؤئ كةرةك. ينتةللةكتؤالدئق سيپاتتاعئ ةثبةكتئ ايتئپ وتئرمئز. قازئر الةمدة ينتةللةكتؤالدئق ةثبةكتئث باعاسئ تؤراسئندا ذلكةن-ذلكةن پروبلةمالئق اثگئمةلةر قوزعالئپ ءجذر. ينتةللةكتؤالدئق مةنشئك دةگةن نارسة، مةنئث ويئمشا، جةكةمةنشئكتئث ئشئندةگئ ةث ءبئر باعا جةتپةيتئن مةنشئك. ابايدئث ويئن، قازاققا تيگئزگةن ئقپالئن، كةمةثگةرلئك سيپاتئن قانداي اقشامةن ةسةپتةؤگة بولادئ؟ ماحامبةت تة سولاي. ولشةؤ مذمكئن ةمةس قوي. ةثبةكتئث وتةؤلئ بولؤئ قالام يةسئنة قوزعاؤ سالادئ، قامشئ باسادئ، قئزئعؤ سةزئمئن وياتادئ. كةثةستةر وداعئندا سونئ سةزئنئپ وسكةن بؤئننئث وكئلدةرئمئز.

قالاماقئ كةرةك ةمةس دةگةن ءسوزدئ كذن تارتئبئنةن الئپ تاستاؤعا ءتيئسپئز. قالاماقئ كةرةك! ءبئراق بئزدة ءبئر قيئندئق بار. ءبئز قذقئقتئق مةملةكةتكة ءوتئپ كةتكةنئمئزدئ، دةموكراتيالئق قذندئلئقتاردئ باعالايتئن ةل رةتئندة الةمنئث الدئندا ءوزئمئزدئ جاريالاعانئمئزدئ، ونئ اتا زاثئمئزدا ايتقانئمئزدئ ذمئتپاؤئمئز كةرةك. باسپالاردئث كوبئنئث دةنئ قازئر جةكةمةنشئك. سوندئقتان قالامگةرلةر ءوز سالماعئن ءوزئ باعالاؤئ كةرةك، ءوز دذنيةسئن ءوزئ باسپاعا وتكئزؤئ كةرةك. اقئل-ويدئث مةنشئگئ ساؤداعا ءتذسئپ جاتقاندا، ءسوز جاراتؤشئ ءوزئنئث نةگئزگئ مذددةسئن ءوزئ قورعاؤئ كةرةك قوي. «مئنا شئعارمام ةرتةث سةنئث باسپاثدئ بايئتادئ، مةنئث دة بالا-شاعام بار، قالاماقئ تولة» دةپ جةكةمةنشئك باسپامةن سويلةسكةندة، مةملةكةتتئ كئنالاؤعا بولمايدئ. ال مةملةكةتتئث ءوز تاراپئنان ارالاساتئن ءبئر ماسةلةسئ بار، ول - مةملةكةتتئك تاپسئرئسپةن شئعاتئن شئعارمالارعا قالاماقئنئ باسپالارعا ارنايئ ءبولئپ بةرؤئ. وعان باسپانئث شئعئنئ كئرمةؤئ قاجةت. ءبئز وسئ كةيئنگئ شئعئنداردئ الدئعا شئعارامئز دا، سونئث قوساعئندا جازؤشئ دةگةن سورلئنئث ةثبةگئ ةلةنبةي بئرگة كةتئپ جاتادئ. وسئ جونئندة ءبئراز جةرلةرگة ايتتئق. ءبئز ايتئپ ولاردئث قذلاعئن ذيرةتكةنشة، بيلئكتة وتئرعان جئگئتتةر اؤئسئپ كةتة بةرةدئ. جاثا كةلگةن ادامدار ءبارئن جاثادان باستايدئ، ولارعا تذسئندئرة باستايمئز، وسئنداي ءبئر تاؤسئلمايتئن قارجئنئث قيتذرقئلئعئ الدان شئعا بةرةدئ. امةريكانئث پرةزيدةنتتةرئ اؤئسادئ، ءبئراق ا ق ش-تئث ساياساتئ ةش وزگةرمةيدئ دةسةدئ عوي. ءبئرئنئث شارؤاسئن ءبئرئ جالعاستئرئپ اكةتئپ جاتادئ. بئزدة باس باعئت وزگةرئپ كةتةدئ دةپ ايتپايمئن، ءبئراق اياقسئز قالئپ جاتادئ. ءبئر كةلگةن تذلعانئث باستاپ كةتكةن جذمئسئن ةكئنشئ تذلعا ءئلئپ اكةتپةي، وزئنةن باستاعئسئ كةلةدئ. ساباقتاستئق بولؤ كةرةك قوي.

«ادةبيةتتئث تاريحئ - ذلتتئ ءسذيؤدئث تاريحئ»

- تورقالئ تويدا كوتةرئلؤئ ءتيئس كةلةلئ اثگئمةنئث ءبئرئنئث باسئن اشا كةتسةثئز؟

- كةزئندة ذكئمةتتئث الدئنا ادةبي مذراجاي اشؤ جونئندة ماسةلة قويعانبئز. بذل ماسةلة دة ءوز شةشئمئن تاپپاي كةلة جاتئر. مذنئ ءبئر ءتوراعانئث اتئن شئعارؤ ءذشئن قويئلئپ وتئرعان ماسةلة دةپ قابئلداؤعا بولمايدئ. قازاق حالقئنئث ءذش مئث جئلدان ةمئن-ةركئن اسئپ جئعئلاتئن تاريحئ بذگئن بئزگة ناقتئ قذجاتتار ارقئلئ جةتئپ وتئر. اناحارسيستئث (انارئس بابامئزدئث) تاعدئرئ گةرودوتتئث تاريحئنا ةنگةن. انارئستئث دانئشپاندئق سوزدةرئن ةلليندئك ءداؤئردئث ويشئلدارئ وزدةرئنة ذلگئ تذتقان. مذنئث ءبارئ شةتةلدةن بئزگة ةندئ-ةندئ جةتئپ جاتئر. وسئ ورايدا انارئس بابامئزدان باستالعان اقئندئق ونةردئث تاريحئن ةمئن-ةركئن بذگئنگة دةيئن اكةلؤگة بولاتئن ذلكةن ادةبي مذراجاي اشؤعا بولار ةدئ. ونئ بئلاي قويعاندا، «تذگةل ءسوزدئث ءتذبئ ءبئر، ءتذپ اتاسئ مايقئ ءبي» دةلئنةتئن مايقئ ءبيدئث دة ومئردةن وتكةنئنة تالاي عاسئرلاردئث ءجذزئ بولدئ. كةشةگئ تاسقا تذسكةن كوك تذرئكتةردئث جازبالارئ، تونئكوكتئث، كذلتةگئننئث ورنةكتةرئ، ورتا عاسئرداعئ ءال-فارابي ءداؤئرئ، قوجا احمةت ءياسساؤي كةزةثئ، بذحار، دؤلات، ماحامبةت، اباي زامانئ - مذنئث ءبارئ ذلكةن-ذلكةن مةكتةپتةر. ودان بةرگئ ХХ عاسئردئث وزئندة قانشاما جادئگةرلةر مذراعاتقا سذرانئپ تذر.

ادةبيةتتئث تاريحئ - ذلتتئ ءسذيؤدئث تاريحئ، ادةبيةتتئث تاريحئ - ذلتقا قئزمةت ةتؤدئث تاريحئ. الماتئ مةن استانانئث بئرئنةن ءدال وسئ ماقساتپةن مذراجاي قذراتئن بولساق، ونئ تةك قانا ادةبيةت مذراجايئ دةپ قويؤ كةرةك. وعان كةلگةن ادام ماحامبةتتئث اقتابان اتئنئث ءسذرئنئپ كةتكةن جةرئن كورة مة، ءبئر جةردةن ابايدئث جالعئزدئقتئث قامئتئنان شئعا الماي، قامئعئپ وتئرعان ءساتئن كورة مة، ايتةؤئر ادةبي مذراجايدئ ءبئر ارالاپ شئققان ادامنئث ساناسئندا الگئندةي جادئگةرلةر ساؤلةلةنئپ قالادئ، ادةبيةتكة دةگةن، ذلتتئ سذيؤگة دةگةن ماحابباتئ كذشةيةدئ دةپ ةسةپتةيمئن. مذنئث ءبارئ حالئقتئث ءتذنئپ تذرعان تاريحئ عوي. وسئنداي مذراجاي اشؤ ماسةلةسئن قايتادان كوتةرئپ جاتئرمئز. بذل - وسئ 75 جئلدئق مةرةيتويدئث ذستئندة ايتئلاتئن ذلكةن اثگئمةنئث ءبئرئ.

«جاستار ادةبيةت» جوعالئپ تا كةتة جازداعان كةزدةر بولعان»

- ءسئز باسقارعان ذيئم جاستار ادةبيةتئن قولداؤدان كةندة دةپ ايتا المايمئز. قازئرگئ جاستار ادةبيةتئندة ءسئزدئ نة قؤاندئرادئ، نة نارسة سةكةمدةندئرةدئ؟

- مةن كةشةگئ توقسانئنشئ جئلداردئث قيئن كةزئندة وسئ وداقتئث تئزگئنئن ذستادئم. سول كةزةثدة الا قابئن ارقالاپ، بازار جاعالاپ كةتكةن جاس قالامگةرلةر كوپ بولدئ. ءبئراز تالانتتارئمئز جانباعئستئث قامئن كوزدةپ، قاسيةتتئ ولةثنةن الئستاپ كةتتئ. سول كةزةثدة قاتتئ قيئندئق كورگةنمةن، ةسةسئنة ءسوزئ، ويئ ةركئن، ةشكئمگة جالتاقتامايتئن جاثا بؤئن ادةبيةتكة كةلدئ. ولاردئ ءبئر كئتابئمةن وداق مذشةلئگئنة الدئق. سول جاستاردئث باسئم كوپشئلئگئ تازا ادةبيةتتئث ادامدارئ ةكةنئن دالةلدةپ شئقتئ. جاقسئ دذنيةلةر جازئپ، ةلگة تانئلا باستادئ. ءبئراق مةن مئناداي ءبئر پارادوكستئ اثعاردئم. ةركئندئككة تذساؤ سالئنعان انا قوعامدا قالامگةرلةردئ قئسقان سايئن، كوكةيدةگئ ءسوزئثدئ ايتقئزباعان سايئن شئثعئرعان شئندئقتئ سئنالاپ جةتكئزؤدئث نةشة ءتذرلئ كوركةمدئك ءادئس-ايلاسئن ئزدةؤشئ ةدئك. ءبئزدئث بؤئن سونئ تاپتئ. سوناؤ تاريحتئث باي پاليترالئ قويناؤ-قولاتتارئندا جاتقان كةيبئر وقيعالاردئ بذگئنگئ كذنگة شةندةستئرئپ اكةپ، اقيقاتتئث شئپ-شئرعاسئن شئعارماي ايتئپ جاتتئ. قازئر مئنة، تاؤةلسئزدئكپةن بئرگة ةركئندئك كةلدئ، «ايت!» دةگةن كةزدة نةگة ةكةنئن، سوثعئ ون - ون بةس جئلدئث ئشئندة بذرئن جذتپاعان تازا اؤاعا تذنشئعئپ نةمةسة قانئعا الماعانئمئزداي، ةركئندئك تيگةن كةزدة ةركئن سويلةي الماي جاتقانئمئز اقيقات. پرةزيدةنتتئث ءوزئ «كينودا، ادةبيةتتة بولسئن، بذگئنگئ زاماننئث كةيئپكةرلةرئ جوق» دةگةندئ ءجيئ ايتئپ جذرةدئ. دةگةنمةن پوةزيادا ئلگةرئلةؤ بار. ولةث شئركئن قازاقتئث بولمئسئ، جاراتئلئسئ عوي. ولةثنئث ةركئن داؤسئنا پروزا، دراماتؤرگيا ةندئ-ةندئ ئلةسئپ جاتئر.

ءبئز تاؤةلسئزدئكتئث قادئرئن ةندئ-ةندئ عانا شئن مانئندة سةزئنة باستاعاندايمئز.

تاؤةلسئز ءومئرئمئزدئث ناعئز شئندئعئن جازاتئندار، امةريكانئث شئرعالاث شئندئعئنئث ئشئنةن قايناپ شئققان تةودور درايزةر سياقتئ قالامگةرلةر جاستاردئث اراسئنان ةندئ-ةندئ شئعادئ عوي دةپ ويلايمئن. ذلتتئ ذيئسؤعا اكةلةتئن جاثا ادةبيةت كوشئن ةندئ عانا قامداپ كةلةدئ. ال ذلت بولئپ ذيئسا الماساق، تاؤةلسئزدئكتئ قولدان شئعارئپ الامئز. بئرئگة الماساق، ئدئراعانئمئز ئدئراعان!

- قالامگةرلةر «ادةبي جئل قورئتئندئسئ وتپةيتئن بولدئ» دةپ ءجذر...

- جئل قورئتئندئسئ ءوتئپ جاتئر. ءبئر كةزدة مذلدةم توقتاپ قالئپ ةدئ. سودان 1997 -جئلدان باستاپ جذيةلئ تذردة ءوتئپ كةلدئ. ءبئراق ءبئر ماسةلة كولدةنةث شئقتئ. جئل قورئتئندئسئندا پوةزيا مةن پروزا تؤرالئ بايانداما تئثدالادئ، بالالار ادةبيةتئ، سئن، دةرةكتئ پروزا سئندئ شئعارماشئلئق كةثةستةردئث بايانداماسئنا كةلگةندة زالدا قئرئق ادام دا قالمايدئ. قئرئق ادامعا قاراپ جينالئس اشامئز با، تازدئث باسئنا شئققان شاش سةكئلدئ سةلدئرةتئپ وتئرئپ. ءسويتئپ، بالالار ادةبيةتئن، دراماتؤرگيانئ پلةنؤم قئلئپ وتكئزئپ جئبئةردئك، بذكئل پروبلةماسئن سونئث ئشئنة سالدئق. ةندئ پروزانئ دا، پوةزيانئ دا وسئ پلةنؤمداردئث ذلگئسئمةن وتكئزؤ كةرةكتئگئ ايتئلئپ جاتئر. مةنئثشة، وسئ ئستة ءارئ باعا بةرئلةدئ، ءارئ اتقارئلاتئن ءئس-شارالار ناقتئ قويئلادئ. ايتپةسة «انا جةردة مةنئث اتئم اتالا ما؟» دةگةن - ةسكئ پسيحولوگيا. بذلاي بولمايدئ، جالپاقشةشةيلئكپةن ادةبيةت جاسالمايدئ. راس، بيئل جئلدئق قورئتئندئ وتكةن جوق. سةبةبئ 75 جئلدئق مةرةيتويعا دايئندئق باستالدئ، ءبئراق ادةبي پروسةسس توقتاعان جوق، جانرلئق كةثةستةر جاثا شئققان كئتاپتاردئ تولاسسئز تالقئلاپ جاتئر. بذل جاعئ جاقسئ جولعا قويئلدئ.

قذدايعا شذكئر، 75 جئلدئققا ةتةك-جةثئمئزدئ جيناپ، بوي-باسئمئزدئ تذزةپ، كةشةگئ وداقتئث كةرةگةسئن كةرئپ، شاثئراعئن تئكتةگةن ذلئ ارؤاقتارئمئزدئث جانئ جاي تاباتئنداي جاعدايعا جةتئپ وتئرمئز. شذكئرشئلئكتئث باسئ - وسئ. سوعان قاراماستان جازؤشئلار وداعئنا، ونئث ءتوراعاسئنا سئن ايتپاي جاتقان ادام بار ما قازئر؟ قذدايعا شذكئر، مةن وسئنئث ءبارئن كورئپ كةلة جاتئرمئن، ءبئراق كوندئم دةپ ايتپايمئن. كونگةننةن قذداي ساقتاسئن! سول سئننئث پايداسئ بولسا، الامئن، پايداسئزئ بولسا، «ءيت ذرةدئ، كةرؤةن كوشةدئ» دةيمئن ئشتةي... جذيكةنئ ساقتاؤعا تئرئسامئن. ارينة، ورئنسئز جذگةنسئزدئككة، ادةپسئزدئككة بارئپ، ءبئر قالامگةردئث ةكئنشئ قالامگةردئث نامئسئنا ءتيئپ جاتؤئ دذرئس ةمةس... بذل - بارئمئزگة ورتاق اثگئمة.

1996 -جئلئ مةن تئزگئندئ ذستاعاندا، وسئ شاثئراقتا قالامگةرلةر بئرنةشة قوعام قذرئپ العان، ءبارئنئث ءبئر-ءبئر بولمةسئ، ءبارئنئث ءبئر-ءبئر ءمورئ بار. ءارقايسئسئ ءبئر-ءبئر بيشئك الئپ، ءذي ئشئنةن ءذي تئگئپ العان. تؤرا ماسكةؤدئث ذلگئسئمةن ءبولئنئپ كةتؤدئث الدئندا تذردئ. ءبولئنؤدئث باسئ سول كةزدة ادةبي قوردا جاتتئ. مذلئكتئث ءبارئن ءوز يةلئگئنة الئپ كةتكةن جةرئنةن قايتاردئق. قولدئ بولعان ذيئم مذلكئن قايتارؤ وثايعا تذسكةن جوق... قذقئقتئق ذلگئدة سوتپةن قايتارئلدئ... سوثعئ قذرئلتايدا ذيئم جارعئسئن قايتا قاراؤ تؤرالئ ايتئلعان بولاتئن. سول تؤراسئندا دا جذمئس جاسالئپ جاتئر. جازؤشئلار وداعئ قازئرگئ ءومئر ءسذرؤ قالپئن ساقتاپ قالؤئ كةرةك، ءارئ قاراي ورئستةؤئ كةرةك دةگةن نورمالاردئ ةنگئزئپ جاتئرمئز. ذيئم - ذلت ادةبيةتئن ساقتاؤ مةن شئثداؤدئث مةكتةبئ. ذيئمدئ ساقتاؤ، ذيئم جذمئسئن ورئستةتؤ، تذپتةپ كةلگةندة، ادةبيةتتئ ساقتاؤ مةن ادةبيةت ءئسئن كةث ورئسكة الئپ شئعؤ دةگةن ءسوز.

قارجئ داعدارئسئ دا وتةر، قاشانعئ سوزئلار دةيسئز. ةلدئك بذتئندئگئمئز، مةملةكةتتئك تذتاستئعئمئز امان بولاتئن بولسا، جوعارئدا كوتةرئلگةن شارالار، تاپسئرمالار ءوزئنئث اعئسئن قايتا تابارئنا كذمانئم جوق. وسئنداي جاقسئ كذندةر كةلةدئ دةپ سةنؤئمئز كةرةك.

- اثگئمةثئزگة راحمةت!

سذحباتتاسقان

تورةعالي تاشةنوأ

(«ايقئن» گازةتئ. قئركذيةكتئث 18- ءئ. 2010 - جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار