كةش ذيلةنؤدئث كةسةپاتئ

سونئث سالدارئنان ولاردئث جاي ذيلةنؤئ جاپپاي ةتةك الئپ بارادئ. ءسئز قازئرگئ بويداق جذرگةن كةز-كةلگةن جاسقا «نةگة ذيلةنبةيسئز؟» دةپ ساؤال تاستاساثئز، سولاردئث دةنئ ةث اؤةلئ ءذيئم، سوسئن ماشينام بولعاننان كةيئن عانا بذل ماسةلةنئ ويلانئپ كورةرمئز دةگةن سئثايدا جاؤاپ بةرةدئ. باتئس جاستارئنئث 80-90 پايئزئ وسئ ذعئمدئ دذرئس دةپ سانايدئ ةكةن.
بذگئنگئ قازاقستانداعئ ءذش ميلليوننان استام بويداقتئث تذبئنة جةتكةن دة وسئنداي كةمتار كوزقاراس. بابانئث ذرپاعئنا ميراس ةتكةن "باس ةكةؤ بولماي، مال ةكةؤ بولماس" ءسوزئ بذگئنگئلةردئث قاپةرئنة كئرئپ تة شئقپايدئ. قازاقتئث ذلتتئق تذيسئگئ جويئلعان سايئن وتباسئ قذرؤدئث قذنئ مةن جاؤاپكةرشئلئگئ السئرةپ كةتتئ. كارةرا دةگةننئث ارتئندا كارئلئكتئث سئعالاپ تذرعاندئعئن ءتذسئنئپ جاتقان جاستار جوق. اؤةلئ، تئرشئلئگئمدئ تذزةپ الايئن دةگةن سئلتاؤ بولاشاعئن ويلاعان ازاماتتئث جاؤابئ ةمةس. ماسةلة ذلتتئق تذيسئكتئث باتئستانعاندئعئندا بولئپ وتئر.
كةش ذيلةنؤدئث كةسةلئنةن بئزدة قازئر ءذش قذرساقتان اسئرئپ بالا كوتةرةتئن ايةلدةردئث سانئ تئپتةن نةكةن ساياق.. بذل ءبئراز جئلدان كةيئن قازاق حالقئنئث ناعئز تراگةدياسئنا اينالؤئ مذمكئن. وسئ ون جئلدئث ئشئندة ةلئمئزدةگئ بالا تؤؤ كورسةتكئشئ 30 پايئزعا كةمئگةن. ودان شئعاتئن قورتئندئ - ةندئ ءبئر 15-20 جئلدان كةيئن اسكةرگة باراتئنداردئث سانئ ءذش ةسةگة دةيئن ازايادئ دةگةن ءسوز. بذگئنگئ تاثدا ةرتةرةك ذيلةنئپ بالا ءسذيؤ كورسةتكئشئ يندؤستريالدئ ةلدةردة كذن ساناپ قذلدئراپ بارادئ. قازئگئ دامئعان ةلدةردةگئ بار پروبلةما وسئ بولئپ وتئر. سونئث سالدارئنان وتباسئ قذرؤ جاؤاپكةرشئلئگئنةن قاشئپ، تئز ةتپة قذمارلئققا بوي الدئرعان جاستاردئث كوپتئگئنةن «ازاماتتئق نةكة» دةگةن دذنيةگة كةلدئ. مذندا ةكئ جاس (ةكئ جاس دةيمئن-اؤ) قالاسا بئرگة ءومئر سذرةدئ. جاراسپاعان جاعدايدا ءبئرئن-ءبئرئ تالاق ةتئپ، ةكئ جاققا كةتة بةرؤلةرئنة بولادئ. ءبئز وسئدان-اق«ازاماتتئق نةكة» دةگةننئث ارزان قذمارلئقتئث جةمئسئ ةكةندئگئن كورةمئز. بذعان اقيقات ءدئن - يسلام قاتاث تيئم سالادئ.
ماماندار بذگئنگئ تاثدا ازاماتتئق نةكةدةن (ويناستان) تؤعانداردئث زاثدئ نةكةدةن (ادال، اق نةكةدةن) تؤئلاتئن بالالاردئث جئل سايئنعئ سانئمةن پارا-پار كةلةتئندئگئن، ءارئ ةث كوپ اجئراساتئنداردئث دةنئ كةش ذيلةنگةندةر ةكةندئگئن العا تارتادئ. ءبئز بذل ارادا جاس وسكةن سايئن تالعامنئث دا ارتا بةرةتئندئگئن ذمئتپاعانئمئز ءجون. ءبئر قئزئعئ، قازاقستاندا جاي ءجذرئپ ذيلةنگةن جاس جذبايلاردئث الپئس پايئزئ ءبئر جئلعا جةتپةي اجئراسئپ كةتةدئ ةكةن. بئلتئر الماتئدا توعئز مئثعا جاقئن شاثئراق كوتةرگةن جاستاردئث جئلعا جةتپةي 5 مئثئ اجئراسئپ كةتكةن. ماسةلةن، استانا قالاسئندا ءذش اي ئشئندة 500 گة جؤئق وتاؤ كوتةرئلئپ جاتقاندا، ءذش ءجذز شاثئراق شايقالئپ ذلگةرگةن. قازاق حالقئ ءوزئنئث تابيعي تذردة ءوسئپ - ءونؤ قارقئنئ جاعئنان الةم حالئقتارئنئث دةموگرافيالئق دامؤ دةثگةيئنةن تومةندةپ بارادئ.
الةم بويئنشا ورتاشا كورسةتكئش - 1،5 پايئز بولسا، قازاقتار 1،1 پايئزدئ كورسةتئپ وتئر. ХХI عاسئردئث سوثئنا قاراي الةم حالقئنئث سانئ ةكئ ةسةگة كوبةيئپ 12-13 ميلليونعا جةتپةك. ب ذ ذ-نئث مالئمدةؤئنشة، جةر بةتئندةگئ تذرعئندارئنئث سانئ جئلئنا 80 ميلليونعا وسةتئن كورئنةدئ. قازئر حالقئ 100 ميلليوننان اسقان ون مةملةكةت بار. ةندئ 20-25 جئلدا ولاردئث سانئ 18 گة جةتپةك. وعان دةيئن قئتاي حالقئنئث سانئ 1،5 ميللياردقا، ءذندئ ةلئ 1،4 ميللياردقا جةتئپ جئعئلماق. دةموگراف عالئم ماقاش تاتئموأتئث ايقانئنا زةر سالساق، قازاقستان حالقئنئث تابيعي ءوسئمئ 2015 -جئلعا دةيئن 1 ميلليونعا، ارئ كةتسة 1،5 ميلليونعا عانا جةتةدئ. بذدان شئعاتئن قورتئندئ - كوپ حالئققا از حالئقتئث جذتئلئپ كةتؤئ ابدةن مذمكئن. وعان تةك حالئق سانئنئث كوپتئگئمةن عانا شئداس بةرؤگة بولادئ. ازئرشة بوگدةنئث يدةياسئمةن جادئلانعان جاس ذرپاق ساناسئ مذنئ ةش تذسئنةر ةمةس. جان-تانئمةن بالاسئز باتئسقا قاراي زئمئراپ بارادئ.
ئقئلاس وجاي
(19 -قئركذيةك 2010-جئل www.namys.k سايتئنان)