ناننئث باعاسئنا قاتئستئ ءسوز بايلاسقاندارعا قاتاث شارا قولدانئلماق
باسةكةلةستئكتئ قورعاؤ اگةنتتئگئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ بوريس پارسةگوأتئث ايتؤئنشا، شئلدةنئث 12-سئ مةن 17-ئ ارالئعئندا وثتذستئك قازاقستان وبلئسئندا نان باعاسئنئث بولماشئ عانا كوتةرئلگةنئ، ال جامبئل وبلئسئندا، سونئث ئشئندة تئكةلةي تاراز قالاسئندا بئردةن 28 پايئزعا قئمباتتاعانئ تئركةلگةن. سودان جاعدايدئث نةگة بذلاي قالئپتاسقانئن انئقتاؤ ءذشئن باسةكةلةستئكتئ قورعاؤ اگةنتتئگئ شئلدةنئث 15-نةن باستاپ اتالمئش وبلئستارداعئ نان پئسئرؤشئلةردئ تةكسةرگةن. «تةكسةرؤدئث باستاپقئ قورئتئندئلارئ باعاعا قاتئستئ ءسوز بايلاسؤ بولئگئندة انتيمونوپوليالئق زاثنامانئ بذزؤشئلئقتئث بةلگئلةرئ بارئن كورسةتتئ»، دةدئ بذگئنگئ وتئرئستا ب. پارسةگوأ.
ونئث ايتؤئنشا، قازئرگئ ؤاقئتتا باعانئ كوتةرؤ تؤرالئ ءسوز بايلانئستئ دةگةن كذدئكتئلةردةن سذراؤ الؤ جذمئستارئ جذرگئزئلؤدة، قذجاتتار تئركةلئپ، جونةلتپة قذجاتتار سارالانؤدا، جاعدايعا قاتئستئ ةگجةي-تةگجةيلئ ساراپتاما جذمئستارئ جاسالؤدا. «بذنداي ءسوز بايلاسؤعا قاتئسؤشئلاردئث كئنالارئن ءبئز ناقتئ دالةلدةگةننةن كةيئن، اگةنتتئك بذلدئرؤشئلةرگة ةث قاتاث شارالار قولداناتئن بولادئ»، دةدئ ب. پارسةگوأ.
اگةنتتئك وكئلئنئث سوزئنة قاراعاندا، تاراز قالاسئنداعئ نان پئسئرؤشئلةر نان باعاسئنئث قئمباتتاعان سةبةبئن ولارعا ةلئمئزدئث سولتذستئك وثئرلةرئنةن كةلةتئن ذن قذنئنئث وسكةندئگئمةن تذسئندئرگةن. ءبئر قئزئعئ بذل فاكتئنئ ب. پارسةگوأتئث دة ءوزئ راستاپ وتئر. «جونةلتپة قذجاتتاردئث تةكسةرئلئمئ شئندئعئندا دا شئلدةنئث 2-نةن باستاپ ولاردئث ذندئ ءبئرشاما جوعارئ باعاعا ساتئپ العانئن كورسةتئپ وتئر»، دةدئ اگةنتتئكتئث وكئلئ. دةيتذرعانمةن ب. پارسةگوأ بذل تذستا مئنا ءبئر ماسةلةگة نازار اؤدارتتئ. ونئث ايتؤئنشا، تارازدا جةرگئلئكتئ نان پئسئرؤشئلةردئ ذنمةن قامتاماسئز ةتئپ وتئرعان «زار زامين» دةگةن جاؤاپكةرشئلئگئ شةكتةؤلئ سةرئكتةستئگئ بار. بذل سةرئكتةستئك 2009 جئل بويئ نان پئسئرؤشئلةرگة 1 ك گ. ذندئ 36 تةثگةمةن جةتكئزئپ وتئرعان. الايدا، وسئ سةرئكتةستئك اياق استئنان ذندئ قوستانايدئث 42 تةثگةدةن ساتئپ الؤدئ ءجون كورگةن. وسئ تذستا مئنانئ ايتئپ وتكةن ءجون. پرةمةر-مينيستردئث ءبئرئنشئ ورئنباسارئ ءومئرزاق شوكةيةأتئث توراعالئعئمةن وتكةن سةنبئدة وتكةن شذعئل سةلةكتورلئق كةثةستة اؤئل شارؤاشئلئعئ مينيسترئ اقئلبةك كذرئشبايةأ ازئق-تذلئك كورپوراسياسئنئث وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنئث ةلةأاتورلارئندا 8،6 مئث توننا، ال جامبئل وبلئسئنئث ةلةأاتورلارئندا 40 مئث توننا استئعئ بارئن، ول بيداي ءبئر بولكة ناندئ پئسئرئپ، 39 تةثگةدةن ساتؤعا جةتكئلئكتئ ةكةنئن ايتقان بولاتئن. سونداي-اق ةلئمئزدةگئ ذن وندئرةتئن بارلئق جذية قذرؤشئ كاسئپورئندار سوثعئ ايلاردا جوعارئ سورتتئ ذننئث باعاسئن نةبارئ 2 تةثگةگة، ال ءبئرئنشئ سورتتئ ذننئث باعاسئن 3 تةثگةگة وسئرگةنئن، ياعني، ذننئث باعاسئ كذرت قئمباتتاماعانئن، سوندئقتان ذن باعاسئنئث ءسال عانا كوتةرئلگةنئ، نان باعاسئنئث كذرت قئمباتتاؤئنا سةبةپ ةمةستئگئن ايتقان بولاتئن. وسئ ؤاجدةرگة ارقا سذيةيتئن بولساق، تارازدا نان باعاسئنئث بئردةن 28 پايئزعا قئمباتتاؤئنا ناقتئ سةبةپتةر بولدئ ما؟، دةگةن ساؤال تؤئندايدئ. جاؤاپتئ قذزئرلئ ورگانداردئث وكئلدةرئنئث پئكئرئنشة، نان باعاسئن قئمباتتاتاتئنداي قازئر ةشقانداي دا العئشارتتار جوق. بذل جةردة تةك قانا نارئقتاعئ دةلدالداردئث ةكئ جةپ بيگة شئققئسئ كةلگةن جئمئسقئ ارةكةتتةرئ عانا سةبةپ.
دةيتذرعانمةن، ب. پارسةگوأ الدا-جالدا الةمدئك نارئقتاعئ ءبيدايدئث قذنئ كوتةرئلئپ جاتسا، ةلئمئزدةگئ نان باعاسئنئث ازداپ قئمباتتاؤئ ئقتيمال ةكةنئن جوققا شئعارمادئ. ونئث ايتؤئنشا، ءو. شوكةيةأتئث تاپسئرماسئ بويئنشا، باسةكةلةستئكتئ قورعاؤ اگةنتتئگئ «ةگةر ءبيدايدئث 1 تونناسئنئث باعاسئ 120 دوللاردان 250 دوللارعا دةيئن قئمباتتاعان جاعدايدا، نان باعاسئنئث قذنئن ذلعايتؤ مذمكئندئكتةرئ تؤرالئ بولجامدئق ةسةپ-قيساپتار دايئنداعان. بئردةن ايتا كةتةيئك، بذدان نان باعاسئ شارئقتاپ كةتةدئ، دةگةن وي تذيمةثئز. ءتئپتئ ءبيدايدئث 1 تونناسئ 250 دوللار بولعان كذننئث وزئندة قازاقستانداعئ ءبئر بولكة ناننئث باعاسئ ارئ كةتكةندة 5 تةثگةگة قئمباتايدئ. سوندئقتان دا الداعئ ؤاقئتتا «ناننئث باعاسئ كذرت كوتةرئلةدئ ةكةن»، دةگةن ةل ءئشئن كةزئپ جذرگةن الئپ قاشپا ؤاجدةرگة ءيلانباؤ قاجةت. ونئث ذستئنة ذكئمةتتة باعا ساياساتئن تذراقتاندئرؤ ءذشئن كذش-جئگةر دة، مئقتئ مةحانيزمدةر دة بارئن ذمئتپاعان ءجون. بذل سوثعئ كةزدةرئ، اسئرةسة ةكونوميكا قولمةن باسقارئلؤعا كوشكةن داعدارئس كةزةثئندة ايقئن ءبئلئندئ. ةستة بولسا، 2008 جئلئ كذزگة قاراي رةسپؤبليكامئزدئث بارلئق ايماعئندا دةرلئك ازئق-تذلئك تاؤارلارئنئث، سونئث ئشئندة ناننئث باعاسئ كذرت قئمباتتاپ كةتكةن بولاتئن. ول ول ما، حالئق كذندةلئكتئ تذتئناتئن قانت، وسئمدئك مايئ سةكئلدئ كةيبئر ونئمدةر دذكةن سورةلةرئنة ءبئر-ةكئ اپتا تذسپةي قالئپ، حالئقتئ ابئگةرگة سالعان ةدئ. الايدا، ذكئمةت بذل قذبئلئسقا دةر كةزئندة ءذن قاتئپ، ءابجئل قيمئلداپ، جاعدايدئ ؤئستان شئعارئپ الماس ءذشئن ازئق-تذلئكتئث، سونئث ئشئندة نان باعاسئنئث شارئقتاؤئنا جول بةرمةؤدئث ءبئرقاتار تةتئكتةرئن ئسكة قوسقان-دئ. سونئث ءبئرئ رةتئندة - نان باعاسئنئث ءوسؤئن توقتاتؤ ءذشئن اكئمدئكتةر جانئنان تذراقتاندئرؤ قورلارئ قذرئلعان بولاتئن. بذل تةتئك ءوز ناتيجةسئن بةرئپ، اقئرئندا رةسپؤبليكامئزداعئ ازئق-تذلئك تاؤارلارئ باعاسئنئث كذرت قئمباتتاؤئنا توسقاؤئل قويئلعان ةدئ.
بذگئنگئ جيئندا ذكئمةتتئث ناننئث، سونداي-اق وزگة دة ازئق-تذلئك تاؤارلارئنئث باعاسئن تذراقتاندئرؤعا دارمةنئ جةتةتئندئگئن تاعئ دا اثعاردئق. ازئق-تذلئك كورپوراسياسئ بولسا نان باعاسئن تذراقتاندئرؤ ءذشئن وثتذستئك وثئرلةرگة تاعئ 100 مئث تونناداي استئق جةتكئزبةكشئ. ال، «شايناپ بةرگةن استئ جذتؤ ءذشئن» ءوز كةزةگئندة وبلئس اكئمدئكتةرئ اتالمئش استئقتئ ذن ءوندئرؤشئ كومبيناتتارعا تئكةلةي جةتكئزؤ جونئندةگئ ءتيئستئ جذمئستئ ذيئمداستئرئپ، ساؤدا جةلئلةرئنة ناندئ دةلدالدارسئز جةتكئزؤدئ قامتاماسئز ةتؤلةرئ ءتيئس. اؤئل شارؤاشئلئعئ مينيسترلئگئنئث مالئمةتئ بويئنشا، ناننئث باعاسئنداعئ ذننئث ذلةسئ ونئث سورتئنا قاراي نةبارئ 29-35 پايئزدئ قذرايدئ ةكةن. قالعان ذلةستةردئ - جانار-جاعارماي، جالاقئ، ذستةمة باعا قذرايدئ. قاراپ وتئرساق، ذن باعاسئ نةبارئ 3 تةثگةگة قئمباتتاعاندا تارازدا ناننئث بئردةن 28 پايئزعا كوتةرئلگةنئ، قاي جاعئنان الئپ قاراعاندا دا اقتاؤعا جاتپايتئن دذنية. ونئث ذستئنة باسةكةلةستئكتئ قورعاؤ اگةنتئگئنئث مالئمةتئنشة، اتالمئش وثئرلةردة ةلةكتر ةنةرگياسئنئث تاريفتةرئ دة وزگةرمةگةن، بذرئنعئ كذيئنشة قالئپ وتئر. ياعني، ناندئ پئسئرؤگة كةتةتئن ةنةرگيا شئعئنداردئث ذلةسئ دة ةش ارتپاعان.
ذكئمةت وثتذستئك وثئرلةردةگئ نان جانة نان-توقاش ونئمدةرئنئث باعاسئن تذراقتاندئرؤ ءذشئن ءتيئستئ جاعدايدئ جاساپ وتئر. ال دةلدالداردئث ةركئنسؤئنة جول بةرمةي، جاعدايدئ تذراقتئ باقئلاؤدا ذستاپ تذرؤ بذل سايئپ كةلگةندة جةرگئلئكتئ بيلئكتئث مئندةتئ. نان الةؤمةتتئك ءونئم بولئپ ةسةپتةلةتئنئن ةسكةرسةك، ونئث باعاسئنا قاتئستئ ساياساتپةن ويناؤعا جول بةرمةؤ كةرةك. بذنئ ةث الدئمةن جةرگئلئكتئ بيلئكتئث وكئلدةرئ ءجئتئ ؤعئنؤلارئ ءتيئس.