ذلبيكة جانگةلدئ قئزئ

25-1849) - قازاقتئث ايگئلئ اقئن قئزئ، مايتالمان ايتئسكةر، جةزتاثداي ءانشئ، داؤلةسكةر دومبئراشئ
None
None

قئزئلوردا وبلئسئنئث تةرةث وزةك اؤدانئندا تؤعان. شئققان تةگئ - ذلئ ءجذز ئشئندةگئ وشاقتئ رؤئ، تاسجذرةك. تؤعان جةرئ سئر ءوثئرئ بولعانئمةن، جاستئق شاعئ تالاس وزةنئ بويئندا وتكةن.

ذلبيكةنئث بويئنداعئ تؤا بئتكةن اقئندئق دارئنئنئث ةرتةرةك ذشتالؤئنا اكةسئ جانگةلدئ مةن اناسئنئث ئقپالئ ايرئقشا بولدئ. بذل جونئندة اقئننئث ءوزئ بئلاي دةيدئ:

اكة ءسوزئن جاسئمنان جاتتاپ العام،

تال بويئما جيناقتاپ حاتتاپ العام.

جةكة شئعئپ بايگةدةن تذلپارداي بوپ،

ولةثئمدئ انئمةن باپتاپ العام.

مونشاعئمنئث ءار تاسئ ءبئر ولةث-دئ،

بةسئگئمدة ذيرةنگةم مةن ولةثدئ.

بالاپانداي كةزئندة قايران شةشةم،

تال بويئما دارئتقان كذللئ ولةثدئ.

ذلبيكة 12-13 جاسئنئث وزئندة-اق ايتار ويئن ذرئمتال ولةثمةن جةتكئزئپ، ذتقئر سوزدةرئ توثئرةگئن ءتانتئ ةتئپ، اتاق-داثقئ اؤئل اراسئنان ارئگة جايئلا باستايدئ. اكة شاثئراعئندا بذلا بولئپ وسكةن قئز ءوز ورتاسئنداعئ وقؤ-بئلئمدئ ئيگةرگةن، كوزئ قاراقتئ جان بولعانعا ذقسايدئ. ءوزئنئث ولةثئندة:

اپتيةكتئث ئشئندة «پة» بولادئ،

قوس نوقات قويسا ذستئنة «تة» بولادئ - دةؤئنة قاراعاندا، بويئنداعئ اقئندئق دارئندئ جازبا مذرالار ارقئلئ دا ذشتاعان بولؤ كةرةك.

ذلبيكة وث-سولئن تانئپ، بوي جةتة باستاعان كةزدة وشاقتئنئث ةسمئرزا دةگةن دؤالئ اؤئز بيئ اؤلةتئن باستاپ، اؤليةاتا ماثئنا كوشئپ كةلةدئ. سول كةزدةن باستاپ ذلبيكةنئث اقئندئعئ ايرئقشا قارقئن الئپ، جذرت مويئنداعان كوشةلئ اقئندارمةن ايتئستئث دوداسئنا تذسة باستايدئ. كذدةرئقوجا، مايلئقوجا، سةرالئقوجا، مادةلئقوجا، Іزتئلةؤ، تاسپا اقئن سيياقتئ سول كةزدئث سوز ذستاعاندارئنئث تالايئ ذلبيكةمةن ايتئستا جةثئلئسكة ذشئرايدئ. ونئث اقئندئق تةگةؤئرئنة، تاپقئرلئق شالئمئنا جان بالاسئ شئدامايدئ. بذل تؤرالئ ءسوز اسئلئن تةرگةن ايگئلئ ماشهذر جذسئپ كوپةي ذلئ بئلاي دةيدئ: «بذرئنعئلار دومبئرا ذستاپ: «قايئم بئلةسئث بة؟» - دةؤشئ ةدئ. «قايئم» دةپ ةكئ اقئننئث ايتئسقانئن ايتادئ ةكةن. سوندا «قايئم» ولةثئنئث باسئن كذدةرئقوجا مةن ذلبيكة ايتقان. بذل ةكةؤئنةن بذرئن قايئم ولةث دة، ايتئس تا جوق. بذرئنعئلاردئكئ - ماقال، تاقپاق. كذدةرئقوجا البئرت بوزبالا كذنئندة ذلبيكةمةن ايتئسامئن دةگةندة ونئث ءاكةسئ «بالا، ذلبيكةمةن ايتئسامئن دةسةث، بذقارعا بارئپ ءذش جئل وقئپ كةل. ءايتپةسة ونئمةن سةن ايتئسؤعا جارامايسئث»، - دةگةن ةكةن».

ماشهذر ءجذسئپ كوپةي ذلئنئث بذل دةرةگئنةن ذلبيكةنئث الدئنا قارا تذسئرمةس دذلدذل اقئن ةكةنئ اثعارئلئپ قانا قويماي، سونئمةن بئرگة قازاقتئث سوز ونةرئندة اقئندئق ايتئستئث نةگئزئن سالؤشئ، ورنئقتئرؤشئ اقئن رةتئندة دارالانادئ.

ذلبيكة - ويئ ذشقئر، ولةثئ سذلؤ، كئسئلئك پاراساتئ ورةلئ اقئن. بئردة مايلئقوجا اقئن وعان ازئلدةپ: «تذسئمدة التئن زةرةنگة قئمئز قذيئپ وتئر ةكةنسئث» - دةپتئ. سوندا ذلبيكة ئركئلمةستةن:

«باسئما سالئپ ءجذرمئن جةلةگئمدئ،

ذش-ءتورت جئل بئلة المادئم دةرةگئثدئ.

مذتتانئ تةرئس وقئعان زالئم قوجا،

تاؤئپ بةر كونةگئم مةن زةرةنئمدئ»، - دةگةن ةكةن. اقئن بذل سيياقتئ ذتقئر ؤاجدةردئث نةبئر تاماشا ذلگئلةرئن جذرگةن جةرلةرئندة مارجانداي شاشئپ وتئرعان. سول مول مذرادان بذگئنگئ ذرپاققا جةتكةنئ مئث شؤماقتاي ولةث. بذل - جيئرماعا تارتا ايتئستارئ مةن ساناؤلئ عانا كوثئل كذي تولعاؤلارئ. كوپتةگةن ايتئستارئ «ايتئس» جيناقتارئنا ةندئ.

ذلبيكةنئث اسئل مذراسئن جيناؤعا م.ج.كوپةي ذلئ، ءا.ديأاةأ، أ.رادلوأ سيياقتئ ايگئلئ فولكلور جيناؤشئلار ايرئقشا ئجداهاتپةن دةن قويعان. اقئن قئز تؤرالئ ءا.ديأاةأ «بذدان 120 جئلداي بذرئن جاندئ بةتئنة قاراتپاعان اقئن بولئپ، قازاقتان ذلبيكة دةگةن قئز شئعئپتئ»، - دةپ جازدئ. ذلبيكةنئث شئعارمالارئن أ.رادلوأ پةتةربور قالاسئندا باستئرئپ، كةيئن ورئس جانة نةمئس تئلدةرئنة اؤدارئپ جارييالادئ. م.اؤةزوأ، س.مذقانوأ، م.جولداسبةكوأ سيياقتئ بئلئكتئ عالئمدار ونئث اقئندئعئنا جوعارئ باعا بةردئ. اقئن ق.مئرزاليةأ ذلبيكةنئث اؤئر تاعدئرئن تولعاعان «مئث ءبئر مذث» اتتئ تراگةدييا جازدئ.

ذلبيكةنئث عذمئرئ قئزالداقتاي كةلتة بولدئ. ءتاثئرئ شةبةر ونئ اقئندئق ونةرپازدئعئنا قوسا، حور قئزئنداي كورئكتئ ةتئپ جاراتتئ. ونئ اقئندار «اققؤدئث ءجذندئ ءذرئ»، «ءتئلئ شةشةن، ءجذزئ كوركةم» دةپ ولةثگة قوستئ. الايدا «ءبئر كةم دذنية» دةگةن ةمةس پة، ذلبيكةنئث كذيةؤئ بايتان ونةردئث پارقئن بئلمةيتئن ذر دا جئق، قئزعانشاق ادام بولئپ كةزدةستئ. ذلبيكة ناعئز كةمةلئنة كةلئپ، اقئن رةتئندة توثئرةگئن ءتانتئ ةتة باستاعان شاعئندا تةنتةك كذيةؤئنئث قولئنان مةرت بولدئ.

ذلبيكةنئث سوثئندا قالعان ولمةس ونةرئ رؤحاني اسئل قازئنا رةتئندة حالقئمةن ماثگئ بئرگة جاساي بةرةدئ.

دةرةككوزئ:

قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةديياسئ، 9 توم

«تاريحي تذلعالار» كئتابئ

سوڭعى جاڭالىقتار