بارئس جئلئنئث ءبئرئنشئ توقسانئ ةكونوميكانئث قالپئنا كةلة باستاعانئن كورسةتتئ

ةكونوميكانئث نةگئزگئ سالالارئنئث بارلئعئندا دةرلئك، اتاپ ايتقاندا ونةركاسئپ، اؤئل شارؤاشئلئعئ، ساؤدا-ساتتئق، بايلانئس، كولئك جانة قذرئلئس سالالارئندا جاعئمدئ قوزعالئس بايقالئپ وتئر. ينفلياسيا 2،9 پايئز دةثگةيئندة ساقتالدئ.
حالئقارالئق ذيئمدار جئل باسئندا-اق 2009 جئلعئ الةمدئك جالپئ ئشكئ ءونئمنئث قذلدئراؤئنان كةيئن 2010 جئلدان باستاپ الةمدئك ةكونوميكا بئرتئندةپ جاندانادئ جانة بئرتئندةپ قالپئنا كةلةتئن بولادئ دةپ بولجاعان بولاتئن. بئلتئرعئ جئلدئث سوثئندا الةمدئك ةكونوميكانئث قالپئنا كةلؤئنة جانة ةنةرگيا رةسؤرستارئ مةن شيكئزاتقا دةگةن سذرانئستئث بئرتئندةپ كوتةرئلؤئنة قاتئستئ بةلگئلةر دة بذنداي بولجامعا نةگئز بولئپ ةدئ. سونئث ناتيجةسئ حالئقارالئق ساراپشئلاردئث مذنايعا جانة مةتالدارعا الةمدئك باعا بئرتة-بئرتة ارتا تذسةدئ دةپ جورامال جاساؤئ راسقا اينالدئ. بذنداي بارئس جئلئنا ارنالعان بولجام دذرئستئعئن دالةلدةپ، جئل باسئنان بةرئ الةمدئك تاؤار نارئعئندا مذناي مةن مةتالدئث الةمدئك باعاسئنئث ارتؤ ءذردئسئ ساقتالئپ وتئر. ارينة، بذنئث ءوزئ قازاقستان ةكونوميكاسئنئث وسئمئنة دة ءوز اسةرئن تيگئزگةنئ انئق. دةگةنمةن، ةل ةكونوميكاسئنئث نةگئزگئ كورسةتكئشتةرئنئث ارتؤئنا سئرتقئ جاعداي بئرشاما اسةر ةتكةنئمةن دة، ذكئمةت تاراپئنان اتقارئلعان شارالار دا دامؤ دةثگةيئنة ذلكةن سةرپئن بةرگةنئن بايقاؤعا بولادئ.
ماسةلةن، الةم ةلدةرئ بويئنشا داعدارئستئث ذرةيلئ قذبئلئسئ سانالئپ كةلگةن جذمئسسئزدئق ماسةلةسئن الئپ قارايئق. قازاقستاندا «جول كارتاسئنئث» جذزةگة اسئرئلؤئ ءبئرئنشئ توقسانداعئ حالئقتئ جذمئسپةن قامتؤدئث وسؤئنة مذمكئندئك بةردئ جانة جذمئسسئزدار سانئنئث ءوسؤئنئث الدئن الدئ. ةلئمئزدةگئ جذمئسسئزدار سانئ 2009 جئلدئث 1- توقسانئنا قاراعاندا 57 مئث ادامعا ازايعان، ال جذمئسسئزدئق دةثگةيئ - 6،2 پايئزدئ قذراپ وتئر. بذل وتة جاعئمدئ كورسةتكئش. سونئمةن بئرگة، ءبئرئنشئ توقساننئث قورئتئندئسئ ةكونوميكاداعئ ةث ذلكةن ءوسؤ قارقئنئن وثدةؤشئ ونةركاسئپتئث ذلةسئنة بةرئپ وتئر. بذل سالاداعئ ءوسئم ةسةپتئ كةزةثدة - 18،7 پايئزدئ قذرادئ. ال، اؤئل شارؤاشئلئعئ سالاسئنئث ءوسئمئ - 2،4 پايئزعا جةتتئ. ذلتتئق قوردئث اكتيأتةرئن قوسقانداعئ قازاقستاننئث حالئقارالئق رةزةأتةرئ - 52،5 ميليارد ا ق ش دوللارئن قذرادئ. بذل وتكةن جئلدئث سوثعئ ايئمةن سالئستئرعاندا 10،3 پايئزعا جوعارئ. جالپئ ذلتتئق قوردئث قاراجاتئ شةتةلدئك أاليؤتادا 25،4 ملرد. دوللاردئ، ال ذلتتئق أاليؤتادا 750 ميليارد تةثگةنئ قذرادئ. بئلتئر داعدارئسقا قارسئ شارالار ذلتتئق قوردئث قاراجاتئ ةسةبئنةن جذزةگة اسئرئلعانئنا قاراماستان، ةلئمئزدة وسئنداي كورسةتكئشتةرگة قول جةتكئزئلئپ وتئر.
ةكونوميكانئث بويئنا قان جذگئرئپ، داعدارئستا تذرالاپ قالعان ءتذرلئ سةكتورعا جان ءبئتؤئ، ساؤدا-ساتتئق قوزعالئستاردئث پايدا بولؤئ جذرتشئلئقتئث ءومئر سذرؤئنة دة اسةر ةتكةن. ماسةلةن، ءبئرئنشئ توقساندا حالئقتئث جان باسئنا شاققانداعئ تازا ورتاشا تابئستارئ 5 پايئزعا ارتئپ، 71،8 مئث تةثگةنئ قذرادئ. ال، ورتاشا ايلئق جالاقئ كولةمئ 66،4 مئث تةثگةگة جةتكةن.
سوثعئ ةكئ جئلدا قارجئ سالاسئنا ذلكةن قاؤئپ توندئرگةن بانك سةكتورئنداعئ جاعداي دا ءئس جذزئندة تذراقتاندئرئلدئ. ب ت ا بانكتئث سئرتقئ كرةديتورلارئمةن بانكتئث قارئزدارئن جانة مئندةتتةمةلةرئن قايتا قذرئلئمداؤداعئ بارلئق ماسةلةلةر بويئنشا پرينسيپتئ كةلئسئمگة قول جةتكئزئلگةن. وسئلايشا بانكتئث سئرتقئ قارئزئ 11،5 ميليارد. دوللاردان 4،4 ميليارد دولارعا دةيئن تومةندةتئلةتئن بولادئ. اتاپ وتةرلئگئ، ب ت ا سئرتقئ كرةديتورلارمةن كةلئسئمگة قول جةتكئزئلگةن ءذشئنشئ ءئرئ بانك بولئپ تابئلادئ. بذگئنگة دةيئن اليانس بانكتئث سئرتقئ بةرةشةكتةرئن قايتا قذرئلئمداؤ ذدةرئسئ اياقتالدئ. ناتيجةسئندة اتالمئش بانكتئث سئرتقئ قارئزئ 4،5 ميليارد دوللاردان 1،16 ميليارد دوللارعا دةيئن قئسقارتئلدئ. ال، تةمئربانك بويئنشا كرةديتورلار تاراپئنان داؤئس بةرؤ ءذدةرئسئ اياقاتالدئ جانة قازئرگئ ؤاقئتتا بانك زاثدئ پروسةدؤرالاردئ راسئمدةؤ ساتئسئندا تذر. بذل اياقتالعاسئن بانكتئث سئرتقئ قارئزدارئ 770 ميليون دوللاردان 61 ميليون دوللارعا دةيئن ازاياتئن بولادئ.
ءبئر سوزبةن ايتقاندا، ءبئرئنشئ توقساننئث قورئتئندئلارئ قازاقستان ةكونوميكاسئنئث داعدارئستان كةيئن بئرتئندةپ قالپئنا كةلة باستاعانئن كورسةتئپ وتئر. بذدان ةلباسئنئث تاپسئرماسئ بويئنشا جذزةگة اسئرئلعان ذكئمةتتئث داعدارئسقا قارسئ باعدارلاماسئ ءتيئمدئ بولعانئن اثعارؤعا بولادئ. وسئ اپتاداعئ ذكئمةت وتئرئسئن قورئتئندئلاعان ق ر پرةمةر-مينيسترئ ك. ءماسئموأ ةكونوميكاداعئ وث ذردئستةر مةملةكةت باسشئسئنئث جذرگئزئپ وتئرعان ساياساتئنئث جانة ذكئمةتتئث، وبلئس اكئمدةرئنئث، ذلتتئق كومپانيالاردئث جانة جةكة سةكتوردئث بئرلةسكةن جذمئسئنئث ارقاسئندا مذمكئن بولعانئن اتاپ ءوتتئ. «الايدا، بئزگة قارقئندئ باسةثدةتؤگة جانة ارقانئ كةثگة سالؤعا بولمايدئ. يندؤستريالئق باعدارلاما، بيزنةستئث جول كارتاسئ، حالئقتئ جذمئسپةن قامتيتئن جول كارتاسئ جانة باسقا دا باعدارلامالار بويئنشا ايقئندالعان باعئتتار ئلگةرئ جئلجؤئ ءتيئس. ءبئرئنشئ توقسانداعئ وث ذردئستةر جئل بويئ دا جالعاسؤئ ءتيئس»، دةدئ پرةمةر.
راسئندا، بذنداي قارقئندئ جالعاستئرئپ، ذستاپ تذرؤعا نةگئزگئ العئشارتتار تولئق قالئپتاستئ دةپ ايتؤعا بولادئ. ماسةلةن، جؤئردا عانا قابئلدانعان 2010-2014 جئلدارعا ارنالعان ذدةمةلئ يندؤستريالئق-يننوأاسيالئق دامؤ باعدارلاماسئنئث ءوزئ بذدان كةيئنگئ ةكونوميكالئق دامؤدئث جاثا تئنئسئن اشادئ دةپ بولجانادئ. جوسپار بويئنشا بيئلدئث وزئندة باعدارلاما اياسئنداعئ 144 يندؤستريالئق نئساننئث جذمئسئ اياقتالادئ. بذعان 713،6 ميليارد تةثگة باعئتتالئپ وتئر. بذل رةتتة وسئ جئلدئث ةكئنشئ جارتئسئندا ءالئ دة 72 جوبا جذزةگة اسادئ. ةندةشة، ذكئمةت ايقئنداعان باعداردئث الداعئ ؤاقئتتا دا ءتيئمدئ اسةر بةرةتئنئ انئق. يندؤستريالاندئرؤ باعدارلاماسئ شاعئن جانة ورتا بيزنةسكة دة تئث سةرپئن بةرةتئنئن، «بيزنةستئث جول كارتاسئ-2020» اياسئندا دا كاسئپكةرلئككة قولداؤ بولاتئنئن ةسكةرسةك، بارئس جئلئ جالپئ تابئستئ جئلعا اينالاتئنئنا سةنؤگة بولادئ.
بذنداي ةكونوميكانئث جاعئمدئ ذدةرئستةرگة قاراي ويئسؤئ تؤرالئ بولجامدار ساراپشئلار تاراپئنان دا ايتئلا باستادئ. ماسةلةن، وتاندئق ساراپشئلاردئث باعالاؤئ بويئنشا الةمدة داعدارئستئ شاق ءالئ تولئق اياقتالئپ بولماعانئمةن قازاقستان ةكونوميكاسئنئث وسئلايشا ءوسؤدئث سةرپئندئ دةثگةيئن بايقاتؤئ ونئث جةدةل تذردة قالپئنا كةلئپ وتئرعاندئعئن تانئتادئ.
دةگةنمةن دة، الةمدئك كونيؤكتؤرانئث جيئ وزگةرةتئنئ جانة الةمدئك باعانئث تذراقسئزدئق تاجئريبةسئ بذدان بذرئن دا ورئن العانئ بةلگئلئ. ءتئپتئ بذنداي قذبئلئستار اياق-استئنان لاؤلاعانئن باستان وتكةردئك. داعدارئستان بذرئن قارقئندئ دامؤدا بولئپ، داعدارئسپةن بئرگة تئكةلةي قذلدئراؤعا ذشئراعاندار دا از ةمةس. ونئث ذستئنة، داعدارئس «كةلئپ، كةتتئ» دةگةن پئكئرمةن كةلئسپةيتئندةر دة بارشئلئق. سوندئقتان دا، ءبئرئنشئ توقسانداعئ ساندئق كورسةتكئشتةر جئلدئث قورئتئندئسئ بويئنشا ساپالئق كورسةتكئشتةرگة دة ذلاسسا يگئ.