بةيبئتشئلئكتئ قورعاؤ، الپاؤئت ةلدةردئ يادرولئق قارؤدان باس تارتؤعا شاقئرؤ - ءبئزدئث مةملةكةتتئث العاشقئ كذننةن باستاپ ذستانئپ وتئرعان سارابدال ساياساتئ

16-سئ. قازاقپارات /ا.بايمةن/ - وسئ اپتانئث باسئندا الةم نازارئ أاشينگتون قالاسئنا اؤدئ. وندا يادرولئق قاؤئپسئزدئك جونئندةگئ جاهاندئق سامميت ءوتتئ
None
None

الةمنئث بةدةلدئ مةملةكةتتةرئنئث باسشئلارئ يادرولئق قاؤئپسئزدئككة قول جةتكئزؤ ماسةلةسئن تالقئعا سالدئ. وسئ ورايدا ا ق ش-تا وتكةن ماثئزدئ باس قوسؤعا ارقاؤ بولعان ماسةلة توثئرةگئندة، سونداي-اق قازاقستاننئث الةمدةگئ رولئ جايلئ ءماجئلئستئث حالئقارالئق ئستةر، قورعانئس جانة قاؤئپسئزدئك كوميتةتئنئث مذشةسئ ساؤئرباي ةسجانوأ قازاقپارات تئلشئسئنة ءوز ويلارئن ايتئپ بةردئ.

- ساؤئرباي كولباي ذلئ، بذگئنگئ تاثدا الةم بويئنشا يادرولئق قاؤئپسئزدئك ءبئرئنشئ كةزةكتةگئ ماسةلةگة اينالئپ كةلةدئ. أاشينگتون قالاسئندا وتكةن يادرولئق قاؤئپسئزدئك جونئندةگئ جاهاندئق سامميتكة 47 ةلدئث باسشئلارئ مةن ءبئرقاتار ماثئزدئ حالئقارالئق ذيئمداردئث جةتةكشئلةرئ قاتئستئ. يادرولئق قاؤئپسئزدئك ماقساتئندا قول قويئلعان كونأةنسيالاردئ راتيفيكاسيالاؤ جونئندةگئ زاث جوبالارئن قاراعان كةزدة ءوزئثئز جذمئس توبئنا جةتةكشئلئك جاسادئثئز. ءماجئلئستئث حالئقارالئق ئستةر، قورعانئس جانة قاؤئپسئزدئك كوميتةتئنئث مذشةسئ رةتئندة الةم جذرتشئلئعئن الاثداتقان وسئ ءبئر كذردةلئ ماسةلة تؤرالئ ويلارئثئزدئ ورتاعا سالساثئز؟

- 1991 جئلئ تامئزدئث 29-ئ كذنئ ةلباسئ «سةمةي يادرولئق سئناق پوليگونئن جابؤ تؤرالئ» تاريحي جارلئققا قول قويدئ. نذرسذلتان نازاربايةأتئث قاجئرلئ ةثبةگئنئث، قايراتكةرلئگئنئث ارقاسئندا سةمةي سئناق ايماعئ ءبئرجولا جابئلدئ.

سةمةي سئناق ايماعئندا 1949 جئلئ كةثةس وداعئ دذنية ءجذزئ بويئنشا ءبئرئنشئ رةت يادرولئق قارؤدئ سئناقتان ءوتكئزدئ. قئرئق جئل بويئ سول پوليگوندا 500-گة جؤئق جارئلئستار جاسالعانئ انئقتالدئ. ول سئناقتاردئث حالقئمئزعا تيگئزگةن زالالئ وراسان زور. پوليگون زاردابئ سول كةزدةگئ سةمةي، پاألودار، قاراعاندئ وبلئستارئنئث بئرنةشة اؤداندارئن قامتئدئ، بئرنةشة ذرپاق مذگةدةك بولئپ تؤدئ. قانشاما دةنئ ساؤ ادام ايئقپاس دةرتتةرگة شالدئقتئ؟! سونئث ناتيجةسئندة جاراسقان مئثداعان وتباسئلاردئث شاثئراعئ ورتاسئنا ءتذستئ، اكةلةرئ ءوز-وزئنة قول جذمساپ، و دذنيةلئك بولئپ كةتتئ، انالارئ مذگةدةك بالاسئن قذشاقتاپ، قايعئدان قان جذتتئ.

بذرئن بارئ وتة قذپيا ساقتالدئ. يادرولئق سئناقتئث جاسالؤئ حالئقتان جاسئرئلئپ كةلدئ. تةك 1990 جئلدارعا قاراي قانداي جارئلئستار جاسالعانئ بةلگئلئ بولا باستادئ. ءتئپتئ ءالئ اشئلماعان، وتة قذپيا تذرئندة ساقتالعان قذجاتتار دا بولؤئ مذمكئن.

يادرولئق سئناق جذرگئزؤدةن تابيعاتئمئز وزگةردئ، جةر، سؤ ؤلاندئ. مال وسئرؤگة دة، جةمئس-جيدةك ةگؤگة دة جاراماي قالدئ. مئنة، سئناق ايماعئ جابئلعانئنا 20 جئلعا جؤئق ؤاقئت وتسة دة، پوليگوننئث زاردابئ ءالئ كذنگة دةيئن جالعاسئپ كةلةدئ. ويتكةنئ حالقئمئز «اؤرؤ باتپانداپ كئرئپ، مئسقالداپ شئعادئ» دةمةي مة؟ سول وثئرگة تاياؤ ءومئر ءسذرئپ جاتقان، بذرئن دةنساؤلئعئ مئقتئ، قانئ تازا قازاعئمئزدئث جان-دذنيةسئن ؤلاپ كةتتئ. توپئراق پةن تاؤلاردئث تاستارئندا رادياسيالئق ؤ ساقتالا بةرةدئ. ونئث بارلئعئن تازارتؤ - بذگئن قولعا الئنئپ وتئر.

قازاقستان - دذنية ءجذزئ بويئنشا يادرولئق قارؤدان ءبئرئنشئ بولئپ باس تارتقان ةل. وسئنداي تاريحي جانة ساياسي ماثئزئ زور شةشئمگة كةلؤدة قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث ةثبةگئ زور.

بذل - ءبئرئنشئ كةزةكتة قاؤئپسئزدئكتئ ساقتاؤ ءذشئن، ءوز وتانئمئزدئث دامؤئن بةيبئت جولعا قويؤ ءذشئن جاسالعان قادام. الةمنئث كةيبئر ةلدةرئندة بولئپ جاتقان قاقتئعئستار بئزدة بولماسئن دةگةن ئزگئ نيةتتةن تؤئنداعان. يادرولئق قارؤدان باس تارتؤ ماسةلةسئنئث زاماناؤي ماثئزدئلئعئن ونئث زاردابئن شةككةن، جذرةگئمةن ذعئنعان ةلدئث ازاماتتارئ عانا سةزئنة الادئ!

كةرئسئنشة كةيبئر ةلدةر يادرولئق قارؤدئ جاساپ شئعارؤعا قذمار. ادامزاتقا اپات اكةلةتئن قارؤعا مول قاراجاتتارئن جذمساپ، وزدةرئنئث كذشتةرئن باسقا مةملةكةتتةرگة كورسةتؤ ماقساتئندا وسئ جولدا ءالئ كذنگة دةيئن جانتالاسا تئرئسئپ جاتقاندارئ از ةمةس.

ةلباسئنئث يدةياسئمةن اقئن، قوعام قايراتكةرئ ولجاس سذلةيمةنوأ «سةمةي-نةأادا» قوعامدئق قورئن قذرئپ، بذكئل حالقئمئزدئ كوتةرئپ، بةيبئت شةرؤلةرگة باستاپ شئعئپ، پوليگوننئث تيگئزگةن زاردابئ جونئندة الةمگة جار سالدئ. بئرنةشة بؤئن ذرپاققا الئپ كةلگةن قاسئرةتئن ايتئپ، جانتذرشئگةرلئك مالئمةتتةر كةلتئردئ. حالئقتئث قولداؤئنا ية بولعان بذل باستاما سةمةي سئناق ايماعئن جابؤمةن اياقتالدئ.

ءساؤئردئث 2-سئ كذنئ رةسةيدئث «يزأةستيا» گازةتئندة جاريالانعان قازاقستان پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث «الئپ اؤقئمدئ الةم جانة يادرولئق قاؤئپسئزدئك» اتتئ ماقالاسئندا ادامزاتتئ مازالاپ وتئرعان وتة كذردةلئ ماسةلة جونئندة جازعان ويلارئ وزةكتئلئگئمةن ةرةكشةلةنةدئ.

بةيبئتشئلئكتئ قورعاؤ، الپاؤئت ةلدةردئ يادرولئق قارؤدان باس تارتؤعا شاقئرؤ - ءبئزدئث مةملةكةتتئث العاشقئ كذننةن باستاپ ذستانئپ وتئرعان سارابدال ساياساتئ.

- تاريحي وقيعا رةتئندة باعالانعان أاشينگتون سامميتئ نةنئ كورسةتتئ؟

- ءساؤئردئث 12-13-ئ كذندةرئ أاشينگتوندا وتكةن يادرولئق قاؤئپسئزدئك جونئندةگئ جاهاندئق سامميتتئث ءبئرئنشئ سةسسياسئندا ق ر پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث سويلةگةن ءسوزئ، ايتقان ذسئنئستارئ قازئر - الةم نازارئندا. ذلكةن قولداؤعا ية بولؤدا. ءبئزدئث ةلئمئز دذنية جذزئنة يادرولئق قارؤدان باس تارتقانئنئث ارقاسئندا ذلگئ بولئپ وتئر. أاشينگتون سامميتئندة ةلباسئ يادرولئق قارؤدئث ادام بالاسئنئث دةنساؤلئعئنا، قورشاعان ورتاعا تيگئزةتئن وراسان زور زالالئ بار ةكةنئن ايتئ. «يادرولئق سئناقتاردئث سوراقئ سذمدئعئن بارئنشا كورئپ-بئلگةن، سةمةي يادرولئق پوليگونئن جاپقان جانة الةمدةگئ ءتورتئنشئ زئمئراندئق-يادرولئق الةؤةتتةن ءوز ةركئمةن باس تارتقان قازاقستان م ا گ ا ت ة-مةن تئعئز ئنتئماقتاستئقتا يادرولئق قاتةردئ تاراتپاؤ جانة ازايتؤدئث جاهاندئق ذدةرئسئنئث تاباندئ جاقتاؤشئسئ بولئپ تابئلادئ»،- دةدئ ةلباسئمئز نذرسذلتان ابئش ذلئ.

قازاقستان پرةزيدةنتئ اتوم قارؤئنا ية ةلدةردئث باسشئلارئن عالامات اپات اكةلةتئن وسئ سوعئس قذرالئنان مةيلئنشة باس تارتؤعا ذندةدئ.

اتالعان سامميتتئث الدئندا، جاقئندا عانا ا ق ش پرةزيدةنتئ باراك وباما مةن رةسةي فةدةراسياسئنئث پرةزيدةنتئ دميتريي مةدأةدةأ پراگا قالاسئندا كةزدةسئپ، يادرولئق قارؤدئث سانئن ازايتؤ جونئندةگئ كةلئسئمگة قول قويدئ. مذنئث ءوزئ ذلكةن جةتئستئك.

ةلباسئ ن.نازاربايةأ أاشينگتونداعئ سوزئندة: «سوثعئ كذندةرئ بئزدةر يادرولئق تاراتپاؤ، قارؤسئزدانؤ جانة قاؤئپسئزدئك سالاسئندا ايقئن پروگرةستئ بايقاپ وتئرمئز. ا ق ش-تئث جاثا يادرولئق دوكتريناسئ قابئلداندئ. ءبئز پرةزيدةنتتةر باراك وباما مةن دميتريي مةدأةدةأتئ ستراتةگيالئق شابؤئل قارؤلارئ بويئنشا سةرپئندئ كةلئسئمگة قول قويعانئ ءذشئن شئن نيةتپةن قذتتئقتاؤعا ءتيئسپئز. بذل تاريحي قادام بارشامئزدان قولداؤ تابؤئ جانة ذلگئ بولؤئ كةرةك. بارلئق يادرولئق دةرجاأالاردئث يادرولئق ارسةنالداردئ قئسقارتؤئ جونئندةگئ بذل جذمئس جةر بةتئندةگئ بةيبئتشئلئك ءذشئن ولاردئ تولئق جويعانعا دةيئن توقتالماؤئ ءتيئس»،- دةپ، وسئ ةكئ ةلدئث جاساعان ماثئزدئ قادامدارئنا ارنايئ توقتالئپ ءوتتئ.

ا ق ش پةن رةسةيدئث يادرولئق قارؤلاردئ قئسقارتؤئ جونئندةگئ كةلئسئمگة قول قويؤئنا سوناؤ 1990 جئلداردئث باسئندا-اق ءبئزدئث مةملةكةتئمئزدئث يادرولئق قارؤدان باس تارتؤئ اسةرئن تيگئزدئ دةپ ايتساق تا، قاتةلةسپةيمئز. اتوم قارؤئ اقئر سوثئندا ادامزاتتئث دذنية جذزئندة قذرئپ كةتؤئنة الئپ كةلةتئنئن بارلئعئ تذسئنگةندئكتةن، يادرولئق قارؤدئ ازايتؤ ماسةلةسئ ءبئرئنشئ كةزةككة شئعارئلئپ وتئر. سوندئقتان ةكئ الپاؤئت ةلدئث باسشئلارئ العاشقئ وث قادامدارئن جاساپ، يادرولئق قارؤدئ كةمئتؤدئ قولعا الدئ. بذل قادام وزگة دة وسئنداي قارؤعا ية ةلدةردة جالعاسئن تابؤعا ءتيئس. مذنداي قادام جاساؤدا قازاقستاننئث ئقپالئ ةرةكشة. وسئ تذستا مةملةكةت باسشئسئ نذرسذلتان نازارباةأتئث بئرنةشة جئلداردان بةرئ جاريا ةتئپ كةلة جاتقان باستاماسئ قولداپ تاؤئپ وتئرعانئن كورةمئز.

بيئل قازاقستاننئث ةؤروپاداعئ قاؤئپسئزدئك جانة ئنتئماقتاستئق ذيئمئنا (ة ق ئ ذ) ءتوراعالئق ةتؤئ الةمنئث مازاسئز ءبئر شاعئنا سايكةس كةلئپ تذر. مةنئث ويئمشا، ءبئرقاتار ةلدةر وسئ كذنگة دةيئن جانتالاسا قارؤلانؤدئ ماقسات تذتئپ كةلسة، ةندئ قئرئپ-جوياتئن جويقئن قارؤدئ ازايتؤ جاعئنا قاراي باعئت الاتئنئ بايقالادئ. بذل جةردة قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-عا جةتةكشئلئك ةتؤئنئث ئقپالئ بار ةكةنئ جانة سةزئلئپ تذر. سونئمةن قاتار وسئ ؤاقئتقا دةيئن بئرنةشة مارتة قارالسا دا، ونشا ءمان بةرئلمةگةن، ناقتئ توقتام جاسالماعان اؤعانستان سةكئلدئ كةيبئر ةلدةردئث كذردةلئ ماسةلةلةرئن بةيبئت جولمةن شةشؤگة قازاقستان ة ق ئ ذ ءتوراعاسئ رةتئندة ذمتئلئس جاساپ جاتئر. وسئنئث بارلئعئ دذنيةجذزئلئك ساياساتتا ءبئزدئث ةلدئث وزئندئك ورنئ بار ةكةنئن كورسةتئپ وتئر. جانة دة قازاقستاننئث ذستانئمدارئمةن ةسةپتةسؤئ ءتيئس ةكةنئن دالةلدةپ جذرگةن - ةل پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأ.

- دامئعان ةلدةر دةموكراتيالئق قاعيدالارعا باس يةدئ. دةموكراتيالئق جولدئ مئقتئ زاثدار قالئپتاستئراتئنئ انئق. يادرولئق قاؤئپسئزدئككة قول جةتكئزؤ جولئندا قازاقستان پارلامةنتئ قانداي ئستةر اتقارؤدا؟

- الةمدةگئ ةث قئمبات قذندئلئق - بةيبئتشئلئكتئ قورعاؤ. وسئ ماقساتتا كوپتةگةن ةلدةر كةلئسئم-شارتتار جاساسادئ. حالئقارالئق ذيئمدار دايئنداعان ماثئزدئ قذجاتتارعا قول قويادئ. سونداي ماثئزدئ كةلئسئمدةر زاث تذرئندة بةكئتئلؤئ ءذشئن پارلامةنتكة بةرئلةدئ.

بيئل جئل باسئندا ماجئلئستة اتوم ةنةرگياسئن بةيبئت ماقساتتا پايدالانؤعا قاتئستئ حالئقارالئق قذجاتتئ بةكئتؤدئ كوزدةيتئن زاث جوبالارئ تالقئلاندئ. ونئث ئشئندة «يادرولئق قاؤئپسئزدئك تؤرالئ كونأةنسيا»، «يادرولئق اأاريا جاعدايئنداعئ نةمةسة رادياسيالئق اأاريا جاعدايئنداعئ كومةك تؤرالئ كونأةنسيانئ راتيفيكاسيالاؤ تؤرالئ»، «يادرولئق اأاريا تؤرالئ جةدةل حابارلاؤ جونئندةگئ كونأةنسيانئ راتيفيكاسيالاؤ تؤرالئ» جانة «پايدالانئلعان وتئنمةن جذمئس ئستةؤ قاؤئپسئزدئگئ تؤرالئ جانة راديواكتيأتئ قالدئقتارمةن جذمئس ئستةؤ قاؤئپسئزدئگئ تؤرالئ بئرئكتئرئلگةن كونأةنسيانئ راتيفيكاسيالاؤ تؤرالئ» زاث جوبالارئ بار. پالاتا شةشئمئنة سايكةس ءماجئلئستئث حالئقارالئق ئستةر، قورعانئس جانة قاؤئپسئزدئك كوميتةتئ وسئ جوبالاردئ جذمئسقا الئپ، تالقئعا شئعارؤعا جةدةل دايئندادئ. مةن وسئ زاث جوبالارئ بويئنشا قذرئلعان جذمئس توبئنئث جةتةكشئسئ بولدئم. پالاتانئث بارلئق سالالئق كوميتةتتةرئ وث قورئتئندئسئن بةردئ. جاثا جئلدئث العاشقئ ايئندا وتكةن ءماجئلئستئث جالپئ وتئرئسئندا بذل جوبالار تذتاسئمةن كذن تارتئبئنة ةنگئزئلئپ، تالقئعا سالئندئ.

اتالعان كونأةنسيالاردئ ءماجئلئس ماقذلداعان سوث، سةناتتا قارالئپ، قابئلداندئ. بيئل مةملةكةت باسشئسئ وسئ ماثئزدئ قذجاتتارعا 3 اقپان كذنئ قول قويدئ.

وسئ ورايدا مذنداي ماثئزدئ قذجاتتاردئ جةدةل قاراپ، قابئلداؤدا پارلامةنتتئث دة رولئ زور دةپ ايتار ةدئم. بذل دا قازاقستاننئث بةيبئتشئلئكتئ قورعاؤداعئ ذستانئمئن كورسةتةدئ.

- كةلةشةكتة كةيبئر ةلدةردئث يادرولئق قارؤدئ قولدانباعاننئث وزئندة، ارينة، ونئث بةتئن ءارمةن قئلسئن، اتوم قارؤئن سئناقتان وتكئزئپ جاتئر. سونئث ءوزئ ادامزاتقا قانشاما زيان! سؤدئث ئشئندة دة، جةردئث استئندا دا جارئپ جاتئر...

- ءيا، دذرئس ايتاسئز. پوليگونداردا جاسالاتئن سئناقتاردئ دا شةكتةؤگة قول جةتكئزؤ كةرةك دةپ ةسةپتةيمئن. ءاربئر سئناقتئث وتكئزئلؤئ تابيعاتقا، اؤا رايئنا، بارشا تئرشئلئك يةسئنة ءوز اسةرئن تيگئزبةي قويمايدئ. جارئلئس بولعان ايماقتئث ةكولوگيالئق جاعدايئن اسقئندئرئپ جئبةرةدئ. ءبئر ةل ءوز اؤماعئندا وتكئزگةنمةن، باسقا ةلدئث ادامدارئنا، اسئرةسة، بالالارئنا زالالئن تيگئزةرئ داؤسئز. ويتكةنئ رادياسيالئق ؤ اؤامةن بارؤئ مذمكئن، سؤمةن نةمةسة بذلتپةن بارؤئ ئقتيمال، الدة سول ايماقتا وسئرئلگةن جةمئس-جيدةكپةن جةتؤئ دة كذمان تؤعئزبايدئ. ءتئپتئ بةيبئت ماقساتتا «بايقوثئردان» ءبئر زئمئران ذشئپ كةتسة، سونئث ءوزئ قازاقستاننئث ءبئراز وبلئستارئنئث اؤا رايئنا اسةر ةتةدئ. ال يادرولئق قارؤدئث سئناقتارئ جةردئث بةتئنة شئقپاي قويمايتئنئ انئق.

وسئنئث ءبارئن تةرةث ذعئنا بئلگةن قازاقستان پرةزيدةنتئ الةمدةگئ اتوم قارؤئنا ية ةلدةردئ يادرولئق ارسةنالدارئنان باس تارتؤعا شاقئرئپ ءجذر. ةلباسئنئث بذل باستاماسئن بارشا ادامزات بالاسئ قولداپ وتئر. جانة دة وسئ جولدا قازاقستاننئث جةثئسكة جةتةتئنئنة سةنةمئن.

- الةمدة بةيبئتشئلئكتئ قورعاؤ جانة يادرولئق قاؤئپسئزدئكتئ نئعايتؤ جونئندةگئ ويلارئثئزبةن بولئسكةنئثئز ءذشئن راقمةت.

سوڭعى جاڭالىقتار