بذگئنگئ تاثدا يادرولئق قاؤئپسئزدئك ماسةلةسئندة قازاقستان پرةزيدةنتئنئث جاقتاستارئ كذن ساناپ كوبةية تذسؤدة-س. توقپاقبايةأ، ءماجئلئس دةپؤتاتئ

13 ئ. قازاقپارات /ا.بايمةن/ - بذگئنگئ تاثدا اتوم قارؤئن ازايتؤ ماسةلةسئ - الةم نازارئندا
None
None

يادرولئق قاؤئپسئزدئك ماسةلةسئ بذگئن أاشينگتوندا ءوتئپ جاتقان ءسامميتتئث دة باستئ تاقئرئبئ بولئپ وتئر. اتالعان سامميتكة يادرولئق قارؤدان سانالئ تذردة باس تارتئپ، جاهاندئق بةيبئتشئلئككة ذندةگةن ةل رةتئندة قازاقستان پرةزيدةنتئ دة قاتئسئپ جاتقانئ ءارئ وسئ وزةكتئ باسقوسؤدئث قارساثئندا رةسةيدئث «يزأةستيا» گازةتئندة ن. نازاربايةأتئث «الئپ اؤقئمدئ الةم جانة يادرولئق قاؤئپسئزدئك» اتتئ كولةمدئ ماقالاسئ جارئق كورگةنئ ءمالئم. وسئعان وراي، ق ر پارلامةنتئ ءماجئلئسئنئث حالئقارالئق ئستةر، قورعانئس جانة قاؤئپسئزدئك كوميتةتئنئث مذشةسئ،

گةنةرال-پولكوأنيك، «نذر وتان» ح د پ فراكسياسئنئث مذشةسئ ءسات توقپاقبايةأ قازاقپارات تئلشئسئنة ةلباسئنئث ماقالاسئندا كوتةرئلگةن ماسةلةلةر بويئنشا ويلارئن ورتاعا سالئپ، جةدةل تذردة ءوز پئكئرئن ءبئلدئردئ.

- ءسات بةسئمباي ذلئ، ةلباسئنئث الةمدة يادرولئق قاؤئپسئزدئككة قول جةتكئزؤ ماقساتئن ذستانعان ماقالاسئنان قانداي وي تذيدئثئز؟ اتوم سئناعئنئث ادام بالاسئنا تيگئزئپ وتئرعان زالالئ تؤرالئ نة ايتاسئز؟

- اتوم قارؤئن سئناؤ - ХХ عاسئردئث ورتاسئندا ةلئمئزگة، حالقئمئزعا كةلگةن ءبئر زذلئمدئق. 1949 جئلدان 1962 جئلعا دةيئن سةمةي سئناق ايماعئندا 115 اتومدئق قارؤدئث جارئلئسئ جاسالعان! سونئث ئشئندة 30 ئ اؤادا جارئلعان! قالعان سئناقتار جةردئث استئندا جذرگئزئلگةن. بذرئنعئ كةثةس وداعئنئث جذيةسئ ءبئزدئث جةرئمئز بةن حالقئمئزدئ، ءتورت تذلئك مالدارئمئز بةن اث-قذستارئمئزدئ تذگةلدةي تاجئريبة جاساؤعا الئناتئن ءذي قويانئ سةكئلدئ اتوم جارئلئسئنئث استئندا ذستاعان. ذلئ اقئندارئمئز اباي، شاكارئم، ذلئ جازؤشئ مذحتار اؤةزوأتةر جانة باسقا دا قازاقتئث زيالئ قاؤئم وكئلدةرئ تؤئپ-وسكةن كيةلئ ءوثئردئث تاس-تالقانئن شئعاردئ. تاؤلار ءدذر سئلكئنئپ، جازيرالئ القاپتار ؤلئ دالاعا اينالدئ. بابالار قورئمئنداعئ عاسئرلار بويئ تذرعان كذمبةزدئ زيراتتار، قذلپئتاستار تذگةل قيراپ قالدئ. ول كةزدة مذنئث ءبئرئن دة گازةتكة جازؤ تذگئلئ، ةشكئمگة ايتؤعا بولمايتئن، ءبئر دةرةك شئعا قالسا، قاتال جازالايتئن جذية بولدئ.

سةمةي سئناق ايماعئندا العاشقئ جارئلئس جاسالعان 1949 جئلدان بةرئ 60 جئلدان استام ؤاقئت وتسة دة، ءالئ كذنگة دةيئن ونئث زاردابئ بئتكةن جوق! 20 جئلدان بةرئ سئناق جذرگئزئلمةسة دة، وسئ كذنگة دةيئن بالالار اناسئنان مذگةدةك بولئپ تؤئپ جاتئر. سةبةبئ انانئث قانئ دا، اكةنئث قانئ دا ؤلانعان. جةردئث ءبارئ كذيئپ كةتتئ. ؤلانعان جةر قانشاما؟ سئناق ايماعئنئث الئپ جاتقان جةر اؤماعئ كولةمئ جاعئنان بةلگيا سةكئلدئ ةلدةر تةرريتورياسئنئث ةكةؤئندةي. رادياسيالئق ؤ جةرگة، سؤعا، تاسقا سئثئپ كةتكةن. ول جةرگة جةمئس-جيدةك وسئرؤگة بولمايدئ. ةندئ عانا از اؤماقتئث توپئراعئن اؤئستئرؤ جذمئستارئ جذرگئزئلة باستادئ. بيئل ءبئر مئث گةكتارداي جةردئ تازالاپ، ءونئم الؤ ءذشئن پايدالانؤعا بةرئلمةك.

سول كةزدةردة ءوزئم دة بارئپ كوردئم. مذحتار اؤةزوأتئث «اباي جولئ» كئتابئندا سؤرةتتةلةتئن جازيرالئ، كوك مايسالئ جةر كوكتةمدة جاپ-جاسئل بولادئ دا اتوم جارئلئسئنئث الاپات وتئنان كذيئپ كةتةدئ. ايتپةسة، سةمةي ئستئق ءوثئر ةمةس، سولتذستئك قازاقستان، اقمولا، پاألودار وبلئستارئ سةكئلدئ قوثئر سالقئندئ توسكةيدة ورنالاسقان عوي.

- قاسيةتتئ سةمةي وثئرئندةگئ جةر-انانئث دةرتئن قالاي جازؤعا بولادئ؟

- ءساؤئردئث 6 سئ كذنئ بئرئككةن ذلتتار ذيئمئنئث باس حاتشئسئ پان گي مؤن مئرزا شئعئس قازاقستان وبلئسئنداعئ سةمةي يادرولئق پوليگونئنا ءوزئ بارئپ، سئناق ايماعئنداعئ كذيئپ كةتكةن دالانئ، بولعان قاسئرةتتةردئث فوتوسؤرةتتةرئن، بةينةتاسپالارئن كورئپ، تةبئرةنئپ تذرئپ ءسوز سويلةدئ. جان تذرشئگةرلئك جارئلئستار وتكةنئن جذرةگئمةن سةزئنة ءبئلدئ. قازاقستاندا بولعان اتوم قارؤئنئث زارداپتارئن الةمگة جةتكئزدئ. وتاندئق ب ا ق-تارمةن قاتار الةمنئث ايگئلئ اقپارات اگةنتتئكتةرئ، گازةتتةرئ مةن راديو جانة تةلةارنالارئ ب ذ ذ باس حاتشئسئنئث ءسوزئن دذنية جذزئنة تاراتتئ. «قازاقستان يادرولئق قارؤسئزدانؤدا ةرةكشة ارتئقشئلئعئن اثعارتؤدا. 1991 جئلئ پرةزيدةنت ن.نازاربايةأتئث سةمةيدةگئ يادرولئق پوليگوندئ جاؤئپ، يادرولئق قارؤدان باس تارتؤئ ذلكةن ةرلئك. بذل قادام كورةگةندئلئك، ناعئز تاؤةلسئزدئكتئ جاريالاؤ»،- دةدئ پان گي مؤن.

سونئمةن قاتار مارتةبةلئ مةيماننئث: «مةن بارلئق مةملةكةت باسشئلارئن، ونئث ئشئندة يادرولئق دةرجاأالاردئث باسشئلارئن، قازاقستاننان ذلگئ الؤعا شاقئرامئن! رؤحتانؤ ءذشئن ولار قازاقستاننئث ذلگئسئن بايقاؤئ كةرةك»،- دةگةنئ ةلئمئزگة بةرگةن ذلكةن باعاسئ دةپ بئلةمئن.

بئزگة پان گي مؤن مئرزانئث كةلگةنئ وتة ماثئزدئ ةكةنئ انئق. وسئ ؤاقئتقا دةيئن ءبئز قانشا ايتساق تا، وزگة ةلدئث ادامدارئ «سةمةي سئناق ايماعئندا سونشاما قايعئراتئنداي ةشتةثة جوق شئعار» دةگةن ويدا بولئپ كةلدئ. وعان كوكةيكةستئ ماسةلة دةپ قاراعان جوق. ةندئ جويقئن قارؤدئث قانشاما زارداپ اكةلةتئنئن تئپتةن بئلة تذسةتئن بولادئ.

ءساؤئردئث 12-13 ئ كذندةرئ أاشينگتوندا ءوتئپ جاتقان سامميتتة يادرولئق قاؤئپسئزدئك ماسةلةسئ كذن تارتئبئنة شئعارئلئپ وتئر. وندا بئرئككةن ذلتتار ذيئمئنئث باس حاتشئسئ پان گي مؤن قازاقستاندا كورئپ، كوثئلئنة تذيگةنئن ورتاعا سالادئ دةپ جوسپارلانئپ وتئر. بذل باسقوسؤعا الةمنئث 50 ةلئنئث باسشئلارئ قاتئسادئ. بايانداما جاسايتئن الدئثعئ بةس باسشئنئث ءبئرئ - ةلباسئمئز نذرسذلتان نازاربايةأ. پرةزيدةنتئمئز وسئ القالئ باسقوسؤدا دذنية جذزئنة اتوم قارؤئنان باس تارتؤ جونئندةگئ ءوز ذندةؤئن جاريا ةتةدئ.

سول ماثئزدئ جيئندا اتوم قارؤئن سئناؤدان زارداپ شةككةن سةمةي سئناق ايماعئن قالئپقا كةلتئرؤگة بايلانئستئ ناقتئ ذسئنئستار ايتئلادئ دةگةن ءذمئتئمئز بار. ءبئر كةزدة قذنارلئ ولكة بولعان ابئرالئ اؤماعئنئث توپئراعئن تازارتؤعا ينأةستيسيا بولئنسة، سول ءوثئردئث ةكولوگيالئق جاعدايئن جاقسارتؤعا، تذرعئنداردئث ءال-اؤقاتئن ارتتئرؤعا جول اشئلار ةدئ، ذلكةن قولداؤ بولار ةدئ.

ماسةلةن، 1945 جئلئ جاپونيانئث حيروسيمو مةن ناگاساكي قالالارئنا تاستالعان اتومدئق بومبانئث جارئلئسئنان جةر بةدةرئ ورتةنئپ، ؤعا بوگئپ قالدئ. سودان بةرئ رادياسيا زاردابئنا ذشئراعان جةرلةردئ قالئپقا كةلتئرؤ ءذشئن بئرنةشة جئل بويئ جاپونيا ذكئمةتئنئث ءوزئ قانشاما قارجئ ءبولدئ، دذنية جذزئنةن قانشاما ينأةستيسيا بةرئلدئ؟! ؤلانعان جةرلةردئ تازالادئ.

سالئستئرؤ ءذشئن ايتساق، ذلئ اباي تؤعان وثئردة بارلئعئ 456 يادرولئق سئناق وتكئزئلسة، ولاردئث جيئنتئق قؤاتئ حيروسيماعا تاستالعان اتوم بومباسئنئث قؤاتئنان 2،5 مئث ةسة ارتئق ةكةن.

- اتوم قارؤئنا قارسئ تذرؤداعئ قازاقستاننئث رولئ تؤرالئ ايتئپ وتسةثئز؟

- سةمةي وثئرئندة سوثعئ يادرولئق سئناق 1989 جئلعئ قازاننئث 19-ئ كذنئ بولدئ. ةلباسئنئث كذش سالؤئمةن، حالئقتئث قارسئ تذرؤئمةن جانة يادرولئق سئناقتاردئ توقتاتؤ ءذشئن اقئن ولجاس سذلةيمةنوأ باسقارعان «نةأادا-سةمةي» قوزعالئسئنئث بةلسةندئ قئزمةتئنئث ارقاسئندا 1989 جئلئ سةمةي پوليگونئندا جوسپارلانعان 18 يادرولئق سئناقتئث 11 ئ توقتاتئلدئ!

1991 جئلئ تامئزدئث 29 ئ كذنگئ ةلباسئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث جارلئعئمةن سةمةي سئناق ايماعئ جابئلدئ. بذل الةم بويئنشا اتوم قارؤئن اؤئزدئقتاؤعا جاسالعان العاشقئ قادام بولدئ! ول - ةلئمئز تاؤةلسئزدئك الماي تذرعان كةزدئث ءوزئندة ةلباسئنئث جاساعان تاريحي شةشئمئ! وسئنداي جارلئق شئعارؤ ازاماتتئق پوزيسيانئ ذستانئپ، الداعئ كةزةثگة كورةگةندئك جاساپ، ةل ءذشئن تاؤةكةلگة بارؤ قاجةتتئگئن، ةرجذرةكتئك كةرةك ةكةنئن كورسةتةدئ. كةلةسئ جئلئ تامئزدئث 29 ئ كذنئ سةمةي سئناق ايماعئنئث جابئلعانئنا 20 جئل تولادئ.

كوپتةگةن ةلدةردئث تانئمال قايراتكةرلةرئ، عالئمدارئ، اقئن-جازؤشئلارئ باسپاءسوز بةتتةرئندة ماقالا جازئپ، تةلةارنالاردا ءسوز سويلةپ، قازاق ةلئ پرةزيدةنتئنئث وسئ قادامئن دذنية جذزئ بويئنشا ةرةكشة ساياسي ماثئزدئ وقيعا رةتئندة اتاپ جذرگةنئ انئق. ةلباسئ ءار سوزئندة يادرولئق جارئلئستئث ادامزاتقا قارسئ باعئتتالعان، الاپات قاسئرةت اكةلةتئن قارؤ ةكةنئن، ونئ توقتاتؤ كةرةكتئگئن ايتئپ كةلةدئ. ءبئر قؤاناتئنئمئز، بذگئنگئ تاثدا يادرولئق قاؤئپسئزدئك ماسةلةسئندة قازاقستان پرةزيدةنتئنئث جاقتاستارئ كذن ساناپ كوبةية تذسؤدة! الةمنئث ءار ةلئندةگئ بةيبئت سذيگئش تذرعئندارئ ةلباسئمئزدئث ذندةؤئنة قولداؤ جاساؤدا.

- يادرولئق قاؤئپسئزدئك ماسةلةسئ الداعئ ؤاقئتتا قانداي باعئت الؤئ مذمكئن؟

- اؤةلئ ءبئر ماسةلةگة توقتالئپ كةتةيئن. ءبئزدئث ةل يادرولئق قارؤدان ءوز ةركئمةن باس تارتتئ. وسئ ورايدا ايتا كةتةتئن ءبئر ءجايت بار. كةيدة مذنئث ماعئناسئن تةرةث تذسئنبةگةن كةيبئر ازاماتتار: «وزگةلةردئ مويئنداتؤ ءذشئن قاجةتتئ يادرولئق قارؤدان نةگة ايئرئلئپ قالدئق؟ الپاؤئت ةلدةر وزدةرئندة ساقتاپ وتئر ءارئ دامئتئپ جاتئر ةمةس پة؟» دةپ پئكئر ايتادئ. بذل تةثئزدئث تةرةثئنة بويلاماي، استئندا نة بار ةكةنئن دولبارمةن ايتقان ادامنئث ءسوزئ ئسپةتتةس. حالقئمئز «سوتقار شوقپار جينايدئ» دةيدئ عوي.

سوندئقتان قازاقستاننئث يادرولئق قارؤدان باس تارتؤئ دا ةلباسئنئث ذلكةن ةرلئگئ مةن كورةگةندئگئ. بذل ةلدئث ادامزات دامؤئن قورعاؤداعئ، دةنساؤلئعئن ساقتاؤداعئ ناقتئ قادام. ةلئمئزدة ورناعان بةيبئتشئلئكتئث ارقاسئندا 18 جئلدئث ئشئندة قازاقستان ت م د ةلدةرئنئث الدئثعئ قاتارئندا بولئپ، ةكونوميكالئق تابئستارعا قول جةتكئزدئ. ةلباسئ العاشقئ كةزدةن باستاپ ءبئرئنشئ كةزةكتة ةكونوميكا، ودان كةيئن ساياسات تذراتئنئن ايتتئ. ويتكةنئ ةكونوميكانئث دامؤئ دةگةنئمئز - حالئقتئث الةؤمةتتئك جاعدايئنئث جاقسارؤئ، ةلدئث وركةندةؤئ.

جؤئردا رةسةي فةدةراسياسئنئث پرةزيدةنتئ دميتريي مةدأةدةأ پةن ا ق ش پرةزيدةنتئ باراك وباما پراگادا اتوم قارؤئن ازايتؤ ماقساتئنداعئ ماثئزدئ قذجاتقا قول قويدئ. كةلئسئمگة سايكةس رةسةي جانة ا ق ش ةلدةرئ اتوم قارؤلارئن 1500 گة دةيئن ازايتتئ. بذل دا وتة ماثئزدئ باستاما. وعان اتوم قارؤئ بار وزگة ةلدةر دة قوسئلئپ، يادرولئق قاؤئپسئزدئككة قول جةتكئزسةك، كةلةشةك ذرپاق الدئنداعئ باستئ پارئزئمئزدئث ورئندالعانئ دةپ ويلايمئن.

ب ذ ذ باس حاتشئسئ پان گي مؤن مئرزادان كةيئن، كؤرچاتوأ قالاسئنا ماگاتة ذيئمئنئث وكئلدةرئ بارئپ، «اتوم قارؤئن جاسايتئن قذرال-جابدئقتار جوق پا؟» دةپ تةكسةرؤ جذمئستارئن جذرگئزدئ. ونئث ءبارئ بةكةر ةمةس، اپتا باسئندا وتكةلئ تذرعان أاشينگتون سامميتئندة قازاقستاننئث بةيبئتشئلئك سذيگئش ةل ةكةنئن، ئرگةلئ ئستةر اتقارئپ جاتقانئن الةمدئك قاؤئمداستئق الدئندا ءمالئم ةتةتئن بولادئ. ب ذ ذ-نئث باس حاتشئسئ پان گي مؤن مئرزا نذرسذلتان نازاربايةأتئ بذكئل الةمدئك يادرولئق اتوم قارؤئنا قارسئ كذرةستةگئ قوزعالئستئث باسشئسئ بولؤعا شاقئردئ. سةبةبئ ءمورالدئق، ةتيكالئق قذقئق تةك ءبئزدئث ةلباسئدا بار ةكةنئن، حالئقتئ قيئندئقتان شئعارئپ، بةيبئتشئلئككة باستاپ كةلة جاتقانئن ايتتئ.

بذرئن كةثةس وداعئنئث قذرامئندا بولعان كةزئمئزدة قازاقستان رةسپؤبليكاسئن شةتةلدة ةشكئم دة بئلمةيتئن ةدئ. ءتئپتئ گةرمانيا مةن كسرو اراسئندا وتكةن، ءبئز ذلئ وتان سوعئسئ دةپ اتاپ جذرگةن شايقاستئ كةيبئر تاريحشئلار «نةمئستةر مةن ورئستاردئث سوعئسئ» دةپ جازئپ جذر. ول سوعئسقا كةثةس وداعئنئث قذرامئندا بولعان بارلئق رةسپؤبليكا تذرعئندارئ، كوپتةگةن ذلتتاردئث وكئلدةرئ قاتئسئپ، «وتان ءذشئن!» دةپ ةرلئكپةن كوز جذمدئ.ةلباسئنئث الةمدة بةيبئتشئلئك ورناتؤ جولئنداعئ باستامالارئ مةملةكةت قايراتكةرئ رةتئندة تةك ءوزئن عانا ةمةس، دذنية جذزئنة ءبئزدئث ةلئمئزدئ، قازاق حالقئن تانئتتئ. بيئل ةلئمئز ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئق ةتئپ وتئر. بذل ذيئمنئث نةگئزگئ ماقساتئ - قاؤئپسئزدئكتئ ساقتاؤ، بةيبئتشئلئكتئ قورعاؤ، دذنية جذزئندةگئ ؤشئعئپ تذرعان ماسةلةلةردئث وث شةشئلؤئنة ئقپال ةتؤ.ويئمدئ قورئتا كةلة ايتارئم، يادرولئق قارؤدئ توقتاتؤ، الةم قاؤئپسئزدئگئن قورعاؤ ماقساتئندا قازاقستان الةمدئك قاؤئمداستئقتا ذلكةن ابئرويعا ية بولادئ دةگةن سةنئمئم مول.

- كةشةندئ ماسةلة بويئنشا كةلةلئ ويئثئزدئ ورتاعا سالعانئثئزعا راقمةت.

سوڭعى جاڭالىقتار