سادئبةك تذگةل، ذلتتئق ات سپورتئ فةدةراسياسئنئث پرةزيدةنتئ: قذلاگةر - قازاققا ورتاق قازان ات

- اللا قالاسا، وسئ جئلدئث 6 ماؤسئمئ كذنئ حالئق كوپتةن كذتكةن قذلاگةر ةسكةرتكئشئنئث اشئلؤ ءراسئمئن وتكئزةمئز. الدئن الا جاسالعان جوسپارئمئز بويئنشا، سول كذنئ ذلكةن ات بايگةسئ ذيئمداستئرئلادئ. ءبئرئنشئ رةت «قذلاگةر-الامان» دةگةن ات بايگةسئن ذيئمداستئرؤدئ ويلاستئرؤدامئز. ال قذلاگةردئث ةسكةرتكئشئ جاسالئپ، ماثگئلئك تذعئرئنا ورناتئلدئ. يدةيانئث اأتورئ مةن بولعانئممةن، مذسئنئن سذلتان يليايةأ دةگةن شئمكةنتتئك ازامات جاسادئ. ءمذسئننئث ذزئندئعئ - 8 مةتر، بيئكتئگئ - 5 مةتر، سالماعئ - 5،5 توننا. تازا مئستان قذيئلعان مذسئن قئرعئزدئث بةلگئلئ مذسئنشئسئ بازاربةك سادئقوأتئث شةبةرحاناسئندا جاسالدئ. تامئز ايئنئث 27-ئ كذنئ بئشكةكتةن استاناعا اكةلئنئپ، قازان ايئندا ةسكةرتكئشتئث تذعئرئن جاساؤ جذمئسئ اياقتالدئ دا، ءمذسئندئ تذعئرعا ورناتتئق. گرانيتپةن ارلةندئرؤ سياقتئ جذمئستار قاراشانئث سوثئندا اياقتالدئ. استانادان كوكشةتاؤ باعئتئنا شئقساثئز، ماي بةكةتئنةن كةيئن 5 شاقئرئم جذرگةننةن كةيئن كورة الاسئز قذلاگةردئث ةسكةرتكئشئن. ةندئ ةسكةرتكئشتئ سالتاناتتئ اشؤ عانا قالدئ.
- قذلاگةردئث قولدئ بولعان ةسكةرتكئشئ ةرةيمةنتاؤ وثئرئندة ةدئ. جاثا ةسكةرتكئشتئ استانا-كوكشةتاؤ تاس جولئ بويئنا ورناتؤعا نة سةبةپ بولدئ؟
- تاريحقا كوز جذگئرتسةك، مئث جئلدا ءبئر تؤاتئن قذلاگةرگة ةكئ رةت قاستاندئق جاسالعان ةكةن. ءبئرئنشئسئ - 1876 جئلئ كذزدة، ةرةيمةنتاؤ جةرئنئث قوساق كولئنئث ماثئندا. رةسةي يمپةرياسئنئث ورتالئق قازاقستانداعئ وكئلئ پاث نذرماعامبةت اكةسئ ساعئنايعا ارناپ، ذلكةن اس وتكئزگةندة. اسقا قئرعئز ماناپتارئ شاقئرئلادئ. رةسةيدةن، باشقذرتتان باي-باعئلاندار كةلةدئ. پاث نذرماعامبةت اقان سةرئگة كئسئلةر ارقئلئ «قذلاگةردئ بايگةگة قوسسئن» دةپ قولقا سالادئ. ال اقاننئث قذلاگةردئ بايگةگة قاتئستئرؤ ويئ بولماعان. شاقئرؤ كةلگةن سوث قاتئسقان عوي. مةنئث زةرتتةؤئمشة، ساعئنايدئث اسئنا دةيئن قذلاگةر 12 الاماندئ ذتقان ةكةن. مئث جئلدا ءبئر تؤاتئن تذلپار دةيتئنئم دة سودان. وسئ جؤئردا عانا الماتئدا ءبئر اقساقالمةن كةزدةستئم. اتئعاي-قاراؤئلدئث ذرپاعئ ةكةن، سول كئسئ «تذلپارلار قازئرگئ أياچةسلاأكا سؤ قويماسئ مةن قوساق كولئنئث اراسئندا شاپقان» دةيدئ. ال وسئ ةكئ ارالئق 60 شاقئرئمدئ قذرايدئ. 322 جذيرئكتئث اراسئندا جةكة دارا وزئپ كةلة جاتقان قذلاگةردئ قئزعانئشتئث قئزئل قذرتئ مذجئپ بئتكةن قوتئراشتاردئث ادامدارئ تالدئ سايدا ذرئپ ولتئرگةن. كةيبئر دةرةكتةردة «ايبالتامةن ذرعان» دةپ جازادئ. شئنئندا شوقپارمةن ذرئپ ولتئرگةن. بذل - ءبئرئنشئ قاستاندئق. ةندئ ةكئنشئ قاستاندئق تؤرالئ ايتايئن. ةرةيمةنتاؤ اؤدانئنئث ةركئنشئلئك دةگةن كةثشارئندا ريممةر اندرةي اندرةيةأيچ دةگةن كئسئ بولعان. بايگة اتئن ةرةكشة جاقسئ كورگةن ونئث قذلاگةرگة دةگةن ئقئلاسئ شةكسئز بولعان ةكةن. «ذلتئ نةمئس بولسا دا، «قذلاگةر» پوةماسئن جاتقا ايتاتئن ةدئ» دةيدئ بئلةتئندةر. سول كئسئ ءوز كذشئمةن باستاما كوتةرئپ، دذرئلدةپ تذرعان كةثةس وداعئ كةزئندة قذلاگةرگة ةسكةرتكئش تذرعئزادئ. مةن سول وقيعانئ شئعئستا ءجذرئپ ةستئپ، قاتتئ قؤاندئم. بيئكتئگئ 3،5 مةتر ةسكةرتكئشتئث بةينةسئ شاؤئپ بارا جاتقان قذلاگةر، ونئث ذستئندة بالا بولعان. بذل ةسكةرتكئش بئردةن ةلدئث قؤانئشئنا اينالعان عوي. جاستار شاثئراق كوتةرگةندة مئندةتتئ تذردة ةسكةرتكئشتئث باسئنا بارئپ گذل قويادئ ةكةن. مذعالئمدةر وقؤشئلاردئ ةسكةرتكئشتئث باسئنا اپارئپ ساباق وتكئزگةن. اتبةگئلةر ئرئمشئل حالئقپئز عوي، جارئسقا باراردئث الدئندا «جولئمئز اشئلسئن» دةپ ةسكةرتكئشتئ ءبئر سيپاپ وتةدئ ةكةن. 1989 جئلئ ريممةر اندرةي اندرةيةأيچ جاساتقان سول ةسكةرتكئشتئ 1996 جئلدئث 6 اقپانئنان 7-ئنة قاراعان ءتذنئ قارانيةتتئلةر كرانمةن جذلئپ اكةتكةن.
- ذرئلار تابئلدئ ما؟
- سول وقيعاعا قاتئستئ ةكئ رةت قئلمئستئق ءئس قوزعالدئ.
بئراق جابئلئپ قالدئ. بالكئم، سول كةزدة ءئزئن سؤئتپاي ئزدةستئرگةندة تابئلار ما ةدئ؟ قايدان بئلةيئن، قئتايعا تةمئر قالدئعئ رةتئندة ءوتئپ كةتتئ مة؟ ءوز باسئم قاسكويلةردئث بذل ارةكةتئن جئلقئ مالئنا، اتبةگئلةرگة، اقانعا، قذلاگةرگة عانا جاسالعان قاستاندئق ةمةس، قازاققا، ذلتقا جاسالعان قاستاندئق دةپ بئلةمئن. 1996 جئلدئث 1 ناؤرئز كذنئ الماتئدا قازاق اتبةگئلةرئنئث قذرئلتايئن وتكئزدئك. سول قذرئلتايدا ماعان اقمولا جاقتان بارعان جئگئتتةر وسئ وقيعانئ ايتئپ كةلدئ. اراسئندا 20 كذن ءوتئپ كةتتئ عوي. ذرئلار ءئزئن جاسئرئپ ذلگةردئ ةمةس پة، قئلمئستئق ءئس قوزعالعانئمةن ناتيجة شئقپادئ. سودان قذلاگةرگة جاثا ةسكةرتكئش ورناتؤ كةرةك دةگةن ماسةلةنئ جينالئستاردا ايتئپ جذرةتئنبئز. ذلتتئق ات سپورتئ فةدةراسياسئنئث پرةزيدةنتئ بولعان سوث وسئ ءئستئ قولعا الدئم. «تاؤةكةل ءتذبئ - جةلقايئق...» دةمةكشئ، قذلاگةرگة قايتا ةسكةرتكئش قويؤ تؤرالئ ءئستئ باستادئق. ذلئ دالانئث قذلاگةرئن قايتا ورالتؤ ءذشئن ءبئر جئل بويئ كذن-ءتذن دةمةي جذمئس ئستةدئك. ةسكةرتكئشتئ مةملةكةتتئك بيؤدجةتتةن الئپ جاساؤ بار، سوسئن بيؤدجةتتةن كوك تيئن الماي، ءوزئثنئث كذشئثمةن جاساؤ بار. ءبئز بولساق، بيؤدجةتتةن ءبئر تيئن الماي، ءوز كذشئمئزبةن، نيةتئمئزبةن وسئ جذمئسقا كئرئستئك.
- ةسكةرتكئشتئ استانا-كوكشةتاؤ تاس جولئنئث بويئنا ورناتؤعا ةرةيمةنتاؤ حالقئ نارازئلئق بئلدئرمةدئ مة؟
- وتكةن جئلدئث باسئندا استاناداعئ «اباي» قوناق ءذيئنئث ءماجئلئس زالئندا جينالئپ، اقساقالداردئث باتاسئن الدئق. اكئم تارازي، تولةن ابدئك، نذرعوجا وراز سياقتئ زيالئ اعالارئمئز كةلئپ، باستامامئزعا قولداؤ ءبئلدئردئ. سول باس قوسؤعا ةرةيمةنتاؤلئقتاردئ دا شاقئردئق. سول وثئردةن سايلاؤ بايبوسئن دةگةن بةلگئلئ اقئن كةلدئ. مئنة، سول كئسئ: «ءبئزدئث جةردئث اتئ قذلاگةرمةن بايلانئستئ، ةسكةرتكئش سول جةردة تذرؤئ كةرةك» - دةدئ. ال ءبئر توپ اعالارئمئز «قذلاگةر - قازاققا ورتاق، سوندئقتان استانانئث ماثايئندا بولؤئ كةرةك» دةگةن ويلارئن ءبئلدئردئ. سول شةشئم قابئلداندئ. ارينة، اؤةلگئدة ةسكةرتكئشتئ استانانئث ورتالئق كوشةلةرئنئث بئرئنة ورناتايئق دةگةن دة ذسئنئس بولدئ. ءبئراق ءبئز اتتئ توركوزگة قاماپ قويعانداي بولامئز عوي، قذلاگةر مةن ذلئ دالا - ةگئز ذعئم. استاناعا قويساق، قالانئث ورتالئعئندا ات جارئسئن وتكئزة المايمئز، ال كةث دالادا بايگة وتكئزؤگة مذمكئندئك مول. ونئث ذستئنة، قذلاگةردئث تؤئپ-وسكةن جةرئ - كوكشةتاؤ. وعان بؤرابايعا باراتئن جولدئث مةملةكةتتئك ماثئزئ بار اأتوبانعا اينالئپ وتئرعانئن قوسئپ قويئثئز. تؤريزمدئ دامئتامئز دةسةك، مذنداي ةسةرتكئش اأتوباننئث بويئندا تذرعانئ دذرئس، بذل - الةمدة بار تاجئريبة.
- ةسكةرتكئش جوبالارئنئث اراسئندا تاثداؤ نةلئكتةن سذلتان يليايةأتئث جوباسئنا ءتذستئ؟
- ةسكةرتكئش جوبالارئ اراسئندا قذلاگةردئث قذلاپ بارا جاتقانئ، جةردة جاتقانئ سياقتئ وبرازدار دا بولدئ. ءبئراق ءبئز اشئق دالادا شاؤئپ بارا جاتقان وبرازدئ تاثدادئق، ويتكةنئ ول - ةركئندئكتئث سيمأولئ. قازاق دةگةن ءسوزدئث ةتيمولوگياسئنئث ءوزئ ةركئندئك دةگةن ماعئنا بةرةدئ عوي. ودان كةيئنگئ ءبئر ويئم - بولاشاقتا قذلاگةر ةسكةرتكئشئ ورناتئلعان جةردة ذلئ دالانئث ذلئ مذراجايئن جاساؤ. بئزدة ذلتتئق يدةيا جوق دةپ جاتادئ. ذلتتئق يدةيا بار، ول - ذلئ دالا. ذلئ دالا - تازا، ذلئ دالا - ةركئن، ذلئ دالا - باتئرلئق سيمأولئ. قازئر امةريكالئقتار: «ءبئر جاعئندا قئتاي، ةكئنشئ جاعئندا ورئس تذرعاندا، بذل ةل قالاي الةمدة 9-ورئندئ الئپ وتئر» دةپ باس قاتئرؤدا. بذل ءبئزدئث باتئر بابالارئمئزدئث جاؤئنا جانئن بةرسة دة، جةرئن بةرمةگةن، ةلئن بةرمةگةن باتئرلئعئنئث ارقاسئ عوي. ءبئز سول باتئر بابالارئمئزدئث بةينةسئن سومداعان اشئق اسپان استئنداعئ مذراجايدئ كورسةتسةك دةپ وتئرمئز. ذلئ دالاداعئ مذراجايدا ارعئ اتالارئمئزدان باستاپ قويساق، ابئلاي حان، كةنةسارئ، ءبئرجان سال، اقان سةرئ، بوگةنباي، قابانباي ةسكةرتكئشتةرئ ورناسا جامان بولا ما؟!
- كورنةكتئ جازؤشئ اسقار سذلةيمةنوأ «باسقا حالئقتار مايمئلدان جارالسا، جارالعان شئعار، ال ءدال ءبئزدئث قازاق تذلپاردان، قازاناتتان جارالعان» دةگةن ةكةن. شةتةلدئكتةر دة جئلقئ مالئنئث وسئدان 5،5 مئث جئل بذرئن قازاق توپئراعئندا ذيرةتئلگةنئن دالةلدةپ، الةمدئ مويئنداتتئ. ال ءبئز وسئ مذمكئندئكتئ پايدالانئپ، قازاق جئلقئسئن ذلتتئق برةندكة اينالدئرئپ جاتئرمئز با؟
- سول شةتةل عالئمدارئنئث اراسئندا امةريكانئث، نةمئستئث، اعئلشئننئث دا عالئمدارئ بار. بذلار بوتاي قورئمئ مةن بةرةلدةگئ قورئمدئ قازعاندا تابئلعان اتتاردئث سذيةگئن ةسةپتةپ، «جئلقئنئث وتانئ - قازاق دالاسئ، ذلئ دالا - وسئ جةر» دةپ قورئتئندئ شئعارئپ وتئر. ولار مذنداي دةرةكتئ جايدان-جاي ايتا سالاتئن عالئمدار ةمةس. بئزدة سونئ ءئلئپ اكةتةتئن تاريحشئلار قايدا؟ تاريحشئلارئمئز قازاق حاندئعئ 300 جئل بذرئن قذرئلعان دةپ، ودان ارئگة بارا الماي وتئر، ال ءبئزدئث تاريحئمئزدئث تةرةثدة جاتقانئن الةم مويئنداؤدا. پارودوكس ةمةي نةمةنة؟ ةگةر وسئ وقيعا كورشئ ةلدةردة بولسئنشئ، سول ةلدئث تاريحشئلارئ، تاريح ءينستيتؤتئ بار، تاريحشئمئن دةپ جذرگةندةرئ بار - بارئ جينالئپ، حالئقارالئق دةثگةيدة سيمپوزيؤم با، كونفةرةنسيا ما وتكئزئپ، الگئ شةتةلدئث عالئمدارئنا سوز بةرئپ، وركةنيةت بئزدةن باستالعان دةپ ءبئر جاساپ قالار ةدئ. وسئ اثگئمةنئ ماعان وتئز جئل بذرئن ورئس عالئمئ ايتئپ ةدئ «سةندةر وركةنيةتتئث تذتقاسئندا وتئرعان ادامسئثدار، تاريحتارئث مئسئردئث، ريمنئث، گرةكتةردئث تاريحئنان بئردة-ءبئر كةم ةمةس» دةپ. ويتكةنئ ءبارئ ذلئ دالادان شئققان دةگةنئ بار. راسئندا دا سولاي عوي. قازئرگئ اعئلشئن جئلقئلارئنئث قانئندا ءبئزدئث قازان اتتاردئث قانئ تؤلاپ جاتئر. ارابتار بئزگة تذيةمةن كةلگةن، جئلقئنئ بئزدةن الئپ كةتكةن. اكةم مارقذم ايتئپ وتئرؤشئ ةدئ، ХІХ عاسئردا ريددةردة اعئلشئن كاپيتاليستةرئ بيةلةرئمئز بةن ايعئرلارئمئزدئ سوستاأ-سوستاأپةن انگلياعا اكةتةتئن دةپ. مئنة، ءسويتئپ، ولار الةمدئك برةند جاساپ قويدئ. ءبئز «ويباي، تازا قاندئ اعئلشئن جئلقئسئ» دةپ تامسانئپ، باس يةمئز، ال سول - نةگئزئنةن تازا قاندئ قازاق جئلقئسئ. ةگةر «ايقئن» گازةتئ كوتةرةر بولسا، ءالئ دة كةش ةمةس، اتبةگئلةر بار، ءبئزدئث قاؤئمداستئق بار، عالئمدارئمئز بار - ءبارئمئز بئرئگئپ، حالئقارالئق كونفةرةنسيا وتكئزسةك، شةتةلدئك عالئمدارعا ءسوز بةرئپ، وركةنيةتتئث اتاسئ قازاق دالاسئنان باستالعانئن ايتقئزساق، قانداي جاراسئمدئ بولار ةدئ.
- بذل ماسةلةنئ ذلتتئق ات سپورتئ فةدةراسياسئ نةگة قولعا الماسقا؟
- ايتئپ كةلةمئن عوي، ءبارئ ماقذلداعان بولادئ، ءبئراق ءارئ قاراي جئلجئماي تذر. بئزدة بار باستاما پرةزيدةنتكة بارئپ تئرةلؤئ كةرةك. بذل ماسةلة دة اقوردادان شئعؤئ كةرةك سياقتئ، ال نةگة بئزگة باستاما كوتةرمةسكة؟! اكةم «قازاق قازان اتقا قارئزدار عوي» دةپ ايتؤشئ ةدئ. نةگة؟ سةبةبئ ذلئ دالامئزدئ باتئرلارئمئز شوقپاردئ بةلئنة قئستئرئپ قانا قورعاعان جوق، تذلپاردئث ذستئندة ءجذرئپ قورعادئ. قازان اتتاردئث ذستئندة. قازان ات بولعاندا دا تذرقئ ةسئك پةن توردةي تذلپارلاردئث ذستئندة. جئلقئلارئمئزدئث قانئندا كةرةمةت مئقتئلئق بار. توزئمدئلئك، ةرلئك بار. تاؤداي اتتارمةن ومئرالاستئرؤ ذيئمداستئرعاندا كوزئمئز جةتكةن بذعان. الگئ تاؤداي-تاؤداي اتتار قازاق جئلقئسئن كةؤدةسئمةن سوعا بةرةدئ، سوعا بةردئ، ةندئ بئردة قازاق جئلقئسئ اشؤلانعاندا، اسپانعا شاپشئپ، كئسئنةپ، قارسئلاسئنا ذمتئلعاندا، تاؤداي اتتئث ءوزئ قاشا جونةلةدئ. كوردئثئز بة؟ بار ماسةلة قاندا جاتئر عوي. ءبئز قازان ات دةگةن قذندئلئعئمئزدان ايئرئلئپ قالدئق. قازان اتئمئز قايتاتئن بولسا، ءبئز دة قازاقئ قالپئمئزعا كةلةمئز.
- سئزدةن سذرايئن دةگةنئم، ءتذرلئ ات جارئستارئندا بايگةگة قئمبات كولئكتةر تئگئلةدئ. قئمبات كولئكتئ ذتئپ العئسئ كةلگةن اتبةگئلةر ذلتتئق ات سپورتئنئث قادئرئن كةتئرئپ الماي ما؟ اتبةگئلةرئمئز پايدا تابؤدئ عانا كوزدةپ كةتپةي مة؟
- سوزئثئزدة جان بار. ءبئز ات بايگةسئن تابئس كوزئنة اينالدئرؤدئ مذرات تذتاتئندارمةن 20 جئل بويئ كذرةسئپ كةلةمئز. مةنئث «اسئل جيرةن كةيئسئ» دةگةن اثگئمةم بار. سوندا جةلدئباي دةگةن جئگئت اسئل جيرةنئن قذلئن كةزئنةن باپتاپ ءوسئرئپ، بايگةگة قوسادئ. كةيئن اقشاعا قذنئعئپ كةتكةنئ سونداي، اتقا دوپينگ ةگةدئ. اسئل جيرةننئث جذرةگئن جارئپ ولتئرةدئ عوي. بذل، ارينة، دذرئس ةمةس. ءبئز جالپئ بايگة دةيمئز، ذلتتئق ات سپورتئ ويئندارئ دةيمئز، ال شئن مانئندة بذل - ءبئزدئث بولمئسئمئز. بالالاردئ ةرلئككة تاربيةلةيتئن مةكتةپ. جاياؤ جذرگةن قازاق قانداي، اتقا مئنگةن قازاق قانداي! اتقا مئنگةن قازاق ةر بولئپ كةلةدئ، ءور بولئپ كةلةدئ. ءدانئشپان بولئپ كةلةدئ، وي-ورةسئ جوعارئ بولادئ. جةتپئس جئل بويئ بوداندئقتا ءجذرئپ، اتتان ءتذسئپ قالدئق. قذندئلئعئمئزدان ايئرئلئپ قالدئق. قايتا اتقا ءمئنؤئمئز كةرةك، قذندئلئعئمئزدئ قايتارئپ الؤئمئز كةرةك.
- دوپينگكة قارسئ قانداي شارا قابئلداپ جاتئرسئزدار؟
- ات سپورتئ وليمپيادالئق سپورت تذرئنة جاتپاسا دا، الةمدئك تاجئريبةلةرگة سذيةنئپ، تارتئپتئك كةثةس قذرئپ، ارنايئ ةرةجةلةر قابئلدادئق. ق ر ذلتتئق سپورت تذرلةرئنئث زاث جوباسئن جاساپ، ذكئمةتكة وتكئزئپ قويدئق. سونئمةن قاتار ذلتتئق سپورت تذرلةرئن دامئتؤدئث مةملةكةتتئك باعدارلاماسئنئث دا جوباسئن دايئنداپ وتكئزدئك. ءبئراق ةكئ جئلدان بةرئ ول جوبالار داعدارئسقا بايلانئستئ تذرالاپ تذر. ةگةر سول جوبالارعا جول اشئلسا، قذبا-قذپ بولار ةدئ. مةنئث ارمانئم - ذلتتئق ات سپورتئنا قوماقتئ قارجئ بةرئلسة، اؤئلدارئمئزدا ذلتتئق سپورت مةكتةپتةرئ اشئلار ةدئ. سول مةكتةپتةردة اؤئلدئث قارادومالاق بالالارئ اتتئث قذلاعئندا وينايتئن بولار ةدئ. رةسپؤبليكامئزدا ذلتتئق سپورت مةكتةبئنئث ذزئن سانئ سةگئز عانا. بذل وتة از. بئزدة 5500 اؤئل بار، 163 اؤئل شارؤاشئلئق اؤدانئ بار، 80 قالا، 14 وبلئس، ةكئ ذلكةن قالامئز استانا مةن الماتئ بار. مئنة، وسئلاردئ ايتقاندا، سةگئز مةكتةپ دةگةن وتة از. 163 اؤداندا ذلتتئق ات سپورتئ مةكتةپتةرئن اشؤئمئز كةرةك. ول مةكتةپتةر ات جارئستارئن ذيئمداستئرؤدئث عئلئمي نةگئزئن جاسايدئ. ول مةكتةپتةر ذلتتئ ةرلئككة تاربيةلةيتئن بولادئ. بالالارئمئز ذلتتئق رؤحتئ بويلارئنا ءسئثئرئپ وسةتئن بولادئ.
- ذلتتئق رؤح دةگةننةن شئعادئ، بايگةدة توپ جارعان تذلپارلارئمئزدئث اتتارئ «رةزيدةنت»، «ريأةريا»، «تانگو»، «نةمو»، «ايس»، «أاكات»، «چاندلةر نور»، «دومورون اگةين»، «أةبسايت» بولئپ كةلةدئ ةكةن. قذلاققا تذرپئدةي تيةدئ. نةگة قازاقشا اتاماسقا، الدة ءبئزدئث اتبةگئلةردئث ذلتتئق نامئسئ جوق پا؟
- جئگئت ومئرئندة ةكئ رةت قانا جئلايدئ ةكةن. ءبئرئنشئ رةت استئنداعئ اتئنان ايئرئلعاندا، ةكئنشئ رةت جاؤئ باسئم ءتذسئپ، قارئنداسئن كذشپةن الئپ كةتكةندة. ءسويتئپ، قارئنداسئن قذتقارؤدئ ويلاؤدئث جولئندا جذرةدئ ةكةن. مئنة - رؤح، نامئس. تذلپارئنئث اتئن اعئلشئنشا قويؤ - بذل رؤحتئث تومةندئگئنةن دةپ بئلةمئن. جةتةسئزدةر سونئ ماقتان كورةدئ عوي. بولاشاقتا ءبئز وعان جول بةرمةؤئمئز كةرةك. بئزدة «قازان ات» دةگةن ءسوزدئ تذسئنبةيتئندةر كوپ. كونة تذركئ تئلئنةن ورئس تئلئنة اؤدارعاندا «پوبةدونوسنئي كون» دةگةن ءسوز ةكةن. قازاقشا ايتقاندا، «جةثئس جئلقئسئ». بابالارئمئز سونداي تذلپارلارمةن جةثئستئ باعئندئرعان. بذل - ميف ةمةس، ءومئر شئندئعئ.
- قازاقتئث قازان اتئ قوستاناي جئلقئسئنان شئققان دةگةن بايلام بار. مذنئ قوستانايلئقتار وسئدان ءبئر عاسئردان استام ؤاقئت بذرئن سالئنعان ةث كونة ات زاؤئتئنئث توبئل توسئندة ساقتالعانئمةن تذسئندئرةدئ. بذل بايلامعا پئكئرئثئز قانداي؟ سئزدئثشة، قازاقتئث قازان اتئ قايدان شئققان؟
- «التئن وردا» گازةتئندة «مةن قازان اتتئ ئزدةپ ءجذرمئن» دةگةن ماقالام شئققان بولاتئن. شئنئندا دا مةنئث قازان اتتئ ئزدةپ جذرگةنئمة جيئرما جئل بولدئ. سول ماقالادان كةيئن بةلگئلئ اتبةگئ، ذلكةن عالئم، ات باپتاؤعا بئردةن-ءبئر ةثبةك ءسئثئرئپ جذرگةن ادامنئث ءبئرئ - ءنابيدوللا كيكةبايةأ «سادئبةك نةگة ئزدةيدئ، قازان ات قوستانايدا» دةگةن ماقالا جئبةرئپتئ. سوسئن مةن راقاتتانئپ تذرئپ كذلدئم. سةبةبئ ارتئمنان جئگئتتةردئث ءوسئپ كةلة جاتقانئنا، ءبئزدئث قازان اتتئث بار ةكةنئنة قؤاندئم. قازان ات اداي جئلقئلارئندا دا بار. قازئرگئ ماثعئستاؤدئث ادايلارئ سونئ قالاي ساقتاپ قالدئ؟! اقتاباننئث ارقاسئندا ساقتاپ قالدئ. اقتابان - ناعئز قازان ات تذقئم. قازان اتتاردئث قانئ اداي جئلقئسئندا، نايمان جئلقئلارئندا، سارئ ارقا جئلقئسئندا تؤلاپ جاتئر. كةزئندة گولوششةكين قازاق جةرئندةگئ قئزمةتئنة كئرئسكةن سوث، ستالينگة «قازاقتئ باعئندئرؤ ءذشئن استئنداعئ اتتارئن الؤ كةرةك، تذيةدةن ءتذسئرؤ كةرةك. اتقا مئنگةن، تذيةگة مئنگةن قازاق ءبئر بولةك بولادئ، ولاردئ جاياؤلاتؤ كةرةك» دةگةن. ستاليننئث تاعئ ءبئر زذلئمدئعئ سول، ول گولوششةكيندئ قولداعان. 1916 جئلئ قازاق جةرئندة 5640 مئث باس جئلقئ بولعان. بذل - رةسةي جذرگئزگةن دةرةكتئ ساناق. ارحيأتة تذرعان دذنية، مئنة، وسئ جئلقئدان 1933-34-جئلئ 150 مئثداي عانا جئلقئ قالعان، قئناداي قئرعان عوي. قازاقتئ ذلت رةتئندة جويؤ ءذشئن جئلقئسئنان ايئرعان، بئزدة ءالئ دة سول قاؤئپ بار. اشتئق جئلدارئندا، كامپةسكة جئلدارئندا قئتاي اسقان قازاقتار جئلقئسئمةن كةتئپ بارا جاتقاندا، شةكارا باسشئلارئ «حالئق كةتسة، كةتة بةرسئن، استارئنداعئ اتتارئن اتئثدارئ» دةپ بذيئرادئ ةكةن. بار سئلتاؤلارئ «ماثقا دةگةن اؤرؤ شئقتئ» بولعان. قازاقتئث قئتاي اسقان جةرئندة جئلقئلاردئث مولاسئ بار. سوندا دا قازاقتار جاياؤ-جالپئلاپ، بئرةن-ساران جئلقئ الئپ وتكةن ةكةن. سول جئلقئنئث تذقئمئ بةيجئثگةر دةگةن تذلپار 1957 جئلئ پةكيندة وتكةن ذلكةن بايگةدة باسقا اتتاردئ ةكئ اينالئمعا وراپ كةتكةن. قئتايداعئ قازاقتار دا بةيجئثگةرگة ةسكةرتكئش سالؤ كةرةك دةپ ءجذر. سول بةيجئثگةر بايگةگة شاپقاندا، ةكئ ءجذز قازاق جانكذيةر بولئپ كةلةدئ. بةيجئثگةر توپتئ جارئپ كةلگةندة، ةكئ ءجذز قازاق ءيپپودرومدا جئلاپ تذرعان ةكةن.
- ءسئز جئلقئ مالئن كةرةمةت جاقسئ كورةسئز، ءبئراق سول جئلقئنئث ةتئن تامسانئپ جةيتئن قازاقتئث ءبئرئ شئعارسئز؟ قازان اتقا دةگةن قذرمةتئثئز ءذشئن جئلقئ ةتئنةن باس تارتقان كةزئثئز بولدئ ما؟
- ءال-جازيرا مةن بي-بي-سي مةنةن سذحبات العاندا «قذلاگةرگة ةسكةرتكئش سالئپ جاتئرسئز، ءبئراق نةگة جئلقئ ةتئن جةيسئز؟» دةپ سذرادئ. ءسئز دة سول سذراقتئ قويئپ وتئرسئز عوي. ال مةن سئزگة قارسئ سذراق قويايئن. شئثعئس حان الةمدئ قالاي جاؤلاپ الدئ؟ سةبةبئ ول اسكةرئن جئلقئنئث ةتئمةن تاماقتاندئردئ. جئلقئ ةتئن كةپتئرئپ الساث، بذزئلمايدئ. حالقئمئزدئث ذلت بولئپ ساقتالئپ قالؤئنا رول اتقارعان دا جئلقئ مالئ. قازان ات كةلةتئن بولسا، الةمدةگئ اعئلشئنداردئث جئلقئسئ ةكئنشئ ورئنعا، اراب جئلقئسئ ءذشئنشئ ورئنعا سئرعيدئ. قازان ات قازاق مادةنيةتئن كوتةرةدئ. ءبئز «قذلئنئم» دةگةن جؤرنال اشئپ وتئرمئز. قارادومالاقتارئمئزدئ ةرلئككة، ةپتئلئككة، باتئرلئققا تاربيةلةؤ ءذشئن. ورئستار أانكؤأةردةگئ قئسقئ وليمپيادا ناتيجةسئنةن كةيئن قايتادان سپورتتئ مئقتاپ تذرئپ قولعا الماققا كئرئستئ. مةلس ناريمانوأ دةگةن اتاقتئ كوكپارشئ بولئپ ةدئ. سول كئسئ: «ءبئر-ةكئ رةت كوكپارعا شئققان بالانئث جذرةگئ بةرئش بولئپ قاتادئ. ول ةشكئمنةن قورئقپايتئن بولادئ. الدئنان تاؤ حالقئ شئقسا دا، قورئقپايتئن بولادئ» دةيتئن. «قورئقپايدئ» دةگةندئ تاس جذرةكتئكپةن شاتاستئرماؤ كةرةك. قورئقپاعانئ - جئگةرئنئث مئقتئلئعئ، نامئسئنئث نارلئعئ. بئزگة سونداي ذرپاق كةرةك! ال بئزدةگئ جاستاردئث كوپشئلئگئ تةك بايؤدئث عانا جولئنا ءتذسئپ بارادئ. ةلباسئمئز: «بايئثدار، ءبئر قازاق بايئسا، ةكئنشئ قازاققا جامان بولا ما، كومةكتةسةدئ» - دةدئ. ءبئراق ءبئزدئث بايلارئمئز پرةزيدةنتتئث ايتقانئن ورئنداماي وتئر عوي. بايئپ الادئ دا، ةشتةثة بةرمةيدئ. پةيئلدةرئ بايئعان سايئن تارئلا تذسةدئ. بذگئندةرئ ارابتئث بايئ مةن قازاقتئث بايئنئث اراسئ جةر مةن كوكتةي. ارابتئث شةيحئ: «مةنئث بايلئعئم - نومينالدئ بايلئق، سةندةردةگئدةي ويئما كةلگةندئ ئستةي المايمئن، مةملةكةت بارلئعئن باقئلاپ وتئرادئ. قاجةت بولسا، بايلئعئمدئ الئپ، جاراتا بةرةدئ» - دةيدئ. ال ءبئزدئث بايلار بايئعان سايئن قالتئراي بةرةدئ. بذعان قذلاگةرگة ةسكةرتكئش جاساعاندا كوزئم جةتتئ، «نة دةگةن ءئشئ تار ادامدار» دةگةن ويعا كةلدئم. جوعارئ بيلئكتة وتئرعان ءبئر اعامئز: «ةسكةرتكئش قويؤ دةگةندئ داعدارئستا قايتةسئثدةر؟» - دةدئ. ال سونئ ايتقان اعامئزدئث ايةلئ كذنئنة 60 مئث دوللار اقشانئ تةك دذكةن ارالاؤعا جذمسايدئ. مئنة، ءبئزدئث بايلاردئث تئرلئگئ - وسئ. وسئنداي باسسئزدئقتئ جويؤئمئز كةرةك، ال وعان ذلتتئق رؤحتئ كوتةرؤ ارقئلئ عانا جةتةمئز. بذرئنعئ قازاق بايئ مةن بذگئنگئ قازاق بايئن دا سالئستئرؤعا كةلمةيدئ. بذرئنعئ بايلارئمئز اقئلدئ بولعان عوي. ولاردئث ةسئگئنئث الدئندا ءسئثئرئ شئققان كةدةي جذرسة، كذلكئگة قالعان. سوندئقتان كةدةيلةرئنئث دة جاعدايئن جاقسارتؤعا تئرئسقان. جالشئ ةكئ جئل عانا جالشئ بولعان، سودان سوث وعان ون شاقتئ قوي، جئلقئ، سيئر بةرئپ، جةكة وتاؤ ةتئپ شئعارعان. بذل - ذلئ دالانئث زاثدئلئعئ. سوندئقتان ذلئ دالا يدةياسئن ةنگئزؤئمئز كةرةك. كةيئنگة قالدئرؤعا استة بولمايدئ.
سذحباتتئ جذرگئزگةن - حاليما بذقارقئزئ
(«ايقئن» گازةتئ. ءساؤئردئث 3 ئ. 2010 جئل)