پايدالان، قاجةتئثة جاراسا، الاش

الدئنان «بذل جةردئث قوجايئنئ مةن. مذندا كةلسةث، الدئمةن مةنةن رذقسات الؤئث كةرةك!» دةگةن جازؤ شئعئپتئ. وث-سولئنا قاراسا، ةشكئم جوق. ارالدئ كةزةدئ، سوندا دا بئرةؤدئ كةزئكتئرة المايدئ. باسئنا ذيشئك تذرعئزئپ، تئرشئلئك ةتة باستايدئ. «سةن قايدان كةلدئث؟» دةگةن ةشكئم جوق.
ءبئراق الگئ ادام ءومئر بويئ «ارالدئث يةسئ قاشان كةلةر ةكةن؟» دةگةن ويدان ارئلا الماپتئ... سوندئقتان زاث ماسةلةسئندة ءاربئر ازامات ءوزئن الگئ ارالعا شئعئپ قالعان جانداي سةرگةك تة سةزئمتال ذستاسا يگئ ةدئ دةگةن ويعا قالاسئث. ةؤروپادا بولعان ءبئر تانئسئم وسئ ويدئ ءارئ قاراي قوزعايتئنداي، مئناداي ءبئر ةستة قالارلئق اثگئمة ايتقان ةدئ. فرانسيانئث Marly Le Roi قالاسئنا ساپارلاي بارعاندا جولدئث قيئلئسئنداعئ جولشئراققا توقتايتئن جةرگة «سةندة ةرةكشة قذقئق جوق» دةگةن جازؤ ءئلؤلئ تذرئپتئ. جولسةرئك فرانسؤزدئث ايتؤئنشا، بذل بةلگئ كةز-كةلگةن ادامنئث ساناسئندا فرانسؤز اتا زاثئنئث تذپكئ ءمان-ماعئناسئن جاثعئرتئپ، قوعامدئق ءتارتئپتئ ساقتاؤدئ تالاپ ةتةدئ. ةشكئمنئث دة زاثنان اتتاپ كةتؤئنة بولمايدئ. سوندا عانا قوعام ذزاق ؤاقئت ورنئقتئ داميدئ.
ءبئز دة قذقئقتئق مةملةكةت قذرؤدئ الدئمئزعا ماقسات تذتقان ةلمئز جانة بذل باعئتتا جاسالئپ جاتقان شارؤالار دا بارشئلئق. ماسةلةن، بئزدةر ت م د مةملةكةتتةرئ اراسئندا العاشقئلاردئث ءبئرئ بولئپ «سئبايلاس جةمقورلئققا قارسئ كذرةس تؤرالئ» ارنايئ زاث قابئلدادئق. ةكونوميكالئق قئلمئسقا جانة سئبايلاس جةمقورلئققا قارسئ كذرةس اگةنتتئگئ مةن سئبايلاس جةمقورلئققا قارسئ كذرةس ماسةلةلةرئ بويئنشا كوميسسيا جذمئس ئستةيدئ. سونئمةن قاتار، ةلئمئزدة سئبايلاس جةمقورلئققا قارسئ مةملةكةتتئك باعدارلاما جذزةگة اسؤدا. استانا قالاسئندا سئبايلاس جةمقورلئققا قارسئ فورؤمنئث، سونداي-اق وسئ تاقئرئپ بويئنشا حالئقارالئق دةثگةيدةگئ كونفةرةنسيانئث وتكةنئ بةلگئلئ. سئبايلاس جةمقورلئققا بايلانئستئ جذمئستان بوساتئلعان ادامدارعا ءومئر بويئ مةملةكةتتئك ورگاندار مةن ذيئمداردا قئزمةت ئستةؤئنة قاتاث تئيئم سالئنعان. ةلدئث جاثا ءبئر ةسةيؤ جولئن بةلگئلةگةن «جاثا ون جئلدئق - جاثا ةكونوميكالئق ورلةؤ - قازاقستاننئث جاثا مذمكئندئكتةرئ» اتتئ ةلباسئنئث بيئلعئ حالئققا ارناعان جولداؤئندا دا ذيئمداسقان قئلمئستئ جانة وزگة قئلمئستاردئ اؤئزدئقتايتئن، دةموكراتيالئق مةملةكةتتةگئ قذقئق قورعاؤ قئزمةتئنئث جوعارئ حالئقارالئق ستاندارتتارئنا سايكةس كةلةتئن جاثا قذقئق قورعاؤ جذيةسئن قذرؤدئ كوزدةيتئن رةفورمالاردئ جذرگئزؤ مئندةتتةرئ ايقئندالعان. سايئپ كةلگةندة، قوعامداعئ كةز كةلگةن زاث بذزؤشئلئققا قارسئ تذرؤ بذگئنگئ كذننئث وزةكتئ ماسةلةلةرئنئث ءبئرئ رةتئندة مةملةكةتتئك ساياساتتئث ماثئزدئ باسئمدئعئنا ية بولئپ وتئر.
دةي تذرعانمةن، كذندةلئكتئ ومئرئمئزدة زاثعا قايشئ كةلةتئن ارةكةتتةردئث بوي الئپ وتئرعانئ جاسئرئن ةمةس. ول تؤرالئ بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ ايتئپ تا، جازئپ تا، كورسةتئپ تة جذر. وزگةنئ ايتپاعاندا، سوثعئ كةزدة كوپتةگةن جوعارئ لاؤازئمدئ ادامداردئث قئلمئسقا بوي بةرئپ، ءئستئ بولئپ جاتقانئ كوپ جايدئ اثعارتاتئنئ انئق. الاياقتئقپةن اينالئسئپ، تالاي ادامنئث وبالئنا قالعاندار، اتقا مئنگةنئنة جةلئگئپ، زاثدئ بةلئنةن باسئپ، جةلدةن وزباق بولئپ جذرگةندةر، تامئر-تانئستئقپةن مايلئ جئلئككة ية بولئپ، ءوز كذي-جايلارئن كذيتتةؤمةن اينالئساتئندار، ءئستئ ناقتئ شةشؤدئث ورنئنا سوز بذيداعا سالئپ، جذرتتئ اؤرة-ساراعا تذسئرةتئندةر قاتارئ سيرةمةي تذر. ارينة، بذل تذستا كوپ ماسةلة ءاربئر ادامنئث جةكة سانا-سةزئمئنئث، ئشكئ جان-دذنيةسئنئث، ار-ذياتئنئث تازالئعئنا بايلانئستئ ةكةندئگئ قذپيا ةمةس. ذيات - ئزگئلئكتئث ذياسئ، ال ئزگئلئككة ذمتئلؤ، جاؤئزدئقتان بةزئنؤ ادامنئث جاراتئلئس پايئمئندا بار قذندئلئق دةسةك، ماسةلةنئث ءمانئسئ تاربيةگة كةلئپ تئرةلةرئ انئق. تاربيةنئث قؤاتئ تؤرالئ كةزئندة جذسئپبةك ايماؤئتوأ «تاربية» دةگةن ةثبةگئندة وتة جاقسئ ايتادئ: «رؤم حالقئن اتاقتئ، كذشتئ قئلعان كئم؟ تاربية. ةسكةندئردئ دانئشپان حاكئم قئلعان كئم؟ اريستوتةلدئث تاربيةسئ. نةروندئ زالئم قئلعان كئم؟ فيلوسوف سةنةكانئث قاتة تاربيةسئ. نةمئس جذرتئنئث ذلتشئلدئق، بئرلئكشئلدئگئ نةدةن؟ تاربيةنئث قؤاتئ. ادامدئ بذزاتئن دا، تذزةيتئن دة تاربية». ةندةشة، تاربيةگة وت باسئ، وشاق قاسئنان باستاپ قوعام دامؤئنئث بارلئق ساتئلارئندا ءار ادام تةرةث ءارئ تذبةگةيلئ ءمان بةرؤئ كةرةك. سونداي-اق، قوعامدا كةز كةلگةن كةلةثسئز كورئنئستةرگة توزبةؤشئلئك احؤالئن قالئپتاستئراتئن تةتئكتةر ويلاستئرئلسا قذبا-قذپ بولار ةدئ. ايتالئق، كورنةكئ قذرالدار ارقئلئ زاث بذزؤشئلئققا جول بةرگةندةر تؤرالئ، زاثدئ ةلةمةؤشئلئكتئث تذبئ نةگة اكةلئپ سوعاتئنئ جايلئ اشئپ كورسةتةتئن ناقتئ مالئمةتتةر بةرئلئپ وتئرسا...
ياعني، ءبارئمئز جذمئلا كئرئسسةك، ةثسةرئلمةيتئن نارسة جوق. سوندئقتان، ءار ادام قوعام الدئنداعئ ءوزئنئث جاؤاپكةرشئلئگئن تولئق سةزئنگةنئ ءجون. وكئنئشكة وراي، ءالئ دة بولسا، «ذكئمةت ولتئرمةيدئ» دةگةن ماسئلدئق پيعئلدان تولئقتاي ارئلا الماي جذرگةن جايئمئز بار. بذل جونئندة وسئدان ةكئ جئلداي بذرئن «انا ءتئلئ» گازةتئندة (12 شئلدة، 2007 جئل) سول كةزدةگئ ةثبةك جانة الةؤمةتتئك قورعاؤ ءمينيسترئ گذلجان قاراعذسوأا مئنا مالئمةتتةردئ كةلتئرگةن بولاتئن: «ءبئز ةلئمئزدة ون بةس جئل بويئ جذمئس ئستةمةگةن 180 مئث ادامنئث بار ةكةنئن انئقتادئق. بذل - ستاتيستيكالئق مالئمةت ةمةس. مينيسترلئك ارنايئ زةرتتةؤ جذرگئزئپ، قازاقستاننئث الةؤمةتتئك كارتاسئن جاسادئ. بذگئندة جذمئسسئزدار حالقئمئزدئث 8 پايئزئن قذرايدئ. ءبئراق ءذش جئلدان بةرئ جئل سايئن 21 مئث ةثبةك ورنئ بوس قالادئ. اقيقاتئن ايتساق، ةلئمئزدة الةؤمةتتئك كومةكتةر ارقئلئ عانا ءومئر سذرةتئن ادامداردئث توبئ قالئپتاستئ». ال الةؤمةتتئك كومةكتةر حالئقتئ ةنجارلئققا تاربيةلةيتئنئ، ادامنئث جذمئس ئستةؤگة دةگةن ئنتاسئن وشئرةتئنئ بةلگئلئ. ماسةلةن، ا ق ش-تا ءبئر عاسئر بويئ اتا-باباسئنان بةرئ الةؤمةتتئك جاردةم اقئلار ارقئلئ كذن كورئپ جذرگةن 2 ميلليون ادام بار. كلينتون مةملةكةت باسئنا كةلة سالئسئمةن سول الةؤمةتتئك جاردةم اقئلاردئ قئسقارتپاق بولعان. ونئسئنان تذك تة شئققان جوق. ول كذشتئ قارسئلئققا تاپ بولدئ. جانة دة مذنئ كةزدةيسوق دةپ ايتا المايسئث. ويتكةنئ، تالايلاردئث كوكئرةگئنة سان جئلدار بذرئن قادالعان شئرئك شةگةنئ شئعارؤ استة وثاي شارؤا ةمةس. ول ءذشئن ار-وجدان تذبةگةيلئ تازارؤئ قاجةت. جاراتئلئس ماقساتئنا قاراي بةت بذرماي، ادام ءوزئنئث بولمئسئن ساقتاي المايتئنئن ءاربئر ازامات جةتة تذسئنؤئ كةرةك.
ءيا، ءماندئ دة ماعئنالئ ءومئر سذرؤ قاجئرلئ ةثبةكتئ، سالاؤاتتئ سانا مةن بارئنشا ةرئك-جئگةردئ تالاپ ةتةتئنئ راس. ءبئراق ذرپاعئنئث جارقئن بولاشاعئن ويلاعان، تؤعان ةلئنئث قؤاتتئ دا تابئستئ مةملةكةتكة اينالؤئنا مذددةلئ كةز كةلگةن ادامعا بذل تالاپ الئنبايتئن قامال، باعئنبايتئن اسؤ ةمةس. اسئرةسة، ةلئمئزدئث الداعئ ون جئلدئقتاعئ ةكونوميكالئق ورلةؤئن قامتاماسئز ةتئپ، جاثا مذمكئندئكتةرگة جول اشؤ ماقساتئ كذن ءتارتئبئنئث باستئ ماسةلةسئ بولئپ وتئرعان ساتتة. ماسةلةن، 2010 جئلئ جول كارتاسئ شةثبةرئندة جوسپارلاناتئن ءئس-شارالاردئث نةگئزگئ ماقساتتارئنئث ءبئرئ - حالئقتئ جذمئسپةن قامتؤدئث قول جةتكةن دةثگةيئن ودان ءارئ قولداؤ. ول ءذشئن رةسپؤبليكالئق بيؤدجةتتةن 100 ميلليارد تةثگة ءبولئندئ. جةرگئلئكتئ بيؤدجةتتةر تاراپئنان ينأةستيسيالئق باعئتتاردئ قوسا قارجئلاندئرؤ 1،43 ميلليارد تةثگة شةگئندة بولادئ دةپ كذتئلؤدة. جول كارتاسئنئث بارلئق باعئتتارئ بويئنشا اعئمداعئ جئلئ ءذش مئث جوبانئ ئسكة اسئرؤ كةزئندة شامامةن 130 مئث جذمئس ورنئ قذرئلاتئن بولادئ.
الةؤمةتتئك جذمئس ورئندارئ مةن جاستار تاجئربيةسئ باعدارلامالارئ شةثبةرئندة 53 مئث ؤاقئتشا جذمئس ورنئن قذرؤ جوسپارلانئپ وتئر. وسئناؤ ماقساتتارعا 3،6 ميلليارد تةثگة باعئتتالماق. مةملةكةتتئك بيؤدجةتتةن ءبئر قئزمةتكةرگة ايئنا بولئنةتئن اؤدارمانئث كولةمئ جيئرما مئث تةثگةگة دةيئن كوبةيتئلدئ. مذنئث سئرتئندا، ةلباسئنئث بيئلعئ جولداؤئندا ايتئلعانداي، جةدةل يندؤستريالئق-يننوأاسيالئق دامؤدئث مةملةكةتتئك باعدارلاماسئ بويئنشا تاياؤداعئ ءذش جئلدا 200 مئثنان استام جاثا جذمئس ورئندارئن اشؤعا تولئق مذمكئندئك بار. سونئمةن قاتار، «باتئس قئتاي - باتئس ةؤروپا» اأتوكولئك جولئن سالؤ بارئسئندا، ونئث قازاقستاندئق بولئگئندة 25 مئثنان استام ءبئزدئث ازاماتتاردئث جذمئسقا تارتئلؤئ كوزدةلؤدة. سونداي-اق، الداعئ بةس جئلدا قؤاتتئ گاز-حيميا كةشةنئن، مينةرالدئق تئثايتقئشتار وندئرةتئن زاؤئتتاردئ، ءبئرقاتار ءئرئ ةلةكتر-ةنةرگةتيكالئق ستانسئلاردئ - بالقاش ج ة س-ئن، مويناق گ ة س-ئن، ةكئباستذز 2-شئ گ ر ة س-ئنئث جاثا بلوگئن جانة كوپتةگةن باسقا كاسئپورئندار پايدالانؤعا بةرئلةتئنئن ةسكةرسةك، ادامي رةسؤرستاردئث وتة قاجةت ةكةنئن اثعارامئز.
ءبئر سوزبةن ايتقاندا، جذمئس ئستةيمئن دةگةن ادامعا ءتيئستئ جاعداي جاسالئپ جاتئر. ةندئگئ جةردة ءاربئر ئسكةر قازاقستاندئق وسئ مذمكئندئكتةردئ ذتئمدئ پايدالانا وتئرئپ، يننوأاسيالئق ةكونوميكاداعئ ءوز ورنئن تابؤعا ذمتئلؤئ قاجةت. «ةل دةگةندة ةزئلئپ، جذرت دةگةندة جذمئلئپ»، بئرلةسة ةثبةك ةتؤدئث اسا ءبئر قاجةتتئلئگئن مئرجاقئپ دؤلاتوأتئث مئنا ولةث شؤماقتارئمةن تذيئندةگئم كةلئپ وتئر:
«مةن بئتكةن ويپاث جةرگة الاسا اعاش،
ةمةسپئن جةمئسئ كوپ تاماشا اعاش.
جارتئ جاثقام قالعانشا مةن سةندئكپئن،
پايدالان، قاجةتئثة جاراسا، الاش!».