قازاقستان مذسئلماندارئ ءدئني باسقارماسئنئث قئزمةتئ جايلئ وي-تولعام

>ءبئزدئث اتا-بابامئز ءيسلامدئ VІІІ - ІX عاسئرلار ارالئعئندا قابئلدادئ. اسئل ءدئننئث ءبئزدئث ايماقتا تارالؤئنا بايلانئستئ قازاق جةرئنئث وثتذستئگئ مةن سئر بويئندا وتئرار، ءيسفيدجاب، تاراز، بالاساعذن، تذركئستان، سئعاناق، جةنت، بارشئنكةنت سئندئ عئلئمئ مةن مادةنيةتئ دامئعان قالالار پايدا بولا باستادئ. ول شاهارلاردان ةسئمدةرئ الةمگة ايگئلئ كوپتةگةن عذلامالار مةن وقئمئستئلار شئقتئ.
None
None

حالقئمئز باسئنان نة ءبئر تار جول، تايعاق كةشؤلةردئ وتكئزدئ. بذل ءيسلامنئث دامؤئنا دا ذلكةن كةدةرگئ بولدئ. اسئرةسة، XІІІ عاسئرداعئ موثعول مةن XVІІІ عاسئرداعئ جوثعار شاپقئنشئلئعئ جةرئمئزگة ذلكةن ناؤبةت اكةلدئ. سودان كةيئنگئ پاتشالئق رةسةيدئث وتارلاؤئ مةن كوممؤنيستةردئث اتةيستئك ساياساتئ ةل-جذرتتئ دئننةن مذلدةم الئستاتئپ جئبةردئ. الايدا 1943 جئلئ نةمئس-فاشيستةرئنئث ةدئلگة جاقئنداپ قالؤئنا بايلانئستئ ستالين ورتا ازيا مذسئلماندارئنئث ءدئني باسقارما اشؤئنا رذقسات بةردئ. دةگةنمةن ونئث بذكئل ءئس-ارةكةتئ بيلئكتئث قاتاث قاداعالاؤئندا قالدئ. تةك ةلئمئز ةگةمةندئك العاننان كةيئن عانا ءدئنئمئز مةن مادةنيةتئمئزگة بةتبذرئس باستالدئ.

1990 جئلئ ءدئن ماسةلةلةرئمةن شذعئلداناتئن ءدئني باسقارما دذنيةگة كةلگةنئمةن، ونئث باسشئلارئنئث ءبئلئمئ مةن بئلئكسئزدئگئنئث كةمشئندئگئنةن قالئپتاسؤئ وتة باياؤ ءجذردئ. ال بذگئنگئ جاعداي قالاي؟ قانداي وث وزگةرئستةر بار؟ ةندئ وسئ سذراقتارعا دايةكتةر مةن دالةلدةر ارقئلئ ناقتئ جاؤاپ بةرسةك. 2000 جئلئ ةلئمئزدئث مذسئلماندارئ كةزةكتئ قذرئلتايدئ قازاقستان مذسئلماندارئ ءدئني باسقارماسئنئث ءتوراعاسئ، باس مذفتي ةتئپ شةيح ءابساتتار قاجئ دةربئسالئ حازرةتتئ سايلادئ. وتپةلئ كةزةثدة ذلتتئق مادةنيةتتئ دامئتؤدا رؤحاني جةتةكشئنئث الار ورنئ ةرةكشة. ال بذگئندة رؤحاني كوش باسشئمئزعا اينالعان شةيح ءابساتتار قاجئ دةربئسالئ حازرةت كئم؟ ونئث ءجذرئپ وتكةن ءومئر جولئ مةن اتقارعان قئزمةتئنة قئسقاشا كوز جذگئرتةيئك. شةيح ءابساتتار قاجئ حازرةت - شئعئستانؤشئ جانة ديپلومات، بةلگئلئ ءدئن تانؤشئ، تاريح، ادةبيةت پةن مادةنيةتتئ زةرتتةؤگة سذبةلئ ذلةس قوسقان كورنةكتئ عالئم. ونئث وسئ سالالارداعئ ةثبةكتةرئ ةلئمئزبةن قاتار جاقئن جانة الئس شةتةلدةرگة دة كةثئنةن تانئمال. ول 1997 جئلئ ءال-فارابي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئندة تذثعئش رةت اراب ءتئلئ مةن ادةبيةتئ ءبولئمئن اشسا، ؤاقئت وتة ونئ شئعئس فيلولوگياسئ كافةدراسئنا اينالدئرئپ، ةث ءبئرئنشئ مةثگةرؤشئسئ بولدئ. كةيئنئرةك، قاناتئن قاتايتقان كافةدرا شئعئستانؤ فاكؤلتةتئنة اينالئپ، حازرةت ونئث دا العاشقئ دةكانئ بولدئ. ودان سوث ةرةن ةثبةگئنئث ارقاسئندا ول قارا شاثئراقتئث تئلدةر جانة سئرتقئ قاتئناستار بويئنشا پرورةكتورلئعئنا دةيئن ءوستئ.

العاش رةت تذرئك، ؤردؤ، جاپون، قئتاي جانة كارئس تئلدةرئ ءبولئمئن اشئپ، مامان دايئنداي باستادئ. ونئث جةتةكشئلئگئندة 400-دةن استام ءتذرلئ ءتئل ماماندارئ قارا شاثئراقتان تذلةپ ذشتئ. شاكئرتتةرئنئث اراسئندا 10 ةلشئ مةن 2 مينيستر بار. 1997-2000 جئلدارئ ةلئمئزدئث سئرتقئ ئستةر مينيسترلئگئنئث شاقئرؤئمةن قازاقستاننئث ساؤد ارابياسئ كورولدئگئندةگئ ةلشئلئگئندة كةثةسشئ قئزمةتئن ابئرويمةن اتقاردئ. شةيح ءابساتتار قاجئ دةربئسالئ حازرةت ءوزئنئث قات-قابات جذمئسئ مةن ءئسساپارلارئنئث اراسئندا باس الماي اراب ءتئلئ مةن ادةبيةتئ، ةرتة كةزدةگئ قازاق ادةبيةتئ مةن مادةنيةتئ، قازاقستاننئث شئعئس ةلدةرئ مذسئلماندارئمةن رؤحاني بايلانئسئ، ءيسلام تاريحئ، قاسيةتتئ قذران مةن پايعامبارئمئزدئث (س.ع.س.) حاديستةرئ جايئندا 600-دةن استام تةوريالئق جانة پراكتيكالئق ءمانئ بار ةثبةكتةر جازدئ. مذفتي حازرةت اراب جانة ورتا ازيا مةن رةسةي عئلئمي مذراعاتتارئندا قولجازبا تذرئندة ساقتالئپ كةلگةن قازاق جةرئنةن شئققان 50-گة تارتا عالئمداردئث ةثبةكتةرئن تاؤئپ، تذثعئش رةت زةردةلةپ، ءبئر جذيةگة ءتذسئردئ. ولاردئث ءومئر سذرگةن ؤاقئتتارئن انئقتاپ، ةرةكشةلئكتةرئن اشئپ كورسةتتئ. بذل كوپشئلئك تذرماق، عئلئمي ورتاعا دا بةي ءمالئم كذتپةگةن ةرةكشة قذبئلئس ةدئ. ول ورتا عاسئرلاردا ءومئر سذرگةن مةملةكةت جانة قوعام قايراتكةرئ، عالئم-تاريحشئ، اقئن، ءارئ ويشئل جةرلةسئمئز مذحاممةد حايدار دؤلاتيدئ (1499-1551) دة ذزاق ءارئ تةرةث زةرتتةدئ. 1994 جئلئ قاشقارياعا، ارادا ءبئر جئل وتكةندة پاكستانعا، 1998-1999 جئلدارئ ءذندئستانعا بارئپ، ودان سذيةگئ جاتقان زيراتئن دا تاؤئپ، باسئنداعئ قذلپئتاسئن وقئپ، دالةلدةپ بةردئ.

كوپ جئلدار بويئ شةيح ءابساتتار قاجئ دةربئسالئ حازرةت قازاقستان مةن اراب ةلدةرئ قاؤئمداستئعئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ، ءتوراعاسئ بولئپ قوعامدئق قئزمةتتئ دة قاتار اتقاردئ. قازاقستاندا اراب ءتئلئ مةن ادةبيةتئنئث جةكة ءپان بولئپ قالئپتاسؤئنا جانة ءيسلام مادةنيةتئ مةن تاريحئن زةرتتةؤگة قوسقان سذبةلئ ةثبةگئ ءذشئن 2002 جئلئ مئسئر اراب رةسپؤبليكاسئنئث پرةزيدةنتئ ونئ ءبئرئنشئ دارةجةلئ «عئلئم جانة ونةر» وردةنئمةن ماراپاتتادئ. ول باس مذفتي قئزمةتئنة كئرئسكةلئ، كوپتةگةن حالئقارالئق جانة رةسپؤبليكالئق الؤان ءتذرلئ كونگرةستةر مةن كونفةرةنسيالارعا، سيمپوزيؤمدارعا بةلسةندئ تذردة قاتئسئپ كةلةدئ. حالئقارالئق جيئنداردا تالاي رةت قازاقستان جايلئ، ةلئمئزدةگئ ءيسلامنئث ورنئ مةن ماثئزئ جانة باسقا تاقئرئپتار بويئنشا دا وي تولعاپ، مازمذندئ باياندامالار جاسادئ. سولاردئث ءبئرقاتارئنا از-كةم توقتالئپ وتةلئك. حازرةت 2000 جئلئ ومبئ قالاسئندا رةسةيدئث ازيا بولئگئ بويئنشا وتكةن مذسئلمانداردئث ІІ قذرئلتايئندا، 2006 جئلئ ماسكةؤدةگئ الةمدئك ءدئن ليدةرلةرئ سامميتئندة، سول جئلئ يسپانيادا يؤنيسةف حالئقارالئق قورئنئث ذيئمداستئرؤئمةن وتكةن كونفةرةنسيادا، 2008 جئلئ تةگةرانداعئ مازهابتاردئث جاقئنداسؤئنا ارنالعان كونفةرةنسيادا، 2000 جئلئ تاشكةنتتةگئ «مادةنيةتتةر اراسئنداعئ ديالوگ» اتتئ يؤنةسكو-نئث ذيئمداستئرؤئمةن وتكةن كونگرةستة باياندامالار جاسادئ. 2000 جئلئ بوسنيا مةن گةرسوگوأينانئث استاناسئ ساراةأودا وتكةن ةؤرازيا ءيسلام شؤراسئنئث ІV جانة V حالئقارالئق كونفةرةنسيالاردا باياندامالار جاساسا، 2002 جئلئ كيپردة، 2009 جئلئ ئستامبذلدا وتكةن بةدةلدئ جيئنداردا اتالمئش ذيئمنئث ءذشئنشئ رةت ءبئراؤئزدان ءتوراعانئث ءبئرئنشئ ورئنباسارئ بولئپ سايلاندئ. 2001-2009 جئلدارئ مئسئر اراب رةسپؤبليكاسئ ذكئمةتئنئث ارنايئ شاقئرؤئمةن، كايردة وتكةن حالئقارالئق كونفةرةنسيالارعا قاتئستئ. وندا باس مذفتي كةنيا، گأينةيا بيساؤ، تايلاند، كاتار، ليأان، ماروككو جانة ت.ب. ةلدةردئث دئنباسئلارئمةن كةزدةسئپ، ءدئني ئستةردئ جاقسارتؤ جايلئ كةثئرةك سذحباتتاسئپ، تاجئريبة الماستئ.
ءدئن باسئنئث تئكةلةي ذيئتقئ بولؤئمةن 2006 جئلئ جةتئسؤ مذسئلماندارئنئث قذرئلتايئنا 100 جئل تولؤئنا وراي، 2009 جئلئ «يمام اعزام ءابؤ حانيفا جانة قازئرگئ زامان» اتتئ عئلئمي-پراكتيكالئق حالئقارالئق كونفةرةنسيالار ذيئمداستئرئپ، وتكئزدئ. وعان تذركيا، رةسةي، تاتارستان، قئرعئزستان، تاجئكستان، وزبةكستان، ءازئربايجان، سينگاپؤر، موثعوليا مةن مئسئر ءدئن باسئلارئ شاقئرئلدئ. ءدئني باسقارما جذيةلئ تذردة الماتئ قالاسئنداعئ تذرلئ مةملةكةتتةردئث ةلشئلئكتةرئ مةن حالئقارالئق ذيئمداردئث باسشئلارئن قابئلداپ، قازاقستانداعئ ءيسلامنئث ورنئ مةن ماثئزئ جايلئ بايانداؤمةن قاتار، ولاردئث سذراقتارئنا جاؤاپ بةردئ. مئسالئ، 2000-2009 جئلدار ارالئعئندا ساؤد ارابياسئ كورولدئگئ، پالةستينا، مئسئر، تذركيا، يران، وزبةكستان، تاجئكستان، ارمةنيا، ا ق ش، گةرمانيا، گرةكيا، پولشا، أاتيكان، ذلئ بريتانيا، ءذندئستان، رةسةي، ليأيا، قئرعئزستان، ءازئربايجان، مالايزيا، ءيزرايل جانة باسقا دا ةلدةردئث ةلشئلةرئن قابئلدادئ. بذل قازاقستان مذسئلماندارئ ءدئني باسقارماسئ حالئقارالئق دةثگةيدة تانئلئپ، مويئندالدئ دةگةندئ بئلدئرةدئ. باس مذفتي قازاقستان حالئقتارئنئث دوستئعئ مةن قارئم-قاتئناسئن جانة كونفةسسياارالئق كةلئسئمدئ ساقتاؤدا دا كوپ يگئ ئستةر تئندئرؤدا. بارشاعا ءمالئم، ذلتارالئق قاتئناستار مةملةكةت ساياساتئنئث نةگئزگئ باعئتتارئنئث ءبئرئ. ويتكةنئ ءتذرلئ ذلت پةن ذلئستار مةكةندةگةن ةلئمئزدة تاتؤلئقتئ ساقتاؤ - دامؤدئث كةپئلئ. رةسپؤبليكا كولةمئندة ذلتتار اراسئنداعئ باؤئرمالدئق، دوستئق، ينتةرناسيوناليزم سئندئ ادامگةرشئلئككة نةگئزدةلگةن قذندئلئقتاردئ دا ءناسيحاتتاؤ اسا قاجةت. بذل تذرعئدا ةلباسئمئز نذرسذلتان ءابئش ذلئ نازاربايةأ قئرؤار شارؤا اتقارؤدا. ونئث باستاماسئمةن استانادا وتكةن الةمدئك جانة ءداستذرلئ دئندةر كوشباسشئلارئنئث ءذش سيةزئ الةمدئك قذبئلئس رةتئندة مويئندالدئ. اتالمئش جيئنعا قاتئسؤشئلار پرةزيدةنتئمئزدئث ةثبةگئن ءبئراؤئزدان اسا جوعارئ باعالادئ. ارينة، ةلوردامئزعا الةم دئندةرئنئث كوشباسشئلارئ وزدئگئنةن جينالا قويمايتئنئ بةلگئلئ. مذنئ ةلئمئزدة ءدئن ارالئق تذسئنئستئك پةن تاتؤلئقتئ نئعايتؤدئ كوزدةگةن ماقساتتئ جذمئستاردئث تئكةلةي ناتيجةسئ دةپ قابئلداؤ كةرةك. بذل تذرعئدا شةيح ءابساتتار قاجئ دةربئسالئ حازرةت ةلباسئنئث جذرگئزئپ جاتقان ساياساتئنا مةيلئنشة قولداؤ ءبئلدئرئپ، كذندةلئكتئ قئزمةتئندة ذلئستار مةن كونفةسسيالار اراسئندا ئنتئماق پةن تذسئنئستئكتئ ساقتاؤعا ةرةكشة ءمان بةرةدئ. باس مذفتي شةشةن، ذيعئر، تذرئك، تاتار، دذنگةن سياقتئ مذسئلمان باؤئرلارئمئز كوپتةپ تذراتئن جانة قذلشئلئق جاسايتئن مةشئتتةردئ ءجيئ ارالاپ، جاعدايلارئمةن تانئسؤدئ ادةتكة اينالدئرعان. ولارمةن ةمةن-جارقئن اثگئمةلةسئپ، بئرلئك، دوستئق جانة كةلئسئم جونئندة ؤاعئزدار ايتؤدان جالئققان ةمةس.
ةلباسئمئز دا مذنئ دةر كةزئندة بايقاپ، جاقسئ باعاسئن بةرئپ، سذيسئنة بئلاي دةگةن بولاتئن: «ةلئمئزدةگئ ءتذرلئ دئندةردئث باسشئلارئنا ءوز العئسئمدئ بئلدئرةمئن. ولاردئث دانالئقپةن اتقارئپ وتئرعان قاجئرلئ ةثبةكتةرئنئث ارقاسئندا وتانداستارئمئز ءدئني الاؤئزدئقتئث نة ةكةنئن بئلمةي كةلةدئ». بذل ةل حالقئنئث 75 پايئزئن قذرايتئن مذسئلمانداردئث باسشئسئنا قاراتا ايتئلعانئنا ةشكئمنئث دة كذمانئ بولا قويماس. شةيح ءابساتتار قاجئ حازرةت قايئرئمدئلئق شارالارئنا وتة ذلكةن ءمان بةرةدئ. مذگةدةكتةر ذيئمدارئنا، بالالار جانة قارتتار ذيلةرئنة، تذرمةلةر مةن كولونيالارعا، تؤبةركؤلةز شيپاجايلارئنا، ذلئ وتان سوعئسئنئث ارداگةرلةرئ مةن مذگةدةكتةرئنة جانة ءدئني باسقارماعا كومةك سذراپ كةلگةن جةكةلةگةن جاندارعا قولئنان كةلگةن كومةگئن ايانئپ قالمايدئ. 2003 جئلئ جامبئل وبلئسئ تذرار رئسقذلوأ اؤدانئندا ورئن العان زئلزالادان زارداپ شةككةندةرگة، 2005-2007 جئلدارئ قاراعاندئ وبلئسئ شاحتينسك قالاسئندا قازا بولعان كةنشئلةردئث وتباسئلارئنا قارجئلئق كومةك قولئن سوزدئ. جئل سايئن قاسيةتتئ رامازان ايئندا مذگةدةكتةر ذيئمئنا، قارتتار مةن بالالار ذيئنة ءال-قادئرئنشة قايئرئمدئلئق جاساؤدئ جالعاستئرؤدا. ول ءدئن باسئ بولئپ سايلانا سالئسئمةن، ءدئني باسقارما جذمئسئنئث ساپاسئن ارتتئرؤ ماقساتئندا قذرئلئمدئق وزگةرئستةر جاسادئ. بذگئندة مذندا مةشئت ئستةرئ، شاريعات جانة ءپاتؤا، وقؤ-اعارتؤ، ءدئني ؤاعئز، حالئقارالئق بايلانئستار مةن حاتتاما، قاجئلئق ئستةر بويئنشا جانة ت.ب. بولئمدةر اشئلئپ، حالئققا قئزمةت ةتؤدة. بذرئن ءوز الدئنا جةكة ءدئني بئرلةستئكتةر بولئپ كةلگةن مةشئتتةردئ ءدئني باسقارماعا فيليال رةتئندة تئركةؤدة دة قئرؤار ءئس تئندئرئلدئ. مذفتيدئث باستاماسئمةن قذرئلعان ارنايئ كوميسسيا 2000 جئلئ رةسپؤبليكا بويئنشا 1402 مةشئتتئث ءتئزئمئن الئپ، ونئث تةك 284-نئث عانا ق م د ب-عا تئركةلگةنئن انئقتادئ. مذفتياتتئث ةرةن ةثبةگئنئث ارقاسئندا 2001 جئلعئ 284 مةشئت، بذگئنگئ تاثدا 2400-گة جاقئن قذلشئلئق ءذيئنئث 2300-ئ ءدئني باسقارمانئث قاراماعئنا ءوتتئ. بذگئندة مةشئتتئ سالؤ جانة ونئ تئركةؤ مةن اشؤ جذمئستارئ دا بئرتئندةپ جذيةگة ءتذسئپ كةلةدئ. ءدئني باسقارمانئث ارنايئ كوميسسياسئ مةشئت اشؤ مةن ات بةرؤگة بايلانئستئ ءاربئر ءوتئنئشتئ مذقيات قاراپ، ءوز ذستانئمئن بئلدئرةدئ. قازئرگئ كةزدة ةلئمئزدةگئ ورتالئق مةشئتتةردئث بارلئعئ كومپيؤتةرمةن قامتاماسئز ةتئلگةن. رةسپؤبليكالئق ءدئني جانة باسقا دا باسئلئمدارعا جازئلؤ وثتايلئ شةشئلگةن. بذل ماسةلةنئ ءدئني باسقارمانئث قئزمةتكةرلةرئ قاداعالايدئ. 2009 جئلئ باس مذفتيدئث ةلباسئعا وتئنئشئنةن كةيئن ةلوردادا 5 مئث، الماتئدا 20 مئث ورئندئق ةكئ مةشئتتئث قذرئلئسئ باستالدئ. ال كذللئ تذركئ حالقئنئث رؤحاني استاناسئ تذركئستاندا باؤئرلاس تذركيانئث كومةگئمةن 3 مئث ورئندئق مةشئت سالئنؤدا. سونداي-اق استانا، ورال، شئمكةنت، اقتوبة مةن پاألودار قالالارئندا، الماتئ وبلئسئنئث شامالعان كةنتئندة ايماقتئق مةدرةسةلةر اشئلدئ. ال الماتئ شاهارئندا وتكةن جئلئ تذثعئش رةت ءابؤ حانيفا اتئنداعئ مةدرةسة شاكئرتتةردئ قابئلداپ، ءبئلئم نارئمةن سؤسئنداتؤدا.
«ءدئن - ناسيحات» دةگةن ارداقتئ پايعامبارئمئز (س.ع.س.). دئن ءناسيحاتئن تةك بئلئكتئ دة ءبئلئمدئ ءيمام عانا دذرئس جذرگئزة الادئ. مذنئ وتة جاقسئ تذسئنگةن مذفتي حازرةت ءدئن باسئ بولئپ سايلانا سالئسئمةن، وسئ ماسةلةنئ ةلباسئنئث الدئنا قويئپ، كومةك بةرؤئن وتئنةدئ. ول ءذشئن الماتئ قالاسئندا مئسئرلئقتار تاراپئنان تذرعئزئلعان ءيسلام مادةني ورتالئعئن ءدئني باسقارماعا بةرؤئن سذرايدئ. ةلباسئ ذسئنئستئ قابئل الئپ، بذل ماسةلةنئ شةشؤ ءذشئن مئسئرعا ذكئمةتتئك كوميسسيا جئبةرةدئ. ناتيجةسئندة الماتئدا قوس ةل پرةزيدةنتتةرئنئث ةسئمئن يةمدةنگةن نذر-مذباراك ءيسلام مادةنيةتئ ؤنيأةرسيتةتئ اشئلدئ. بذل ؤنيأةرسيتةت جوعارئ ءبئلئمدئ ءيمامدار مةن ءيسلامتانؤشئلاردئ، اراب ءتئلئ مةن ادةبيةتئنئث مذعالئمئن جانة اؤدارماشئلاردئ دايئنداؤدا. سونداي-اق ءيسلام نةگئزدةرئ مةن اراب ءتئلئن ذيرةنةم دةؤشئلةرگة ارنايئ تذراقتئ كؤرستار دا جذمئس ئستةيدئ. بةرتئن كةلة ؤنيأةرسيتةت قالاشئعئ الماتئنئث ةث كورئكتئ جةرلةرئنئث بئرئنة اينالئپ تا ذلگةردئ. قالاشئقتئث اؤماعئندا وقؤ عيماراتئ، ءيمامنئث ءذيئ جانة ءبئر ؤاقئتتا مئث ادام قذلشئلئق ةتةتئن مةشئت ورنالاسقان. مذندا ستؤدةنتتةردئث تةوريالئق ءبئلئمئن تاجئريبةمةن ذشتاستئرؤئنا تولئق مذمكئندئكتةرئ بار. ؤنيأةرسيتةت كابينةتتةرئ لينگوفون، بةينة جانة ءذن تاسپا قذرالدارئمةن جابدئقتالعان. قورئ اسا باي كئتاپحاناسئ دا تالئمگةرلةرگة قئزمةت كورسةتؤدة. ستؤدةنتتةرگة مئسئرلئق ماماندارمةن قوسا جةرگئلئكتئ وقئتؤشئ-پروفةسسورلار دا ءدارئس بةرةدئ. جئل سايئن ونئث قابئرعاسئنان 40-تان استام جوعارئ ءبئلئمدئ، رؤحاني كةمةلدةنگةن ساؤاتتئ ءيمامدار تذلةپ ذشؤدا. ذلگةرئمئ جاقسئ بئتئرؤشئلةر ماگيستراتؤرا مةن اسپيرانتؤرانئ مئسئردئث الةمگة ايگئلئ ءال-ازهار ؤنيأةرسيتةتئندة جالعاستئرؤئنا بولادئ. ال وقؤ اقئسئن مئسئر جاعئ تولئق ءوز مويئندارئنا العان. نذر-مذباراك ؤنيأةرسيتةتئ تاؤةلسئز قازاق ةلئنئث جوعارئ ءيسلامي ءبئلئمئنئث ئرگةتاسئن قالاؤعا باعئتتالعان العاشقئ وقؤ ورداسئ رةتئندة تاريح بةتتةرئنة التئن ارئپتةرمةن جازئلئپ قالارئ حاق. ءيمامداردئث ءبئلئم دةثگةيئن كوتةرئپ وتئرؤ - ق م د ب قئزمةتئنئث نةگئزگئ باعئتتارئنئث ءبئرئ. ويتكةنئ تةرةث ءبئلئمدئ ءيسلامنئث قئر-سئرئنا قانئق، ءدئنئمئزدئث ءتذرلئ سالاسئن جةتئك مةثگةرگةن ءيمام عانا حالئققا دذرئس جولدئ كورسةتئپ، اقيقاتتئ جةتكئزة الماق. ءتذرلئ اعئمدار جونئندة جانة ونئث شئعؤ تاريحئنا بويلاي وتئرئپ، اق-قارانئ اجئراتئپ بةرةدئ. ال مذنان حابارئ شالا-شارپئ دذمشة جذرتقا نة ايتپاق؟ وسئنئ جةتة ذعئنعان ءدئني باسقارماعا رةسپؤبليكالئق ءيمامداردئث ءبئلئمئن جةتئلدئرةتئن ءيسلام ءينستيتؤتئ اؤاداي قاجةت ةدئ. ءبئراق بذعان ارنالعان نة وقؤ عيماراتئ، نة قذرئلئسقا قارجئ دا تاپشئ بولاتئن. وسئنداي قئسئلتاياث شاقتا باس مذفتي ءيسلام دامؤ بانكئنةن كومةك سذرادئ. ولار حازرةتتئث ءوتئنئشئن جةرگة تاستاماي، ساتبايةأ پةن تذرعئت وزال كوشةلةرئنئث قيئلئسئنداعئ ةكئ قابات عيماراتتئ ساتئپ الئپ، كذردةلئ جوندةؤدةن وتكئزئپ، ءدئني باسقارمانئث مةنشئگئنة بةردئ. ونداعئ بولمةلةر ءدارئسحانالارعا اينالدئرئلئپ، نامازحانا، مةدپؤنكت، كئتاپحانا، اسحانا مةن جاتاقحانا دا ئسكة قوسئلدئ. 2002 جئلئ ءينستيتؤت اشئلئپ، العاشقئ 40 ءيمام وقؤ مةرزئمئ 4 ايلئق كؤرسقا قابئلداندئ. ءيمامدارعا ءدئني باسقارمانئث جةتةكشئ قئزمةتكةرلةرئ مةن نذر-مذباراك ءيسلام مادةنيةتئ ؤنيأةرسيتةتئنئث تاجئريبةلئ ذستازدارئ ءدارئس بةرئپ، بئلئمدةرئن شئثداپ كةلةدئ. كذنئ بذگئنگة دةيئن رةسپؤبليكانئث تذكپئر-تذكپئرئنةن كةلگةن جةتئ جذزگة تارتا ءيمام ءبئلئمئن جةتئلدئرئپ شئقتئ. وسئلايشا ءيمامداردئث ءبئلئمئن جةتئلدئرؤگة بار كذشئن سالعان ءدئني باسقارما ولاردئث ؤاعئز ايتؤ مةن ونئ حالئققا جةتكئزؤ جاعئن دا ذنةمئ نازاردا ذستاپ كةلةدئ. بذل ماقساتتا ؤاعئز ايتؤدان ءتذرلئ بايقاؤلار دا وتكئزئلؤدة. بايقاؤ ءبئرئنشئ اؤدان، كةيئن وبلئس كولةمئندة وتكئزئلئپ، جةثئمپازدارئ الماتئ ورتالئق مةشئتئنة جينالئپ، جذما نامازدارئ كةزئندة كوپشئلئككة ؤاعئز ايتئپ، بئلئمدةرئن شئثداؤ ذستئندة. 2000 جئلئ تذثعئش رةت قذران وقؤدان رةسپؤبليكالئق بايقاؤ ذيئمداستئرئلدئ. وعان ءار وثئردةن جةثئمپاز دةپ تانئلعان 42 ذمئتكةر قاتئستئ. مذنداي بايقاؤلار تيئسئنشة 2004 جانة 2008-2009 جئلدارئ دا ذيئمداستئرئلئپ، جةثئمپازدارعا باعالئ سئيلئقتارمةن قاتار، قارجئلاي كومةك تة كورسةتئلدئ. جارئستا ةرةكشة كوزگة تذسكةندةر مالايزيا، ءذندئستان، مئسئر، ساؤد ارابياسئ، تذركيا سئندئ مةملةكةتتةردة وتكةن قاسيةتتئ قذران وقؤ جارئستارئندا باعئن سئناپ كورئپ، جذلدةلئ ورئندارعا دا ية بولؤدا.
ق م د ب-نئث جانئنان ءدئني-تانئمدئق «ءيسلام جانة وركةنيةت» رةسپؤبليكالئق گازةتئ شئعئپ كةلةدئ. بذگئندة ونئث تارالئمئ 50 مئثعا جةتسة، «يمان» ءدئني-تانئمدئق جؤرنالئنئث تارالئمئ 10 مئث دانادان استئ. اتالمئش باسئلئمداردا جانة www.muftyat.kz, www.meshіt.kz سايتتارئندا ءدئني باسقارمانئث قئزمةتئ، ءدئني ئستةر، ذلتتار مةن ذلئستار اراسئنداعئ تاتؤلئق جانة وقئرمانداردئث سان الؤان سذراقتارئنا جذيةلئ تذردة جاؤاپ بةرئلؤدة. شةيح ءابساتتار قاجئ دةربئسالئ ءوز قئزمةتئنة كئرئسكةلئ بةرگئ 10 جئل ئشئندة ءيسلام جانة ونئث تاريحئ، پايعامبارئمئز (س.ع.س.) حاقئندا ةل مذسئلماندارئنئث ءومئرئ، ءيسلام مادةنيةتئ، قازاق ادةبيةتئ مةن مادةنيةتئ، اراب ءتئلئ مةن مادةنيةتئ، جالپئ، ادامي قذندئلئقتار جايلئ 300-گة جؤئق ماقالالارئ جارئق كورئپتئ. بذل ةثبةكتةر قازاق، ورئس جانة تذرئك تئلئندة ءتذرلئ رةسپؤبليكالئق جانة شةتةل گازةت-جؤرنالدارئندا، كئتاپتار مةن ةنسيكلوپةديالاردا، ءتذرلئ جيناقتاردا باسئلدئ. وتكةن جئلدار ئشئندة كونفةسسياارالئق جانة ذلتارالئق كةلئسئم، ق م د ب-نئث سان قئرلئ قئزمةتئ جايلئ تةلةارنالار مةن راديولاردا، وتاندئق باسئلئمداردا قازاق جانة ورئس تئلدةرئندة، شةتةلدئك باسئلئمداردا حازرةتتئث 400-دةن اسا سذحباتتارئ باسئلئپ، كوپشئلئك نازارئنا ذسئنئلدئ. ءدئني-اعارتؤشئلئق قئزمةتتئ جانداندئرؤ ماقساتئندا جئل سايئن ةث ذزدئك جالپئ ءيسلام ءدئنئ جونئندةگئ ءتذرلئ تاقئرئپتاردا ذزدئك ماقالالارعا بايقاؤلار وتكئزئلئپ كةلةدئ. وندا ةگةمةندئككة قول جةتكةلئ بةرگئ ةلئمئزدة اتا ءدئنئمئزدئث قانات جايؤئ، پايعامبارئمئزدئث (س.ع.س.) ءومئرئ مةن قئزمةتئ جايلئ تاعئ باسقا دا سان الؤان ماسةلةلةر قامتئلعان. ولاردئث اراسئنان وزا شاپقان ذزدئكتةرئ ئرئكتةلئپ، رةسپؤبليكالئق باسئلئمداردا 600-دةن استام ماتةريال جارئق كورگةن. ءدئني باسقارمانئث ءدئني-اعارتؤشئلئق قئزمةتئ تةك قاراپايئم ادامدارمةن عانا شةكتةلمةيدئ. بيلئكتئث ءتذرلئ تذتقاسئن ذستاپ وتئرعان ازاماتتارمةن دة تئكةلةي جذمئستار جذرگئزئلئپ كةلةدئ. سونئث ايقئن ءبئر كورئنئسئ - استاناداعئ مةملةكةتتئك قئزمةت اكادةمياسئندا وبلئستئق اكئمشئلئكتةردةگئ ءدئني بئرلةستئكتةرمةن جذمئس ئستةيتئن ءبولئم قئزمةتكةرلةرئنئث باسئن قوسئپ، سةمينار وتكئزؤئ. مذفتي بذل كةزدةسؤگة ءوزئ ارنايئ بارئپ، «تاؤةلسئز قازاقستان جانة ءيسلام ءدئنئ» دةگةن تاقئرئپتا بايانداما جاسادئ. وندا اتا دئنئمئزدئث ةگةمةندئككة دةيئن جانة كةيئن دامؤ جولئنا توقتالئپ، ونئث قوعامداعئ ماثئزئ مةن رولئنة كةثئنةن توقتالدئ. بذل بايانداما مةملةكةتتئك قئزمةتكةرلةردئث كوثئلئنةن شئعئپ، ذلكةن قولداؤ تاپتئ. ولار مذفتيدئث ايتقاندارئن: «بولاشاقتا باسشئلئققا الامئز»،- دةپ ريزاشئلئق ءبئلدئرئستئ. ءدئني باسقاراما پايعامبارئمئزدئث (س.ع.س.) حاديستةرئ مةن مذسئلمان عذلامالارئنئث ةثبةكتةرئن ءناسيحاتتاؤدا ذلكةن شارؤالار اتقارؤدا. وسئ ماقساتتا ؤاعئزداردئث جوسپارئ جاسالئپ، دئنئمئزدةگئ كةيبئر كذردةلئ ماسةلةلةرگة بايلانئستئ دا تذراقتئ ءتذسئندئرؤ جذمئستارئ جذرگئزئلؤدة. 2001-2009 جئلدار ارالئعئندا شةيح ءابساتتار قاجئ حازرةت پارلامةنتتئث قوس قاناتئ ءماجئلئس پةن سةناتتئث بئرئككةن وتئرئستارئندا قوعامداعئ ءيسلامنئث الار ورنئ مةن ماثئزئ جايئندا بئرنةشة رةت بايانداما جاسادئ. «ار-وجدان جانة ءدئني بئرلةستئكتةر» زاثئنا وزگةرتؤلةر ةنگئزؤ جونئندة باستاما كوتةرئپ، قوعامدئق پئكئر تؤعئزؤعا بار كذشئن سالدئ. سةبةبئ ءتذرلئ ءدئني اعئمداردئث ةل اؤماعئندا الاثسئز قئزمةت اتقارؤئ، حالئق اراسئنا جئك سالئپ، تذراقتئلئققا كةرئ اسةرئن بذلتارتپاس ايعاقتارمةن دالةلدةدئ.
«ءماؤلئت ءان-ناباؤي اش-شاريف» اللاه ةلشئسئنئث (س.ع.س.) تؤعان كذنئن اتاپ ءوتؤ رةسپؤبليكا مذسئلماندارئ ءذشئن ةرةكشة مةرةكة. بذل مةيرام جئل سايئن اتاپ وتئلةدئ. وندا پايعامبارئمئزدئث (س.ع.س.) ومئرئنة كةثئنةن توقتالئپ، ءماؤلئت وقئلئپ، سالاؤات ايتئلادئ. ال قاسيةتتئ رامازانداعئ مئث ايدان قايئرلئ قادئر ءتذنئ 2000-شئ جئلدان بةرئ جالپئ حالئقتئق مةرةكةگة اينالعانئ كوپشئلئككة ايان. سول ءتذنئ «قازاقستان» جانة «حابار» ارنالارئ تاث اتقانعا دةيئن تئكةلةي ةفير ارقئلئ رةپورتاج جذرگئزدئ. ونئث باعدارلاماسئ تةلةارنا قئزمةتكةرلةرئمةن الدئن الا ءدئني باسقارمادا پئسئقتالئپ، ةلورداداعئ «نذر استانا» مةن الماتئ ورتالئق مةشئتتةرئندة تئكةلةي ةفيرگة شئقتئ. مذنداي شارالار حالقئمئزدئث ءيسلام جونئندةگئ ءبئلئمئن كوتةرؤگة ذلكةن ئقپالئن تيگئزؤدة. بذرئندارئ قادئر تذنئنةن ماعلذماتئ از جذرت بذگئندة سول ءتذندئ بذكئل وتباسئ مذشةلةرئمةن اسئعا كذتةتئن جاعدايعا جةتتئ. قادئر ءتذنئ تؤرالئ تولئققاندئ ماتةريالدار الدئن الا رةسپؤبليكالئق باسئلئمداردا دا جاريالانؤئ ذردئسكة اينالدئ. بذل جونئندة رةسةيلئك بةلدئ «نةزاأيسيمايا گازةتا» باسئلئمئ: «قازاقستان-1» ذلتتئق ارناسئندا قاسيةتتئ ورازا ايئ بويئ ةفيرگة شئققان باعدارلاما بذكئل حالئقتئث نازارئن وزئنة اؤداردئ. وندا ءيسلامعا قاتئستئ ءتذرلئ سذراقتار مةن ماسةلةلةرگة ناقتئ جاؤاپتار بةرئلئپ، جذرتتئث رؤحاني سذرانئسئن مذمكئندئگئنشة قاناعاتتاندئردئ. ءتذرلئ قايئرئمدئلئق شارالار مةن اؤئزاشارلار بةرئلؤئ جانة الةؤمةتتئك جاعدايئ تومةن وتباسئلار مةن جاندارعا كومةك كورسةتئلؤئ حالئقتئق ناؤقانعا اينالدئ دةسةك، ارتئق ايتقاندئق ةمةس. مذنئث بارلئعئ قازاقستان مذسئلماندارئ ءدئني باسقارماسئ قئزمةتئنئث كذندةلئكتئ ءبئر پاراسئ»، - دةپ ذلكةن باعا بةردئ. باس مذفتيدئث پايعامبارئمئزدئث (س.ع.س.) حاديستةرئ نةگئزئندة: «وتاندئ سذيؤ - ءيماننان»، «اراق تذرعان جةردة دذعالارئثئز قابئل بولمايدئ» سئندئ رامازان ايئندا وتانداستارئنا قاراتا ايتقان ذندةؤلةرئ ءوز جةمئسئن بةرؤدة. سةبةبئ بذگئندة كوپتةگةن جاستار اششئ سؤدان مذلدةم تئيئلئپ، سالاؤاتتئ ءومئر سالتئن ذستانئپ، مةشئت جاماعاتئنئث سانئن كوبةيتؤدة. مذنئ جذما نامازدارئنان انئق اثعارؤعا بولادئ. قازاق حالقئ باسئنان وتكئزگةن نةءبئر ناؤبةتتئث ءبئرئ - 1937-38 جئلدارداعئ ستاليندئك قؤعئن-سذرگئن مةن ذلئ وتان سوعئسئ. سول جئلدارئ شةيئت بولعانداردئ ةسكة الئپ، ولاردئث رؤحئنا قذران باعئشتاتؤ دا بذگئنگئ ذرپاق پارئزئ. ءدئني باسقارمانئث بذل باستاماسئ بذگئندة حالئقتئق سيپات الدئ. ذلتتئث رؤحاني مادةنيةتئ مةن ونئ دامئتئپ تذلةتؤ ءذشئن مذباراك قذراندئ انا تئلئمئزدة سويلةتؤ ةث ماثئزدئ شارؤالاردئث ءبئرئ. قذراندئ قازاقشا اؤدارئپ، ونئث ماعئناسئ مةن تذسئنئگئن ءدال بةرؤ ئجداعاتتئلئق پةن بئلئمدئلئكتئ تالاپ ةتةدئ. ويتكةنئ ادامزات ءذشئن جاراتقان يةثدئ تانؤ مةن ونئث قذدئرةتئ مةن بئرلئگئنة باس يؤدةن ارتئق باقئت جوق! بذل جونئندة ذلكةن ويشئل ة.نيؤنكةن: «ةگةر قذران تذسپةسة، ءيسلام وركةنيةتئ بولماس ةدئ. ال ءيسلام وركةنيةتئ بولماسا جالپئ ادامزات وركةنيةتئ جايلئ ايتؤدئث ءوزئ كذلكئلئ. ادام بالاسئ كذنئ بذگئنگة دةيئن قاراثعئلئقتا ءومئر سذرةتئن ةدئ»، - دةگةن-دئ. ءبئزدئث جةرئمئزگة ءيسلامنئث كةلگةنئنة 1250 جئلدان اسقانئمةن، كةثةس وكئمةتئ كةزئندة اتا-دئنئمئزدةن اجئراپ قالؤئمئزعا شاق قالدئق. دةگةنمةن اتا-بابالارئمئزدئث دذعاسئ قابئل بولعان شئعار، ذزاق جئلدار كذتكةن اسئلئمئزبةن قايتا قاؤئشتئق. ةندئ اتةيستئك زامانداعئ كةتكةن ةسةمئزدئ قايتارؤ ءذشئن، ءيسلام جايئندا كئتاپتار جازؤ ةگةمةندئك العاننان كةيئن كذن تارتئبئندةگئ ةث كذردةلئ ماسةلة-تذعئن. شةيح ءابساتتار قاجئ حازرةت بذل ئسكة دة بةل شةشة كئرئستئ. 1995 جئلئ «مةكتةپ» باسپاسئنان جارئق كورگةن «قازاق دالاسئنئث جذلدئزدارئ»، 2003 جئلئ الماتئدان شئققان «ءيسلام جانة زامان»، 2009 جئلئ «اتامذرا» باسپاسئنان جارئق كورگةن «ءيسلامنئث جاؤهارلارئ مةن جادئگةرلئكتةرئ»، «ارؤنا» باسپاسئنان شئققان «قازاقستاننئث مةشئتتةرئ مةن مةدرةسةلةرئ» كئتاپتارئ ءسوزئمئزدئث دالةلئ. ال ءدئني باسقارمانئث 2000 جئلدان باستاپ كذنئ بذگئنگة دةيئنگئ اتقارعان قئزمةتئ جئل سايئن كئتاپشا بولئپ شئعئپ كةلةدئ. ءدئندئ تاراتؤ ءذشئن انا تئلئمئزدة ءتذرلئ ءيسلامي كئتاپتار شئعارؤ - ءومئر تالابئ.

2001 جئلدان بةرئ ئستامبذل قالاسئنداعئ قوجا احمةت ياسساؤي قورئنئث دةمةؤشئلئگئمةن قذران كؤرستارئندا جئلئنا 10-15 ادام وقؤدا. ال 2000 جئلدان باستاپ، جئل سايئن 25 وقئتؤشئ (جوعارئ ءدئني بءئلئمدئ) وبلئس ورتالئقتارئنداعئ مةشئتتةردة ساؤات اشؤ كؤرستارئندا ذستازدئق ةتؤدة. پاكستانداعئ ءيسلام ؤنيأةرسيتةتئمةن اراداعئ كةلئسئمگة سايكةس، اتالمئش وقؤ ورنئنا جئلئنا 10 ادامعا جولداما بةرئلسة، سول ةلدةگئ تاعئ ءبئر جوعارئ وقؤ ورنئ - «داؤا» اكادةمياسئنئث حالئقارالئق كؤرستارئنان جئلئنا سونشا ءيمام تاجئريبةدةن وتؤدة. ءيسلامنئث بةس پارئزئنئث ءبئرئ - قاجئلئق. قاجئلئقتئ قانشاما اتا-بابامئز ءومئر بويئ ارمانداپ ءوتتئ دةسةثئزشئ؟! قازاق ةلئ بوداندئقتئث قذرساؤئنان بوساپ شئققان سوث عانا، اللاهتئث قالاؤئمةن، مةككة مةن ءماديناعا داثعئل جول اشئلدئ. ءدئني باسقارما بذل ئستة سئرت قالماي، قاجئلئق ماسةلةلةرئمةن اينالئساتئن ءبولئم اشتئ. تئكةلةي قاجئلئق ءبولئمئ قئزمةتكةرلةرئنئث قاداعالاؤئمةن جانة ذيئمداستئرؤئمةن، مئثداعان وتانداستارئمئز قاسيةتتئ پارئزدارئن وتةپ قايتتئ. جئل وتكةن سايئن قاجئلاردئث سانئ دا بئرتئندةپ ارتؤدا. 2000 جئلئ بار- جوعئ 300 ادام قاجئلئققا بارسا، 2008 جئلئ ولاردئث سانئ 11 ةسةگة كوبةيئپ، 3500-گة جةتتئ. ءبولئم جذمئسئ دا جاندانئپ، ذيئمداستئرؤ ماسةلةلةرئنئث دة ساپاسئ كوتةرئلئپ، قاجئلاردئث ئقئلاسئنا بولةنؤدة. ةندئگئ ماقسات - ونئث قئزمةتئن الةمدئك تالاپتارعا جاؤاپ بةرةتئن دةثگةيگة كوتةرؤ. 2000-2009 جئلدار ارالئعئندا ق م د ب تاراپئنان 200-دةن اسا ءپاتؤا (شةشئم) دايئندالدئ. ولار مذسئلمانداردئث كذندةلئكتئ ومئرئندةگئ ءتذرلئ ماسةلةلةردئ رةتتةپ، قذلشئلئق پةن عيبادات ةتؤدئ ءبئر ئزگة ءتذسئردئ. بارلئق پاتؤالار جان-جاقتئ تالقئلانئپ، رةسپؤبليكا مةشئتتةرئنة تاراتئلدئ. بذگئندة جةرگئلئكتئ مذسئلماندار باسشئلئققا الؤدا. ءيمام ءبئر سوزبةن ايتقاندا، ءيسلامنئث ايناسئ دةؤگة بولادئ. ولاردئث حالئق اراسئنداعئ ابئرويئ - كيگةن كيئمئنةن باستالادئ دةسةك، استة قاتةلةسة قويماسپئز. سوندئقتان دا ءيمامداردئث شاپاندارئن ءبئرئثعايلاندئرؤ ءذشئن الماتئ قالاسئنداعئ «سئمبات» ءسان اكادةمياسئ جانة «تذسكيئز» فابريكاسئمةن بئرلةسة وتئرئپ، ولاردئث جازدئق جانة قئستئق كيئم ذلگئلةرئ بةكئتئلدئ. بذل ءيگئ باستاما ةل مذسئلماندارئنئث اراسئندا قئزؤ قولداؤعا ية بولدئ. قازئر ءيمامدار مةن مولدالار بةس مةزگئل نامازدئ جانة باسقا دا ءدئني ءئس-شارالاردئ ق م د ب بةكئتكةن ارنايئ شاپاندار ذلگئسئمةن وتكئزؤدة.

قورئتا كةلة ايتارئمئز، قازاقستان مذسئلماندارئ ءدئني باسقارماسئ وزئنة جذكتةلگةن قيئن دا جاؤاپتئ مئندةتتئ ابئرويمةن اتقارئپ كةلةدئ. اللاه قالاسا، بولاشاقتا دا ءدئني باسقارمانئث قاجئرلئ ةثبةگئنئث ارقاسئندا ءيسلام جاس مةملةكةتئمئزدئث تئرةگئنة اينالئپ، قازاقستاننئث حالئقارالئق قاؤئمداستئق الدئنداعئ بةدةلئنئث مذنان دا ارتا تذسؤئنة ءوز ذلةسئن قوسا بةرةرئ ءسوزسئز.

ورالباي ءابدئكارئموأ، ق ر پارلامةنتئ سةناتئنئث دةپؤتاتئ؛ ءادئل احمةتوأ، ق ر پارلامةنتئ سةناتئنئث دةپؤتاتئ، قازاقستان جوعارئ مةكتةبئنئث اكادةميگئ، فيلولوگيا عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور؛ مذرات اؤةزوأ، فيلولوگيا عئلئمدارئنئث دوكتورئ، قوعام قايراتكةرئ؛ اشئربةك مذمينوأ، ق ر ذعا-نئث ر.سذلةيمةنوأ اتئنداعئ شئعئستانؤ ءينستيتؤتئ ديرةكتورئنئث ورئنباسارئ، تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور؛ مارات حاسانوأ

(«ايقئن» گازةتئ. قاثتاردئث 27 سئ. 2010 جئل)

سوڭعى جاڭالىقتار