مذقاعالي ماقاتايةأ: جازئلار ةستةلئكتةر مةن تؤرالئ
بذيئرتسا، كةلةر قئستا اقيئق اقئننئث 80 جئلدئق مةرةيتويئ ءوز دةثگةيئندة اتاپ وتئلةدئ دةگةن جاعئمدئ جاثالئقتار ايتئلؤدا. قازئردئث وزئندة ءار جةردة ءتذرلئ دايئندئق شارالارئ باستالئپ كةتتئ. ارينة، نةگئزگئ سالماق ارتئندا قالعان ذل-قئزئنا، اعايئن-جذرتئنا، اؤئل-ايماعئنا تذسةتئنئ داؤسئز. ءبئز وسئ تذرعئدا ماقاتايةأتار اؤلةتئنئث وي-جوسپارلارئمةن، ارمان-تئلةكتةرئمةن جانة اسقار تاؤداي اكةلةرئ تؤرالئ ةستةلئكتةرئمةن ءبولئسؤدئ وتئنگةن ةدئك.
جذلدئز مذقاعالي ذلئ، الماتئ قالاسئ پروكؤرورئنئث كومةكشئسئ:
- اكةمئز كئشكةنتايئمئزدان قاسئمئزدا بولدئ. بالالارئنان اكةلئك مةيئرئمئن اياعان جوق. ءذيدئث ذلكةنئ - مةنمئن. مةنئث الدئمدا ءلاززات، مايگذل ةسئمدئ اپكةلةرئم بولعان. ءلاززات كئشكةنة كذنئندة شةتئنةپ كةتكةن ةكةن، ةسئمدة قالماپتئ. ال مايگذلمةن تةتة وستئك. سونئمةن، قازئر ءبئر قذرساقتان تاراعان ءتورت بالا الماتئدا تذرئپ جاتئرمئز. وزئمنةن كةيئنگئ قارئنداسئم الماگذل شاعئن كاسئپكةرلئكپةن اينالئسادئ. ايباردئث دةنساؤلئعئ ناشارلاؤ، جذمئس ئستةمةيدئ. جانئپ تذرعان بالا ةدئ، امال نةشئك، ناؤقاس بولئپ قالدئ. شولپان - شةت ءتئلئنئث مامانئ، ءال-فارابي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئندة ءدارئس بةرةدئ. اكةمئز وتة بالاجان، جانئ نازئك، اقكوثئل ازامات-تئن. ذيدةگئ بالالاردئث كئشئسئ ايبار مةن شولپاندئ قاتتئ ةركةلةتةتئن. اسئرةسة، كةنجةتايئ شولپان دةسة، ةزئلئپ وتئراتئن. ال مايگذل قايتئس بولعاندا، قالاي قايعئرعانئن سوزبةن ايتئپ جةتكئزؤ مذمكئن ةمةس. ول كةزدة مةن 10 جاستا ةدئم. ايالدامادا ترامأايدان ءتذسئپ كةلة جاتقان مايگذلدئ موتوسيكل قاعئپ كةتئپتئ. كئنالئ جئگئت ايةلئمةن ذيگة كةلئپ، اكة-شةشةمدئ قذشاقتاپ، كةشئرئم سذراعاندارئ ءالئ كوز الدئمدا. سوندا اتا-انام ولارعا "بولارئ، بولدئ" دةپ كةثشئلئك جاساعان ةدئ. ءبئراق ولار ءذشئن ورنئ تولمايتئن اؤئر قازا وثاي تيگةن جوق. اسئرةسة، اكةم زيرات باسئنا ءجيئ بارعئشتاپ جذرةتئن. وكئنئشكة قاراي، مايگذلدئث بةيئتئنئث كةثسايدا ةكةنئن عانا بئلةمئز، ناقتئ قاي جةرگة جةرلةنگةنئن اكةم قايتقان سوث، تاپپاي قالدئق. ونئث ذستئنة:
قئزئم مةنئث،
گذلئم مةنئث،
اياؤلئم!
جاتئر مولاث جوتاسئنداي قوياننئث.
قذلپئتاستئث قذنئ ماعان بةس تيئن،
ءبئراق تاسپةن قالاي جانشئپ قويارمئن؟!
- دةپ ءوزئ جئرلاعانداي، "قالاقتاي" قئزئنا ةشقانداي قورشاؤ قويعان جوق. ايتةؤئر، اكة-شةشةمئزدئث زيراتئنا بارعاندا، وعان دا قوسئپ قذران باعئشتاپ تذرامئز.
«مةن تؤعان لاشئق - ءبئر بولمة»
- اكةم ءبئر ولةث جازسا، بالاشا قؤانئپ، بارلئعئمئزدئ داؤئستاپ شاقئراتئن. انامئز قازاق ءتئلئ مةن ادةبيةتئنئث مامانئ بولعاندئقتان، ةث اؤةلئ جارئنئث پئكئرئن سذرايتئن. "يليچ"، "ماأر" پوةمالارئنئث العاشقئ تئثداؤشئلارئ ءبئز ةدئك. سول كةزدةگئ وقئعان ذزئندئلةرئن دة جادئمنان شئعارا قويعان جوقپئن. تاعئ ءبئر ايتا كةتةرلئگئ، كةيدة ذيدة وتئرئپ، قوثئر داؤسئمةن ناقئشئنا كةلتئرئپ، ءان شئرقايتئنئ بار-تئن. سونداي ساتتةرئ حالئق اندةرئن، ورئس حالقئنئث تانئمال شئعارمالارئن اؤةلةتة ورئندايتئن. ةسئمدة قالعانئ، ءبئزدئث ذيگة ءشامشئ قالداياقوأ ءجيئ كةلةتئن. ةكةؤئ بئردة دايئن اؤةنگة ءماتئن جازدئ. قازئر ويلاساق، سول "تالدئقورعان" ءانئ ةكةن. ول كةزدة پانفيلوأ كوشةسئندة تذراتئنبئز. ءشامشئ اعا "مئنا سوزدةرئث مةنئث مؤزئكاما ساي كةلمةيدئ. قايتادان جاز" دةسة، اكةم شئر-پئرئ شئعئپ ""شئمنةن شئققان دذنيةنئ مةن نةگة وزگةرتؤئم كةرةك؟" دةپ كونة قويمايدئ. انا كئسئ "يئرئمدةرئ سايكةسپةيدئ، سوندئقتان باسقالاي اؤئستئر" دةپ تذسئندئرگةن بولادئ. ءسويتئپ، ةكةؤئ ءبئراز تالاسقان ةدئ. ذزةثگئلةس دوستارئ دا ذيدةن ذزئلمةيتئن. ذلئ وتان سوعئسئنا قاتئسقان اقئن توقاش بةردياروأ قاراسازداعئ قارا شاثئراققا ءجيئ كةلةتئن. تذرسئنزادا ةسئمجانوأ، مارقذم بةكةن ءابدئرازاقوأ، كةثشئلئك مئرزابةكوأتةر دة ئلعي دا اكةمنئث جانئنان تابئلاتئن. قازئر قاراسازداعئ اكة-شةشةم ءتذتئن تذتةتكةن توقال تام جةرمةن-جةكسةن بولدئ. ةسكئ قاراسازدئث سازئ كوبةيئپ، تذرؤ مذمكئن بولماعاندئقتان، بارلئق تذرعئن جاثا قاراسازعا كوشئرئلدئ. قازئر سونداعئ مذراجايدا ءبئزدئث ءذيدئث ماكةتئ ساقتاؤلئ.
«ءومئر ءسذرئپ كةلةدئ ءبئر ارئستان»
- اكةم "سةن زاثگةر بولؤ ءذشئن جارالعانسئث" دةپ مةديسينا سالاسئن تاثداپ تذرعان جةرئمنةن، قولئمنان جةتةكتةپ زاث فاكؤلتةتئنة قذجات تاپسئرتتئ. سول كئسئنئث تالابئمةن، ئقپالئمةن ماماندئق تاثدادئم. "زاث جولئندا جذرگةندئكتةن، وزئثة-ءوزئث ساق بولؤئث كةرةك. وزئثدة جوق قاسيةتتئ وزئثة بالاما، سول قاسيةت مةنئكئ ةكةن دةپ ذستانؤشئ بولما" دةيتئن. 1976 جئلئ مةن وقؤ ءبئتئرئپ، جذمئس ئستةپ جذرگةن ؤاقئتئمدا ومئردةن ءوتتئ. سول كذنئ سةبةلةپ، ذساق جاثبئر جاؤئپ تذردئ. تؤرا تابيعات تا بئزبةن بئرگة جئلاپ قوشتاسقان سياقتئ... وسئ ؤاقئتقا دةيئن قئزمةت بارئسئندا دا، ادامدار اراسئندا دا "مةن اقئننئث بالاسئمئن" دةپ داندايسئعان ةمةسپئن. ءوزئمدئ دارئپتةگةن ؤاقئتئم بولعان جوق. ءوز كذشئم، ءوز شامام جةتكةنشة جذمئس ئستةپ، ءالئ سول جولدا كةلة جاتئرمئن. جذمئس كابينةتئمدة اكةمنئث كئتاپتارئ بار. كةيدة قولئما الئپ، ئزدةگةن ولةثدةرئمدئ وقئپ تذرامئن. كةمةلئنة كةلگةن شاعئندا جازعان "موسارت" پوةماسئن قاتتئ جاقسئ كورةمئن. ءوزئ كوزئ تئرئسئندة "مةنئث ولةثدةرئمدئ ءبئر-بئرئنةن بولةك الئپ قاراؤعا بولمايدئ. مةنئث شئعارمالارئم - ءبئرتذتاس قذراستئرئلعان ذلكةن ءذي. جةكة-جةكة ولةثدةرئم - سول ءذيدئث كئرپئشتةرئ. مةن سونئ قذراستئرئپ كةتتئم، سةندةر سول ءذيدئ تانئپ-بئلئثدةر" دةپ ايتئپ كةتكةن. قازئر ءتورت نةمةرةسئ ءوسئپ كةلة جاتئر. مةنئث كئشئ قئزئم ازداپ اتاسئنا تارتقان، ولةثگة اؤةستئگئ بار.
جئلئنا ءبئر-ةكئ رةت وتباسئمئزبةن اكة-شةشةمئزدئث قابئرئنة بارئپ تذرامئز. شةشةم وتئز جئل بويئ ةسكةرتكئشئن ءسذرتئپ، جان-جاعئن تازالاؤدئ داعدئعا اينالدئرئپ كةتتئ. قازئر ءبئز دة وسئ ءذردئستئ جالعاستئرئپ كةلةمئز. ونئث ذستئنة، بذگئندة ذلئ ادامداردئث جاتقان جةرلةرئ قامقورلئققا الئنعان كورئنةدئ. ءبئز بارساق، ئلعي تازا تذرادئ. مذمكئن، پوةزياسئن سذيةتئن، ءوزئن دارئپتةيتئن جاناشئرلارئ شئعار...
باقئتكذل ايداروأا، اقئننئث كةلئنئ:
- ءبئز اتامئز قايتئس بولعاننان كةيئن بةس جئلدان كةيئن ذيلةندئك. سوندئقتان ول كئسئنئ كةلئن رةتئندة تانؤعا مذمكئندئك تؤعان جوق. ءبئراق ول كئسئنئث 28 جئل وتاسقان سذيئكتئ جارئ 25 جئلداي ماعان ةنة بولدئ. مامامئز سابئرلئ، سالماقتئ، ارتئق ءسوزئ جوق كئسئ-تئن. ةر مئنةزئمةن تؤعان-تؤئستارئنئث اراسئندا "اپكة-تاتة" ةمةس، "اعا" دةپ اتالئپ كةتكةن. قايتئس بولارئنئث الدئندا "ماما، ءسئز اتامئزعا تذرمئسقا شئققان كةزدة، بئرگة ءومئر سذرگةن ؤاقئتئثئزدا جذبايئثئزدئث اقيئق اقئن ةكةنئن ويلادئثئز با؟" دةگةنئمدة "جوق" دةپ جاؤاپ بةردئ. ءبئراق ولة-ولگةنشة راديودان، تةلةديداردان ول كئسئ جايلئ حابار بةرئلسة، زامانداستارئ، اقئن-جازؤشئلار جئلئ لةبئز بئلدئرسة، جان-تانئمةن تئثدايتئن. كادئمگئدةي قؤانئپ قالاتئن. وزئمةن تئلدةسكةندةي كذي كةشةتئن. اتامئزدان كةيئن وتئز جئل ءومئر ءسذردئ. سول وتئز جئلدئث ءار مينؤتئن قئزداي قوسئلعان قوساعئنا ارنادئ دةسةم، قاتةلةسپةيمئن. اثگئمةلةرئندة "كوركةمونةرپازدار ذيئرمةسئندة ول - قوزئ كورپةش، مةن بايان سذلؤ بولئپ، پةسا قوياتئنبئز. ءبئر-بئرئمئزگة عاشئق بولئپ ذيلةندئك" دةيتئن. كةيئن كوزئ كورمةي، اياعئن باسا الماي، قاتتئ اؤئرئپ جاتقاندا "بايان سذلؤ باسئثئزدئ كوتةرئثئز. سذلؤلار دةگةن بذلاي جاتپايدئ" دةپ قالجئثداسام، كادئمگئدةي قاناتتانئپ، بةتئنة قان جذگئرئپ، ةسئنة بئردةثة تذسكةندةي، كوثئلئ سةرگئپ، ورنئنان تذراتئن. كوزئنةن جذبايئنا دةگةن ءمولدئر ساعئنئشتئ بايقايتئنمئن. اتامئزدئث "كذرسئنبةشئ" دةگةن ولةثئندةگئ:
- مةن ءتذن بولسام، سةن تاث بولدئث جاثا اتقان.
مةنئ - قولا، سةنئ شويئن جاراتقان، -
دةگةن جولداردان ول كئسئنئث قيئندئققا، جوقشئلئققا، جذمئسسئزدئققا سابئرلئلئقپةن قاراعانئن، شويئنداي توزئمدئلئك تانئتقانئن كورةمئز. ةنةمئز ءوز كذندةلئكتةرئندة دة جذبايئن قالاي جاقسئ كورگةنئن، ارالارئنداعئ ذلكةن ماحابباتتئ، ءبئر-بئرئنة دةگةن سةنئمدئ باياندايدئ. اسئرةسة، ءوزئ اؤئلدا قالئپ، اتامئز قازاق راديوسئنا جذمئس ئستةؤگة كةتكةن ؤاقئتتا، ول كئسئدةن كةلةتئن حاتتاردئ قالاي كذتكةنئن، جولئنا قاراپ زارئققانئن جازادئ. ارتئق كةتكةن جةرلةرئندة كةشئرئمدئلئكپةن قاراعان كةزدةرئ دة بار ةكةن. ةنةمئزدئ "ءومئرئ قاباعئ اشئلمايتئن" دةيتئندةر دة بار. ونئث ءومئرئ تؤرالئ ويلانئپ قاراساق، "مةن باقئتتئ ايةلمئن" دةپ اؤئز تولتئرئپ ايتارلئقتاي دا ةمةس. ون ةكئ جاسقا تولعان قئزئنان ايئرئلدئ. 45 جاسئندا جةسئر قالدئ. ءتورت بالانئ ءبئر ءوزئ اسئرادئ. ولاردئ وقئتئپ، ةر جةتكئزئپ، باعئپ-قاعؤ، كيئندئرؤ، اياعئنان تذرعئزؤ وثاي بولعان جوق. سونئث ءبارئ - انا ءذشئن سئرتقا شئعارماسا دا، ئشتةي جانئن جةگةن اؤئر قايعئ. ونئث ذستئنة، مئنةزئنئث ءوزئ سونداي ءبئرتوعا، سالماقتئ بولاتئن. ول كئسئ جاقسئ جار، جاقسئ انا، جاقسئ ةنة بولا ءبئلدئ. قولئنان گازةت-جؤرنال تاستامايتئن. ءومئرئنئث سوثئندا "اينالايئن، باقئت-اي! مةن ماقاتايةأتار ةستافةتاسئن ءومئر بويئ الئپ ءجذردئم. وتئز جئل بويئ ارتئندا قالعان مذراسئن شاشاؤ شئعارماي، حالئققا جةتكئزؤگة تئرئستئم. ةندئ ةسئم باردا وسئ ةستافةتانئ وزئثة تاپسئرعالئ وتئرمئن. ءارئ قاراي الئپ جذرةدئ دةپ سةنةمئن" دةپ جارئق كورمةگةن، ءالئ دة ةش جةردة جاريالانباعان كئتاپتارئن، قولجازبالارئن، سؤرةتتةرئن ءبئر اپتا وتئرئپ، ماعان وتكئزئپ كةتتئ. بذل - مةن ءذشئن اؤئر جذك، ذلكةن جاؤاپكةرشئلئك. جان دذنيةسئندةگئ بار جاقسئسئن، جاؤهار جئرلارئن حالقئنا ارناپ، ةلئن ءبئرئنشئ ورئنعا قويئپ كةتكةن اقيئق اقئننئث اماناتئن ارقالاپ جذرؤ ةندئگئ جةردة مةنئث مئندةتئم دةپ ويلايمئن.
«اكة، سةنئث تاستاپ كةتكةن مذراثدئ»
- ءبئر مينؤتئم تةث كةلئپ ءبئر عاسئرعا،
تذسة الماي، قالئپ قويدئم تاؤ باسئندا، -
دةپ ءوزئ ايتئپ كةتكةن بيئگئنةن تومةندةتپةي، حالئققا قئزمةت ةتةيئك دةپ، اقئن اتئنداعئ قوردئ اشتئق. قور بيئلدان باستاپ، حالئقارالئق دةثگةيدة قايتا تئركةؤدةن ءوتتئ. "جذرةك ارئزئ" دةگةن كئتابئن شئعاردئق. كةزئندة جارئق كورگةن كذندةلئگئنة ءبئراز دذنيةلةرئ كئرمةي قالعان ةكةن، سول جازبالارئن تولئقتئرئپ، مامامئزدئث ةكئ داپتةر ةستةلئكتةرئن قوسئپ، وقئرمان قولئنا ذستاتتئق. ئلگةرئدة باسئلعان "قارلئعاشئم، كةلدئث بة؟"، "ارمئسئثدار، دوستار"، "ماأر" دةگةن كئشكةنتاي جيناقتارئ قايتا وثدةلئپ، باسپادا دايئن تذر. سونداي-اق تؤعان كذنئندةگئ ةسكة الؤ كةشئ بيئل دا جالعاسئن تابادئ. بذل كةش 80 جئلدئق مةرةيتويعا دةگةن ازئرلئكتئث باسئ بولماق.
اثگئمةلةسكةن
قانشايئم بايداؤلةتوأا
(«ايقئن» گازةتئ. قاثتاردئث 27سئ. 2010 جئل)