الةمدئك ساراپشئلار ازيانئث قارجئ نارئعئنا ذلكةن ءمان بةرة باستادئ

قازاقپارات /قانات مامةتقازئ ذلئ-  2008 جئلعئ داعدارئستئث ئقپالئنا ذشئراعان الةم مةملةكةتتةرئ
None
None

2009 جئلدئ قارجئلئق-ةكونوميكالئق سالاداعئ «قارا تذمان» رةتئندة بولجاعان ةدئ. دذنيةنئ كةزگةن داعدارئستان ةش مةملةكةت تئس قالعان جوق. ةث اؤئر سوققئ كذن كورئستئك تابئسئ تومةن جانة ورتاثقول شارؤالارعا ءتيدئ. جئل باسئنان بةرئ كوپتةگةن ةلدةردة بانك سالاسئ مةن قارجئ جذيةسئنة قاؤئپ ءتوندئ، أاليؤتالئق شايقالؤ الاثداتتئ، ءئينفلياسياعا، ونئث ئشئندة اگروينفلياسياعا ذشئراؤ جاعدايئ دا سةزئلدئ، جذمئسسئزدئقتئث ارتؤئ قذلدئراؤعا قاراي تارتا باستادئ.

وسئنئث بارلئعئ مةملةكةتتئك باسقارؤعا ذلكةن جاؤاپكةرشئلئك جذكتةپ، نارئققا بيلئكتئ ارالاستئردئ، شيراقتئققا، شاپشاث شارا قابئلداؤعا، ءبئرسئپئرا ةلدةردئ بئرئگئپ ارةكةت ةتؤگة ذيرةتتئ. «داعدارئسپةن ورتاقتاسئپ كذرةسؤ قاجةت!» دةگةن ذراندار ةستئلئپ جاتتئ. ذلكةن ةلدةر توبئ ةكونوميكاعا قاتئستئ دذركئن-دذركئن باس قوسؤ ذيئمداستئردئ. اقئر اياعئندا 2009 جئلدئث باسئنداعئ «قورقئنئشتئ» بولجامداردئث باسئم بولئگئ سول بولجام كذيئنشة عانا قالعانئ بةلگئلئ بولا باستادئ. الةمدةگئ بةدةلدئ، ءدال توپشئلايدئ دةگةن ساراپشئلاردئث ءوزئ بذعان قاراپ، «بولجاؤدئث» ابئروي اپةرمةيتئنئن تذسئنگةندةي.

قازئرگئ كذنئ داعدارئستئث «قارا تذمانئ» سةيئلئپ بارادئ دةگةن پئكئرلةر دة ايتئلؤدا. الةم ةلدةرئنئث اراسئندا كةلةر جئلئ ةكونوميكا جاندانادئ، وندئرئستئك سالاعا قان جذگئرةدئ ةكةن دةگةن ذمئتتئلةر قاتارئ كوبةيگةن سئثايلئ. سونئمةن بئرگة، ةندئگئ كذنئ حالئقارالئق ساراپشئلار الةمدئك نارئقتا ازيا ةلدةرئنئث الاتئن ورنئن، رولئن جوعارئ باعالاپ كةلةدئ. «ازيا كذشئنة ءمئنئپ، نئعايسا، داعدارئس تا قايتادئ» دةؤشئلةر دة تابئلادئ. ارينة، بذنئ الداعئ ؤاقئت كورسةتةدئ. ءبئراق، ءبئر انئعئ، داعدارئستان سوث الةمدئك جذيةدة ذلكةن وزگةرئستةردئث بولاتئنئن، ونئث ئشئندة ازيانئث دذنية نارئعئندا سالماعئ ارتاتئنئن ساراپشئلار ذلكةن سةنئمدئلئكپةن ايتادئ.

ةستة بولسا، داعدارئس باستاؤئندا تذرعان امةريكانئ يپوتةكالئق كذيزةلئس اينالشئقتاپ، مذحيتتئث ارعئ جاعئنان سالقئنداعان لةپ سةزئلئپ ةدئ، ازييا قارجئ نارئعئ بئردةن «تذشكئرئپ» جئبةردئ. وسئدان باستاپ ءالةمدة تذراقسئزدئق جايلاي باستاعانئ بارئنة بةلگئلئ. ةندئگئ دامؤدا ونداي نازئك ازييا بولمايتئنئ انئقتالا تذسكةندةي. ماسةلةن، G20  (ذلكةن جيئرمالئق ةلدةرئ) قارجئ مينيسترلةرئ قاراشانئث باسئنداعئ كةزدةسؤئ بارئسئندا جةكة سةكتور مةن بانك سالاسئنا مةملةكةتتئك قولداؤدئ ارتتئرؤ باعئتئن ساقتاپ تذرؤعا ؤاعدالاستئ. ال جاقئندا وتكةن ازيالئق-تئنئق مذحيتتئق ةكونوميكالئق ئنتئماقتاستئق سامميتئنة قاتئسؤشئ مةملةكةتتةر الداعئ 18 ايدئ ةكونوميكالئق ئنتئماقتاستئق ةلدةرئ ءذشئن داعدارئس سالدارئن ةثسةرئپ، حالئقتئث قالئث جئگئنئث مذددةلةرئن ةسةپكة الا وتئرئپ، ءوسئم مودةلئن تةثدةستئرؤ كةزةثئ رةتئندة ناقتئلادئ.

دةگةنمةن دة، بذنداي قادامنئث بارلئعئ بئردةي قارجئ داعدارئسئنئث ةثسةرئلگةنئن، كذيزةلئستئث شئثعا شئعئپ، ةندئ قايتادان جاعئمدئ كورسةتكئشكة بةت بذرا باستاعانئن كورسةتپةسة كةرةك. ويتكةنئ قازئرگئ ؤاقئتتا كذيزةلئستئث كةلةسئ تولقئنئ تؤرالئ اراكئدئك ةسكةرتؤشئلةر دة تابئلادئ. ونئث ئشئندة أاليؤتا باعامئنا قاتئستئ تذراقسئزدئق ماسةلةسئ ذلكةن اثگئمة تؤدئرا باستاعان سئثايلئ. شئندئعئندا، ازيا وثئرئندة الةمدئك قارجئ نارئعئ، ونئث ئشئندة الةمدئك أاليؤتا ماسةلةسئ دذركئن-دذركئن كوتةرئلة باستادئ. ازيا نارئعئنئث ساؤداسئ الداعئ ؤاقئتتا قانداي بولاتئنئنا بولجامدار كوپ. ءبئراق، قازئرگئ نارئقتا أاليؤتا باعامئنئث تذراقتئلئعئ ماسةلةسئ ذلكةن پروبلةماعا اينالئپ وتئرعان سئثايلئ.

حالئقارالئق ساراپشئلار، دذنيةجذزئلئك بانك ساراپشئلارئ، Fitch اگةنتتئگئنئث ساراپشئلارئ ءوز زةرتتةؤلةرئن ذسئنئپ، بولجامدارئن العا تارتئپ، وندا قارجئ نارئعئندا جاهاندئق «كوپئرشئكتئث» كذننةن كذنگة ذلعايئپ وتئرعانئنا الاثداؤشئلئق بئلدئرةدئ. ساراپتاماعا سذيةنسةك، أاليؤتالئق باعامدئ نئعايتؤ ارقئلئ بذنداي تولعاعئ جةتئپ وتئرعان «كوپئرشئكتئ» الدئن الؤدئث ءداستذرلئ ساياساتئ ةندئگئ كذنئ ءتيئمدئ بولمايتئن ءتارئزدئ. «ال ونداي بولسا داعدارئستئث تؤئنداؤئ مذمكئن جاثا تولقئنئنا قارسئ رةتتةؤ قذرالدارئ دا ماردئمسئز بولئپ قالادئ، ولاردئث ارةكةتئ تيئمسئزدئككة ذشئرايدئ»، - دةيدئ ساراپشئلار. سونئمةن بئرگة، دذنيةجذزئلئك بانكتئث جاريالاعان بايانداماسئندا دا وسئ جايتقا نازار اؤدارئلادئ. وندا ذكئمةتتةردئث ةكونوميكانئ قولداؤعا قاتئستئ اؤقئمدئ قارجئ رةسؤرستارئن باعئتتاؤ ساياساتئنئث ناتيجةسئندة قور نارئعئندا الئپساتارلئقتئث جاثا «كوپئرشئكتةرئ» ذلكةيئپ كةلة جاتقانئ، اسئرةسة بذل ازيا نارئعئنا ءتان ةكةندئگئ ايتئلادئ.

وسئ رةتتة، دذنيةجذزئلئك بانك باسشئسئ روبةرت بريؤس زةلليك تة ازيالئق-تئنئ قمذحيتتئق ةكونوميكالئق ئنتئماقتاستئق سامميتئنة قاتئسؤشئلار الدئندا ةكونوميكانئث اقشا-كرةديتتئك جانة أاليؤتالئق ساياساتئنا ساق بولؤئن ةسكةرتةدئ.

 اسئرةسة، الةؤةتتئ تذراقسئزدئق تؤدئراتئن ءئينفلياسييانئث تولقئندانؤئنا جول بةرمةؤ كةرةكتئگئنة باسا نازار اؤدارؤ قاجةتتئگئن العا تارتادئ. «عالامدئق داعدارئستان ةندئ عانا ةسئن جيئپ كةلة جاتقان ا ق ش پةن ةؤروپا مةملةكةتتةرئندة ءئينفلياسيا قاؤپئ جوعارئ ةمةس، ءبئراق ازيادا وثئرلئك نارئقتارداعئ جاعداي باعاعا اسةر ةتئپ، سونئث سالدارئنان اكتيأتةر باعاسئ اسا قاؤئپتئ جوعارئ دةثگةيگة شارئقتاؤئ مذمكئن»، دةيدئ ر. ب. زةلليك. ونئث پايئمداؤئنشا، ادةتتة ا ق ش فةدةرالدئق رةزةرأتئك جذيةسئنةن شئعاتئن دابئلدارعا ءمان بةرةتئن ازيانئث ورتالئق بانكتةرئ ءئينفلياسييامةن كذرةستة پايئزدئق ستاأكالاردئ كوتةرة وتئرئپ، وزدةرئ سودان ةكئ ةسةگة دةيئن زارداپ شةگؤئ مذمكئن. ويتكةنئ بذل شارا جةرگئلئكتئ أاليؤتانئث وسؤئنة اكةپ سوقسا، جاعداي تئپتةن قيئندايدئ. ةكسپورتتئق الةؤةت السئرةپ، ءئيمپورتتئث باسا كوكتةؤئ كذشةيةدئ، بذنئث سالدارئ جةرگئلئكتئ ونةركاسئپتةردئث باسةكةگة قابئلةتتئلئگئن تومةندةتة تذسةدئ. سوندئقتان، دوللار باعامئ سالماقتئ ساياساتتئ قاجةتسئنةتئنگة ذقسايدئ. ال ا ق ش-تئث دوللار باعامئن قذلدئراتپاي ذستاپ تذرؤعا ةش جاعدايئ جوق. «دوللار قذنئنئث تذراقتئلئعئ نةگئزگئ دوللاردان تذراتئن قذندئ قاعازدارعا دةگةن سةنئمدئلئككة دة بايلانئستئ. ونئث ئشئندة ا ق ش-تئث داعدارئستان مئعئم شئعؤئ مةن ونئث كاپيتالئ دا دوللار باعامئنئث قذبئلماؤئندا، باعام تذراقتئلئعئندا باسا رول وينايدئ. سوندئقتان دا، بذل باعئتتا ءبئر عانا جول بار - بذل امةريكا ةكونوميكاسئنئث قالپئنا كةلؤئنة بايلانئستئ بولاتئن ساياسات ذستانؤ قاجةتتئلئگئ»، دةيدئ بانك باسشئسئ.

ال حالئقارالئق أاليؤتالئق قور باسشئسئ دومينيك ستروسس-كان بئلاي دةيدئ: «دامؤشئ ةكونوميكاعا قارجئنئث اعئلؤئ ينأةستورلاردئث تاؤةكةلئ باسئم اكتيأتةرگة قاتئستئ ارا-جئكتئث اشئلعانئن بئلدئرةدئ. جالپئ، كاپيتالدئث اعئلؤئ، ولاردئث قيمئل-قوزعالئسقا ءتذسؤئ جاعئمدئ قذبئلئس بولعانئمةن دة بذنئث جةدةل تاؤةكةلدةردئ ارتتئرؤئ جانة اكتيأتةرگة أاليؤتا مةن باعانئث تذراقسئز شايقالؤئن تؤدئرؤئ مذمكئن. سوندئقتان دا كاپيتال اعئنئنئث جاناما اسةر بةرةتئن جاعئمسئز پروبلةمالارئن شةشؤ ءذشئن رةتتةؤئشتةردئث قولئنداعئ ءبئرشاما قذرالداردئ پايدالانؤ قاجةت. ونئث ئشئندة أاليؤتالئق باعامدئ كوتةرؤ، ارتتئرؤ شارالارئ قامتئلئپ، قاجةت بولاتئن جاعدايدا پايئزدئق ستاأكالاردئ تومةندةتؤگة قاتئستئ قارجئلئق ساياساتتئ قاتايتؤ كةرةك». جالپئ، بذعان دةيئنگئ داعدارئسقا اركئم ءارتذرلئ ايدار تاعئپ كةلةدئ. ءبارئنئث باستاؤئن يپوتةكالئق داعدارئستان كورةدئ. ال الةمدئك بانك سالاسئ بئلگئرلةرئنئث مئناداي پايئم، پئكئرلةرئنةن كةيئن ةندئگئ كذنئ «أاليؤتالئق داعدارئس» تؤئنداؤئ مذمكئن بة، دةگةن ويعا قالاسئث. شئندئعئندا، الةم ةلدةرئ، ونئث ئشئندة ازيا نارئعئ ةندئگئ كذنئ وسئ أاليؤتالئق شايقالؤعا ذركة قارايتئنداي. ويتكةنئ نةگئزگئ أاليؤتانئث شارئقتاپ ءوسؤئ دة، قذلدئراپ كةتؤئ دة ذلكةن زالالعا سوقتئراتئنئ داؤسئز. سونئث الدئن الؤ ءذشئن امةريكا باسقالاردئ ءوز ةكونوميكاسئن قولداؤعا ماجبذرلةتؤ ساياساتئن جذرگئزةتئن ءتارئزدئ.

 

 

سوڭعى جاڭالىقتار