تالعات تةمةنوأ: ذلتتئق كينونئ ذلتتئق مةنتاليتةتئ بار ادام عانا تذسئنةدئ
ونةر جولئ:
1976 جئلئ تالدئقورعان تةاترئندا اكتةر؛
1986 - 88-جئلدار ارالئعئندا «موسفيلمدة» رةجيسسةر؛
1988 - 94-جئلدارئ «قازاق فيلم» كينوستؤديياسئندا رةجيسسةر؛
1994 - 2000 جئلدار ارالئعئندا ت. جذرگةنوأ اتئنداعئ ونةر اكادةميياسئندا رةكتور؛
2001 - 2003 جئلدارئ «قازاق فيلم» كينوستؤديياسئندا كوركةمدئك جةتةكشئ؛
2005 جئلئ «كوشپةندئلةر» مةگا-جوباسئندا قويؤشئ-رةجيسسةر؛
جانة سول - 2005 جئلدان بةرئ ع.مذسئرةپوأ اتئنداعئ قازاق مةملةكةتتئك اكادةمييالئق بالالار مةن جاسوسپئرئمدةر تةاترئنئث ديرةكتورئ جانة كوركةمدئك جةتةكشئسئ.
اتاقتارئ مةن ماراپاتتارئ:
قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث حالئق ءارتيسئ؛ پروفةسسور.
كوپتةگةن حالئقارالئق كينو-بايقاؤلاردئث جذلدةگةرئ.
قازاقستان لةنين كومسومولئ سئيلئعئنئث لاؤرةاتئ.
- قازئرگئ قازاق كينوسئ دةسةك، تالعات تةمةنوأ - تالعات تةمةنوأ دةسةك، كينو الةمئ كوزگة ةلةستةيتئنئ بةلگئلئ. سوناؤ 80-جئلداردان بةرئ كورةرمةن كوزئن كوگئلدئر ةكران ارقئلئ قؤانتئپ كةلة جاتقان ازاماتسئز. تةاترداعئ ةثبةكتةرئثئزدئ بئلاي قويعاندا... ال ةندئ، ونةر قئرانئنئث شئن باعاسئن حالئق بةرةرئ بةسةنةدةن بةلگئلئ جاعداي. دةسةك تة، ءوز-وزئثئزگة وسئ ؤاقئت ئشئندة باعا بةرئپ كوردئثئز بة؟ ءسئز ءذشئن تالعات تةمةنوأ دةگةن ةسئمنئث سالماعئ قانداي؟..
- مذمكئن، باياعئ بالاث كةزدة، البئرت كةزدة، اثعال كةزدة - جاس كةزئمئزدة، الدئ-ارتئمئزعا ءالئ قاراماعان، ارتئق-اؤئس ءسوز ايتئپ قالعان كةزدةردة، ذلكةن ءبئر ارمانداردئث، قيالداردئث جةتةگئندة ءجذرئپ، وسئلاي «تالعات تةمةنوأ بولئپ قالئپتاسساق» دةگةن وي بولعانئ حاق. ولاي بولؤئ ءتيئس تة، زاثدئلئق تا ةدئ. ءبئراق ؤاقئت وتة كةلة نةعذرلئم ونةردة ةثبةك ةتكةن سايئن، سوعذرلئم وزئثة دةگةن تالاپ تا كذشةيةدئ. كةيدة كذننةن-كذنگة كوكتةم جئلؤئنا ةرئگةن قارداي، كوز الدئمئزدا كةيبئرةؤدئث كئشئرةيئپ بارا جاتقانئن ويلاعاندا، ءوز-وزئثنةن ذيالاسئث. سةبةبئ بذگئندة وسئنداي اتاق-ابئرويعا ية بولعاننئث ءوزئ، مةن ءذشئن ذلكةن جاؤاپكةرشئلئكتئ العا قويئپ، الدئ-ارتئث سولاي ايقئندالا تذسةتئن سياقتئ. وسئ كذنگئ قازاق ونةرئنئث كوپ ساربازدارئنئث ءبئرئ بوپ شاپقئث كةلسة، قولدان كةلسة، بئردة بولماسا بئردة حالئقتئث كوثئلئنةن شئقسام، مةن ءذشئن ذلكةن باقئت وسئ دةپ بئلةمئن. ال باسقاسئنئث بارلئعئ: «سةنبة جذرتقا تذرسا دا قانشا ماقتاپ، اؤرة ةتةدئ ئشئنة قؤلئق ساقتاپ. وزئثة سةن، ءوزئثدئ الئپ شئعار، ةثبةگئث مةن اقئلئث ةكئ جاقتاپ»، - دةپ اباي ايتپاقشئ... مئنة، مةن دة وسئ پئكئردئ ذستانعان جانمئن.
- ادام بالاسئنئث ءاربئر كةزةثئنئث ءوز ةرةكشةلئكتةرئ بولادئ عوي. بالالئق شاق ءبئر بولةك الةم. جاستئق داؤرةن وزئنشة ءبئر قذبئلئس دةگةن. سول سياقتئ، ءسئزدئث ونةردةگئ ومئرئثئزدئ دة ءار كةزةثگة بولؤگة بولادئ. الةمنئث العاشقئ باسپالداعئنا يمةنة اياق ارتقان باياعئ بالا تالعات پةن قازئرگئ اعا تالعاتتئث اراسئندا قانداي ايئرماشئلئق بار؟ شئعارماشئلئعئثئزدئث ةث گذلدةنگةن شاعئ دةپ قاي كةزدئ ايتا الاسئز؟
- ارينة، بالالئق كةز دةگةن بذل - ادامنئث ةث ءبئر كةرةمةت شاقتارئ. باياعئدا ءبئر ذلئ جازؤشئ: «ادام جةتئ كذن عانا ءومئر سذرةدئ، قالعان جةتپئس جئل بويئ سول جةتئ كذنگئ ومئرئن جئرلاپ وتةدئ»، - دةگةن ةكةن. ءبئز دة بالا كةزدة اثعال بولدئق، اقئن جاندئ بولدئق، جاقسئلئققا، سذلؤلئققا ئثكار بولدئق. پوةزياعا، ادةبيةتكة، ةپوسقا، قازاقتئث ءان-جئرئنا، كذيئنة، بيئنة عاشئق بوپ وستئك. سول سةبةپتئ دة بويئمئزدا جاقسئلئققا دةگةن ءبئر ذمتئلئس سةزئمدةرئ پايدا بولدئ. بذگئنگئ كذندةرئ بولسا، الدئ-ارتئمئزعا قاراي الاتئن، اقئل توقتاتقان كةزةثئمئزدة، ءوزئمئزدئث ئستةگةنئمئزدةن گورئ، ئستةيتئنئمئزدئث كوپ ةكةنئن تذسئنگةن كةزدة، كةيدة ذيقئثنان دا ةرتة ويانادئ ةكةنسئث. ءتئپتئ تذندة شئرت ذيقئدان ويانئپ كةتئپ، نةشة ءتذرلئ ويلارعا باتاسئث. كةيدة ءوز-وزئثة رةنجيسئث، كةيدة ءوزئثدئ جةك كورةسئث. مذنئث بارلئعئ ونةر ادامئ ءذشئن كادئمگئ قذبئلئس دةپ بئلةمئن. ءبئراق مةنئث وسئ ؤاقئتقا دةيئنگئ ونةر جولئمداعئ، شئعارماشئلئعئمداعئ جةتكةن بيئگئم قاي دةثگةيدة دةپ ويلاؤشئ ةدئم. قالاي دةسةك تة، مةن ءالئ ةشتةثةگة دة جةتكةن جوقپئن. مةنئث شئعار بيئكتةرئم ةندئ عانا كذردةلةنة ءتذستئ، شئثدارئم ءالئ الدئمدا دةپ ويلايمئن. ءوزئمنئث جوسپارئم دا، ءوسؤ جولئنداعئ شئن نيةتئم دة وسئ.
- ةندئگئ اثگئمةمئزدئ قازئرگئ قازاق كينوسئنا قاراي بذرساق. قازئرگئ كينودا، اسئرةسة، جاستارعا ارنالعان كينودا اكتةرلئك شةبةرلئك اقساپ جاتادئ دةگةندةي پئكئرلةر بار. وبرازعا ةنؤ شئنايئلئعئ ءالئ دة بولسا جةتئسپةيدئ دةپ جاتادئ. كةيدة، ءتئپتئ وسئ كينوعا تذسكةن ذل نةمةسة قئز كئم دةسة، ول - زاثگةر نةمةسة ءانشئ، بولماسا مذلدة باسقا دا تةحنيكالئق وقؤ ورنئنئث ستؤدةنتئ ةكةن دةگةن سئندئ اثگئمةلةردئ حالئق ايتئپ جاتادئ. رةجيسسةردئث بذعان بةرةر جاؤابئ: «ول - مةن ءذشئن ءتذرئ كةلسة، كةيئپكة ةنسة بولعانئ» دةيدئ. سوندا، اكتةرلئك شةبةرلئك كينودا ةكئنشئ پلاندا تذرا ما؟ بذعان نة ايتاسئز؟
- ءار ادام ءوزئنئث ماماندئعئمةن اينالئسقانئ دذرئس. ةگةر ءتئس دارئگةرئنئث ورنئنا زووتةحنيك مامانئ بارئپ جذمئس ئستةسة، پاروأوز جذرگئزؤشئسئنئث ورنئنا ذشقئش وتئرسا، ذشقئشتئث ورنئنا شاحتةر كةلةتئن بولسا، ومئردة حاوس بولادئ. سول سةكئلدئ، ذلكةن ونةردة اسئرةسة، كينو، تةاتر سالاسئندا شئن مانئندة، كاسئبي ماماننئث بولعانئ دذرئس. ونئث ذستئنة، اكتةر شةبةرلئگئ تةك قانا بئلئمدئلئكتئ عانا ةمةس، بذل ةث الدئمةن ينتةللةكتئنئ تالاپ ةتةدئ. سونئمةن بئرگة، ادامنئث اللا سئيلاعان، تابيعات بةرگةن سئرت كةلبةتئ مةن ءتذر-تذلعاسئنان باسقا، اكتةردئث داؤئسئ، بولمئسئ، بويئ، ويئ، كوزئ، ءسوزئ، جان-دذنيةسئ، ونئث فيلوسوفياسئ، قئنجئلئسئ مةن كذيزةلئسئ، قؤانئشئ مةن قايعئسئ - وسئنئث بارلئعئ ةكراندا، كوز الدئمئزدا كورئنئپ تذرادئ. ويتكةنئ كوز - ادام جانئنئث، ئشكئ دذنيةسئنئث ايناسئ دةمةكشئ، اكتةر نةعذرلئم تةرةث بولعان سايئن، سوعذرلئم ونئث وبرازدئ اشا تذسةرئ حاق. مئسالئ، قاراثئزشئ. كةزئندة نذرمذحان جانتوريننئث ةكرانعا ءبئر جئلت ةتئپ شئققانئنئث ءوزئ ذلكةن ءبئر قذبئلئس بولاتئن. ءانؤار مولدابةكوأ، شاكةن ايمانوأ، ةلؤباي ءومئرزاقوأتار، ءتئپتئ كوبئنة باستئ رولدة ويناماسا دا سةركة قوجامقذلوأتئث ءبئر ةپيزودئنئث ءوزئ نةگة تذرادئ؟! مئنة، ولار - كاسئبي ماماندار. ولاردئث جاساعاندارئنئث بارلئعئ - كاسئبي دذنيةلةر بولئپ تاريحتا قالدئ. ارينة، اكتةر ةمةس ادامداردئ كينوعا ءتذسئرؤ كةزئندة رةجيسسةر رةتئندة ءوز باسئمدا دا بولدئ. «بولتئرئك»، «تورو»، «قايداسئث، شاپاي؟» فيلمدةرئ بالالار كينولارئ بولعاندئقتان، بالاعا لايئق اكتةر بولماعاندئقتان، ءبئز بالالاردئ كينوعا تذسؤگة الدئق. ءبئراق جذزدةگةن، مئثداعان ادامنئث ئشئنةن بئرةؤئن عانا تاؤئپ، تاثداؤئمئز كةرةك. ول بالانئث بويئ، ويئ، قيالئ، قوزعالئسئ، كوزئ، مئنةزئ، وسئلاردئث بارلئعئ اكتةر جانئنئث ئشكئ فيلوسوفياسئمةن ذشتاسئپ، رةجيسسةردئث ئشكئ ويئمةن ذشتاسئپ، قاتار ذشقان اققؤداي ءبئر-بئرئنة ءذن قوسا بئلمةسة، ول وبراز بولمايدئ. ال مةن تةك قانا تيپاج تذسئرةمئن دةپ ةلدئث بارئن كينوعا تئقپالاي بةرؤ - ول كينونئ بئرنةشة قاباتتا ةمةس، كينونئ جالاث، جذقالتاث قاباتتا، قاراثعئ تذرپاتتا كورؤگة اكةپ سوعادئ. سوندئقتان نةعذرلئم كاسئبي اكتةرلةر تذسسة، سوعذرلئم كينو دا ذتئمدئ شئعادئ. ءوز كوزقاراسئم، قاشاندا ءار نارسةگة تةك قانا كاسئبي تذرعئدان كةلگةن دذرئس دةپ ةسةپتةيمئن. - قازئرگئ قازاق كينوسئندا كوپشئلئك سئنئنا ذشئراپ جاتقان فيلمدةر جايئندا ءسئزدئث وي-پئكئرئثئز. كورةرمةنگة جاعؤ ءذشئن نة ئستةؤ كةرةك؟
- كورةرمةنگة جاعؤ ءذشئن نة ئستةؤ كةرةك دةگةن سذراقتئث جاؤابئن بئلسةم، وندا مةن دة باقئتتئ بولار ةدئم. بذل - وتة قيئن سذراق. كةزئندة ديمةكةث - ذلئ دئنمذحاممةد احمةت ذلئ قونايوأتئث ايتقان ءسوزئ بار ةكةن: «بذگئنگئ قازاق الةمئندة ةكئ پروبلةما بار. ءبئرئنشئسئ، «قايرات» بولسا (فؤتبول كامانداسئ)، ةكئنشئسئ «قازاق فيلم»، - دةگةن ةكةن. كةزئندة ديمةكةث ايتقان وسئ پروبلةمالار ءالئ كذنگة ءوزئنئث زاثدئلئعئن جويعان جوق. «قايرات» تا، «قازاق فيلم» دة كةز كةلگةن كةؤدةسئندة جانئ بار، جذرةگئ قازاقپئن دةپ سوققان ازاماتتئث قاي-قايسئسئنئث دا الدا تذرعان پروبلةماسئ. مذمكئن، ذلكةن ءومئر كوشئندة بذلاردئث دا بولعانئ كةرةك بولار. دةگةنمةن قازاق كينوسئن تةك قانا قازاقئ قانئ بار، قازاقي جذرةكتئ، قازاقي سةزئمئ بار، حالئققا، ةلگة دةگةن سذيئسپةنشئلئگئ بار نامئستئ ازامات قانا العا سذيرةي الادئ. قازاق كينوسئن سونداي جاندار تذسئرگةندة عانا ول ناعئز قازاق كينوسئ بولا الادئ. ءبئز قانشا جةردةن گولليأؤدقا بارساق تا، نةشة ءتذرلئ كينوفةستيأالدةردةن ذلكةن جذلدةلةر الساق تا، ءبئراق ول كينولار مةن مؤلتفيلمدةر ةلدئث، حالئقتئث، كورةرمةننئث كوثئلئنةن شئقپاي جاتسا، ول جذلدةدة ءمان دة، ماعئنا دا بولمايدئ. سوندئقتان ذلتتئق كينونئ ذلتتئق مةنتاليتةتئ بار ادام عانا تذسئرةدئ. بذل - ءومئردئث زاثئ. بذل - كةز كةلگةن مةملةكةتتئث، كةز كةلگةن كينوستؤديالاردئث جاي عانا ةمةس، بذلجئتپاي ورئندايتئن قاعيداسئ.
- ءسئزدئث كوپ كينولارئثئزدئ بئلاي قويعاندا ءبئر عانا «ماحاببات بةكةتئ» فيلمئثئز تالاي جاننئث جانئن جادئراتارئنا ةشكئمنئث داؤئ جوق. ال ةندئ قازئرگئ زامانعا ساي وسئ تاعدئرلاس فيلمدةر ءتذسئرؤ ويئثئزدا جوق پا؟ جالپئ، بولاشاق جوسپارلارئثئزبةن بولئسسةثئز...
- «ماحاببات بةكةتئ» كينوسئ شئن مانئندة، تالاي كورةرمةننئث كوثئلئنةن شئققان فيلم دةپ ةستئپ ءجذرمئن، ول جايئندا جازئلئپ تا، ايتئلئپ تا جاتئر. جالپئ، مذنداي كينونئث باسقا كينولاردان ايئرماشئلئعئ بذل تؤئندئدا: ادالدئق، اقتئق، ماحاببات، سةزئمتالدئق، سذلؤلئق، سذلؤلئققا ذمتئلؤ، سةزئم جولئنداعئ كذيزةلئس، ادئلةتسئزدئك، قاراؤلئق، كذية جاعارلئق، كوزبوياؤشئلئق، ساتقئندئق اتاؤلئنئث ءبارئ بار. بذل كينودا سذيگةن جانداردئ ةث سوثئندا كةزدةستئرؤ زاثدئلئعئ بولعانئ سةبةپتئ بذل فيلمدئ كورةرمةننئث كوكةيئنةن شئقتئ دةپ ايتار ةدئم. ويتكةنئ بذل كينونئ كورگةن ءاربئر جاس بؤئن جاقسئلئققا ئثكار، تازالئققا جانئ قذشتار بولئپ شئعادئ. ونئث جذرةگئ پوةزياعا، انگة، سذلؤلئققا تولادئ. ونئث كوثئلئ ءاردايئم كذمبئرلةگةن كذيدةي، شالقئعان اندةي بولئپ تذرؤعا ذمتئلادئ. سوندئقتان مذنداي كينولار كورةرمةنگة جاقسئ اسةر قالدئرادئ. كورگةن ادامنئث جانئ بايئپ، مارقايئپ شئعادئ. ال وسئ كذنگئ كةيبئر كينولاردئ كورگةندة جانئث اشيدئ. ءومئردئث كذندةلئكتئ كذيبةث تئرشئلئگئن كورسةتة بةرؤ، قانئ اعئپ تذرعان جاثا جاراقاتقا تذز سةپكةندةي ةلدئث جانئن ودان ءارئ كذيزةلتةدئ. بذل - ونةردئث ميسسيياسئ ةمةس. بذل - ات توبةلئندةي عانا قاؤئمنئث ؤاقئتشا الدانئشئ. اسئرةسة، شةتةلدئك دةموكراتياشئل سئنشئلاردئث ءبئز وسئنداي دا وسئلاي، ءوزئمئزدئث كذنگةي دة كولةثكةلئ جاقتارئمئزدئ كورسةتئپ جاتئرمئز دةگةندةي كةزةثدئك پئكئرلةرئنئث كوك ةزؤ جةمئسئ دةپ بئلةمئن. ءوز باسئم مذنداي پوزيسيانئ قذپتامايمئن، قابئلداي المايمئن. ال ةندئ الداعئ جوسپارلارئما كةلةر بولساق، شئن مانئندة، «كوشپةندئلةردةن» كةيئن كينو تذسئرمةدئم. كينو تذسئرمةؤئمنئث وبيةكتيأتئ دة، سؤبيةكتيأتئ دة سةبةبئ بار. كينوستؤدييانئث بذرئنعئ باسشئلارئ قئزعانئشتان با، كذنشئلدئكتةن بة، ئشتارلئقتان با، ول جاعئن قالاي دةپ ايتساق تا، ءبئزدئث مةنتاليتةتئمئزدة بار قاسيةت قوي، كينو تذسئرؤگة ماعان مذمكئندئك بةرمةدئ. ءبئراق مةن دة بةكةر وتئرعان جوقپئن. وسئ ءتورت جئلدان بةرئ مةن ع.مذسئرةپوأ اتئنداعئ قازاق مةملةكةتتئك اكادةمييالئق بالالار مةن جاسوسپئرئمدةر تةاترئنئث ديرةكتورئ جانة كوركةمدئك جةتةكشئسئ قئزمةتئن اتقارئپ كةلةمئن. وسئ ؤاقئت ئشئندة ءبئزدئث تةاتر ساحناسئنا كوپتةگةن جاقسئ قويئلئمدار كةلدئ. تةاترئمئزدئث قازئرگئ كذنئ سئرتقئ كةلبةتئنة ئشكئ شئعارماشئلئق بةت-بةينةسئ جاراسئپ، كاسئبي تذرعئدا كةرةمةتتةي ءوسئپ-وزگةردئ دةؤگة بولادئ. بذگئندة تةاترئمئز - كئرگةن ادام شئققئسئز حال كةشةردةي تاماشا كذيدة دةپ ايتؤعا ابدةن نةگئز بار. كينوداعئ جوسپارلارئم جونئندة ايتار بولسام، «قازاق فيلم» كينوستؤدياسئ وسئ جاقئندا عانا مةنئث «اجال القابئ» دةگةن كينوسسةنارييئمدئ قابئلدادئ، وندئرئسكة كةتتئ. الداعئ كذندةرئ اكتةرلةردئ ئرئكتةؤ كةزةثئ باستالادئ. كينو تذسئرئلةتئن جةردئ تاثداؤ سةكئلدئ ماسةلةلةردئ وسئ جئلدئث اياعئنا دةيئن بئتئرةر بولساق، كةلةر جئلدئث سوثئنا دةيئن كينونئ ءتذسئرئپ بئتسةك دةگةن جوسپار بار.
- تةاتر تؤرالئ ءسوز قوزعاپ قالدئثئز. تةاتردئث قازئرگئ جاعدايئ، شئعارماشئلئعئ تؤراسئندا تاعئ دا ءبئر-ةكئ اؤئز اثگئمة ءوربئتسةثئز.
- كةيئنگئ كةزدةرئ تةاتردئث ئشكئ-سئرتقئ كةلئسكةن كةلبةتئنة ساي ارتيستئك گرؤپپاسئ دا سذزگئدةن ءوتتئ. تةاتر عيماراتئ بذدان 4-5 جئل ئلگةرئدة كذردةلئ جوندةؤدةن وتكئزئلدئ. بذل سول كةزدةگئ قالا اكئمئ، قازاق حالقئنئث بذل كذندةگئ ءبئرتؤار ازاماتئ، ذلكةن ساياساتكةر، ونةردةگئ ادامدارعا قارلئعاشتئث قاناتئمةن سؤ سةپكةندةي بولئپ جذرگةن ازامات - ءئيمانعالي تاسماعامبةتوأ مئرزانئث ارقاسئندا جذزةگة استئ. ارينة، ةلباسئنئث قولداؤئ بولدئ. پرةزيدةنتئمئز كذردةلئ جوندةؤدةن وتكةن تةاتر عيماراتئن ارنايئ كورؤ ماقساتئندا تةاتردئث 60-شئ ماؤسئمئنئث اشئلؤ سالتاناتئنا قاتئسئپ، «قئز جئبةك» سپةكتاكلئن تاماشالاپ، ونةر شاثئراعئنا ات باسئن بذرئپ كةتكةن بولاتئن. ودان كةيئن دة تةاتردا كوپتةگةن جذمئستاردئ قولعا الدئق. شئعارماشئلئق ذجئمدا ساندا بار، ساپادا جوق، ءوز ورنئن تاپپاي، اداسئپ كةلگةن نةمةسة بئرةؤدئث جالعئز «قوثئراؤئنئث» ارقاسئندا كةلگةن نةشة ءتذرلئ ارتيستةر بولدئ. تةاتردئ ةشقانداي قاتئسئ جوق ادامداردان «تازالادئق» دةسةك بولادئ. بذگئندة تةاتردئث نةگئزگئ قذرامئ - جاستار. وندا دا، تالانتتئ جاستار. ءبئز ولارعا قولدان كةلگةنشة بارلئق مذمكئندئكتةردئ جاساپ وتئرمئز. تةاتردئث قاسئندا 40 ادامدئق جاتاقحانامئز، قوناق ءذيئمئز بار. تةاتردا بي بيلةيتئن زال، سپورت زالئ، كينو كورؤگة ارنالعان زال، اسحانا، ءانشئ-اكتةرلةردئث ءانئن جازاتئن ستؤديامئز بار. وتكةن جئلئ «ءبئزدئث ءذيدئث جذلدئزدارئ» اتتئ تةاتردئث ءانشئ، اكتةرلةرئ ايتاتئن اندةر ديسكئسئن شئعاردئق. سونئمةن قاتار، بيليارد ويناؤعا ارنالعان بولمة دة تةاتر ارتيستةرئ ءذشئن جاسالعان. بذلاردئث بارلئعئ - قئزمةتكةرلةرئمئزدئث الةؤمةتتئك جاعدايئ. ال شئعارماشئلئق جاعدايئنا كةلةر بولساق، ارتيستةر تاثةرتةث ةرتةمةن تذرئپ، ساعات 9 جارئمنان باستاپ بيگة كةلةدئ. ولار وزدةرئنئث سئرت پئشئندةرئن قالئپتئ ذستاؤ ماقساتئندا ءار كذنئ ءبئر ساعات بويئ بي جاتتئعؤلارئن جاسايدئ. ساحناداعئ سذلؤلئق، ساحناداعئ كةيئپ پةن كةلبةت تةك قانا بةت سذلؤلئعئ ةمةس، ءتان سذلؤلئعئ، دةنة سئمباتتئلئعئ سةكئلدئ قاجةتتئلئكتةرئنئث بارلئعئ ءارتيست مامانئ ءذشئن اؤاداي كةرةك. سوندئقتان بذل ساباقتار بئزدة مئندةتتئ تذردة جولعا قويئلعان. سونئمةن قاتار كةيئنگئ 3-4 جئلدئث كولةمئندة ءبئزدئث تةاتر قازاقستاننئث بارلئق وبلئستارئندا گاسترولدئك ساپارلارمةن بولئپ، ايماقتارئمئزدئ تذگةلئمةن دةرلئك ارالاپ شئقتئق. الئس-جاقئن جةرلةردةگئ تةاتر فةستيأالدةرئنة قاتئستئق. قازان، ؤفا، بئشكةك قالالارئندا حالئقارالئق فةستيأالدةردة بولدئق. ال كةلةر جئلدئث ناؤرئز، ساؤئر ايلارئنئث بئرئندة تةاترئمئز ءوز تاريحئندا ءبئرئنشئ رةت ماسكةؤگة ذلكةن گاسترولدئك ساپارمةن بارادئ. بذل - تةك قانا ءبئزدئث تةاتردئث عانا ةمةس، بذكئل قازاق ونةرئنئث، قازاق ةلئنئث ابئرويئ دةپ بئلةمئز. بذل ماقساتتئ ءبئز جةتة تذسئنگةندئكتةن، سوعان قازئردةن قئزؤ دايئندئق ذستئندةمئز. مئنة، قاراشانئث 17 - 27 ارالئعئندا سةؤل قالاسئندا وتةتئن «جئبةك جولئ» اتتئ حالئقارالئق تةاتر فةستيأالئنة «مؤلةن-رؤجعا شاقئرؤ» سپةكتاكلئمةن قاتئسؤدئث ءساتئ ءتذسئپ وتئر. بذل دا تةاتردئث ماقتانئشئ، بةلةسئ، شئققان تاعئ ءبئر بيئگئ دةپ ايتؤعا بولادئ.
- اتاققا قالاي قارايسئز؟
- جالپئ، اتاق اقئماققا قونسا، اقئماق ادام ودان ءارئ اقئماق بولادئ، اقئلدئ جانعا بئتسة كةلئپ-كةتةر پايداسئ بولار، بولماس، بئلمةيمئن. ءبئراق اتاقتئ بولعاننئث كئمگة بولسا دا زيانئ جوق دةپ بئلةمئن. اتاق دةگةنئمئز سوناؤ كةثةس وداعئ كةزئندة، سوأةت ينتةلليگةنسيياسئ تذسئندا ولاردئ ءبئر ئيدةولوگيا باعئتئندا ذستاپ وتئرؤ ماقساتئندا جانة ولاردئ اتاق ارقئلئ الةؤمةتتئك جاعدايئن جاساپ، كولئك، پاتةر، ساياجايلارئن جاساپ، دةمالئس ورئندارئنا جولداما بةرئپ، ءبئر يدةولوگياعا جةتةلةپ وتئردئ. وسئنداي بةرئلگةن سئي-سيياپاتتار ارقئلئ دا سول كةزةثدةردة ذلكةن يدةولوگيا ءجذردئ. ولاردئث بارلئعئ سول ئيدةولوگيياعا، سول كةزةث ئلئمئنة، كوممؤنيزم، بولشةأيزمگة قئزمةت ةتتئ. ال دذنيةجذزئندةگئ اكتةرلةرگة بةرئلةتئن اتاق ول - شئعارماشئلئق ادامئ ءذشئن، اكتةرگة نةمةسة رةجيسسةرگة جاساعان جذمئسئ ءذشئن بةرئلةتئن ماراپات، سئي-قذرمةت. بذگئنگئ كذنئ بارلئق سالا قئزمةتكةرلةرئنة قازاقستاننئث ةثبةك سئثئرگةن قايراتكةرئ اتاعئن بةرةدئ. بذگئندة ول اتاقتئ شاحتةر دا، اكتةر دا، أاحتةر دا الاتئن بولدئ. بئلايشا ايتقاندا، قويشئ دا، سيئرشئ دا، جئلقئشئ دا الادئ. ال قازاقستاننئث حالئق ءارتيسئ، قازاقستاننئث ةثبةك سئثئرگةن ءارتيسئ دةگةن اتاقتار - ساحناگةرلةر مةن ساحناداعئ ونةر شةبةرلةرئنئث ةثبةگئن ةسكةرؤ، باعالاؤ. شئنداپ كةلگةندة، سول ءبئر اتاققا قوسئلاتئن اقشالاي نة ماتةريالدئق قوسئمشا سئياقئ دةگةن بولمايدئ. بولسا دا، ول بذگئندة ءبئر، ءبئر جارئم مئث تةثگةنئث كولةمئندة عانا عوي دةيمئن. وسئ تذرعئدان كةلگةندة، كورشئلةس قئرعئز، وزبةك، رةسةي، كاأكاز ةلدةرئندة «حالئق ءارتيسئ»، «ةثبةك سئثئرگةن ءارتيست» دةگةن اتاقتار ساقتالعان. ءوز باسئم وسئنداي قيئن كةزةثدةردة ونةر دةپ جذرةگئ سوققان ازاماتتار، اسئرةسة، وبلئستئق تةاترلاردئث اكتةرلةرئ ازعانتاي عانا ايلئقتئ مئسة تذتئپ ءومئر ءسذرئپ جاتقان كةزدة، تةاتردئ، ونةردئ تاستاماي، ونةر دةيتئن قذدئرةتتئ ساتپاي، حالئق ءذشئن ةثبةك ةتئپ جاتقان كةزدة، وسئ اتاقتاردئ بةرؤدئ قايتا قولعا الاتئن بولسا، ةشقانداي مةملةكةت تة، ذكئمةت تة ذتئلماس ةدئ. بذل تةك قانا سول ارتيستةرئمئزدئث جانئنا «جاقسئنئث جاقسئلئعئن ايت، نذرئ تاسسئن» دةمةكشئ، جاقسئنئث جاقسئلئعئنا قوسقان مةملةكةتتئث سئي-سيياپاتئ بولار ةدئ. ءوز باسئما كةلةر بولسام، مةن ءذشئن ةث ذلكةن اتاق، ةث ذلكةن سئي-قذرمةت ول - كورةرمةننئث قوشةمةتئ. مةن ءذشئن ودان اسقان سئي جوق قوي دةيمئن.
- قازاقتئث قانداي قاسيةتئن جوعارئ باعالايسئز؟ سئزگة قاي جاعئ، نةسئ ذنامايدئ؟
- ذنامايتئن قاسيةتتةر كوپ قوي. ابايدان اسئرئپ قالاي ايتؤعا بولادئ؟ ارينة، قازاق حالقئنئث كوپتةگةن حالئقتارعا قاراعاندا جاقسئ قاسيةتتةرئ كوپ. جذرةگئ قازاق دةپ سوققان كةز كةلگةن جان قازاقتئث جاقسئ قاسيةتتةرئن جوعارئ باعالايدئ. جامان قاسيةتتةرئن دة بئلةدئ. ءبئراق ءار نارسةگة بذگئنگئ كذننئث بيئگئمةن ةمةس، ةرتةثگئ كذننئث مذددةسئمةن قاراعاندئ ءجون كورةمئن. مذمكئن، وسئ ويعا بذرئن مةنئث ورةم، دةثگةيئم جةتپةگةن بولار. ال وسئ كذنئ مةن باسقاشا ويلايتئن بولدئم. بذرئن ءبارئ ماسكةؤگة قاراپ تذرعان شاقتا مةنئث جةكة پاسپورتئمدئ ةلشئلئك بةرئپ تذرعاندا، ماسكةؤلئك شةنةؤنئكتةر قذجاتتئ قولئما بةرمةگةن كةزدة جانئم قاتتئ كذيزةلئپ ةدئ. سودان ءسال كةيئن ةلئمئز ةگةمةندئككة جةتئپ، تاؤةلسئزدئگئن العان تذستا مةن شئن مانئندةگئ دةربةستئكتئث ءمانئن جةتة ذقتئم. ال بذگئنگئ كذنئ الاثدايتئن، قينالاتئن ةشتةثة بولماسا دا، مةن ةرتةثگئ كذنگة كوبئرةك الاثدايمئن. بذل - مةنئث شئن ءسوزئم. ويتكةنئ ءبئز بذگئنگئ كذنمةن عانا ءومئر سذرسةك، وندا ءبئزدئث ةگويست حالئق بولعانئمئز. ءبئزدئث باعئمئز - بالا-شاعامئز، ءذرئم-بذتاعئمئز، ياعني بولاشاق وسكةلةث ذرپاققا نة قالدئرامئز؟ وسئ تذرعئدا ويلاؤ كةرةك! سول جاعئنان كةلگةندة بذگئندة الدئمئزدا ةكئ تذرلئ ماسةلة تذر. بذل - ةلئمئزدئث، جةرئمئزدئث تاؤةلسئزدئگئ مةن بوستاندئعئ. ةكئنشئسئ، اؤمالئ-توكپةلئ كذي كةشكةن قازاق ءتئلئنئث ورنئ مةن رولئ. وسئ ةكئ نارسة عانا مةنئ كوبئرةك الاثداتادئ، قئنجئلتادئ.
- اتاق، داثق تؤرالئ ايتئپ جاتئرمئز. ةندئ ايتئلعان نارسةلةردةن اللا ءسئزدئ كةندة عئپ، كةنجة قالدئرعان جوق دةگةن ويدامئز. دةسةك تة، باقئتتئث باستاؤئنان سؤسئنداپ وتئرعان وزئثئزدةي جاننئث نةندةي ارمانئ بارئن بئلگئمئز كةلئپ وتئرعانئ... ءالئ دة اتتةگةن-اي دةگئزةتئن ارماندارئثئز بار ما؟
- ارينة، ونةر ادامئ بولعاندئقتان، ةث ءبئر كةمةلئنة كةلگةن شاقتا، اقئل-ويئث تولئققان، تالانتئث شئثدالعان كةزدة، ذشقئر سةزئمنئث قاناتئ ءالئ قايئرئلماي تذرعان كةزدة ذلكةن دذنيةلةر جاساعئث كةلةدئ. «كوشپةندئلةردئ» تذسئرگةننةن كةيئن «توميريس» اتتئ ذلكةن كينوسسةناريي جازدئم. ودان كةيئن «زارينا پاتشايئم تؤرالئ اثئزدئ» جازدئم. وسئ سسةنارييلةردئث قاي-قايسئسئ دا بذگئنگئ كذنگئ قازاق رؤحاني دذنيةسئندةگئ كةث ارنالئ وزةنگة تاتئرلئق دذنيةلةر. بذگئندة وسئ شئعارمالارئمنئث ءبارئ قاعاز بةتئندة عانا، مةنئث جذرةگئمدة ذلكةن ارمان بولئپ قانا قالئپ وتئر. مةنئ قئنجئلتقان ماسةلةلةردئث كوبئسئ وسئ دذنيةلةردة بار، سوندا جازئلعان، قامتئلعان دةپ ايتؤعا بولادئ. سوندئقتان مةنئث ارمانئم - وسئنداي ذلكةن دذنيةلةردئ كينو عئپ ءتذسئرئپ، ةلگة، قازاق حالقئنا سئيلاسام دةيمئن.
- اثگئمةثئزگة راقمةت!
سذحباتتاسقان باقئتجان جارمذحانبةت
(«ايقئن» گازةتئ. قاراشانئث 19-ئ. 2009 جئل).