مةملةكةتتئك ءتئلدئ دامئتؤ تؤرالئ باستامالاردئث باعئن اشؤدا ب ا ق-تار(بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ) بةلسةندئلئك تانئتسا يگئ

استانا. قازاننئث 27-سئ. قازاقپارات /ةرنذر اقانباي/ - كةشة استانادا وتكةن قازاقستان حالقئ
None
None

اسسامبلةياسئنئث 15 سةسسيياسئندا مةملةكةت باسشئسئ نذرسذلتان نازارباةأ ةلئمئزدةگئ ةتنيكاارالئق كةلئسئمنئث الةؤةتئن نئعايتؤ ءذشئن مةملةكةتتئك ءتئلدئ ودان ءارئ دامئتؤ نةگئزگئ باعئتتاردئث ءبئرئ ةكةنئن مالئمدةدئ. «مةملةكةت بارشا قازاقستاندئقتاردئث قازاق ءتئلئن بئرتئندةپ ذيرةنؤئ ءذشئن بارلئق جاعدايلاردئ جاساپ وتئر.

ةندئ قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئ ةل حالقئنئث مةملةكةتتئك ءتئلدئ مةثگةرؤئنئث جالپئ ذلتتئق ذدةرئسئنة باسشئلئق جاساؤئ كةرةك. ول ءذشئن ةشكئمگة قئسئم جاساماي جانة ةشكئمدئ تومةندةتپةي، قاجةتتئ شارالار كةشةنئن جذيةلئ دة تاباندئ جذزةگة اسئرؤ قاجةت. ... مةملةكةتتئك ءتئل - ول حالئق بئرلئگئنئث نةگئزگئ فاكتورئ»، دةدئ ءوز سوزئندة ن. نازارباةأ.

وسئ مالئمدةمةسئ ارقئلئ پرةزيدةنت ةلئمئزدةگئ بةيبئتشئلئك پةن كةلئسئمدئ ساقتاپ، ةتنوسارالئق قارئم-قاتئناستئ دامئتؤدا ماثئزدئ رول اتقارئپ وتئرعان قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئن ةندئگئ جةردة مةملةكةتتئك ءتئلدئث مارتةبةسئن كوتةرؤگة بةلسةنة اتسالئسؤعا شاقئردئ. بذل ءئينستيتؤت وسئ ؤاقئتقا دةيئن مةملةكةتتئك ءتئلدئث بةدةلئن اسقاقتاتؤ ءذشئن قانداي جذمئستار جاسادئ، دةگةن ساؤالعا، اشئعئن ايتايئق، اؤئز تولتئرارلئقتاي تذششئمدئ جاؤاپ تابؤ قيئن. ةلباسئ تاپسئرماسئنان كةيئن اسسامبلةيا سئلكئنئپ ءوز ةلئندة، ءوز جةرئندة تيئستئ تذعئرئنا ءالئ قونباعان قازاق تئلئن دامئتؤ ءئسئنة بةلسةندئ اتسالئسادئ دةگةن ءذمئت مول.

بئزدئثشة جالپئ قوعامدئ، وسكةلةث جاس ذرپاقتئ وتاندئ سذيؤگة، مةملةكةتتئث ءاربئر قذندئلئقتارئن قاستةرلةؤگة، پاتريوتتئق رؤحتا تاربيةلةؤدة، سونداي-اق مةملةكةتتئك ءتئلدئ دامئتؤ ئسئندة بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ (ب ا ق) الدئثعئ قاتاردان تابئلئپ، بذل ئستةردئث ئيگئلئكتئ بولؤئ ءذشئن ءبئر اتانئث بالاسئنداي ذلةس قوسؤلارئ ءتيئس. جوعارئداعئ قذندئلئقتاردئث بارلئعئنئث تورئندة قازاقستانداعئ مةملةكةت قذراؤشئ ذلت - قازاقتاردئث عاسئرلار بويعئ التئن قازئناسئنا اينالعان ءارئ قازئرگئ ؤاقئتتئ ذلتتئ ذيئستئرئپ وتئرعان - قازاق ءتئلئ تذر. بذنئ،ءاسئرةسة، ورئس ءتئلدئ ب ا ق وكئلدةرئ جةتة تذسئنسة دةيمئز. الايدا، وكئنئشكة قاراي، ورئس ءتئلدئ ب ا ق وكئلدةرئنئث اراسئندا مةملةكةتتئك ءتئل - قازاق تئلئنئث قوعامداعئ ورنئ مةن رولئن جةتة ذعئنبايتئندار (مذمكئن ادةيئ ذعئنعئسئ كةلمةيتئندةر) ءالئ دة بولسا بارشئلئق سيياقتئ. ةلباسئ ءارتذرلئ دةثگةيدةگئ بيئك مئنبةلةردةن قازاق ءتئلئن دامئتؤ تؤرالئ تالاي-تالاي تذششئمدئ ويلار، پئكئرلةر ايتئپ جذر، جةكة ءوزئ باستاماشئ بولئپ مةملةكةتتئك ءتئلدئ وركةندةتؤ ءذشئن قئرؤار شارؤالار تئندئرؤدا. قيسئنعا سالساق، مةملةكةت باسشئسئنئث مةملةكةتتئك ءتئلدئ دامئتؤعا قاتئستئ ايتقان ءاربئر پئكئرئن ةث الدئمةن ب ا ق وكئلدةرئ تةرةث تذسئنئپ، تذثعيئعئنا بويلاپ، قوعامعا جةتكئزئپ، حالئقتئث قذلاعئنا قذيؤئ ءتيئس. قاراپايئم تئلمةن ايتقاندا، بذل قازاقستاندئ - وتانئم، قازاق ءتئلئن - مةملةكةتتئك ءتئل دةپ مويئندايتئن كةز-كةلگةن ب ا ق وكئلدةرئنئث جازئلماعان زاثئ، ماثئزدئ مئندةتتةرئنئث ءبئرئ بولؤئ كةرةك ةدئ. الايدا، تاعئ دا وكئنئشكة قاراي، بذلاي بولماي تذر. ولاي دةيتئنئمئز، كوبئنةسة ورئس ءتئلدئ ب ا ق وكئلدةرئ مةملةكةتتئك ءتئلدئ دامئتؤ تؤرالئ قانداي دا بولماسئن ماثئزدئ مالئمدةمةلةرگة تئم سالقئن قارايدئ، نةمةسة قازاق ءتئلئنئث تاعدئرئنا قاتئستئ وتكةن جيئنداردا توبة كورسةتپةيدئ. «باياعئ جارتاس، ءبئر جارتاس» بولئپ تذرا بةرسئن دةگةن پيعئل باسئم سيياقتئ ولاردئث اراسئندا.

تاعئ ءبئر اتاپ وتةرلئگئ، قازاقستاندا تذرئپ جاتقان ءاربئر ةتنوس مةملةكةتتئك ءتئلدئ ءبئلؤئ ءتيئس. ةلباسئنئث سوزئمةن ايتقاندا، «بذل ءئستئث تابئستئلئعئ تةك مةملةكةتكة عانا ةمةس، سونئمةن بئرگة بذكئل قوعامنئث بةلسةندئلئگئنة دة بايلانئستئ». بذل تذتاس قوعامنئث ئشئندة ب ا ق وكئلدةرئ دة بار. سوندئقتان دا، ورئس ءتئلدئ ب ا ق-تارداعئ ارئپتةستةرئمئزدئ قازاق ءتئلئن دامئتؤ تؤرالئ ايتئلعان ءاربئر باستاماعا قذرمةتپةن قاراپ، سونئ ادال جذرةك، شئن نيةتپةن جان-جاقتئ ناسيحاتتاؤعا، كورسةتؤگة شاقئرامئز. بذدان ولاردئث باستةرئ ارتپاسا، كةمي قويماس.

بذل كذندة ءبئر نارسة ايقئن: قازاق ءتئلئنسئز قازاقستاننئث بولاشاعئ جوق. ةرتة مة، كةش پة، ايتةؤئر قازاقستاندا قازاق ءتئلئنئث سالتانات قذراتئنئ اقيقات جانة سولاي بولؤئ ءتيئس. ولاي بولسا، قازاقستاندئ ورتاق وتانئم دةپ بئلةتئن ءاربئر قازاقستاندئقتئث، مةيلئ ول قاي ةتنوستئث وكئلئ بولماسئن، قانداي ءدئندئ ذستانباسئن، قازاق ءتئلئن بئلؤئ شارت. سونئمةن ءبئر مةزگئلدة ءوزئن دةموكراتييالئق جانة زايئرلئ مةملةكةت دةپ جارييالاعان قازاقستاندا وسئندا تذرئپ جاتقان وزگة دة ةتنوستاردئث قذندئلئقتارئن دامئتؤعا قاشانداعئداي جاقسئ جاعداي جاسالاتئن بولادئ. بذعان اسسامبلةيا سةسسيياسئندا ن. نازارباةأتئث : «سونئمةن ءبئر مةزگئلدة ءبئز قازاقستاندا تذراتئن بارلئق ةتنوستاردئث انا تئلدةرئن، مادةني مذرالارئ مةن داستذرلةرئن ةركئن دامئتؤ ءذشئن بذدان ءارئ قاراي دا بارلئق جاعدايدئ جاسايتئن بولامئز»، دةگةن ءسوزئ ايقئن دالةل. ولاي بولسا، ازاماتتارئنئث تةثدئگئ مةن ةركئندئگئ قامتاماسئز ةتئلگةن قازاقستاندا كةلةشةكتة مةملةكةتتئك ءتئلدئ وركةندةتة وتئرئپ، وزگة دة ةتنوستاردئ وگةيسئتؤگة جول بةرئلمةيتئنئنة نئق سةنؤگة بولادئ. سةنئم - تابئستئث كةپئلئ. سوندئقتان، تاعئ دا ةلباسئنئث سوزئنة جذگئنسةك، «ءبئز قازاق تئلئندة سويلةؤ قالاؤئ ءاربئر قازاقستاندئققا تابيعي نارسة بولؤئ ءذشئن ءبارئن ئستةؤگة ءتيئسپئز». بذيئرسا ول كذنگة دة جةتةرمئز. تةك بذل ئستة قازاقستانداعئ ب ا ق وكئلدةرئ تئلدئك جئكتةلؤگة بولئنبةي، قوعامنئث اششئ دةرتئن اشئق ايتئپ، اقيقاتتان اتتاماي، بةلسةندئلئك تانئتسا ئيگئ بولار ةدئ.

«قازاق» گازةتئنئث 1913 جئلعئ نومئرلةرئنئث بئرئندة ذلت ذستازئ احمةت بايتذرسئن ذلئ بئلاي دةپ جازئپتئ: «ءوز تئلئمةن سويلةسكةن، ءوز تئلئمةن جازعان جذرتتئث ذلتتئعئ ةش ؤاقئتتا ادامئ قذرئماي جوعالمايدئ. ذلتتئث ساقتالؤئنا دا، جوعالؤئنا دا سةبةپ بولاتئن نارسةنئث ةث قؤاتتئسئ - ءتئل. ءسوزئ جوعالعان جذرتتئث ءوزئ دة جوعالادئ. ... مذنان بئلاي دا وسئ بةتئمئزبةن جذرة بةرسةك، اقتئعئندا قازاق ءتئلئ ازئپ-توزئپ، بئرتة-بئرتة تذتئنؤدان شئعئپ، اؤةلئ قازاقشا جازؤ ذيات كورئنةر، سونان سوث قازاقشا سويلةؤ ذيات كورئنةر، ونان ءارئ نة بولارئ بةلگئلئ. وقئعان جاستارئمئز قازاق تئلئنةن جيرةنسة، قارتتارئمئز مئث جاساؤعا بولماسا، قازاق ءتئلئ جان ساقتايتئن ورئن جوق. سوندئقتان بذلتاقتاماي وسئ باستان ءئستئث بةتئن تؤرا جئبةرؤ ءذشئن انئقتاپ اشاتئن نارسة مئناؤ: قازاق ءتئلئن ساقتاؤ كةرةك پة، بولماسا رؤسشا بولسئن، باسقاشا بولسئن، سويلةؤگة جاراعان سوث ءبارئ ءتئل عوي، قازاق ءتئلئ جوعالسا، جوعالا بةرسئن دةيمئز بة؟ ءبئزدئث گازةتئمئزدئث تاثباسئ «قازاق»، ياعني قازاقتئعئمئزدئ ساقتاؤ. قازاقتئق ارينة اتئ مةن ءتئلئ جوعالماسا ساقتالادئ. بذل ايتقانئمئز رؤسشا، يا باسقاشا وقئماسئن دةگةن ةمةس، رؤسشا ءتئلئن دة بئلؤ كةرةك. ءبئراق ءوز تئلئنةن جيرةنبةسكة كةرةك. ون جئل، ون بةس جئل ةثبةك ةتئپ، قينالئپ رؤس ياكي ادةبي تئلدةردئ ذيرةنگةندةرگة ءوز تئلئمةن جازؤدئ ذيرةنؤ قيئن دةپ ةشكئم ايتا الماس».

وسئ شاعئن عانا تذجئرئمنان ذلت ءذشئن ءتئلدئث ماثئزدئلئعئ، قذدئرةتئ قانشالئقتئ ةكةنئن سةزؤگة بولادئ. قذدايعا شذكئر، ءتاثئر سئيلاعان تاؤةلسئزدئكتئث ارقاسئندا جوعالئپ بارا جاتقا سوزئمئز جاردئث باسئنان قايتئپ، جذرتئمئز جاهاندانؤدئث جالئنئنا جذتئلئپ كةتكةن جوق. باي تئلئمئزدة بذعان دةيئن بةلگئسئز بولئپ كةلگةن تالاي قذندئ دذنيةلةر، جاؤهار جادئگةرلةر جارئققا شئعئپ، مادةني مذرامئز تذگةندةلدئ. كةز-كةلگةن جةردة قازاقشا سويلةؤدةن قئمسئنبايتئن بولدئق. قازئرگئ تاثدا قازاقستاندئق قوعامنئث الدئندا تذرعان باستئ مئندةتتةرئنئث ءبئرئ - قازاق ءتئلئن دامئتؤعا بارئنشا اتسالئسؤ بولئپ وتئر. قازاق ءتئلئنئث قازاقستاننان باسقا داميتئن، داؤئرلةيتئن جةرئ جوق. مةملةكةتئمئزدئث تاثباسئ «قازاقستان» بولعاسئن، ونئث باستئ ءتئلئ دة - قازاق ءتئلئ بولؤئ زاثدئ نارسة. جاثا ايتئپ وتكةن احمةت بايتذرسئن ذلئ ءوز ماقالاسئندا: «ةگةردة ءبئز قازاق دةگةن ذلت بولئپ تذرؤدئ تئلةسةك، قارنئمئز اشپاس قامئن ويلاعاندا ءتئلئمئزدئث دة ساقتالؤ قامئن قاتار ويلاؤ كةرةك»، دةگةن وي تاستاپتئ. راس، كةشةگئ ساناقتئث قورئتئندئسئ بويئنشا تاريحي وتانئندا جةتپئس پايئزعا جاقئنداپ قالعان قازاقتاردئث انا ءتئلئ - قازاق ءتئلئنئث ساقتالؤئنا ءتونئپ تذرعان بالةندةي قاؤئپ جوق. دةيتذرعانمةن، ونئ تولئققاندئ مةملةكةتتئك ءتئل دارةجةسئنة كوتةرؤدة تئندئرئلؤئ ءتيئس شارؤالار ءالئ شاش ةتةكتةن. ول بارشامئزعا ءمالئم. ةلباسئ بةلگئلةپ بةرگةن قازاقستاندئق قوعامنئث، ونئث ئشئندة قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئنئث ماثئزدئ باعئتتارئنئث ءبئرئ ةندئ وسئ - قازاق ءتئلئن دامئتؤ بولئپ وتئر. «جذمئلا كوتةرگةن جذك جةثئل»، دةمةكشئ، بذل ئسكة «الا بولماي، تذگةل بولئپ» كئرئسسةك، كوزدةگةن ماقساتقا تةزدةتئپ جةتؤگة بولادئ.

 

سوڭعى جاڭالىقتار