شةتتةگئ اعايئندار قولدان كةلگةنشة اتتئث باسئن ةلگة قاراي بذرؤئ كةرةك

ارات / ادئلةت مذساحاةأ / - شةتتة جذرگةن قازاقتاردئث بذگئنگئ تئنئس-تئرشئلئگئ قالاي
None
None

 وسئ ؤاققا دةيئن قانشا قازاق ةلگة ورالدئ، مةملةكةت قانداي قولداؤ كورسةتؤدة؟ دذنيةجذزئ قازاقتارئ  قاؤئمداستئعئ توراعاسئنئث بئرئنشئ ورئنباسارئ تالعات ماماشةأ قازاقپارات تئلشئسئنة بةرگةن سذحباتئندا وسئ ماسةلةلةر توثئرةگئندة وي ءوربئتتئ
-تالعات اسئل ذلئ، شةتتةگئ اعايئندارمةن بايلانئس قانشالئقتئ دةثگةيدة جذرئپ جاتئر جانة ولاردئ قانداي ماسةلةلةر الاثداتؤدا؟

-قازئر الةمنئث 40-تان استام ةلئندة شامامةن 5 ميلليونداي قانداستارئمئز ءومئر سذرئپ جاتئر. ةگةمةندئك العان جئلداردان كةيئن سئرتتاعئ اعايئندارعا قازاقستاننئث ةسئگئ ايقارا اشئلدئ. سودان بةرئ قذدايعا شذكئر، 1 ميلليوننان استام قانداستارئمئزدئ ةلگة كوشئرئپ الدئق. بذل بئزگة سان بةردئ، ةكئنشئدةن ساپا بةردئ، سونداي-اق ذلتتئق تئلئمئزدئث ودان ءارئ جاندانؤئنا پايداسئن تيگئزدئ. كةشةگئ وتكةن حالئق ساناعئندا قازاقتئث سانئ 65 پايئز بولعانئ وسئ كةلگةن ورالمانداردئث ارقاسئندا دةپ ويلايمئن. ةندئ وسئ باعئتتئ ودان ءارئ جانداندئرساق، 75-80 پايئزعا جةتةتئنئنة سةنةمئن. ءبئراق سئرتتاعئ 5 ميلليون قازاقتئ ءبئر كذندة قازاقستانعا كوشئرئپ الايئق دةگةن ماقسات قويئپ وتئرعانئمئز جوق، ول مةملةكةتتئث ساياساتئ، دةگةنمةن كةلةم دةگةندةرگة ةسئك ارقاشاندا اشئق. ال ةندئ سول تذرئپ جاتقان جةرئندة تذتئنئن تذتةتئپ تذرا بةرةمئز دةگةن اعايئندارعا جاعداي جاساؤئمئز كةرةك. ولاردئث رؤحاني سذرانئستارئنا كومةكتةسئپ، تئلدئ، سالت-داستذردئ ذمئتپاؤئ ءذشئن كومةك بةرئپ وتئرؤئمئز قاجةت. مئنة، ءبئز وسئ باعئتتا جذمئس جذرگئزئپ كةلةمئز، بذگئنگئ كذندة الةمنئث 40-قا جؤئق ةلئندة تذرئپ جاتقان قانداستارئمئزدئث 32 ةلئندة قازاق-مادةني ورتالئقتارئ قذرئلعان، ولار بئزبةننةن تئكةلةي بايلانئستا جذمئس جاساپ وتئر. جؤئردا قازاننئث 16-سئ كذنئ دذنيةجذزئ قازاقتارئ قاؤئمداستئعئندا حالئقارالئق ءتئل ماسةلةلةرئ جونئندة دوثگةلةك ذستةل وتكئزدئك، وعان 15 ةلدئث مادةني ورتالئقتارئنان 50-گة جؤئق قازاقتار كةلدئ، كوپتةگةن ماسةلةلةرئمئزدئ تالقئلاپ، شةشئمدةر قابئلدادئق.

 امانشئلئق بولسا ةندئگئ جئلئ الةم قازاقتارئنئث II قذرئلتايئ وتةدئ، وسئ قذرئلتايدئ جوعارئ دةثگةيدة وتكئزئپ، جاثا باعئت-باعدار الساق دةگةن ويمةنةن جذمئس جاساپ جاتئرمئز.

شةتتةگئ اعايئنداردئ نة الاثداتادئ دةگةنگة كةلسةك، ول تذرئپ جاتقان ةلئنئث ةكونوميكاسئنا بايلانئستئ. ايتالئق، رةسةيدةگئ قازاقتاردئث ةكونوميكالئق جاعدايئ جامان ةمةس، قذدايعا شذكئر، ولاردئث جذمئستارئ بار، ةثبةكاقئلارئ بئزدةن تومةن ةمةس. رةسةيمةن ةلئمئزدئث قارئم-قاتئناسئ دا جاقسئ، قازئر شةكارادان ارئ-بةرئ وتؤدة ةش قيئندئق جوق. ال ةندئ كوبئندة كةلئپ جاتقان وزبةكستانداعئ اعايئندارئمئز، ول جاقتاعئ ماسةلة تاعئدا ةكونوميكاعا كةلئپ تئرةلةدئ. ونداعئ ةكونوميكالئق جاعداي بئزبةنةن سالئستئرؤعا كةلمةيدئ، ول كورشئمئزدئ سئناعان ةمةس، بذل شئندئق، وندا جذمئسسئزدئق ءورشئپ تذر. ةگةر جذمئسسئزدئق بولاتئن بولسا، قارا شاي مةن نانعا قاراپ وتئراتئن بولسا، بالا-شاعاسئنئث كةلةشةگئن كورمةسة، ولار قازاقستانعا اتتئث باسئن بذرماعاندا، قايدا بذرادئ؟ سوندئقتان ونداعئ اعايئندار اعئلئپ كةلئپ جاتئر، كةلة بةرةدئ دة.

الئپ كورشئمئز قئتاي ةلئندةگئ اعايئنداردئ جذمئسسئزدئق، قارئننئث اشتئعئ سيياقتئ ماسةلة ونشا الاثداتپايدئ. بئزدئث قئتايمةنةن ةكونوميكالئق جانة باسقا جاعئنان بايلانئستارئمئز جامان ةمةس، ةلباسئلارئنئث قارئم-قاتئناسئ جاقسئ، جئلدان-جئلعا ول دامي بةرةدئ دة، ءبئراق سونئث اراسئندا سول ةكونوميكالئق بايلانئستاردئ دامئتا وتئرئپ، ونداعئ قانداستارئمئزدئث مذددةسئ ءارقاشاندا ءبئزدئث ويئمئزدا بولؤئ تيئس.

كوشؤ دة وثاي ةمةس، ةندئ اعايئن الدئ-ارتئن ويلاپ، بالالارئنئث بولاشاعئن ويلاپ كوشةم دةسة، ةسئك ءارقاشان اشئق، قئتاي دا ذستاپ تذرعان جوق، تةك ادامنئث وزئنة بايلانئستئ. سونئ كوبئرةك اعايئندارعا ايتئپ جاتئرمئز. قازئر «نذرلئ كوش» باعدارلاماسئ نةگئزئنةن سوعان باعئتتالعان، شئنئن ايتقاندا، بذل مةملةكةتتئث ساياساتئ، سولتذستئك، شئعئس، ورتالئق قازاقستانعا قانداستارئمئزدئ كوبئرةك اپارئپ ورنئقتئرئپ، ولارعا جاعداي جاساپ، قازاقتئث سانئن تةپة-تةثدئككة كةلتئرئپ، تئپتئ بولماسا كوبةيتئپ، ارئ قاراي ورنئقتئرؤ. بذل ساياساتتئ جذرتشئلئق دذرئس تذسئنؤئ كةرةك دةپ ويلايمئن.

 

 

 

-سونداي-اق ولاردئ اقپاراتتاندئرؤ ئسئ قالاي جذرگئزئلئپ جاتئر؟

-اقپاراتتئق قاؤئپسئزدئك دةگةن بولادئ. مئسالئ رةسةيدئث تةلةارنالارئ  جاسئراتئنئ جوق، بئزدئث ارنالارئمئزدئ جاؤئپ كةتتئ. بذل جاعدايدا بئزدئث وكئمةت تيئستئ شارالار قولدانئپ، بةيقام وتئرعان جوق. ال قئتاي سيياقتئ باسقا ةلدةردةگئ اعايئندارئمئزدئ قولدان كةلگةنشة اقپاراتتاندئرئپ جاتئرمئز. ايتالئق كيريليسانئ بئلمةسة، ونئ ذيرةتةتئن كومپيؤتةرلئك باعدارلامالاردئ جاساپ جاتئرمئز، قئتايدان كةلگةن بالالار ءذشئن جوعارئ وقؤ ورئندارئندا دايئندئق بولئمدةرئن اشئپ وقئتئپ جاتئرمئز. سونداي-اق ةؤروپالئق قازاقتار تئلدئ ذمئتپاسئن دةپ تذرلئ كومپيؤتةرلئك باعدارلامالاردئ شئعارئپ، گازةت، جؤرنالدئ جةتكئزئپ جاتقان ءتذرئمئز بار.  ءاربئر اؤئلعا مذعالئم جئبةرة المايمئز عوي، مذنئ اعايئن دذرئس تذسئنؤئ كةرةك. سودان كةيئن بذگئن ئينتةرنةتتئث دامئعان زامانئ، كومپيؤتةرلئك باعدارلامالار ارقئلئ تئلدئ ذيرةنؤئنة بولادئ. كوپ جاعدايدا ادامنئث ءوزئنة دة بايلانئستئ، ايتپةسة ولاردئث رؤحاني سذرانئستارئن قولدان كةلگةنشة شةشئپ وتئرمئز. ارينة 100 پايئز ءبارئ شةشئلدئ دةپ ايتؤدان اؤلاقپئن، ءبئراق قولدان كةلگةن كومةگئمئزدئ جاساپ جاتئرمئز. مةملةكةتتئث كومةگئمةنةن، ءتذرلئ مينيسترلئكتةردئث، ءبئزدئث ةلشئلئكتةردئث جانة دذنيةجذزئلئك قازاقتار قاؤئمداستئعئنئث شةتةلدةردةگئ بولئمشةلةرئنئث بةلسةندئلئگئنئث ارقاسئندا بذل جذمئستئ جالعاستئرا بةرةمئز.

 

 

-بايان- ولگةيگة باراتئن قانداستارئمئز رةسةي جةرئنةن وتكةندة كوپتةگةن قيئنشئلئقتارعا تاپ بولامئز دةپ جاتادئ، سولاردئ قالاي شةشؤگة بولادئ؟

-كارتادان قاراساق، بايان- ولگةيدةن قازاقستانعا دةيئن 180 شاقئرئم، سونئث ورتاسئندا 60 شاقئرئمدئق جةر رةسةيگة قارايدئ. ءبئزدئث جول وسكةمةننةن شةكاراعا دةيئن قازئر تارتئلئپ بولدئ، ةندئ ولگةيدةگئ اعايئندار بةرئ قاراي جولدئ سالؤ كةرةك.  قازاقستان كةلئپ سالئپ بةرةدئ دةپ قاراپ وتئرماؤ كةرةك. وسئ ةكئ ورتادا 60 شاقئرئمدئق جةر رةسةيدئث شةكاراسئ، سونئ ترانزيتپةن ءوتؤ ماسةلةسئ ءالئ شةشئلمةي جاتئر. كةيئنگئ كةزدةسؤدة رةسةي پرةزيدةنتئ مةن ةلباسئمئز وسئ ماسةلةنئ كوتةرگةن بولاتئن، رةسةي پرةزيدةنتئنئث قولدايمئن دةگةن ؤادةسئ بار. ةگةر وسئ ماسةلة شةشئلسة، ارينة جاقسئ بولار ةدئ.  2000-نان اسا شاقئرئم جذرگةنشة، 180 شاقئرئم جذرئپ بارؤعا بولادئ. بذل كوپتةن ايتئلئپ كةلة جاتقان ماسةلة، ةندئ ءبئر شةشئمئن تاباتئن شئعار دةپ ويلايمئن.

 

-ال ةندئ جاقئندا استانادا بوي كوتةرگةن «قازاق ةلئ» مونؤمةنتئ جايئندا نة ايتار ةدئثئز؟

-1996 جئلئ مادةنيةت مينيسترئ بوپ جذرگةنئمدة تاؤةلسئزدئك مونؤمةنتئ اشئلعان بولاتئن، ذيئمداستئرؤ شارالارئنئث باسئ-قاسئندا ءوزئم دة بولعام، سول ءالئ ةسئمدة. قاقاعان قئس، جةلتوقساننئث 16-سئ كذنئ قانداي سةزئممةنةن اشقانئمئزدئ ذمئتؤ قيئن. جينالعان جذرتشئلئق ةسكةرتكئشتئث اشئلؤ راسئمئن كذننئث سؤئقتئعئنا قاراماي  تاماشالاعان ةدئ،  ويتكةنئ ولاردئث كوكئرةگئندة ةلگة، جةرگة دةگةن پاتريوتتئق سةزئمئ بولعان ةدئ. ول تاؤةلسئزدئكتئث بةلگئسئ بولاتئن.  ال ةندئ «قازاق ةلئ» مونؤمةنتئنة كةلةتئن بولساق،  بذل بذگئنگئ قازاقستاننئث مونؤمةنتئ. بذل توبةسئندة سامذرئق قذسئ بار، ةلدئ كةلةشةككة جةتةلةيتئن، حالئققا رؤح بةرةتئن مونؤمةنت. ادامدئ رؤحتاندئراتئن وسئنداي ةسكةرتكئشتةر، عيماراتتار، مونؤمةنتتةر بئزگة وتة قاجةت دةپ ويلايمئن.

-اثگئمةثئزگة راحمةت

 

 

سوڭعى جاڭالىقتار