ارماندار ورىندالاتىن استانا: «باس قالاعا كەلىپ، باعىم جاندى» دەيتىن جۇرت كوپ
استانا. KAZINFORM - استانانى ادام بەينەسىنە اينالدىرسا، ول اۋەلى ەينشتەينگە ۇقسار ەدى. ەينشتەين قيىندىقتار مەن تۇيتكىلدى ماسەلەلەر اراسىنان قولايلى مۇمكىندىكتەردى تالماي ىزدەپ، تابىسقا جەتكەن. ال ەلوردانىڭ بۇگىنگى بەينەسى نيۋتون اشقان بۇكىلالەمدىك تارتىلىس زاڭىن ەسكە سالادى.
استانانىڭ دا گراۆيتاتسيالىق كۇشى بار. ىزدەنىمپاز، تاۋەكەلشىل، جاڭاشىل، باستىسى وزگەرىستەن قاشپايتىن، وزگەرۋدەن قورىقپايتىن ادامداردى، الەمدى وزگەرتىپ جاتقان جاڭا تەحنولوگيالاردى وزىنە تارتىپ تۇرادى. بۇل تۋرالى ەلوردالىقتار پرەزيدەنت تەلەراديوكەشەنى دايىنداعان دەرەكتى فيلدە اڭگىمەلەيدى.
قالا حالقىنىڭ سانى 1997-جىلى، ياعني «استانا» مارتەبەسىن يەلەنگەن كەزدە 300500 ادام بولعان، ال 2024-جىلدىڭ 1-قىركۇيەگىندەگى مالىمەت بويىنشا 1490740 ادامعا جەتتى. باس شاھارعا جىل سايىن 50 مىڭنان 100 مىڭ ادامعا دەيىن كوشىپ كەلەدى.
«قالامىز دامىپ جاتىر. جىل سايىن قالا ءوسىپ كەلەدى. قالادا تۇراتىن حالىقتىڭ سانى دا ءوسىپ جاتىر. مىسالى، سوڭعى ءۇش جارىم-ءتورت جىلدىڭ ىشىندە قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى ەكى ءجۇز، ەكى ءجۇز ەلۋ مىڭ ادامعا ءوستى. جىل سايىن قالادا وتىز، وتىز بەس مىڭ بالا دۇنيەگە كەلەدى جانە باسقا وڭىرلەردەن دە كەلىپ جاتىر. ول نە دەگەن ءسوز؟ ول - بولاشاق بار دەگەن ءسوز»، - دەيدى استانا قالاسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك.
ەلوردادا تەرەزەدەن سىرتقا كوز تاستاساڭىز، تالماي ەڭبەك ەتىپ جاتقان ادامداردى كورەسىز. سەبەبى، استانا - ەڭبەكتىڭ قالاسى.
«استانا ماعان ەرتەگى الەمى سەكىلدى، ءبىر ءۇمىتى ۇزىلگەن ادامنىڭ ءۇمىتىن جالعايتىن ەرەكشە قالا، مۇمكىندىگى وتە كوپ. تەك ادامدا نيەت بولۋ كەرەك، تالپىنىس بولۋ كەرەك. 16 -جىل بولدى، ءبىر ماماندىقتا، وسى كران سالاسىندا ىستەپ كەلە جاتىرمىن. جالپى، ادام استاناعا جاي كەلمەيدى عوي، ءبىر ارمانمەن، ماقساتپەن كەلەدى. مەن جالعىزباستى انا بولعاننان كەيىن ۇلىم مەن قىزىمدى ءوزىم جەتكىزەمىن، اياققا تۇرعىزامىن دەپ كەلدىم. ۇلىمدى كوللەدجدە وقىتتىم. قىزىم وقۋعا كيپرگە كەتتى. ارماندارىمنىڭ ءبارى ورىندالىپ جاتىر. استانامىزدىڭ مەرەيى وسكەن سايىن مەنىڭ دە مەرەيىم وسەدى»، - دەيدى كران ماشينيسى جۇلدىز تەڭىزبايەۆا.
استانا بۇگىندە ادام ومىرىنە قولايلىلىعى جاعىنان دا دامىپ كەلەدى.
«بۇگىندە ەلوردادا كوپ ورتالىقتى مودەل دامىپ كەلەدى. ءار اۋداندا ءوز مەكتەبى، بالاباقشاسى، ساياباعى بولادى دەگەندەي. ءقازىر قالادا 6 اۋدان بار. ولاردىڭ اربىرىندە ادامداردىڭ ءومىرىن ىڭعايلى ەتۋ باعىتىندا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. سوندىقتان دا استانا ءقازىر ءومىر سۇرۋگە وتە قولايلى قالا سانالادى»، - دەيدى استانا قالاسى ۋربانيستيكا ورتالىعىنىڭ باسشىسى ەلنار بازىكەن.
جايلىلىق بولعان جەردە تابيعي ءوسىم دە بولاتىنى انىق. سوڭعى جىلداردا باس شاھاردا بالا تۋۋ كورسەتكىشى ارتىپ، ءولىم-ءجىتىم ازايعان. 2023-جىلى 29415 ءسابي دۇنيەگە كەلدى. ورتاشا جاس 30 عا دەيىن تومەندەدى. ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى - 77,3 جاس.
ال حالىق سانى قارقىندى وسكەن جەردە ينفراقۇرىلىمدى قالىپتى تۇردە دامىتۋ قاجەت ەكەنى - انىق دۇنيە. بالاباقشا، ەمحانا، سپورت كەشەنى - ءبارى كەرەك. ءبىراق بارىنەن بۇرىن مەكتەپ كەرەك.
بيىل استانادا 28 مىڭ بالا ءبىرىنشى سىنىپقا باردى. سونداي-اق 28 مىڭ وقۋشىعا ارنالعان 17 جاڭا مەكتەپ اشىلدى. ونىڭ 10 ى «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا سالىنعان. قازىر ەلوردادا 188 مەكتەپ بار. وندا 282150 وقۋشى وقيدى.
ايگەرىم باۋىرجان قىزى استاناعا 2021-جىلى كوكشەتاۋدان كوشىپ كەلگەن. قازىر ول 91-مەكتەپ- گيمنازياسىندا بيولوگيا پانىنەن ساباق بەرەدى.
«بىزدە، مىسالعا، بوتانيكالىق باق بار. بوتانيكالىق باقتا تروپيكالىق وسىمدىكتەر وسەدى. سونى ساباقپەن ۇشتاستىرىپ بايلانىستىرۋعا بولادى. تاعى دا ءبىر ايتىپ كەتەتىن ەرەكشەلىكتەردىڭ ءبىرى - بىزدە ۇلتتىق بيوتەحنولوگيا زەرتحاناسى بار. وسى زەرتحانادا جۇمىس ىستەيتىن جەكە تۇلعالارىمىز بولاشاقتا ءارتۇرلى وسىمدىكتى ءوسىرۋ، ءارتۇرلى جەمىستەردى سۇرىپتاۋ ماقساتىندا زور جەتىستىككە جەتەدى دەگەن ويدامىن»، - دەيدى ول.
قالا تابيعاتپەن ۇيلەسىمدە بولعاندا، فيزيكالىق كەڭىستىك قانا ەمەس، سونداي-اق جان-جاقتى دامۋدىڭ، باقىتتى ءومىردىڭ جانە تىڭ مۇمكىندىكتەردىڭ وشاعىنا اينالادى. وسىعان وراي، باس شاھاردا «جاسىل قالا» يدەياسىن ىسكە اسىرۋ كوزدەلگەن. بيىل 1 ميلليون 100 مىڭداي جاسىل جەلەك ەگىلىپ، 170 قوعامدىق ورىن اباتتاندىرىلدى.
استانادا سۋعا سۇرانىس جىل سايىن قارقىندى ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن، 2018-جىلى ەلوردا حالقى تاۋلىگىنە 269 مىڭ تەكشە مەتر سۋ تۇتىنسا، قازىر بۇل كورسەتكىش 340 مىڭعا دەيىن جەتتى. وسى قاجەتتىلىكتى تولىق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بيىل ءۇشىنشى سۋ ستانساسى ىسكە قوسىلدى. سونداي-اق «استانا سۋ» قويماسىنان بولەك، اۋىز سۋدىڭ رەزەرۆتىك كوزىن قۇرۋ جونىندە شارالار قابىلدانىپ جاتىر.
«بىلتىر جازدىڭ باسىندا قالادا سۋ تاپشىلىعى بولعان. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە بۇل ماسەلە شەشىلدى. ءقازىر قالادا ءجۇز مىڭ تەكشە مەتر سۋ ءپروفيتسيتى بار»، - دەيدى استانا قالاسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك.
قازىر باس قالادا بەس جىلۋ ستانتسياسى جۇمىس ىستەيدى. بىلتىر كۇزدە «وڭتۇستىك- شىعىس»، «تۇران» گاز جىلۋ ستانسيالارى جانە ءۇشىنشى جىلۋ ەلەكتر ورتالىعى ىسكە قوسىلعان. سونىڭ ناتيجەسىندە استاناعا قاجەتتى جىلۋ بەرىلىپ جاتىر.
«2023-جىلدان باستاپ قالانىڭ قارقىندى وسۋىنە بايلانىستى بىزدە جاڭا ەنەرگيا كوزدەرى ىسكە قوسىلعان بولاتىن. بۇل تەتس-3، ونىڭ قۋاتتىلىعى 440 گيگاكالوري. تەتس 3 تەن بولەك بىزدە قازاقستان بويىنشا انالوگى جوق ەكى گاز جىلىتۋ ستانتسيا ىسكە قوسىلعان بولاتىن. كەيبىر اۋدانداردا مىسالعا جەكە سەكتوردا جىلۋ جەلىلەرى جوق. سول سەبەپتەن ولار بۇرىننان باستاپ بىزدەردە كومىردى تۇتىنادى، سول جەردىڭ حالقى سول سەبەپتەن قالامىزدا بىزدەردە گازداندىرۋ بويىنشا دا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. جالپى گازداندىرۋ وتە ۇلكەن جوبا بولىپ تابىلادى. بۇل 2019 -جىلى ىسكە قوسىلعان سارىارقا گاز قۇبىرى سالىنعاننان كەيىن بىزدە اكىمدىكپەن تۇرعىن الاپتاردا گاز جۇيەلەرىن تارتۋ بويىنشا ۇلكەن جۇمىستار باستالدى»، - دەيدى استانا قالاسى ەنەرگەتيكا باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ماقسات ەسماعۇلوۆ.
استانا مارتەبەسىن العان ساتتەن باستاپ قالانىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى 500 ەسەدەن ءوستى. قازىر ەلوردا ەكونوميكاسى ەلدىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ 10 پايىزىنان استامىن قۇرايدى. باس قالادا كاسىپكەرلىك سالاسىندا 500 مىڭنان استام ادام جۇمىس ىستەيدى. ماسەلەن، تۇرعىنداردىڭ 70 پايىزدان استامى شاعىن جانە ورتا بيزنەس سالاسىندا جۇمىس ىستەيدى.
«ارماندار ورىندالاتىن استانا» . پرەزيدەنت تەلەراديوكەشەنى تۇسىرگەن دەرەكتى فيلمدى بۇگىن ساعات 15:00 دە Jibek joly تەلەارناسىنان كورە الاسىزدار.
