ارالدا تەرىلمەي قالعان يتبالىق ولەكسەلەرىن قاسقىرلار جەپ جاتىر
اقتاۋ. KAZINFORM - ماڭعىستاۋدا قۇلالى ارالىنداعى يتبالىقتاردىڭ ولەكسەسى ءالى كۇنگە جينالماعان. ۇشالاردى ارالداعى قاسقىرلار مەن مەتەورولوگيا ستانتسياسىنداعى يتتەر تالعاجاۋ ەتىپ ءجۇر.

بۇل تۋرالى قۇلالى ارالىنا بارىپ كەلگەن Qazaq balyk رەسپۋبليكالىق بالىق شارۋاشىلىعى جانە اكۆامادەنيەت قاۋىمداستىعىنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا فيليالىنىڭ ديرەكتورى دانيار اكىمجانوۆ ايتتى.
ەسكە سالايىق، كۇزدە كاسپي تەڭىزىنىڭ ءتۇپقاراعان اۋدانى بولىگىندەگى جاعالاۋدان 2 مىڭعا جۋىق ءولى يتبالىق تابىلعان ەدى. قولجەتىمدى جەرلەردەگى ولەكسەلەر جينالىپ، جويىلعان بولاتىن. ال، تەڭىز ورتاسىنداعى قۇلالى ارالىنداعى ءولى يتبالىقتار جينالماي جاتىر.
- قاڭتاردىڭ 28-30-كۇندەرى قۇلالى ارالىنداعى مەتەورولوگيا ستانتسياسىنا جۇمىسپەن بارىپ كەلدىم. ارال اۋماعىندا يتبالىقتار بار ما، جوق پا دەپ قاراپ شىقتىق. يتبالىقتار ولەكسەسى ءالى بار. ونىمەن مەتەورولوگيا ستانسياسىنداعى يتتەر مەن ارالداعى قاسقىرلار قورەكتەنىپ جاتىر. الايدا ولاردى جيناۋ كەرەك، - دەيدى دانيار اكىمجانوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، يتبالىقتاردىڭ ۇشاسىن جيناۋعا ۇلكەن كۇش، كومەك كەرەك. بىرىنشىدەن، قۇلالىعا باراتىن ارنايى كولىك جوق.

ەكىنشىدەن، ەرىكتىلەر مەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردان باسقا ەشكىم اتسالىسپايدى.
- ۇلكەن كومەك كەرەك. اۋدان اكىمى اۋىستى، مۇنى ەندى قولعا الاتىن شىعار. وعان ايتامىز. ناۋرىز ايىندا كۇن جىلىنعاندا ۆولونتەرلەردىڭ كومەگىمەن جيناۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. اكىمدىك پەن بالىقشىلاردى بىرلەسە جۇمىلدىرامىز. اكىمدىك كوممۋنالدىق مەكەمەنىڭ كومەگىن ۇسىنادى دەپ ويلايمىن، - دەيدى سپيكەر.
ءتۇپقاراعان اۋدانى اكىمدىنىنىڭ حابارلاۋىنشا، يتبالىقتاردىڭ ۇشاسى اۋا رايىنىڭ سالقىندىعىنا بايلانىستى جينالماعان.
- كۇن جىلىنا اۋداننىڭ بەلسەندى بالىقشىلارىنىڭ قايىعىمەن بارىپ جيناۋ جوسپارلانىپ وتىر. وعان قوسا، اكىمدىك شەكارا قىزمەتىنەن ۇلكەن قايىق سۇراپ قويدى، - دەلىنگەن حابارلامادا.
ماڭعىستاۋ وبلىستىق بالىق ينسپەكتسياسى باسقارماسى باسشىسىنىن مىندەتىن اتقارۋشى قونارباي بازاربايەۆتىڭ مالىمەتىنشە، بىلتىر ايماقتا 2212 يتبالىق قىرىلعان.

- بىلتىر 29-ناۋرىز بەن 27 -تامىز ارالىعىندا - 231 دانا، 16-قازان مەن 21 - جەلتوقسان ارالىعىندا 1981 ءولى يتبالىق تابىلدى. سوندا باس- اياعى 2212 دانا. قازىر جاعداي ءبىرقالىپتى. ۆيرۋسولوگيا جانە ەكولوگيا ينستيتۋتى مەن گيدروبيولوگيا جانە ەكولوگيا ينستيتۋتىنان سىناما قورىتىندىسىن كۇتىپ وتىرمىز، - دەيدى باسقارما باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى.
ECOJER قاۋىمداستىعى ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا ايماقتىق ەكولوگيالىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، تاۋەلسىز ساراپشى ادىلبەك قوزىباقوۆ تا يتبالىقتاردىڭ جاپپاي قىرىلۋىنا پىكىر ءبىلدىردى.
ايتۋىنشا، تەڭىزدىڭ ەكولوگيالىق جۇيەسى تازا بولسا، جاپپاي قىرىلماس ەدى.
- ميكروبيولوگيا جانە ۆيرۋسولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى يتبالىقتاردىڭ ينفەكتسيادان ولگەنىن جاريالادى. ايتۋىنشا بۇل - عالامعا بەيمالىم، بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن ۆيرۋس. ونى ەندى زەرتتەيدى. بۇل وتە قورقىنىشتى جاعداي. وسى جەردە تاۋەلسىز ساراپشى رەتىندە سۇراعىم بار، يممۋنيتەت السىرەگەندە اعزا اۋرۋعا شالدىعادى عوي. ال يممۋنيتەت نەلىكتەن السىرەيدى؟ ارينە، ول قورشاعان ورتانىڭ ساپاسىنا بايلانىستى. ياعني، بۇل جەردە جۇيەلى تۇردە ەشقانداي مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ جاتقان جوق دەگەن ءسوز. ۇلكەن كومپانيالار ءوز تاراپىنان مونيتورينگ جۇرگىزىپ جاتقان شىعار، بەلگىلى ءبىر ۋچاسكەدە، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا. ءبىراق ول جەتكىلىكسىز. بۇل جەردە كەشەندى مونيتورينگ كەرەك. سوندا عانا ناقتى ايتۋعا بولار ەدى. سونداي-اق، مونيتورينگ جۇمىسىنا مىندەتتى تۇردە تاۋەلسىز ساراپشىلاردى قوسۋ كەرەك. جەرگىلىكتى بالىقشىلار قاۋىمداستىعىنان وكىلدەر قاتىسسا، اشىق تۇردە جۇرگىزىلسە، قوعامدا مۇنداي ۇلكەن رەزونانس بولماس ەدى، - دەيدى تاۋەلسىز ەكولوگ ادىلبەك قوزىباقوۆ.
الايدا، باقىلاۋ جۇمىستارىنا تاۋەلسىز ساراپشىلاردى قوسۋ زاڭمەن مىندەتتەلمەگەن. سوندىقتان مەملەكەتتىك ورگاندار ولاردى شاقىرعىسى كەلمەيدى.

- قازىر مەملەكەتتىك ورگاندار وزدەرى بىلەدى، ءبىزدى قوسقىسى كەلمەسە، كاسىپكەرلىك كودەكستىڭ 154-بابىنا سۇيەنەدى. ونىڭ ءبىرىنشى تارماعىنىڭ بەسىنشى تارماقشاسىندا مەملەكەتتىك ورگان باقىلاۋ جۇرگىزگەن كەزدە، كەڭەسشىلەر مەن ساراپشىلاردى تەك مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۆەدومستۆالىق باعىنىستى مەكەمەلەردەن عانا شاقىرا الادى دەپ تۇر. سول جەرگە تاۋەلسىز ساراپشىلاردى دا قوسۋ كەرەك دەپ تۇزەتۋ ەنگىزۋ قاجەت. ولاي بولماسا اشىق قوعام بولا المايمىز. قازىر قاشاعان، ت ش و- نىڭ مۇناي كەن ورىندارى تەڭىزگە كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. ءبىراق ونى ەشقانداي كومپانيا اشىق تۇردە جاريالامايدى، - دەيدى تاۋەلسىز ساراپشى.
ادىلبەك قوزىباقوۆتىڭ سوزىنشە، بۇگىندە كاسپي تەڭىزىنىڭ سۋىن تەكسەرۋدىڭ، سىناما الۋدىڭ نورماتيۆتەرى جوق. سوندىقتان ماماندار كەڭەس زامانىنداعى نورماتيۆكە سۇيەنۋگە ءماجبۇر.
Qazaq balyk رەسپۋبليكالىق بالىق شارۋاشىلىعى جانە اكۆامادەنيەت قاۋىمداستىعىنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا فيليالىنىڭ ديرەكتورى دانيار اكىمجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، تەڭىز مۇناي قالدىقتارىنان جانە جاعالاۋداعى كومپانيالار تاستاعان شىعىس قالدىقتارىنان لاستانىپ جاتىر.
تەڭىزدىڭ لاستانعانى ءتىپتى كوزگە ۇرىپ تۇر.
- جاعالاي ورنالاسقان مەكەمەلەردىڭ ءبىرىنىڭ پالۋباسىنان ماي نەمەسە سۋ اعىپ تۇرادى، بۇكىل قالدىقتارىن سۋعا اعىزىپ جىبەرۋ ارقىلى تازالايدى. سولاردى تەكسەرىپ، باقىلاۋعا الۋ كەرەك. قازىر تەك يتبالىق قانا ەمەس، سۋ جانۋارلارىنىڭ بارلىق ءتۇرى ءولىپ جاتىر. ءبىز تەك جاعاعا شىققاندى كورەمىز عوي، تەڭىزدىڭ تۇبىنە باتىپ كەتكەنى قانشاما، سۋدىڭ بەتىندە ىدىراپ كەتكەنى قانشاما؟ سول مەكەمەلەرگە كەزەكتەن تىس تەكسەرىس جۇرگىزۋ كەرەك، - دەيدى ول.
دەگەنمەن قۇزىرلى ورگاندار ونىڭ ورنىنا بالىق اۋلاپ، ءناپاقا تاۋىپ جۇرگەن قاراپايىم حالىقپەن كۇرەسەدى.
- ءبارى بالىقشى، براكونەر دەپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن تۇرعىنداردى اڭديدى. ودان دا نەگىزگى ماسەلە - تەڭىزدىڭ ەكولوگياسىنا بەت بۇرۋ كەرەك. قازىر ولار قاراپايىم حالىقپەن كۇرەسىپ ءجۇر. بالىق اۋلاپ، ءناپاقاسىن تاۋىپ جۇرگەن جۇمىسسىز ازاماتتارعا ايىپپۇل سالادى. ناقتى سۋدى لاستاپ جاتقان تاراپپەن جۇمىس ىستەۋ كەرەك، - دەيدى دانيار اكىمجانوۆ.
وسى تۇستا تاۋەلسىز ەكولوگ ادىلبەك قوزىباقوۆ مەملەكەتتىك ورگاندار مەن جەرگىلىكتى قاۋىم اراسىندا ىنتىماقتاستىق ورناتۋ كەرەكتىگىن ايتادى. ءول ۇشىن براكونەردەن تۇسكەن وتەۋ قۇنىنىڭ 30 پايىزىن براكونەرلەردى ۇستاۋعا اتسالىسقان جەرگىلىكتى تۇرعىن نەمەسە بالىقشىعا بەرۋ كەرەك دەيدى ول.
ال، كاسپي تەڭىزىنىڭ ماسەلەسىن زەرتتەپ، شەشۋ ءۇشىن كاسپي ماڭى مەملەكەتتەرىمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ، تەگەران كونۆەنتسياسى اياسىندا بىرلەسكەن باعدارلامالار جاساپ، جۇزەگە اسىرۋدى ۇسىندى.
ەسكە سالا كەتەيىك، بۇعان دەيىن ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى يتبالىقتار ۆيرۋستان قىرىلعانى ايتىلعان ەدى.
ەكولوگتار يتبالىقتاردىڭ قىرىلۋىنا بايلانىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالۋى كەرەك دەپ سانايدى.
- تاۋەلسىز ەكولوگ مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قىرىلعان يتبالىقتاردىڭ كوبى بۋاز بولعان.