الماتىدا جىلدان جىلعا ءوسىپ كەلە جاتقان سۋ تاپشىلىعى ماسەلەسىن قالاي شەشۋگە بولادى

الماتى. KAZINFORM - وتكەن جىلدىڭ جاز ايلارىندا الماتىنىڭ بىرنەشە اۋدانىندا اۋىز سۋدىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تۋىندادى. جالپى وڭتۇستىك وڭىرلەردە جىلدان جىلعا سۋ ماسەلەسى ۇدەپ كەلەدى.

قاڭتار ايىنداعى جۇمىس ساپارى كەزىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ الماتىداعى سۋ ماسەلەسىنە اسا ءمان بەرگەن بولاتىن. پرەزيدەنت باۋ-باقشانى سۋارۋ مەن كولىك جۋۋ ءۇشىن اۋىز سۋدى پايدالانۋعا بولمايتىنىن ايتتى.

- ەلىمىزدە سۋ تاپشىلىعى بار. بىزگە جالپى مەملەكەتتىك باعدارلاما قاجەت. باۋ- باقشانى سۋارۋ ءۇشىن اۋىز سۋدى پايدالانۋعا بولمايدى. ونىڭ ورنىنا سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگياسىن قولدانىسقا ەنگىزىپ، جەر استىنان جاڭا سۋ كوزدەرىن ىزدەۋ قاجەت. الماتىنىڭ تۇرعىندارى اۋىز سۋدىڭ تاپشىلىعىنا ءجيى شاعىمدانادى. سوندىقتان كەشەندى، جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىلۋى كەرەك،- دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنان كەيىن الماتى قالاسىنداعى سۋ ماسەلەسى قالاي شەشىلىپ جاتقانىن انىقتاۋ ءۇشىن قالا اكىمشىلىگىنىڭ مەنشىگىندەگى «الماتى سۋ» كاسىپورنىنا ساۋال جولدادىق. كاسىپورىننىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى قالا تۇرعىندارىن سۋدى ۇنەمدەۋگە ىنتالاندىرۋ ءۇشىن ارنايى باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن حابارلادى.

- قالا تۇرعىندارىن تازا اۋىز سۋدى ۇنەمدەۋگە ىنتالاندىرۋ ءۇشىن حالىق اراسىندا ەسەپتەۋىش قۇرالىن ورناتۋدى ۇلعايتۋ جونىندەگى باعدارلاما ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. 2024 -جىلى سۋ ەسەپتەۋىشتەرى جوق تۇتىنۋشىلار ءۇشىن سۋدى تۇتىنۋ نورمالارىن ارتتىرۋ جوسپارلانۋدا، ياعني سۋدى ەسەپكە الۋ قۇرالدارى جوق تۇتىنۋشىلار ءۇشىن نورما ورتا ەسەپپەن ەكى ەسەگە ۇلعايتىلاتىن بولادى. بۇل اسىرەسە، جەكە سەكتور تۇرعىندارىن سۋ ەسەپتەۋىشتەردى ورناتۋعا ىنتالاندىراتىن بولادى. بۇگىنگى تاڭدا جەر ۇيلەردىڭ %40 دان استامىندا سۋ ەسەپتەۋىشتەرى جوق جانە ول سۋ رەسۋرستارىنىڭ ىسىراپ ەتىلۋىنە اكەلەدى، - دەپ حابارلادى «الماتى سۋ» كاسىپورنىنان.

سونداي-اق پرەزيدەنت مەگاپوليستىڭ كولىك جۋۋ ورىندارىندا سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگياسىن ەنگىزۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

«الماتى سۋ» م ك ك مالىمەتىنشە، بۇگىنگى كۇنى كاسىپورىن سۋمەن جابدىقتايتىن الماتىدا بارلىعى 587 اۆتوكولىك جۋۋ ورنى بار. ونىڭ ىشىندە اينالمالى سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىمەن 185 كولىك جۋۋ ورنى %32 جابدىقتالعان.

ايتا كەتەيىك، اينالمالى سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسى - بۇل تەحنولوگيالىق پروتسەستەر ءۇشىن پايدالانىلاتىن سۋدىڭ ءبىر بولىگىن قايتا پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جۇيە.

بەلگىلى ەكولوگ، گەوگرافيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ايجان سقاقوۆا شاھارداعى كولىك جۋۋ ورىندارى اۋىز سۋدى پايدالانباۋى ءۇشىن بولەك سۋ قۇبىرىن ورناتۋ قاجەت ەكەنىن ايتادى.

ماماننىڭ پىكىرىنشە، اۆتوكولىك جۋۋ ورىندارى ءۇشىن جەكە سۋ ەسەپتەۋىشتەر بولعانى دۇرىس.

- تۇرمىستىق جانە تەحنيكالىق قاجەتتىلىكتەر ءۇشىن تازارتىلعان، ءبىراق ىشۋگە جارامايتىن بولەك سۋ قۇبىرلارى پايدالانىلىپ، كولىك جۋۋ ستانتسيالارى ارنايى تەحنيكالىق سۋعا قول جەتكىزۋى كەرەك. ءدال وسىنداي ءتاسىل ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردا سالقىنداتۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن سۋعا دا قولدانىلۋى كەرەك جانە وندا مىندەتتى تۇردە اينالمالى سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسى بولعانى ءجون. قازىر جاز كەلە جاتىر، ياعني اۋىز سۋدى ارتىق پايدالانۋدىڭ كولەمى وسەدى. بۇل الماتىنىڭ بىرنەشە اۋدانىندا سۋ ماسەلەسىنىڭ باستى سەبەبى دەۋگە بولادى. ماسەلەنى شەشۋدىڭ بىرنەشە جولى بار. بىرىنشىدەن، سۋدى تۇتىنۋدىڭ تولىق ەسەبىن ەنگىزۋ كەرەك. ول ءۇشىن اكىمدىكتەردىڭ باقىلاۋىمەن اۆتوكولىك جۋۋعا ارنالعان جەكە سۋ ەسەپتەۋىشتەرى ورناتىلعانى ءجون. ەكىنشىدەن، كولىك جۋۋ ورىندارىنىڭ ءتاريفى حالىققا قاراعاندا بىرنەشە ەسە ءوسۋى قاجەت. ويتكەنى مۇنداي ورىنداردىڭ يەلەرى سۋدان ايتارلىقتاي تابىس الىپ وتىر. ۇشىنشىدەن، اكىمدىكتەردىڭ باقىلاۋىمەن كولىك جۋۋ ورىندارىندا پايدالانىلعان سۋدى تازالانىپ، قايتا پايدالانۋ ءۇشىن اينالمالى سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسى بولۋى كەرەك، - دەدى ەكولوگ.

سونىمەن قاتار ايجان سقاقوۆا سۋ ماسەلەسى الماتىدا قانشالىقتى وتكىر ەكەنىنە توقتالدى.

ماماننىڭ ايتۋىنشا، قالادا جىل سايىن جالپى سۋعا سۇرانىس %3-3,9- عا ءوسىپ كەلەدى. ال جىل سايىنعى قاناعاتتاندىرىلماعان سۋعا سۇرانىس قازىر %8,8 بولسا، 2050 -جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىش % 31,6-39,7 بولۋى مۇمكىن.

- الماتى - 2,1 ميلليوننان استام حالقى بار قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى مەگاپوليسى. شاھار تيان- شان تاۋلارىنىڭ سولتۇستىك- باتىس جوتالارىنىڭ ىلە الاتاۋى تاۋ جوتاسىندا ورنالاسقان. قالا ارقىلى ۇلكەن الماتى جانە كىشى الماتى وزەندەرى، سونداي- اق ولاردان ەسەنتاي، رەميزوۆكا، جاربۇلاق، قاراسۋ اعادى. بۇگىنگى تاڭدا سۋمەن جابدىقتاۋدىڭ ەكى نەگىزگى كوزى بار: %40 ى تاۋ سۋى، ال %60 ى جەراستى سۋى. دەگەنمەن، الماتىدا سۋ تاپشىلىعى بار جانە ول جىلدان جىلعا ءوسىپ كەلەدى. مىسالى جىل سايىن جالپى سۋعا سۇرانىس %3-3,9- عا وسەدى. ال قاناعاتتاندىرىلماعان سۋعا سۇرانىس قازىر %8,8. بۇل كورسەتكىش 2050 -جىلعا قاراي %31,6-39,7- عا جەتۋى مۇمكىن. ونىڭ ەكى سەبەبى بار. بىرىنشىدەن، مۇزدىقتار ەرىپ، ونداعى سۋدىڭ بۋلانۋىنان تابيعي سۋ اعىندارى ازايعان. كەلەسى سەبەبى - سۋدى پايدالانۋ مولشەرىنىڭ ءوسۋى جانە ونى تىم ارتىق جۇمساۋ. قازاقستان جان باسىنا شاققانداعى تۇتىنىلاتىن سۋ كولەمى بويىنشا 11-ورىندا. ءبىر ادام كۇندەلىكتى 3,5 مىڭ ليتر سۋ تۇتىنادى. سالىستىرمالى تۇردە رەسەيدە بۇل كورسەتكىش ءۇش ەسە از - ءبىر ادامعا 1,3 مىڭ ليتر، گەرمانيادا - 855 ليتر، ال ۇلى بريتانيادا - نەبارى 348 ليتر. تاعى ءبىر سەبەپ - جەلىلەردە سۋ جوعالتۋ. ءقازىر الماتى قالاسى بويىنشا سۋ قۇبىرى جەلىلەرىنىڭ توزۋى %54,2، تيىسىنشە 1943 ك م سۋ قۇبىرى اۋىستىرۋدى قاجەت ەتەدى، - دەپ ءتۇسىندىردى مامان.

ەكولوگ قالاداعى اۋىز سۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن الماتىلىقتار اراسىندا سۋ ۇنەمدەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ماڭىزدى ەكەنىن ايتادى. ونى قالىپتاستىرۋدىڭ ءبىر جولى - سارالانعان تاريف ەنگىزۋ.

- ءاربىر قازاقستاندىق وتباسىنى سۋدى ۇنەمدەۋگە زاڭنامالىق تۇرعىدان يتەرمەلەۋ قاجەت. ول ءۇشىن سۋ تۇتىنۋدىڭ جاڭارتىلعان نورمالارىن جانە سۋعا سارالانعان تاريفتەردى ەنگىزۋ قاجەت. ياعني، سۋدىڭ قۇنى ونى كوپ پايدالانىتىندارعا ءتيىمسىز بولادى. قازاقستاندا سارالانعان تاريفتەر ەنگىزىلسە، ەڭ نەگىزگى قاجەتتىلىكتەر ءۇشىن ءبىر ادامعا تاۋلىگىنە 100 ليترگە دەيىن تومەن تاريف قويىلادى. ال ودان اسسا، تاريف باعاسى وسەدى. الەمدىك تاجىريبە سۋدىڭ نەگىزگى تۇتىنۋشىسى - حالىقپەن جۇمىس ىستەلمەيىنشە، ەشقانداي سۋ ۇنەمدەلمەيتىنىن كورسەتەدى. ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن جۋىنعاندا، كيىم جۋعاندا سۋدى ۇنەمدەۋ ءتيىمدى ءارى پايدالى بولۋى كەرەك. جاڭا سۋ كودەكسى سۋدى ۇنەمدەۋ پرينتسيپىن نەگىزگىلەردىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرادى. كودەكستە سۋ تۇتىنۋدىڭ جاڭا نورمالارىن ەنگىزۋ جانە نارىقتىق تاريفتەردى ەنگىزۋ قاجەتتىلىگى ۇسىنىلدى. ونى ىسكە اسىرۋمەن اكىمدىكتەر اينالىسۋى ءتيىس. وكىنىشكە قاراي، ءبىز وسى باعىتتا، ونىڭ ىشىندە الماتىدا دا ناقتى ءىس- قيمىلداردى ءالى كورىپ وتىرعان جوقپىز، - دەدى ايجان سقاقوۆا.

ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن الماتىدا «قارعالى» سۋ سۇزگىلەۋ ستانتسياسى 1-ماۋسىم كۇنى اشىلاتىنىن جازعان بولاتىنبىز. جاڭا ستانتسيا 50 مىڭ تۇرعىندى ساپالى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.