الكەي مارعۇلان ستۋدەنتتىك شاقتا كۇندەلىگىنە نە جازدى
پاۆلودار. KAZINFORM - الكەي مارعۇلان لەنينگرادتاعى شىعىس ينستيتۋتىندا وقىپ جۇرگەندە ورىستىڭ شىعىستانۋشىلارى مەن وزگە دە تۇركى تانۋشى وقىمىستىلاردىڭ ءار دارىسىنەن قاجەتتى مالىمەتتەردى كۇندەلىگىنە تالماي جازىپ وتىرعان. بۇگىندە سول داپتەرلەرىنىڭ ءبىرازى مۋزەيلەردە ساقتالىپ قالعان.
ايگىلى تۇلعا جازعان كۇندەلىكتىڭ ءبىرى پاۆلودارداعى «ertis» مۋزەيىنە كەلۋشىلەردىڭ كوزايىمىنا اينالىپ وتىر.
الكەي حاقان ۇلى 20-عاسىردىڭ باسىندا قازاق دالاسىنان رەسەيگە بارىپ، ءبىلىم الا باستاعان قازاق جاستارىنىڭ العاشقىلارىنىڭ ءبىرى ەدى. سەمەيدەگى پەداگوگيكالىق تەحنيكۋمدا ءتالىم العان ۋاقىتتا مۇحتار اۋەزوۆپەن دوستاسىپ، قالامگەر وعان لەنينگرادقا بارىپ وقۋعا كەڭەس بەرەدى. ءسويتىپ تەحنيكۋمنان سوڭ لەنينگراد قالاسىنا جولى ءتۇسىپ، 1925-1931-جىلدار اراسىندا ونداعى شىعىس ينستيتۋتىندا، سونىمەن قاتار لەنينگراد مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قوعامدىق عىلىمدار فاكۋلتەتىنىڭ شىعىس بولىمىندە وقيدى. بۇلارعا قوسا ونەر تاريحى ينستيتۋتىندا نەبىر دارىستەر تىڭدايدى.
- ءبىزدىڭ قولىمىزدا ساقتالىپ قالعان قۇجاتتاردان الكەي مارعۇلاننىڭ ستۋدەنت شاعىندا، كەيىنگى عالىمدىق قىزمەتىندە لەنينگراد پەن ماسكەۋدىڭ تانىمال كىتاپحانالارىنىڭ تۇراقتى وقىرمانى بولعانىن بىلۋگە بولادى. ولاردان تاپقان سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالاردان العاش رەت كۇلتەگىن جازبالارىن، شىعىس حالىقتارىنىڭ تاريحتارى مەن مەملەكەت قۇرىلىسىن، X عاسىردا ءومىر سۇرگەن اراب ساياحاتشىسى ءابۋ دۋلافتىڭ قىتايعا، ۆيزانتياعا، بىرنەشە شىعىس ەلدەرىنە جاساعان ساپارلارىنان قۇندى مالىمەتتەردى كوشىرىپ العان. قيماق قاعاناتىن راشيد- اد-دين وعىزدار تايپاسى دەپ اتاعانى بەلگىلى. سونداعى قيماق بىرلەستىگىنىڭ قۇرىلىسى جايلى تاريحي دۇنيەلەردى دە عالىمنىڭ كۇندەلىگىنەن كورە الامىز. جازبالار ورىس جانە قازاق تىلىندە جازىلىپ، كيريلليتسامەن جانە اراب قارىپتەرىمەن تۇسىرىلگەن. جازۋى مارجانداي، ارادا ءبىر عاسىرعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە كۇندەلىك جاقسى ساقتالىپ، وقۋعا مۇمكىندىك بار، - دەيدى پوتانين اتىنداعى تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ ءبولىم باسشىسى گۇلجاينات اليەۆا.
كەزىندە پاۆلودارداعى تورايعىروۆ ۋنيۆەرسيتەتىنە عالىمنىڭ قىزى دانەل مارعۇلان قىزى اكەسىنىڭ مۇرالارىن تاپسىرعان ەكەن. 2019 -جىلى مۋلتيمەديالىق مۋزەي اشىلعاندا وقۋ ورنىنىڭ باسشىلىعى ەرتىس- بايان وڭىرىنەن شىققان اتاقتى تۇلعالاردان قالعان جادىگەرلەردىڭ ءبىرازىن وسىندا وتكىزۋگە شەشىم قابىلداپتى. وسىلايشا قۇندى كۇندەلىك مەكەمە ولجاسىنا اينالدى.
كۇندەلىكتىڭ مۇقاباسىندا «يران، قىتاي، پارسى دەرەكتەرىنەن الىنعان ماتەريالدار» دەگەن جازۋى بار. وقىپ بايقاعانىمىزداي، الكەي حاقان ۇلى جاستىعىنا قاراماستان سول كەزدە كەيبىر ورىس شىعىستانۋشىلارىنىڭ شىعىس حالىقتارىنىڭ تاريحىنا قاتىستى قاتە دەرەكتەر كەلتىرىپ وتىرعانىن جازىپ، ءوز تۇجىرىمدارىن كەلتىرەدى. ماسەلەن تۇركىتانۋشى وقىمىستى نيكيتا ءبيچۋريننىڭ ورتا ازيا مەن قازاق حاندىعى بويىنشا جازبالارىنا قاتىستى وسىنداي ەسكەرتۋلەر كەزدەسەدى.
ايتىپ وتەيىك، عالىم كەيىن وسى تىرنەكتەپ جيعان دەرەك-جازبالارى مەن وڭتۇستىك قازاقستان وڭىرلەرىندە جۇرگىزگەن قازبا جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە «ەجەلگى قازاقستان قالالارى مەن قۇرىلىس ونەرىنىڭ تاريحى» اتتى مونوگرافيالىق ەڭبەك جازىپ، «حاندار جارلىعىنىڭ تاريحي الەۋمەتتىك ءمانى» دەگەن تاقىرىپتا كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعايدى. قازاقتىڭ كونە تاريحىنا قاتىستى زەرتتەۋ جۇرگىزگەنى ءۇشىن قۋعىن- سۇرگىن جىلدارى تۇتقىندالىپ، تۇرمەدە ازاپ شەككەنى دە ءمالىم.
اۆتور
مۇرات اياعان
