اجىراسۋدىڭ «استارلى اقيقاتى»

استانا. KAZINFORM - الدىڭعى اپتادا الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجىراسۋدان ەلىمىزدىڭ الەمدە «كوشباسشى» ەكەنى تۋرالى اقپارات كەڭىنەن تاراپ كەتتى. كەيىن بەلگىلى بولعانداي، بۇل جالعان اقپارات بولىپ شىقتى. الايدا ءىشىنارا شىندىعى دا جوق ەمەس ەدى. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، 2023 -جىلى 128359 نەكە قيىلىپ، 44517 اجىراسۋ فاكتىسى تىركەلگەن. قالادا 33229 جۇپ اجىراسسا، اۋىلدا 11228 جۇپ بولەك كەتكەن.

ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، اجىراسۋدىڭ باستى سەبەپتەرى - اتا-انالاردىڭ ەرلى-زايىپتىلار ىسىنە ارالاسۋى، مورالدىق شەكتەۋلەردىڭ جوقتىعى جانە اجىراسۋ ۇدەرىسىنىڭ تىم جەڭىلدىگى. جاۋاپتى ورىنداردىڭ دەرەگىنشە، ىشىمدىك پەن ناشاقورلىققا سالىنۋ، قۇمار ويىنعا ۇيىرسەكتەۋ، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق، زيناقورلىق جانە مىنەز ۇيلەسىمسىزدىگى. يپوتەكالىق ساراپشى رەتىندە بۇل تىزىمگە «ءۇي كەزەگىنە تۇرۋ ءۇشىن بولاتىن اجىراسۋدى دا» قوسار ەدىم.

«اجىراسقاننان» كەيىن قۇجات بويىنشا ايەل تولىق ەمەس وتباسى سانالىپ، الەۋمەتتىك وسال توپ ساناتىنا جاتقىزىلادى. تيىسىنشە، بۇل سانات نەگىزىندە مەملەكەتتىك ءۇي كەزەگىنە تۇرىپ مەملەكەتتىك باعدارلاما ارقىلى يپوتەكاعا باسپانا ساتىپ الۋ مۇمكىندىگى تۋىندايدى. بۇل جولمەن ءۇي الۋ ەش زاڭسىز ارەكەتكە جاتپايدى. قالاي بولعاندا دا تۇرعىن ءۇي مەملەكەت تاراپىنان تەگىن بەرىلىپ جاتقان جوق، حالىقتا تەك ارزان يپوتەكا راسىمدەۋ مۇمكىندىگى بار.

2012 -جىلدان باستاپ حالىقتا تۇرعىن ۇيگە قول جەتكىزەتىن ءتاپ-ءتاۋىر مۇمكىندىك بولدى. سول كەزدە بۇقارا حالىق، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك وسال توپتار مەن جاس وتباسىلار ءۇشىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەن مەملەكەت قاتىساتىن كومپانيالار ارەندالىق تۇرعىن ءۇي، سونداي-اق تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنىڭ كرەديتتىك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ەنگىزىلگەن بولاتىن. ول بويىنشا ازاماتتار قازىرگى «وتباسى بانكتە» اقشا جيناپ، باعالاۋ كورسەتكىشىن ارتتىرىپ، ءتيىمدى پايىزدىق مولشەرلەمەمەن يپوتەكا راسىمدەي الاتىن.

تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى مەملەكەتپەن، اكىمدىكپەن كەلىسىپ ارزان ۇيلەر سالدى. مىسالى، الماتى قالاسىنداعى ءال-فارابي داڭعىلى مەن روزىباكيەۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى «ايگەرىم» تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ شارشى مەترى 90 مىڭ تەڭگەدەن ساتىلدى. كەيىن وسىنداي ارزان ۇيلەرى بار «مامىر»، «جاس قانات» شاعىن اۋداندارىن سالدى. ول كەزدە نارىقتاعى باسپانا باعاسى 200 مىڭ تەڭگە (شارشى مەترىنە) كولەمىندە ساۋدالانىپ جاتتى. سونداي ءۇيدى الۋ ءۇشىن ادامدار دەپوزيت اشىپ، اقشا جينايتىن جانە كونكۋرس ويناتاتىن.

كەيىن 2015-2019 -جىلدارعا ارنالعان «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى پايدا بولدى دا، ءتيىمدى شارتپەن ءۇي ساتىپ الۋ مۇمكىندىگى جويىلدى. ياعني «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا بۇرىن كەزەكتە تۇرعان، بەلگىلى ءبىر ساناتقا جاتاتىن ادامدار عانا قاتىستى. ال ساناتقا كىرمەيتىن، كەزەكتە تۇرماعان ازاماتتار ءۇشىن 3 جىل تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىندە دەپوزيت جيناپ، تومەنگى بانك ۇستەمەاقىسىمەن جانە ارزان باعامەن ءۇي الۋ مۇمكىن بولماي قالدى. ەندى ولار تۇرعىن ءۇي كەزەگىنە تۇرۋعا تالپىندى. الايدا ونىڭ دا اۋرە-سارساڭى، كەزەكتىڭ جاقىن ارادا كەلە قويمايتىنى بەلگىلى ەدى. بانك سالىمشىلارىنا بۇل جاڭالىق وڭاي تيمەدى، سەبەبى ولار ەشقانداي ساناتقا جاتپاعاندىقتان، باعدارلاماعا قاتىسا المايتىن.

وسى ورايدا زاڭگەر رەتىندە تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولىن ىزدەدىك. ال سوندا باعدارلاماعا كىمدەر قاتىسا الادى؟ ادەتتە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توبىنا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ارداگەرلەرى، سول كىسىلەرگە تەڭەستىرىلگەن ارداگەرلەر، باسقا مەملەكەتتەر اۋماعىنداعى ۇرىس قيمىلدارىنىڭ ارداگەرلەرى، I جانە II توپتاعى مۇگەدەكتەر، مۇگەدەك بالالارى بار نەمەسە ولاردى تاربيەلەۋشى وتباسىلار، سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ اۋىر تۇرىمەن اۋىراتىن ادامدار، جاسىنا بايلانىستى زەينەتكەرلەر، جەتىم بالالار مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار، قانداستار، توتەنشە جاعداي سالدارىنان تۇرعىن ۇيىنەن ايرىلعان ادامدار جاتادى.

سونداي-اق كوپبالالى انالار مەن كوپبالالى وتباسىلار، تولىق ەمەس وتباسىلار دا وسى ساناتقا كىرەدى. مىنە، وسى كىسىلەر «نۇرلى جەرمەن» ءۇي الۋ مۇمكىندىگىنە يە. ال تابىسىن رەسمي تۇردە راستاي الاتىن جاستار بۇل ساناتقا جاتپايتىن بولعاندىقتان ولاردىڭ الدىندا ەكى تاڭداۋ تۇرادى، ءبىرى - كوپبالالى وتباسى اتانۋ، ەكىنشىسى - تولىق ەمەس وتباسى اتانۋ. ارينە، كوپبالالى وتباسى اتانۋ بىردەن جۇزەگە اسا قوياتىن ءىس ەمەس، ال تولىق ەمەس وتباسى بولا سالۋدىڭ تۇك قيىندىعى جوق - ەرلى-زايىپتىلار رەسمي تۇردە اجىراسۋدى ىسكە اسىرا قويادى.

سول كەزدە ءبىراز ادام وسى جولدى تاڭداپ، كەزەككە تۇرىپ جاتتى، ءتىپتى كوبى ءۇي دە الدى. ءبىراق كەيىن مۇنداي امالعا توسقاۋىل قويىلدى. ەندى مەملەكەتتىك باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن اجىراسقاننان كەيىن 3 جىل ءوتۋ كەرەك دەگەن شەكتەۋ ەنگىزىلدى. ازاماتتاردىڭ مۇنداي قادامعا بارۋىن تۇرعىن ءۇيدىڭ قولجەتىمسىزدىگىنەن تۋىنداعان قاجەتتىلىك دەپ سانايمىن. سوندا جاريا اقپاراتتا تاراپ جاتقان اجىراسۋ ستاتيستيكاسى تەك مىنەز-قۇلىقتىڭ ۇيلەسپەۋىنىڭ، نە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ سالدارى ەمەس، جاستاردىڭ باسپانا الۋ جولىنداعى ىنتا-ارەكەتىمەن دە بايلانىستى بولىپ تۇر.

اۆتور

نازگۇل ساركە

egemen.kz