احمەت جۇبانوۆتىڭ «مۋزىكا ءالىپبيى» وقۋلىعى جايلى بىلەسىز بە؟
استانا. قازاقپارات - احمەت جۇبانوۆتىڭ قازاق مۋزىكا تاريحى مەن تەورياسىنا قوسقان ەڭبەگى زور.
بۇگىندە احمەت جۇبانوۆ دەسەك ونىڭ «عاسىرلار پەرنەسى» مەن «زامانا بۇلبۇلدارى» اتتى ەڭبەگى ەسكە تۇسەدى. قۇرمانعازى مەن ءبىرجان سال سەكىلدى قازاق مۋزىكاسىنىڭ الىپتارى جايلى جۇمىسى مۋزىكا زەرتتەۋشىنىڭ جەكە كىتاپحاناسىنىڭ تورىنەن ورىن الادى. قايتا- قايتا ءۇڭىلىپ، كەرەگىن الىپ وتىرادى. دەسە دە احاڭنىڭ العاشقى ەڭبەگى اتى اتالعان كىتاپتار ەمەس ەكەن. بۇل جازباعىمىز سول جايلى بولادى.
جۇبانوۆتىڭ ەستەلىكتەرىن وقىپ وتىرىپ، اۋىلدان قالاعا كەشە عانا كەلگەن دالا مۋزىكانتتارىنا نوتا ساۋاتىن ۇيرەتۋ ونىڭ العاشقى ماقساتى ەكەنىن كورەمىز. ول تۇسىنىكتى، وركەستردە وتىرعان ونەرپاز نوتامەن ەمەس، ءوز پايىمىمەن شىعارما تارتسا وڭاي بولماس. سوندىقتان «ءاۋ» دەگەننەن باستاپ، احاڭنىڭ العاشقى قولعا العانى وسى ەدى. دەسە دە تەك كاسىبي مۋزىكانتتار بار، مەكتەپ وقۋشىلارى بار، مەكتەپ ۇستازدارى بار، بارىنە دە نوتا ساۋاتىن ۇيرەتپەك نيەتپەن «مۋزىكا ءالىپبيى» وقۋلىعىن جازىپ شىقتى.
وقۋلىق 1933 -جىلى باسپادان جارىق كوردى. (بۇگىنگى قۇرمانعازى وركەسترىنىڭ العىشارتتارى دا وسى جىلى قۇرىلىپ، 1934 -جىلى رەسمي ۇجىم رەتىندە تانىستىرىلدى) . وقۋلىق بەتىندە «مۋزىكا ءالىپبيى» دەپ جازىلعان. «باستاۋىش مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە قولدانۋعا ارنالعان» دەپ جازىلعان قوسىمشاسى بار. وقۋلىق سول جىلداعى قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن قارپىندە جازىلعان.
كىرىسپە سوزىندە جالپى مۋزىكا جايلى جانە دالا حالقىنىڭ ومىرىندەگى مۋزىكانىڭ ورنى جايلى جازادى. قاراپايىم مىسالدار كەلتىرىپ، مۋزىكا مەن ادامنىڭ ارا قاتىناسىنا ءوز ويىن بىلدىرەدى. كەيىن ادامزات مادەنيەتى دەپ، وزگە حالىقتاردىڭ ونەرلەرىنە توقتالادى. بۇل جەردە چايكوۆسكييدىڭ «پيكوۆايا داما» مەن «ەۆگەني ونەگين» جانە مۋسورگسكييدىڭ «بوريس گودۋنوۆ» اتتى وپەرالارى جايلى جازىپ كەتەدى.
كىرىسپە سوزىنەن كەيىن نەگىزى ءبولىم باستالادى. بۇل جەردە دىبىس جايلى ءسوز قوزعالادى. اۆتور «دىبىس دەگەن نە، قايدان پايدا بولادى؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيدى.
ءار ءبولىمنىڭ سوڭىندا تاقىرىپقا قاتىستى سۇراقتار جازىپ، ءبىلىم الۋشىنىڭ ويلانۋىنا مۇرسات بەرەتىنىن ەرەكشە اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك.
كەلەسى بولىمدەر تاجىريبەگە ارنالعان. بۇل بولىمدەر نوتا اتاۋلارى، دىبىس ۇزاقتىعى مەن جازىلۋ تۇرلەرىنە ارنالعان.
ءبىر عانا «نوتا ۇزاقتىعى» قىسقاشا توقتالىپ وتەيىك. مۋزىكا مەكتەبىنە بارعان ادامنىڭ العاشقى كورەتىنى جانە ەستيتىنى وسى ءسوز. ول نە؟ قاراپايىمداپ تۇسىندىرسەك، بۇل جىلدامدىق. ءار ءاننىڭ، كەز كەلگەن كۇيدىڭ ءوزىنىڭ ورىندالۋ ەرەجەسى بولادى. «مىنا جەردە جىلدامدات، مىنا جەردە باياۋلات» دەگەندەي.
بۇل «نوتا ۇزاقتىعىن» اۆتوكولىك جىلدامدىعىمەن سالىستىرۋعا بولادى. كولىك جىلدامدىعى ساعاتىنا 10 ك م بولسا - «ءبۇتىن نوتا» دەيمىز، ەكى ەسە جىلدام - جارتىلىق نوتا، ودان ەكى ەسە جىلدام - شيرەك نوتا دەيمىز. وسىلايشا، كەتە بەرەدى.
سوڭعى ءبولىم نوتالىق مىسالدارعا ارنالعان. ونداعان ءاننىڭ نوتاسىن ۇسىنىپ، وقۋلىقتىڭ قورىتىندىسىن بەرگەن.
قۇرمەتتى وقىرمان، ءبىز بۇگىن احمەت جۇبانوۆتىڭ العاشقى ەڭبەگى جايلى ءسوز قوزعادىق. ءسوز باسىندا ايتىلعان جۇبانوۆتىڭ «عاسىرلار پەرنەسى» مەن «زامانا بۇلبۇلدارى» كىتاپتارى بىرنەشە رەت باسىلعانىمەن، «مۋزىكا ءالىپبيى» سول العاشقى باسىلىمنان كەيىن قايتا جارىق كورمەگەن. بۇگىنگى كوزقاراسپەن وتە جۇقا كىتاپ (60 بەت) رەتىندە ەسەپتەلسە دە، ءبىر عاسىر بۇرىن بۇل كولەمدى ەڭبەك بولعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. قازاقتىڭ مۋزىكاتانۋ عىلىمىنىڭ العاشقى قارىمدى قادامدارى دەپ ايتساق قاتەلەسپەسپىز.
نۇربەك باقىت
رۇستەم نۇركەنوۆ، كۇي زەرتتەۋشىسى
aikyn.kz
