ادىلەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ۇستانىم: بيىل قانداي ماڭىزدى زاڭدار قابىلداندى
استانا. قازاقپارات - 2024 -جىلى ەلىمىزدەگى زاڭ شىعارۋ سالاسىندا ەلەۋلى وزگەرىستەر بولىپ، مازمۇندى كەزەڭگە اينالدى. ءماجىلىس ءبىرقاتاردى زاڭدى قابىلداپ، سەناتتىڭ ماقۇلداۋىنا جولدادى. جالپى، جىل باسىنان بەرى پارلامەنت 104 زاڭ قابىلدادى.
ءماجىلىستىڭ بيىلعى جۇمىسى قورىتىندىلاندى
ءماجىلىس ءتوراعاسى ەرلان قوشانوۆتىڭ ايتۋىنشا، 2024 -جىل پارلامەنت ءماجىلىسى ءۇشىن ناتيجەلى بولدى. جىل باسىنان بەرى مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋلارىندا، سايلاۋالدى باعدارلاماسىندا، ۇلتتىق قۇرىلتايدا بەرىلگەن تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ءۇشىن ءبىرقاتار ماڭىزدى زاڭ قابىلداندى.
- الەۋمەتتىك ادىلدىك ورناتۋعا باعىتتالعان كونستيتۋتسيالىق نورمالار بيىل تولىق ىسكە اسىرىلا باستادى. قابىلداعان زاڭداردىڭ ناتيجەسىن قازىردىڭ وزىندە كورىپ وتىرمىز. «ۇلتتىق قور - بالالارعا» جوباسى مەن قولدى بولعان كاپيتالدى قايتارۋ تۋرالى زاڭ - وسىعان ايقىن دالەل. جىل باسىنان بەرى بالالاردىڭ جيناقتاۋشى شوتتارىنا العاشقى كىرىس ءتۇسىپ، زاڭسىز شىعارىلعان اكتيۆتەرگە ەلدە الەۋمەتتىك نىساندار سالىنا باستادى، - دەدى ە. قوشانوۆ جاقىندا ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا پالاتانىڭ جۇمىسىن قورىتىندىلاۋ كەزىندە.
سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا «كەلەشەك» ءبىرىڭعاي ەرىكتى جيناقتاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ جونىندەگى زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ، ونى ق ر پارلامەنتى تالقىلادى. جاقىندا سەنات «كەلەشەك» ەرىكتى جيناقتاۋ جۇيەسىنە قاتىستى زاڭدى ماقۇلدادى.
پرەزيدەنتتىڭ «كەلەشەك» ءبىرىڭعاي ەرىكتى جيناقتاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ تۋرالى باستاماسى دا - ازاماتتارىمىز ءۇشىن ۇلكەن كومەك. ول جيناقتار «ۇلتتىق قور - بالالارعا» جوباسى اياسىنداعى قاراجاتپەن بىرگە وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ساپالى ءبىلىم الۋىنا جول اشادى. سونداي-اق جاستاردىڭ شەتەلدە ءبىلىم الۋىنا قولجەتىمدىلىگىن كەڭەيتەتىن نورمالار بەكىتىلدى.
بيىل جەلتوقسان ايىنىڭ باسىندا ءماجىلىس زاڭناماعا دارىندى بالالاردى قولداۋ ساياساتىن جەتىلدىرىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىسىن بىرىزدەندىرۋدى كوزدەيتىن زاڭ جوباسىن قابىلدادى.
ەندى حالىقارالىق وليمپيادالار مەن عىلىمي كونكۋرستاردىڭ جەڭىمپازدارى «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا وقۋعا مۇمكىندىك الادى. وسى شارانىڭ بارلىعى ەل جاستارى ءۇشىن ەلەۋلى قولداۋ بولماق.
بۇدان بولەك، بيىل شىلدە ايىندا مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ويىن بيزنەسى، لوتەرەيا قىزمەتى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، مەملەكەتتىك ەڭبەك ينسپەكتسياسى، مەملەكەتتىك باقىلاۋ جانە ارتىق زاڭنامالىق رەگلامەنتتەۋدى بولعىزباۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭىنا قول قويدى.
زاڭ ارقىلى حالىقتىڭ ويىنعا تاۋەلدىلىگىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان شەكتەۋشى جانە ىنتالاندىرۋشى نورمالار ەنگىزىلدى.
بۇدان بولەك، ءساۋىر ايىندا مەملەكەت باسشىسى ۆەيپكە تىيىم سالاتىن زاڭعا قول قويدى.
جاقىندا سەنات دەپۋتاتتارى ەسىرتكى مەن پسيحوتروپتىق زاتتاردىڭ، پرەكۋرسورلار مەن كۇشتى اسەر ەتەتىن زاتتاردىڭ زاڭسىز اينالىمىنا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋگە باعىتتالعان زاڭدى ماقۇلدادى.
بۇل قۇجات «ەسىرتكى كومۋشىلەر» مەن ولاردى قىلمىسقا يتەرمەلەيتىندەردىڭ اراسىنداعى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى اجىراتۋ ءۇشىن ازىرلەنگەنىن ەسكە سالدى.
- ءبىز قوعامنىڭ دەرتىنە اينالعان تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ءبىرقاتار زاڭ قابىلدادىق. بۇگىنگى تاڭدا ويىن بيزنەسى تۋرالى زاڭنىڭ، سول سياقتى ۆەيپكە تىيىم سالۋ تۋرالى نورمانىڭ ىسكە اسىرىلۋىنا كۋا بولىپ جاتىرمىز. ءبىز ەسىرتكىگە قاتىستى قىلمىستار ءۇشىن جازالاۋدىڭ سارالانعان ءتاسىلى جونىندەگى پرەزيدەنتتىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىن زاڭنامالىق دەڭگەيدە ورىندادىق. زاڭ ارقىلى ءبىز ەسىرتكى ءوندىرۋ مەن تاراتۋ اراسىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ارا-جىگىن اجىراتتىق. سونىمەن قاتار، ەسىرتكى ءوندىرۋدى ەڭ اۋىر قىلمىستارعا تەڭەستىرىپ، ول ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى مەيلىنشە كۇشەيتتىك. وسىلايشا، ەسىرتكى تۇتىنۋ سياقتى بەلەڭ العان دەرتكە دەپۋتاتتار تاراپىنان تاعى ءبىر توسقاۋىل قويىلدى، - دەدى ءماجىلىس ءتوراعاسى.
ايتا كەتەيىك، حالىقارالىق قوعامداستىق وتباسىنداعى جانە تۇرمىستاعى زورلىق-زومبىلىق تۋرالى زاڭعا جوعارى باعا بەردى. بۇل زاڭدى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى «گەندەرلىك زورلىق-زومبىلىقتى جويۋ جولىندا جاسالعان قادام» دەپ اتاپ، استاناعا العىسىن بىلدىرگەن بولاتىن.
- كرەديت بەرۋدەگى قاۋىپ-قاتەردى بارىنشا ازايتۋ تۋرالى زاڭدى بولەك اتاپ وتكىم كەلەدى. ول قوعامدا بەلەڭ العان شامادان تىس نەسيە الۋدى ازايتۋعا زور سەپتىگىن تيگىزبەك. قازىردىڭ وزىندە ساراپشىلار قازاقستاندا پروبلەمالىق كرەديتتەر ءبىرشاما ازايعانىن ايتۋدا. بۇل - ماجىلىستەگى بارلىق فراكسيا مەن ءبىر مانداتتى وكرۋگتەن سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ ورتاق ەڭبەگىنىڭ ارقاسى، - دەيدى ە. قوشانوۆ.
سەسسيا بارىسىندا جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ زاڭنامالىق نەگىزىن قالاۋ جۇمىسى جالعاستى. جاڭا بيۋدجەت كودەكسى قابىلداندى.
سول ارقىلى بيۋدجەت قاراجاتىنا دەگەن كوزقاراس تۇبەگەيلى وزگەرتىلمەك. بيۋدجەت زاڭناماسىنىڭ نەگىزگى قاعيداتى - قاراجاتتى ۇتىمدى، ۇنەمدى يگەرۋ جانە ناقتى قاجەتتىلىككە باعىتتاۋ. دەپۋتاتتاردىڭ ۇسىنىسى بويىنشا مەملەكەتتىك سەكتور قاراجاتى ەندى تولىعىمەن پارلامەنت باقىلاۋىندا بولادى. كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ تازا كىرىس سوماسىنىڭ كەمىندە 70 پايىزى بيۋدجەتكە ديۆيدەند تولەۋگە باعىتتالادى. «سامۇرىق- قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنا تيەسىلى كومپانيالار ديۆيدەندىنىڭ كەمىندە 50 پايىزى بيۋدجەتكە تۇسەدى. سونىمەن بىرگە، بيۋدجەت كودەكسى ارقىلى ايماقتارعا كوبىرەك دەربەستىك بەرىلەدى. ءبىرقاتار تۇسىمدەردى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەن جەرگىلىكتى دەڭگەيگە بەرۋ جونىندەگى شارالار دا كوزدەلگەن. سونداي-اق، اۋدان اكىمدەرىنىڭ وكىلەتتىگىن كەڭەيتۋ ءۇشىن شاعىن جانە ورتا بيزنەستەن الىناتىن كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى مەن جەكە تابىس سالىعى وبلىستىق دەڭگەيدەن اۋداندىق دەڭگەيگە بەرىلەدى.
ايتپاقشى، 25 جەلتوقساندا ءماجىلىس تۇركىستاننىڭ ەرەكشە مارتەبەسىن بەكىتۋگە ارنالعان ماڭىزدى زاڭدى قابىلدادى.
- مەملەكەت باسشىسى قالاعا زاڭ جۇزىندە ەرەكشە مارتەبە بەرۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەنىن بىلەسىزدەر. تۇركىستاننىڭ ەل تاريحىندا عانا ەمەس، بۇكىل تۇركى الەمىندەگى ورنى ايرىقشا. وسى زاڭدى قابىلداۋ ارقىلى ءوڭىردىڭ ءوزىن-ءوزى باسقارۋداعى دەربەستىگىن ارتتىرامىز. مۇنداي مارتەبە جەرگىلىكتى پروبلەمالاردى اناعۇرلىم ءتيىمدى شەشۋگە، ينۆەستيتسيا تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ ودان ءارى دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى، - دەپ ءتۇسىندىردى ەرلان قوشانوۆ.
سەنات ءتوراعاسى 2024 -جىلداعى ماڭىزدى زاڭداردى اتادى
26-جەلتوقسان كۇنى سەنات ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ وسى جىلدىڭ سوڭعى جالپى وتىرىسىندا پالاتانىڭ جۇمىسىن قورىتىندىلادى. جالپى، جىل باسىنان بەرى پارلامەنت 104 زاڭ قابىلدادى. قابىلدانعان زاڭدار ەلىمىزدىڭ ساياسي جانە ورنىقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالدى.
- اتاپ ايتقاندا، وتاندىق عىلىمي جۇيەنى جەتىلدىرۋدى، سونداي-اق، عىلىمي-تەحنيكالىق جانە يننوۆاتسيالىق قىزمەتتى ءتيىمدى ۇيلەستىرۋدى كوزدەيتىن عىلىم جانە تەحنولوگيالىق ساياسات تۋرالى زاڭ قابىلداندى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋعا جانە وسى سالاداعى سىبايلاس جەمقورلىقتى بولدىرماۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى ارنايى زاڭ بەكىتىلدى.
ادام ساۋداسىنا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ قۇقىقتىق نەگىزدەرى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، ادام ساۋداسى قۇرباندارىنىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋعا ارنالعان زاڭ دا بار.
جىلۋ ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى كۇردەلى ينفراقۇرىلىمدىق ماسەلەلەردى شەشۋدى كوزدەيتىن دەربەس جاڭا زاڭ كۇشىنە ەندى.
سونىمەن قاتار، پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى كۇشەيتەتىن نورمالار قابىلداندى.
بۇل - مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ۇستانىمىنىڭ ايقىن كورسەتكىشى، - دەدى م. اشىمبايەۆ.
سونداي-اق ول بيىل پارلامەنت ەكونوميكا، مەملەكەتتىك باسقارۋ، حالىقتى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جانە وزگە دە سالالارعا قاتىستى ماڭىزدى زاڭداردى تالقىلاعانىن ايتتى. جەلتوقسان ايىنىڭ باسىندا ەلىمىزدىڭ باستى قارجىلىق قۇجاتى - ءۇش جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت بەكىتىلدى.
- سەنات وتىرىسىندا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى زاڭنامانى ودان ءارى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان كولەمدى تۇزەتۋلەر توپتاماسىن قارادىق. بۇل رەتتە دەپۋتاتتاردىڭ زاڭ شىعارۋعا باستاماشى بولىپ، بەلسەندىلىك تانىتقانىن اتاپ وتكەن ءجون. زاڭ شىعارۋ قىزمەتىمەن قاتار، سەناتتىڭ تۇراقتى كوميتەتتەرى پالاتا جوسپارىنا سايكەس ءبىرقاتار ماڭىزدى ءىس-شارالار ۇيىمداستىردى. ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى جانە ەكونوميكانىڭ وڭدەۋشى سەكتورىن دامىتۋ ماسەلەلەرىن تالقىعا سالىپ، ەكى پارلامەنتتىك تىڭداۋ وتكىزدىك. سەناتتا دەموگرافيالىق ءوسۋ ماسەلەسىنە قاتىستى ۇكىمەت ساعاتى جانە 150 دەن استام دوڭگەلەك ۇستەلدەر مەن كوشپەلى وتىرىستار ءوتتى. ماڭىزدى ماسەلەلەر بويىنشا ۇكىمەتكە 180 گە جۋىق دەپۋتاتتىق ساۋال جولداندى، - دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
ايتا كەتسەك، كۇنى كەشە سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى ەكى وقىلىمدا قارالىپ، ماقۇلداندى.
اۆتور
رۋسلان عابباسوۆ
