ادامداردىڭ ءبىرازى ترومبوزدان قايتىس بولادى - دارىگەر احمەتجان سۇگىراليەۆپەن سۇحبات
بۇگىندە ترومبوزعا شالدىققان قازاقستاندىقتاردىڭ ستاتيستيكاسى جۇرگىزىلمەيدى، تيىسىنشە قانشا ادامنىڭ وسى دەرتتىڭ زاردابىن تارتىپ جۇرگەنى بەلگىسىز. دارىگەرلەر دەرەگىنشە، اتالعان اۋرۋعا شالدىققاندار قاتارى ارتىپ بارادى. سوندىقتان ترومبوزعا كىمدەر شالدىعادى، ونىڭ بەلگىلەرى قانداي، ەمدەۋ جولدارى قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنى كوپشىلىكتى الاڭداتارى ءسوزسىز.
وسى ورايدا، Kazinform ءتىلشىسى ترومبوكارديولوگ، س. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتى ىشكى اۋرۋلار كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ەۋروپالىق كارديولوگتەر قوعامىنىڭ ينسۋلت جانە جۇرەك جونىندەگى جۇمىس توبىنىڭ تولىق مۇشەسى احمەتجان سۇگىراليەۆتى اڭگىمەگە تارتىپ كورگەن ەدى.
- احمەتجان بەگالى ۇلى، ءوزىڭىز ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن سالانىڭ ماڭىزى زور ەكەنى انىق. سوندىقتان سۇحباتىمىزدى مەديتسينانىڭ وسى باعىتىنان باستاپ، اۋەلى ونىڭ تاريحىنا توقتالساق.
- دۇنيەجۇزىلىك ترومبوز كۇنى ايگىلى نەمىس دارىگەرى رۋدولف ۆيرحوۆتىڭ تۋعان كۇنىنە ورايلاستىرىلعان. ول - 1800 -جىلداردىڭ ورتاسىندا ترومبوزعا انىقتاما بەرىپ كەتكەن عالىم. ر. ۆيرحوۆ پايىمىنشا، بۇل اۋرۋ قان اينالىمىنىڭ باياۋلاۋىنان جانە تامىردىڭ ىشكى قابىرعاسىنىڭ زاقىمدانۋىنان پايدا بولادى. ارادا سونشاما جىل وتسە دە، بۇل گيپوتەزا وزگەرگەن جوق، ماڭىزىن جويمادى.
ال 1960 -جىلى ەكى ۇلىبريتانيالىق حيرۋرگ ترومبوزدى دارىمەن ەمدەپ كورمەك بولادى. وعان دەيىن بۇل اۋرۋعا تەك وتا جاسالاتىن - «ترەندەلەنبۋرگ وپەراتسياسى» دەپ اتالادى. سوسىن اتالعان ەكى مامان 35 ادامعا زەرتتەۋ جۇرگىزەدى. 19 ادامعا «گەپارين» (قاندى سۇيىلتاتىن ءدارى - اۆت. ) بەرگەن. ال قالعان 16 ادامعا ەشتەمە بەرمەي، باقىلاعان. كەيىن «گەپارين» العان ناۋقاستاردىڭ بارلىعى ءتىرى قالادى دا، ءدارى ىشپەگەندەردىڭ 25 پايىزىندا ولىمگە اكەلەتىن، تاعى 25 پايىزىندا ورتاشا ترومبوەمبوليا دامىعان. وسى زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىندە قوس حيرۋرگ مىناداي ويعا كەلەدى: بىردەن وپەراتسيا جاساماي، ترومبوزى بار ناۋقاستاردى دارىمەن ەمدەۋگە بولادى. تيىسىنشە، 1960 -جىلدان باستاپ باتىس ەلدەرى اتالعان دەرتتى ەمدەۋدە وتا ءادىسىن قولدانۋدان باس تارتتى. دەگەنمەن، بۇگىنگى تاڭدا اۋىر ناۋقاستارعا وپەراتسيا جاسالدى، قالعانى دارىلىك زاتتارمەن ەمدەلەدى.
- ادام ورگانيزمىندە ترومبوزدىڭ دامۋىنا قانداي فاكتورلار سەبەپ بولادى؟
- جالپى، ترومبوزعا از قيمىل-قوزعالىس سەبەپ. سونىمەن قاتار ءبىز وتالاردى كوپ جاساپ جاتىرمىز. كەسكەندە، ەكپە جاساعاندا ينە مەن سكالپەل تامىردىڭ ىشكى قابىرعاسىن زاقىمدايدى. سوسىن سول جەرلەردە ترومب بولادى. تاعى ءبىر سەبەبى - قاننىڭ قۇرامىندا ارنايى ءبىر ەلەمەنتتەر كوبەيىپ كەتۋى مۇمكىن.
- اتالعان دەرتتىڭ سالدارى قانداي بولۋى مۇمكىن؟
- ادامداردىڭ ءبىرازى ترومبوزدان قايتىس بولادى. ماسەلەن، ينفاركت - ترومب، ينسۋلت - ترومب. كوروناۆيرۋس كەزىندە ءاربىر ەكىنشى نەمەسە ءۇشىنشى ادام وسى ترومبوزدان قايتىس بولدى. اسىرەسە، مۇنداي جاعدايلار قازاقستاندا كوپ تىركەلدى. زەرتتەۋلەرگە ساي، COVID-19 جۇقتىرعاننان كەيىن ترومبوزدىڭ دامۋ ءقاۋپى ورگانيزمدە ءبىر جىل بويى ساقتالادى. ەندى ءبىز كوروناۆيرۋستان تولىق قۇتىلعان جوقپىز. COVID-19 كوبەيگەن كەزدە دۇربەلەڭ بولدى. بارلىعى قاجەتتىلىگىنە قاراماستان ترومبوزعا قارسى ۋىس-ۋىس ءدارى ءىشتى. ناتيجەسىندە كوبىنىڭ قانى سۇيىلىپ، قان كەتە باستادى.
- قازاقستاندا قانشا ادام ترومبوزعا شالدىققان؟
- ترومبوزبەن اۋىراتىن قازاقستاندىقتاردىڭ ناقتى سانىن تابا المايسىز. ويتكەنى، ونىڭ ستاتيستيكاسى جۇرگىزىلمەيدى. ءبىز تەك جاقىندا الماتىداعى ەكى اۋرۋحانادا وسىنداي دياگنوزى بار ناۋقاستاردى تىركەۋدى باستادىق. ەۋروپالىق وداق ەلدەرى مەن اقش- تا عانا مۇنداي پاتسيەنتتەردىڭ سانى بار. بۇل ءۇشىن ۇلكەن رەسۋرس كەرەك. دەگەنمەن ونى قولعا الدىق. جالپى، مۇنداي ناۋقاس كوپ.
- ترومبوزدى ەمدەۋ ىسىندە قاي ەلدەردىڭ تەحنولوگياسى مەن ءادىسى وزىق سانالادى؟
- كەيىنگى جىلدارى بۇل باعىتتا جاقسى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلىپ جاتىر. وسىعان ەرەكشە دەن قويعان جەتەكشى ەلدەردىڭ ءبىرى – ا ق ش. بۇل ەل ترومبوزدى ەمدەۋدە «عاسىر جاڭالىعىن» اشتى. تامىز ايىنىڭ سوڭىندا امستەردامدا ەۋروپالىق كونگرەسس ءوتتى. سوندا امەريكالىق عالىمدار ەمدەۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن كورسەتتى. ءبىراق بۇل ءادىستى ءبىز بىلەتىنبىز. ولار قازاقستاننىڭ وسى باعىتتا تەز دامىپ كەلە جاتقانىن بىلمەپتى، تاڭقالدى.
- ءبىزدىڭ ەلدە مۇنداي اۋرۋعا شالدىققان ناۋقاستار قالاي ەمدەلىپ جاتىر؟
- ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ترومبوزعا شالدىققان اۋىر ناۋقاستاردىڭ بارلىعى دەرلىك مەنىڭ پاتسيەنتتەرىم. وسىعان دەيىن مەندە ءبىر جىگىت ەم الدى. ول قاڭتار - ءساۋىر ارالىعىندا استانادا جاتقان. كەيىن ماعان كەلدى. وعان سيرەك كەزدەسەتىن ترومبوز دياگنوزى قويىلعان. بۇل ناۋقاستا انىقتالعان دياگنوزدىڭ سەبەبى باسقا ەدى. ماعان اۋىسقاننان كەيىن وعان كەڭەس بەرىپ، ەمگە كىرىستىك. ناتيجەسىندە ساۋىعىپ شىقتى. ءماز بولىپ، ۇيىنە ورالدى. الايدا ول ءبىزدىڭ باقىلاۋىمىزدا بولادى.
ءبىر جىلدارى اياعى اۋىر ايەل ەمدەلدى. دارىگەرلەر ول پاتسيەنتكە بالانى الدىرتىپ تاستاۋ كەرەكتىگىن ايتقان. كەيىن ءبىز ونى ەمدەدىك، اياققا تۇرعىزدىق. بالاسىن امان- ەسەن بوساندى. ارتىنشا اۆسترياعا تەكسەرىلۋگە بارعان. سوندا ماماندار وعان: «ءسىز مۇندا نەسىنە كەلدىڭىز؟ دەنساۋلىعىڭىز جاقسى، قازاقستاننىڭ دارىگەرلەرى وتە مىقتى»، - دەگەن ەكەن. وسىلاردان كەيىن بۇل ايەل تاعى ەكى بالانى دۇنيەگە اكەلدى.
- قازاقستان ترومبوزدى ەمدەۋ تاسىلدەرى مەن ارۋدىڭ الدىن الۋ بويىنشا قانداي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ جاتىر؟
- قازىرگى تاڭدا ءبىز بۇل اۋرۋدى قالاي ەرتە انىقتاۋعا بولاتىنان زەرتتەپ جاتىرمىز. وسى كەزگە دەيىن مىنانى بايقادىق: پاتسيەنتتەردىڭ ءۇش فەنوتيپى بار. ءبىرىنشىسى - بۇل ترومبوزبەن اۋرىپ قۇلايدى، ياعني اۋىر حالدە كەلەتىندەر. ەكىنشىسى - كەۋدەسى اۋىرادى، اتاپ ايتقاندا ينفاركتىڭ بەلگىلەرى بولادى. ءۇشىنشىسى - رەسپيراتورلىق. ولار ەمى تابىلعان ناۋقاستار. سونىمەن بىرگە تاياۋدا ۆەناداعى ترومبوەمبوليا تۋرالى ماقالا جاريالادىم. بۇعان قوسا، بىرنەشە عىلىمي ەڭبەككە جەتەكشىلىك ەتتىك، ونىڭ ەكەۋى جارىق كوردى. وندا وسى دەرتتى ەمدەۋ بويىنشا دۇنيەجۇزىلىك تەحنولوگيالار مەن دياگنوستيكا تۋرالى جازىلعان.
مۇنىمەن قاتار، ترومبتىڭ دامۋ ساتىسىن انىقتاۋ ادىستەرىن، حالىقارالىق ستاندارتقا ساي شكالاسىن بەلگىلەۋدى پرەزيدەنت ءىس باسقارماسىنىڭ ورتالىق كلينيكالىق اۋرۋحاناسىنا ەنگىزدىك. بۇل اۋرۋحانادا بىلىكتى ماماندار بار جانە ولار ترومبوزدى وتە جاقسى ەمدەيدى. حالىقارالىق تالاپقا سايكەس ايقىندالعان يندەكستەر، اۋرۋدىڭ قاۋىپتىلىك دەڭگەيىن بىردەن انىقتاۋ ءتاسىلى وسى ورتالىق كلينيكالىق اۋرۋحانادا قولدانىستا.
- بۇل دەرتتىڭ قالاي الدىن الۋعا بولادى؟
- قوزعالىستى ارتتىرىپ، سالماقتى ازايتۋ قاجەت. ارتىق سالماعى بار، بۇيرەگى اۋىراتىن، ونكولوگيالىق دەرتى بار ازاماتتار، اياعى اۋىر ايەلدەر ترومبوزبەن ءجيى اۋىرادى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اۋرۋحاناسىنا تۇسكەن ادامدار كوبىنە قوزعالىسسىز جاتادى. ولار ارنايى جاتتىعۋ جاساۋى كەرەك. سوندا ترومب بولمايدى. مۇنداي جاتتىعۋلار الماتىداعى ورتالىق كلينيكالىق اۋرۋحانادا قولدانىلادى. باسقا اۋرۋحانالار دا ونى پايدالانادى دەپ ايتا المايمىن.
- احمەتجان بەگالى ۇلى، ۋاقىت ءبولىپ سۇحبات بەرگەنىڭىز ءۇشىن راحمەت! ەڭبەگىڭىز جەمىستى بولسىن!
اۆتور
ءاليحان اسقار
