ۆەلوسيپەدپەن اۋعانستانعا بارعانىمدا ەلشىلىكتەگىلەر تاڭعالدى - 77 جاستاعى شىمكەنت تۇرعىنى
ايتا كەتەيىك، جاسى سەكسەنگە تاياعان سپورتشى حالىقارالىق دەڭگەيدە جولعا شىعىپ جۇرگەن ۆەلومارافونشى. ول بۇعان دەيىن بىرىككەن اراب امىرلىگىنە، اۋعانستانعا، ماسكەۋگە ۆەلوسيپەدىمەن بارىپ قايتقان. ءبىز ۆەلوسپورتتى ومىرىنە سەرىك ەتكەن ەل اعاسىمەن جولعا شىقپاس بۇرىن سۇحباتتاسقان بولاتىنبىز.
«مەن بالا كەزدە وسى سپورتقا قىزىقتىم. سودان 10 جاسىمنان باستاپ اينالىسا باستادىم. كەيىننەن دۇنيەءجۇزىن وسى ۆەلوسيپەدپەن ءجۇرىپ ءوتۋدى ارمانداپ، كاسىبي تۇرعىدا دايىندالدىم. كوپ جىلدار بويى ۇزاق جولدارعا شىعىپ ۇيرەندىم. مىسالى مىنا شىمكەنتتەن تاۋكەنت كەنتىنە دەيىن 250 شاقىرىم بولسا، سونى 6 ساعاتتا ءجۇرىپ ءوتتىم. ودان كەيىن ۆەلوسيپەدپەن ەلىمىزدىڭ كوپ قالالارىنا باردىم. ال، شەتەلگە شىعۋدى 2003 -جىلى باستادىم.
قازاقستان مەن رەسەي جىلىنا وراي ماسكەۋ قالاسىنا بارىپ قايتتىم. ودان كەيىن تۇركىستاننىڭ 1500 جىلدىعىنا وراي تۇركىستان- مەككە باعىتىمەن ءجۇرىپ ءوتتىم. ول جاققا ءبىر ءوزىم ەكى اي، 63 كۇن ءجۇردىم. اتاپ ايتقاندا وزبەكستان، يران، يراك، كۋۆەيت ەلدەرى ارقىلى جەتتىم. سونداي- اق ۇلى جەڭىستىڭ 65 جىدىعىنا وراي شىمكەنتتەن ۆولگورادقا شىقتىم. ءبىراق 2 مىڭ شاقىرىم ءجۇرىپ، اتىراۋ قالاسىنا جەتكەندە ساياباقتا ۆەلوسيپەدىمدى ۇرلاپ كەتتى. تابا الماعان سوڭ قايتۋعا تۋرا كەلدى»، - دەپ ەسكە الادى اقساقال.
ال، وتكەن جىلى ماۋسىم ايىندا كەڭەسبەك سەيدىمبەكوۆ اۋعانستانعا شىققان ەكەن. الايدا ونى ەكى رەت جولدان قايتارىپتى.
«العاشقىسىندا، 14-25 - ماۋسىم كۇندەرى وزبەكستاندا سامميت وتۋىنە بايلانىستى مەنى شەكارادان وتكىزبەدى. ەكىنشىسىندە تاجىكستان وتكىزبەي قويدى. اقىرعى رەت مەن ۆيزامدى سوزدىرىپ، 10- قاراشا كۇنى شىعىپ كەتتىم. سودان تاجىكستان، پامير تاۋلارى ارقىلى ءبىر اپتادا كابۋلعا جەتىپ باردىم. ءۇش كۇن قالانى ارالاپ، ءتورتىنشى كۇنى ەلشىلىككە سوقتىم. ولار بولسا تاڭعالىپ، «مۇندا جالعىز ءوزىڭىز قالاي جەتتىڭىز؟» دەپ سۇرادى. جالعىز ءجۇرۋ قاۋىپتى ەكەنىن ەسكەرتتى. كەيىننەن جەرگىلىكتى جۋرناليستەردى شاقىرىپ، كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىردى. سونداعى ب ا ق جارىسا جازدى. قايتاردا ەلشىلىكتەگى جىگىتتەر مەنىڭ ومىرىمە قاۋىپتەنىپ، 400 شاقىرىم جەردەگى مازاري شاريف دەگەن قالاعا دەيىن ۇشاقپەن شىعارىپ سالدى»، - دەيدى كەڭەسبەك سەيدىمبەكوۆ.
ۆەلوسپورتشىنىڭ سوزىنشە، ۇزاق جولعا شىققاندا كوپ قيىندىقتار كەزدەسەدى. بوتەن ادامدار شىعىپ، زاتتارىن ۇرلاپ الادى. قورقىتۋ، توناۋ دەگەن جاعدايلار دا كەزدەسىپ جاتادى ەكەن. سوندىقتان ول ءار جولعا شىققاندا ءبىر اللاعا سىيىنىپ شىعامىن دەيدى. ال تۋىستارىنا «مەنىمەن ءبىر جاعداي بولا قالسا، سول جەرگە جەرلەڭدەر، سۇيەگىمدى الىپ كەلمەي اق قويىڭدار» دەپ ەسكەرتەدى ەكەن.
«ماسەلەن، مەككەگە ساپارىم كەزىندە وزبەكستان ارقىلى كەتىپ بارا جاتقانىمدا ءبىر ادامدار فوتواپپاراتىمدى ۇرلاپ الدى. تۇرىكمەنستاندا ۆەلوسيپەدىمدى ۇرلاتىپ، ارەڭ تاپتىم. تاعى تۇندەلەتىپ ءبىر اۋىلىنان ءوتىپ بارا جاتىپ، الدىمنان بەتپەردە كيگەن ەكەۋ شىقتى. ولارعا «اسسالاۋماعالەيكۋم» دەپ امانداستىم. ولار «مۇسىلمانسىڭ با، قايدا كەتىپ بارا جاتىرسىڭ» دەپ، بەتتەرىندەگى بەتپەردەلەرىن شەشتى. قايتادان ءجون سۇراسىپ، قايدا بارا جاتقانىمدى بىلگەن سوڭ، ءبىزدىڭ ورنىمىزعا دا زيانات ەت دەپ اقشا ۇستاتىپ كەتتى.
ودان كەيىن اۋعان ەلىنە بارا جاتقانىمدا پامير تاۋلارىنىڭ اراسىمەن ءجۇرىپ ءوتتىم. ءبىر جەرلەردە تانكىلەر، ب ت ر كولىكتەرى سوعىستان كەيىن سول كۇيى قالىپ كەتكەن. ەشكىم تيمەپتى. كادىمگىدەي قورقىپ قالاسىڭ. ءبىراق اۋعاندىقتار ەل ايتقانداي قاۋىپتى ەمەس ەكەن. قايتا ماعان قۇرمەت كورسەتتى. بارىنەن دە ماسكەۋگە بارىپ كەلۋىم قيىن بولدى. جول جونەكەي ۆەلوسيپەدىمدى ۇرلاپ كەتتى. كەيىن سول قالانىڭ ءتارتىپ ساقشىلارىنا ايتىپ ءجۇرىپ، تاپتىرتىپ الدىم.
ورىنبورعا جاقىنداعان تۇستا جولدا اسحانا بار ەكەن. سول جەرگە توقتاپ، تاماقتانىپ الايىن دەپ شەشتىم. سىرتتا كىلەڭ قىمبات كولىكتەر تۇر ەكەن. ىشكە كىرسەم كادىمگى كينوداعىداي قىلمىسكەرلەر سياقتى ءبىر توپ جىگىتتەر وتىر ەكەن. ارالارىندا جەرگىلىكتى قازاقتار دا بار. مەن جانىنداعى ورىندىققا وتىرىپ، تاماققا تاپسىرىس جاسايىن دەگەنمىن. قاراسام باعالارى تىم قىمبات ەكەن. ىشىندەگى جىگىتتەر ءجون سۇراسىپ، سوزىمە ريزا بولىپ ولار ماعان جولىما اقشا، كوپ تاماق الىپ بەرىپ جىبەردى. اسىرەسە تۇندە ورماندى جەرلەردەن ءوتىپ بارا جاتقاندا رەكەتتەر سۋىق قارۋمەن، پىشاقپەن قورقىتىپ توناماق بولعان جايتتەر دە كەزدەستى. امالداپ ءوتىپ ءجۇردىم. كەيىن ماسكەۋگە بارعاندا مۇسىلماندار مەترونى جارىپ جىبەرگەن جاعداي ورىن العان. سوعان بايلانىستى ۋچاسكەلىك پوليتسەيلەر مەنى پوليتسيا بەكەتىنە اپارىپ، قول جۇمسادى. ءبىراق ارتىنان مەنىڭ ساپارىم رەسمي تۇردە كەلىسىلگەنىن ءبىلىپ، كەشىرىم سۇراپ، قايتا جىبەردى»، - دەيدى جاسى كەلگەن ۆەلوسپورتشى.
كەڭەسبەك سەيدىمبەكوۆ كەز- كەلگەن ۇزاق ساپارعا اتتاناردا قاي مەملەكەتتەردەن وتەتىنىن، ول ەلدەردىڭ مادەنيەتى مەن سالت- ءداستۇرى، ادەت- عۇرپى قالاي ەكەنىن ءبىلىپ الامىن دەيدى.
«ۇيدەگى ايەلىم، بالالارىم دا ۇيرەنىپ كەتكەن. جالپى جولعا شىققاندا مەن 10 كۇنگە دەيىن ەشكىم ىزدەمەيدى (كۇلدى). باستى ماقساتىم - قازاقستاننىڭ، بايتاق دالامىزدىڭ اتىن شىعارۋ. سونى شەتەلدىكتەرگە تانىستىرسام دەيمىن. جاس كەزىمدە بۇكىل ەۋروپا ەلدەرىن ارالادىم. رەسەيدىڭ 40 قالاسىن، كۋبادا، اراب ەلدەرىندە بولعانمىن. ءبىراز مەملەكەتتەردىڭ ادەت- عۇرپى، مادەنيەتىن ءبىلىپ قالعانمىن. قاي جەردە قانداي اڭدار بولادى، قانداي جاندىكتەر تىرشىلىك ەتەدى، سول جونىندە تانىسىپ الامىن. ويتكەنى ونى ءبىلۋ دە ماڭىزدى. مىسالى، مەككەگە كەتىپ بارا جاتقاندا تۇرىكمەنستاندا 300 شاقىرىم قۇم جول بار. سول جەردە ءبىر كىسى قۇمدا شيبورىلەر كوپ، ابايلاڭىز دەدى. ونىڭ ۇستىنە قۇمدا شايان، جىلان سياقتى ۋلى جاندىكتەر بار. سودان مەن ۇستىمە بار كيىمىمدى كيىپ الىپ، تۇندە دالاعا قوندىم. وت جاعىپ قويىپ، ءبىراز ۇرەيلەنگەنىم بار»، - دەيدى قاريا.
جاسى سەكسەنگە تاياعان ەل اعاسى ءالى دە كۇش- قۋاتى جەتەرلىك ەكەنىن ايتادى. تىنباي سپورتپەن شۇعىلدانۋدىڭ ارقاسىندا وسى دارەجەگە جەتىپ وتىرمىن دەيدى. ول سونداي- اق ادام اعزاسىنىڭ مۇشەلەرى قىزمەتىن ءبىلىپ، دۇرىس جاتتىعۋ جاساۋ دا ماڭىزدى ەكەنىن ايتادى. مىسالى كۇندەلىكتى ۆەلوسيپەدىمەن تاڭەرتەڭ 15-20 شاقىرىم جانە كەشكىسىن دە سونشا جول ءجۇرىپ كەلەدى ەكەن. باستاپقى كەزدە باياۋ ءجۇرىپ، دەنەنى قىزدىرىپ، كەيىن جىلدامدىق قوسادى. بۇگىن دە استاناعا جول تارتىپ بارا جاتىپ دايىندىعىم جاقسى دەپ وتىر.
«ۆەلوسيپەدكە، ۇستىمدەگى كيىمىمە بارعان قالالارىمنىڭ اتىن جازىپ الىپ، استاناعا جول ءجۇرىپ بارامىن. ەلورداعا 5-6 كۇندە بارامىن دەپ جوسپارلاپ وتىرمىن. نەگىزىنەن جولدا كوپ تاماقتانباۋعا تىرىسامىن. اش جۇرسەم جاقسى جۇرەمىن. ال، بىلايشا تاماق تاڭدامايمىن. جولعا شىعاردا بالالارىم كومەكتەسىپ تۇرادى، ءوزىمنىڭ زەينەتاقىمدى جيناپ، سول قاراجاتتاردى جاراتامىن»، - دەيدى اقساقال.
وسىلايشا قارت ۆەلوسپورتشى تاراز، شۋ ارقىلى بالقاشقا جەتىپ، ەلورداعا جەتەمىن دەپ جولعا اتتانىپ كەتتى.
اۆتور: اينۇر اقبايەۆا