ماقاش تاتئموأ، دةموگراف-عالئم: قازاق 70 پايئزعا جةتكةن كةزدة ذلت، ءتئل ماسةلةلةرئ وزدئگئنةن شةشئمئن تابادئ

ةموگراف-عالئم ماقاش تاتئموأپةن بولعان سذحباتتئ ذسئنامئز.
None
None

- تاؤةلسئزدئك العان جئلدارئ شةتةلدئك ساراپشئلار، ونئث ئشئندة ب ذ ذ-نئث ساراپشئلارئ قازاقستاننئث دةموگرافيالئق احؤالئنا تومةن باعا بةردئ، «حالئق سانئ وسپةيدئ، كةرئسئنشة، ازايا بةرةدئ» دةگةندئ ايتتئ. تاؤةلسئزدئكتئث 20 جئلدئعئ تذسئندا بذل بولجامدار جونئندة نة ايتؤعا بولادئ؟

- ءيا، تاؤةلسئزدئك العان جئلدارئ شةتةلدئك ساراپشئلار تاراپئنان، ب ذ ذ-نئث ساراپشئلارئ تاراپئنان ءتذرلئ-ءتذرلئ دةموگرافيالئق بولجامدار جاسالدئ. ونئ قاتة بولجامدار دةپ تة ايتؤعا بولادئ. ال ءبئز ءذشئن، وتاندئق دةموگرافتار ءذشئن ول ءاؤ باستان-اق ءتئپتئ كذلكئلئ بولجام بولئپ كورئنگةن. الةمدئك دةثگةيدةگئ دةموگرافيالئق بولجامداردئ ذسئنؤشئ مامانداردئث سول كةزدة قازاقستان تؤرالئ بئلئمدةرئ از ةدئ، قازئر دة ءبئلئپ وتئرعانئ شامالئ. ولار قازاقستاندئ رةسةيگة، ؤكرايناعا ذقساتئپ، سولاردئث ارتئنان قذردئمعا كةتةتئن ايماقتاردئث قاتارئنا جاتقئزئپ قويدئ. بذل - بئلئكتئلئكتئث ازدئعئنان بولعان قاتةلئك. تاؤةلسئزدئككة ية بولعان جئلدارئ قازاقستاننان جاپپاي كةتئپ جاتقاندار كوپ بولدئ، ةكئنشئدةن، سول داعدارئس جئلدارئندا سابيلةردئث سانئ ازايئپ كةتكةن بولاتئن. ونئث ذستئنة حالئقارالئق ساراپشئلار قازاقستاندئقتاردئث ءبئر بولئگئ سلاأيانتةكتةس حالئقتاردئث وكئلدةرئ بولؤئن ةرةكشة نازاردا ذستادئ. الايدا قازاقستاندئقتاردئث ءبارئ ورئستان تذرمايدئ عوي. قازاقستاندا تذركئ تةكتةس حالئقتاردئث دا ذلةسئ باسئم.

- تاؤةلسئزدئك العانعا دةيئن ةلئمئزدةگئ قازاقتاردئث ذلةس سالماعئ قانشا ةدئ؟

- ول كةزدة ةلئمئزدةگئ قازاقتاردئث ذلةس سالماعئ 40 پايئزعا جةتةر-جةتپةس بولدئ. تئث يگةرؤ جئلدارئندا ءتئپتئ 27-اق پايئزدئ قذرادئق. ةندئ 65-66 پايئزعا كوتةرئلدئك. بذل - عئلئمي تذرعئدان قاراعاندا وتة ءذلكةن قذبئلئس. ب ذ ذ-نئث كريتةريئ بويئنشا ءبئر مةملةكةتتئث ءذشتةن ةكئسئن قذرايتئن حالئق سول ةلدئث يةسئ بولئپ تانئلادئ. ءبئز 2020 - جئلدارئ 70 پايئزعا جةتةمئز. بذل جاعداي قازاقستاننئث بذتئندةي تئنئسئنا وزگةرئس اكةلةدئ. تولئققاندئ ؤنيتارلئ ةل اتانئپ، ءبئرءئزدئ ساياسات جذرگئزة الامئز. سةبةبئ سايلاؤشئلار قذرامئ دا وزگةرةدئ. قازئر شةشئلمةي جاتقان كوپتةگةن ذلتتئق ماسةلةلةر، مةملةكةتتئك ءتئل ماسةلةسئ سول كةزدة وزدئگئنةن شةشئمئن تابادئ. تذپتةپ كةلگةندة، مةملةكةتتئك ءتئلدئ ءتيئستئ ورنئنا قوندئراتئن پارلامةنت تة، ذكئمةت تة، ءتئپتئ پرةزيدةنت تة ةمةس، ءبارئن رةتتةيتئن - ءبئزدئث دةموگرافيامئز. سان ساپاعا اينالادئ، ساپا سانانئ كوتةرةدئ.

- ةلئمئزدئث بارئنشا قازاقتانئپ جاتقانئن، مةملةكةت قذراؤشئ ذلتتئث ذلةس سالماعئ ارتئپ جاتقانئن جانة ارتا بةرةتئنئن ايتئپ جاتئرسئز. بذلاي جالعاسا بةرةتئن بولسا، بولاشاقتا «كوپ ذلتتئ ةل» دةگةن تئركةس ساياسي قولدانئلئمنان ءتذسئپ قالؤئ مذمكئن بة؟

- كوپ ذلتتئ مةملةكةت دةپ ءبئز ساياسي تذرعئدان عانا ايتامئز. قازئر ءجيئ ايتئلئپ جذرگةن «قازاقستاندا 135 ذلتتئث وكئلئ بار» دةگةن تئركةس كةثةس وداعئنان قالعان. ول - ءتئپتئ جالعئز قازاقستانعا قاتئستئ ةمةس، بذكئل ك س ر و-نئ مةكةن ةتكةن ذلت وكئلدةرئنئث ءتئزئمئ. سونئ ءبئزدئث ستاتيستةرئمئز 1999- جئلعئ ءبئرئنشئ ذلتتئق ساناققا دا، 2009 - جئلعئ ةكئنشئ ذلتتئق ساناققا دا ةنگئزئپ قويعان. حالئق اراسئنان بةس دذنگةن، ءذش بؤريات، جيئرما بةس قالماق دةگةن سياقتئ ادامدار تابئلا بةرةدئ. وسئ جةردة الةمدةگئ ةث ءبئرتذتاس ةلدةردئث ءبئرئ جاپونيانئ مئسالعا الايئق. سول الاقانداي جاپونيانئث وزئنةن 130 تذرماق، 200 ذلتتئث وكئلدةرئن تاؤئپ الؤعا بولادئ.

- ارتتاعئ 20 جئلدا قازاقستاندئقتاردئث كةنتتةنؤئ، ياعني قالاعا قاراي اعئلؤ ذدةرئسئ جئلدام ءجذردئ. بذل قذبئلئس بولاشاقتا ءبئزدئث كوبةيؤئمئزگة تةجةؤ بولماي ما؟

- ءيا، بئزدة قالاعا كوشؤ، كةنتتةنؤ - وتة جئلدام ءجذرئپ جاتقان قذبئلئس. ونئث جاقسئ جاقتارئ دا، جامان جاقتارئ دا بار. قازاقستان كةنتتةنؤ ذدةرئسئ جاعئنان الةمدئك ورتاشا دةثگةيگة كوتةرئلئپ جاتئر، ياعني حالئقتئث 50 پايئزئ - قالادا، 50 پايئزئ اؤئلدئق جةرلةردة تذرادئ. مذنداي كورسةتكئشكة جةتؤئمئزدئ جاعئمسئز قذبئلئس دةپ باعالاؤعا بولمايدئ. مذنداعئ ةسكةرةتئن جايت - قالاعا كوشكةندةردئث باسئم كوپشئلئگئ قازاقتار. ياعني بذل دةموگرافيا ءذشئن بولماسا دا، ةل ئشئندةگئ ساياسي جاعدايلار ءذشئن مةملةكةت قذراؤشئ ذلتقا ءتيئمدئ بولئپ سانالادئ. دةگةنمةن قازاق بئرتئندةپ قالالئق مادةنيةتكة كوشةدئ. ونئث دةموگرافياعا زيانئ: الةؤمةتتئك جاعدايئ ءتاؤئر بولماسا، بالا تؤؤ ازايادئ. ءبئراق ودان تراگةديا جاساؤعا بولمايدئ، بذل دا - دامؤدئث زاثدئلئعئ. قالا دةگةنئمئز - اكئمشئلئك ايماق. ال وعان قازاقتار كوپتةپ قونئستانبايتئن بولسا، نوقتاسئز قالامئز. قازئر اؤئلدئث دا مادةنيةتئندة وزگةرئستةر بار. ماسةلةن، قالادا «ءذشئنشئ بالا» پايدا بولئپ جاتسا، اؤئلدا - «ءتورتئنشئ بالا»، شالعاي اؤئلدارداعئ «بةسئنشئ بالا» جوعالئپ كةتتئ.

- دةموگرافيامئزدئ كوتةرؤ ءذشئن ذسئنئسئثئز قانداي؟

- بئزدة «التئن القانئ» - جةتئ بالا، «كذمئس القانئ» - التئ بالا تاپقان انالارعا بةرةدئ. ال جاس انالار ةكئ-ءذش بالامةن عانا شةكتةلئپ جاتئر. وسئ جةردة ءبئز انالاردئ ءتورتئنشئ، بةسئنشئ بالا تؤؤعا ئنتالاندئرؤئمئز كةرةك. ياعني «قولا القانئ» جاساؤئمئز كةرةك، ونئث دا سئيلئعئن ءتيئستئ دةثگةيدة جاساساق، انالار سوعان ذمتئلادئ. اأتور:سادؤاقاس كةبةكباي

دةرةككوز: «الاش ايناسئ» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار