ةلباسئنئث 5 تومدئق تاثدامالئ سوزدةرئ جيناعئنئث قازاقستان قوعامئ ءذشئن، كةلةشةك ذرپاق ءذشئن تاريحي قذندئلئعئ جوعارئ

كةثسة باستئعئ ماحمذت قاسئمبةكوأ جةتةكشئلئك جاساعان جذمئسشئ توپتئث تئثعئلئقتئ ةثبةگئنئث ناتيجةسئندة «سارئ ارقا» باسپا ذيئنةن قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث تذثعئش پرةزيدةنتئ
نذرسذلتان نازاربايةأتئث 5 تومدئق تاثدامالئ سوزدةرئ جيناعئ ورئس تئلئندة جارئق كوردئ. وسئ ءسذيئنشئ حاباردئ حالئققا جةتكئزؤ ءذشئن بذگئن م. قاسئمبةكوأ اقوردادا قازاقستاننئث جةتةكشئ قوعامدئق-ساياسي باسئلئمدارئنئث جؤرناليستةرئنة ارناپ بريفينگ وتكئزدئ. ول ءوز سوزئندة جيناققا مةملةكةت باسشئسئنئث 1989-2009 جئلدار كةزةثئندةگئ ةث ةلةؤلئ دةگةن تذعئرنامالئق جانة باعدارلامالئق سيپاتئ بار سوزدةرئ مةن باياندامالارئ ةنگئزئلگةنئن ايتتئ. «ءبئز نةگة 1989- جئلدان بةرگئ سويلةگةن سوزدةرئن جينادئق. سةبةبئ، ن. نازاربايةأ سول جئلئ ماؤسئمنئث 21 ئندة قازاقستان كومپارتياسئ ورتالئق كوميتةتئنئث ءبئرئنشئ حاتشئسئ، رةسپؤبليكامئزدئث ءبئرئنشئ باسشئسئ بولدئ. مئنة، سول كةزدةن باستاپ 20 جئلدئث ئشئندة، ياعني 2009- جئلدئ قوسقانداعئ سوزدةرئن جينادئق»، دةدئ ول.
ونئث ايتؤئنشا، مةملةكةت باسشئسئنئث باياندامالارئن، اسئرةسة تاؤةلسئزدئكتئث ءبئرئنشئ جئلدارئنداعئ سويلةگةن سوزدةرئن جيناؤدا اؤقئمدئ جذمئستار اتقارئلدئ. ال، جالپئ جيناقتئ شئعارؤداعئ نةگئزگئ ماقسات - ن. نازاربايةأتئث ءار جئلداردا سويلةگةن سوزدةرئ مةن باياندامالارئن جيناپ، جذيةلةپ ذسئنؤ. «بذنداي ةثبةك تاؤةلسئز قازاقستاننئث تاريحئندا بذرئن بولعان جوق، العاش رةت شئعارئلئپ وتئر. باسقا وركةنيةتتئ ةلدةردئث بارلئعئندا وسئنداي تاجئريبة بار. ءبئز بذل ةثبةكتئ باياعئ كةثةس وداعئ تذتئسئندا قالئپتاسقان ءداستذر بويئنشا جاساعان جوقپئز. ول كةزدة ساياسي بيؤرو مذشةلةرئنئث بارلئعئنئث تاثدامالئ شئعارمالارئ مةن سويلةگةن سوزدةرئنئث جيناعئ شئعارئلاتئن. ءبئز ول ئزبةن جذرمةدئك. ةلباسئمئزدئث سويلةگةن سوزدةرئ ءبئزدئث تاريحي قذندئلئقتارئمئز بولئپ تابئلادئ»، دةدئ م. قاسئمبةكوأ.
جيناقتئ ازئرلةؤ بارئسئندا پرةزيدةنت مذراعاتئنئث، تذثعئش پرةزيدةنت مذراجايئنئث، پرةزيدةنت اكئمشئلئگئنئث، ورتالئق مةملةكةتتئك ورگاندار قورلارئنئث مذراعاتتئق قذجاتتارئن، ستةنوگراممالار مةن باسقا دا ماتةريالداردئ، سونداي-اق بذرئن باسئلعان كئتاپتاردئ، بروشيؤرالاردئ، رةسپؤبليكالئق جانة شةتةل باسپاسوزئندة جارئق كورگةن گازةت-جؤرنالدار جاريالانئمدارئن زةرتتةپ-زةردةلةؤ جونئندة كوپ جذمئستار اتقارئلدئ. سولاردئث قورئتئندئسئ بويئنشا، 267 ءسوز بةن بايانداما مذقيات ئرئكتةؤدةن وتكئزئلئپ، جيناققا ةنگئزئلدئ.
ق ر پرةزيدةنتئ كةثسةسئنئث ذسئنعان مالئمةتتةرئ بويئنشا، ن. نازاربايةأتئث جذرتشئلئق الدئنداعئ سوزدةرئ مةن باياندامالارئ شةشةندئك ونةردئث قوماقتئ قازئناسئ دةؤگة لايئقتئ. الايدا، وسئ كةزگة دةيئن ولاردئث كوبئ ءتذرلئ دةرةككوزدةردة - ارحيأ قذجاتتارئ قالپئندا، بذقارالئق اقپارات قذرالدارئندا، جةكةلةگةن بروشيؤرالار كذيئندة، أةدومستأولئق باسئلئمداردا «شاشئراثقئ» جاعدايدا قالئپ كةلدئ. سونئث سالدارئنان ءار الؤان ماتئندةرمةن وقئپ-تانئسؤ ءتئپتئ ماماندار ءذشئن دة قيئندئق كةلتئرئپ ءجذردئ. ال شئن مانئندة ن. نازاربايةأتئث ءار جئلدارئ جازعان ماقالالارئ، عئلئمي ةثبةكتةرئ، كئتاپتارئمةن بئرگة، ونئث كوپشئلئككة ارنالعان سوزدةرئ مةن باياندامالارئ دا قازاقستاننئث ةث بةرتئنگئ ساياسي تاريحئنئث قذندئ قذجاتتئق دةرةككوزئ بولئپ تابئلادئ. ولار - ن.نازاربايأتئث ذلت كوشباسشئسئ، ساياسي قايراتكةر، مةملةكةتتئك قذرئلئستئث ءئرئ تةورةتيگئ ءارئ پراكتيگئ رةتئندةگئ ساياسي-پالسافالئق كوزقاراستارئ ةأوليؤسياسئنئث ناقتئ كورئنئسئ دةپ ايتا الامئز. جيناققا ةنگئزئلگةن سوزدةر مةن باياندامالاردا ناقتئ تاريحي وقيعالارعا، سونداي-اق مةملةكةتتئك قذرئلئستئث، الةؤمةتتئك-ةكونوميكالئق مودةرنيزاسيالاؤدئث، ذلتتئق قاؤئپسئزدئكتئث، حالئقارالئق قاتئناستاردئث، مةملةكةتئمئزدئ دامئتؤدئث جولدارئ مةن كةلةشةگئنئث ماسةلةلةرئنة دةگةن ونئث كوزقاراسئ، پايئمداؤلارئ مةن بةرگةن باعاسئ كورئنئس تاپقان.
م.قاسئمبةكوأتئث ايتؤئنشا، جيناق قازاقستاننئث الةؤمةتتئك-ةكونوميكالئق جانة مةملةكةتتئك-ساياسي دامؤئنئث نةگئزگئ كةزةثدةرئنة سايكةس، قذرامئنا 7 كئتاپ كئرةتئن 5 تومنان تذرادئ. 1989-1991 جئلداردئ قامتيتئن «تاؤةلسئزدئك تابالدئرئعئندا» دةپ اتالاتئن ءبئرئنشئ توم ن. نازاربايةأ قازاقستان كومپارتياسئ وك ءبئرئنشئ حاتشئسئ بولئپ سايلانعان ساتئنةن باستاپ، ك س ر و-نئث تاراؤئ جاعدايئندا قازاقستان حالقئنئث ةگةمةندئلئكتئث، دةموكراتيا مةن ةركئن نارئقتئث پايداسئنا تاريحي ءوزئن ءوزئ ايقئنداؤ پروسةسئ ءجذرئپ جاتقان، قازاقستان تاؤةلسئزدئگئن جاريالاعانعا دةيئنگئ قايتا قذرؤدئث سوثعئ جئلدارئنئث وقيعالارئنا ارنالعان.
«جول باسئ» دةپ اتالاتئن ةكئنشئ توم مةملةكةتتئك قذرئلئستئث كةزةثدةرئ تذرعئسئنان الئپ قاراعاندا، بذرئنعئ پارتيالئق-كةثةستئك جذية كذيرةتئلئپ، مةملةكةتتئكتئث جاثا مودةلئن ئزدةؤ مةن نارئقتئق ةكونوميكا قالئپتاسؤئنئث كذردةلئ ذدةرئسئ ءجذرئپ جاتقان ةث ءبئر درامالئق ءارئ شةشؤشئ كةزةثدةردئث ءبئرئ - تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ جئلدارئن، ياعني 1991-1995 جئلداردئ قامتيدئ.
«رةفورمالار باعئتئمةن» دةپ اتالاتئن ءذشئنشئ توم 1995 -جئلعئ كونستيتؤسيانئث نةگئزئندة ساياسي، ةكونوميكالئق، الةؤمةتتئك-گؤمانيتارلئق سالالاردا جذيةلئ وزگةرئستةر جالعاسئن تاؤئپ، «قازاقستان-2030» ستراتةگيالئق باعادارلاماسئ قابئلدانعان، استانانئ الماتئدان اقمولاعا كوشئرؤ جذزةگة اسئرئلعان، سونداي-اق ودان ءارئ 1998 -جئلدئث كونستيتؤسيالئق رةفورماسئ جذرگئزئلگةن 1995-1998 جئلدار كةزةثئنة ارنالعان. «وركةندةؤ ستراتةگياسئ» دةپ اتالاتئن ءتورتئنشئ توم ةلدئث تذراقتئ ةكونوميكالئق ءوسؤ تراةكتورياسئنا كوتةرئلگةن، ساياسي جذيةنئ ودان ءارئ دةموكراتيالاندئرؤ جانة سئرتقئ ساياسي دةثگةيدة ا وءئ س ش ك، ةؤرازيالئق مةديافورؤم، الةمدئك جانة ءداستذرلئ دئندةر جةتةكشئلةرئنئث سيةزدةرئ سياقتئ حالئقارالئق باستامالار جذزةگة اسئرئلعان پرةزيدةنتتئث 1999-2005 جئلدار ارالئعئنداعئ قئزمةتئنة بايلانئستئ.
«كوشباسشئلئققا باعدار» دةپ اتالاتئن بةسئنشئ تومدا قازاقستانننئث ورتالئق ازيا ايماعئندا جانة ت م د كةثئستئگئندة كوشباسشئ رةتئندة تانئلا باستاعان 2006-2009 جئلدار كةزةثئندةگئ سوزدةر مةن باياندامالار كةلتئرئلگةن. سونئمةن بئرگة، ءتورتئنشئ جانة بةسئنشئ تومدارعا ةنگئزئلگةن سوزدةر مةن باياندامالار اؤقئمئنئث كوپتئگئنة بايلانئستئ، ولاردئث ءارقايسئسئ ةكئ كئتاپقا بولئنگةن. قذرئلئمدئق تذرعئدان العاندا، ءاربئر توم العئسوزدةن، سوزدةر مةن باياندامالاردان، قوسئمشالار مةن مازمذنداردان تذرادئ. ءاربئر تومنئث بةتاشارئ بولئپ سانالاتئن العئ سوزدةردة ناقتئ ءبئر كةزةثنئث ةرةكشةلئكتةرئ سيپاتتالئپ، ونئث نةگئزگئ كةزةثدةرئ بةلگئلةگةن. نةگئزگئ بولئمدة رةسمي اتاؤئ، سوزدةر مةن باياندامالاردئث جاسالعان ورنئ، ولاردئث حالئققا جاريا ةتئلگةن كذنئ كورسةتئلة وتئرئپ، ماتئندةردئث وزدةرئ ورنالاستئرئلعان.
قوسئمشالاردا قابئلدانعان قئسقارتؤلاردئث تئزبةلةرئ، سونداي-اق سوزدةر مةن باياندامالاردا كةلتئرئلگةن گةوگرافيالئق اتاؤلاردئث اتتارئ، ةسئمدةردئث، مةكةمةلةر مةن ذيئمداردئث جاي-جاپسارئ كورسةتئلگةن. بذل ورايدا، توپونيمدةر، جةكة ادامداردئث ةسئمدةرئ، مةملةكةتتةردئث، قالالار مةن ذيئمداردئث اتاؤلارئ ءسوز بةن بايانداما جاريا ةتئلگةن ساتتةگئ ورفوگرافيالئق نورمالارعا سايكةس بةرئلگةن. «بذدان بئلاي، ماتةريالداردئث جينالؤ رةتئنة قاراي، جيناقتئث باسئلؤئن ودان ءارئ جالعاستئرؤدئ جوسپارلاپ وتئرمئز»، دةدئ م. قاسئمبةكوأ. 2000 دانامةن شئققان كئتاپ ةلئمئزدةگئ كئتاپحانالارعا، مةملةكةتتئك ورگاندارعا بةرئلةتئن بولادئ.
ونئث سوزئنة قاراعاندا، كةلةشةكتة جيناقتئث قازاق تئلئندةگئ نذسقاسئن دا جارئققا شئعارؤ جوسپارلانئپ وتئر. «ةثبةكتئث قازاقشا نذسقاسئن شئعارامئز. ءبئز ءذشئن قازاقشاسئن شئعارؤ قيئن ةمةس. ورئس تئلئندةگئ ةثبةكتةگئ سويلةگةن سوزدةرئنئث شامامةن 30 پايئزئ قازاقشا. سونئمةن قاتار، ةثبةككة ةنگئزئلگةن تاثدامالئ سوزدةردئث بارلئعئنئث قازاقشا نذسقالارئ بئزدة بار. نةگة ءبئز الدئمةن ورئسشا شئعاردئق. ءبئز ءذشئن الدئمةن وسئ ءئستئ باستاؤ كةرةك بولدئ. سةبةبئ، كوپ عالئمدار، كةيبئر ينستيتؤتتار پرةزيدةنتكة حات جازئپ، وسئنداي جيناقتئ ءبئز شئعارايئق، بئزگة رذقسات بةرئثئز دةپ ذسئنئس جاسادئ. الايدا، ذسئنئستارئنئث ارعئ جاعئندا جاتقان ويلارئ دا بةلگئلئ بولئپ تذردئ. اسا قوماقتئ اقشا سذرادئ. ال ءبئز دايئنداعان بذل جيناققا قاعاز بةن باسپاحانالئق شئعئندارعا عانا قارجئ شئقتئ. ال شئعارماشئلئق جذمئستاردئث بارلئعئ تةگئن جاسالدئ»، دةدئ ول.
تذتاسئمةن العاندا، كئتاپ ةث الدئمةن عئلئمي، پةداگوگيكالئق جانة وقؤشئلار اؤديتورياسئنا، سونداي-اق ةلئمئزدئث قوعامدئق-ساياسي دامؤئ ماسةلةلةرئنة قئزئعؤشئلئق تانئتاتئن قالئث كوپشئلئككة ارنالعان ماثئزدئ قذجاتتئق دةرةككوز بولئپ تابئلادئ.
قاراپ وتئرساق، بذل شئنئندا دا قازاقستان قوعامئ ءذشئن، كةلةشةك ذرپاق ءذشئن اسا قاجةتتئ ةثبةك. جيناقتان تاؤةلسئزدئك جئلدارئ ئشئندة قازاقستان قازئرگئ تاثداعئ ةكونوميكاسئ مئقتئ، ساياسي تذرعئدان تذراقتئ مةملةكةت دةثگةيئنة جةتؤ ءذشئن قانداي «تار جول، تايعاق كةشؤدةن» وتكةنئن، ةلئمئزدئ الةؤمةتتئك-ةكونوميكالئق تذرعئدان دامئتؤ باعئتئندا قانداي كذردةلئ رةفورمالاردئث جذرگئزئلگةنئن، مادةني سالامئزدئ كوتةرؤدة قانداي اؤقئمدئ شارالاردئث اتقارئلعانئن، سئرتقئ ساياساتتاعئ بةدةلئمئزدئ كوتةرؤ ءذشئن قانداي جذيةلئ جذمئستاردئث جذرگئزئلگةنئن بئلة الامئز. سايئپ كةلگةندة بذل جيناق تؤعان ةلئنئث تاؤةلسئزدئك جئلدارئ ئشئندةگئ تاريحئنا نةمقذرايدئ قارامايتئن، وتانئن سذيةتئن ءاربئر پاتريوت قازاقستاندئق ازامات ءذشئن، كةلةر ذرپاق ءذشئن تاريحي تذرعئدان دا، عئلئمي جاعئنان دا اسا باعالئ بولئپ تابئلادئ.