جاپانداعى جالعىز ءۇي. 52 جىل قىستاقتا تۇرعان اپا - فوتو
77 جاستاعى اپانىڭ 52 جىل ءومىرى تاۋ ورتاسىندا ورنالاسقان قىستاقتا وتكەن. بۇگىنگى ماقالا شىعىس قازاقستان وبلىسى، كاتونقاراعاي اۋدانى، اققاينار اۋىلىنىڭ تۋماسى سابيلا اپا قۇرمانوۆا تۋرالى بولماق.
ءسابيلا اپا اققاينار اۋىلىنان 2 شاقىرىم جەردە، جان-جاعىن تاۋ قورشاعان بۇلاق قىستاۋىندا تۇرادى. سول جەردە قوي، سيىر باعىپ، قاز ۇستايدى.
قىستاقتا بوساندىم
- 15 جاسىمدا تۇرمىسقا شىقتىم. ول كەزدە جولداسىم 17 جاستا بولدى. ول ءبىر ءۇيدىڭ جالعىزى ەدى. مەن ومىرگە كەلگەن كەزدە ەكەۋمىزدى اتاستىرىپ قويعان ەكەن. ءسويتىپ نەمەرە سۇيگىسى كەلگەن ونىڭ اتا-اناسى ءبىزدى ەرتە ۇيلەندىردى.
- قىستاققا قانداي تاعدىرمەن كەلدىڭىز؟
- جولداسىم ەكەۋمىز ءومىر بويى مال باقتىق. بۇل قىستاققا كەلگەن كەزدە ۇلكەن قىزىم مەن ەمىزۋلى ۇلىم بولدى. ودان كەيىنگى 4 بالام وسى جەردە دۇنيەگە كەلدى. وسى قىستاقتا بوسانعان كەزىم دە بولدى. باۋىرساق، توقاشىمدى ءپىسىرىپ، ۇيىقتايتىن ۋاقىت بولعان كەزدە تولعاعىم باستالدى. ول كەزدە اۋدان ورتالىعىنا حابارلاساتىن بايلانىس قۇرالى دا جوق ەدى. جولداسىم اۋدان ورتالىعىنا جۇمىستارىمەن كەتىپ قالعان بولاتىن. مەن بالالارىمدى باسقا بولمەگە وتىرعىزىپ، «ماعان قاراماڭدار، ءبارى جاقسى بولادى!» دەدىم. قولىما قايشىنى الىپ، نارەستەمنىڭ كىندىگىن ءوزىم كەسىپ، جايالىققا وراپ قويدىم. جولداسىم مەن ەنەم كەلگەن كەزدە تاڭ قالدى.
- بىلۋىمشە، ەكى بالاڭىز اۋىلدا، قالعانى قالادا تۇرادى ەكەن. ولاردىڭ قولىنا بارۋ تۋرالى وي كەلە مە؟
- ءيا، اۋىلدا دا، قالادا دا بالالارىم بار. قالاعا بارعان كەزدە كوڭىلىم قۇلازىپ، جارتى عاسىردان استام ۋاقىت تۇرعان قىستاعىمدى اڭساپ تۇرام. ازىرگە وسى جەردە بولىپ، ءوز قولىممەن دايىنداعان ىرىمشىك، قۇرت، ءسۇتىمدى بالا-شاعا، نەمەرەلەرىمە جىبەرىپ تۇرسام - ارمانىم جوق.
اۋدان ورتالىعىنا اتپەن بارىپ- قايتام
- بيولوگيالىق جاسىڭىزعا قاراعاندا جاس كورىنەسىز؟ بەتىڭىزگە ايران جاعىپ نەمەسە باسقا دا جولدارمەن ارنايى كۇتىنەسىز بە؟
- ارنايى كۇتىنگەن كەزىم بولعان ەمەس. ءسۇت تە، قۇرت تا، ەت تە - ءبارى تابيعي ءونىم بولعان سوڭ دەنساۋلىعىم دا جاقسى. اتقا ءمىنۋدىڭ ءوزى ادام دەنساۋلىعىنا وتە جاقسى اسەر ەتەدى. اتپەن جۇرەتىن ادامنىڭ ومىرتقاسى اۋىرمايدى. كەزىندە اۋدان دەپۋتاتى بولدىم. اۋدان ورتالىعىندا وتەتىن ءىس-شارالارعا اتپەن باراتىنمىن. جول جۇرگەن كەزدە بالامنىڭ ءبىرىن الدىما، ەكىنشىسىن ارتقى جاعىما مىنگەستىرىپ الاتىنمىن. ءالى كۇنگە دەيىن اتپەن جۇرەمىن.
- قوي، سيىر باعۋعا كومەكتەسەتىن كومەكشىلەرىڭىز بار شىعار؟
- ءيا، بار. ولاردىڭ تاماقتارىن ازىرلەپ، كۇندەلىكتى جۇمىستارىن ءوزىم قاداعالاپ وتىرامىن.
- ءسىز ءۇشىن قوي مەن سيىردىڭ قايسىسىن باققان جايلىراق؟
- نەگىزى سيىر باعۋ جايلىراق. ولار ءبىر ورنىندا جاتا بەرەدى، ال قويلار توقتاماي جۇرە بەرەدى. ولاردىڭ سوڭىنان قالماي ىلەسىپ، قايىرىپ، باعۋىڭ كەرەك.
ءبىر بالاڭا سىيماساڭ، ەكىنشىسى بار
- ءسىزدىڭ ءبىر كۇنىڭىز قالاي وتەدى؟ قىسقاشا ايتىپ بەرە الاسىز با؟
- ساعات تاڭعى 4:30-دا تۇرام. سيىر ساۋىپ، قويشىلاردىڭ تاماعىن بەرەمىن. ودان كەيىن سەپاراتورعا ءسۇت تارتىپ، قۇرت، ىرىمشىك قايناتامىن. ماي شايقايمىن. وسىلاي قىبىرلاپ جۇرگەندە كەش تە باتادى. جايىلىپ كەلگەن قويلاردى قاماپ، ەرتەڭگى تىرشىلىككە دايىندالا باستايمىن.
- تەلەديدار كورىپ، تىنىعاتىن ۋاقىتىڭىز بولا ما؟
- بوس ۋاقىتىمدا تەلەديداردان جاڭالىقتار كورەمىن، قۇراق-كورپە تىگەمىن. اۋىلدا تۇراتىن ۇلىم قىستاقتا تۇرسام دا جارىعىمدى تارتىپ، تەلەديدار الىپ كەلىپ، جاعدايىمدى جاساپ قويعان دەسەم بولادى.
- اۋىلىڭىزدان وقشاۋ تۇرعانمەن، ەلىمىزدە، الەمدە بولىپ جاتقان جاڭالىقتاردان حاباردار ەكەنىڭىزدى ايتتىڭىز. قازىرگى قوعامدا نەگە كوڭىلىڭىز تولىپ، نەگە تولمايدى؟
- جاستارعا كوڭىلىم تولادى. ولار اقىلدى، ءبىلىمدى، ادەمى، زەرەك. مەن ولارعا قاراپ جىگەرلەنەمىن. قالادا تۇرىپ جاتقان نەمەرەلەرىم دە ماعان شابىت سىيلايدى. ءبىرىنىڭ ءۇي الۋىنا، ءبىرىنىڭ وقۋ اقىسىن تولەۋگە كومەكتەسىپ، قۇرت- مايىمدى جىبەرىپ وتىرسام - باقىت ەمەس پە؟ جاعداي بولسا كوپبالالى بولۋعا ەشتەڭە جەتپەيدى. اۋىلدا ءوز-وزىنە ەرەكشە كۇتىممەن قارايتىن كەلىنشەك بولعان. ول «كوپ بالا تاپسام، ءمۇسىنىم بۇزىلادى، ءسويتىپ ءومىر كوشىنەن قالىپ قويامىن» دەپ ويلايتىن. ونىڭ جالعىز ۇلى ەرجەتىپ، ءوز جولىمەن كەتتى.
الگى كەلىنشەك كەيىن قارتايىپ، ومىردەن وزار كەزىندە «مەن قاتتى قاتەلەسىپپىن. كوپ بالالى بولۋىم كەرەك ەدى. ءبىر بالاما سىيماسام، ەكىنشىسى بالاما بارار ەدىم. ۇلىم ءوزىمشىل بولىپ ءوسىپ، قارتايعاندا جالعىز قالدىم» دەپ جىلادى. كوپ بالالى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن بالا باۋىرمال، كوپشىل بولادى، سوندىقتان جاس كەزدە قورىقپاي بالا سۇيگەن دۇرىس. قالعان قيىنشىلىقتار ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە: وتەدى دە كەتەدى.
قۇندىز، تۇلكى اتىپ الدىم
بۇل جەردە جولداسىم وتىرعان، ەندى مەن...
- كاتونقاراعاي اۋدانىندا تۋريزم سالاسى جاقسى دامىپ كەلەدى. ەلىمىزدىڭ باسقا ايماقتارىنان ەمەس، شەتەلدىك تۋريستەر دە ءجيى كەلە باستادى. ولار سىزگە ارنايى كەلىپ، سالەم بەرىپ كەتەتىن شىعار؟
- ءيا، ولار قولىمنان شاي ءىشىپ، مەنىمەن سۋرەتكە ءتۇسىپ، مىناداي عاجاپ تابيعاتقا تامسانىپ قايتادى. وسىنداي جاپان دالادا، تاۋ ورتاسىندا جالعىز تۇراتىنىمدى بىلگەن كەزدە تاڭدانا قارايدى.
- جولداسىڭىز ومىردەن وزعالى نەشە جىل بولدى؟
- 10 جىل بۇرىن جولداسىم ومىردەن وزدى. سول كەزدە بالالارىمىزدى، ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاعى مەن ءتورت تۇلىگىن ماعان امانات ەتىپ كەتتى. سول اماناتقا قيانات جاساي المايتىنىم انىق. ءدال وسى شوقىدا جولداسىم جايىلىپ جۇرگەن قويلاردى باقىلاپ وتىراتىن. ال قازىر ونىڭ ورنىندا ءوزىم وتىرامىن. بالكىم، نەمەرەلەرىمنىڭ ءبىرى وسى جولدى جالعاپ، اتا- اجەسى وتىرعان شوقىدا ءوزى دە وتىرىپ، ءتورت تۇلىكتى تۇلەتەر. اللا تاعالا سول كۇنگە امان- ەسەن جەتكىزسىن.
- قىستاقتا ءومىر ءسۇرۋ قانشالىقتى ىڭعايلى؟ مىسالى، ءوزىڭىز بالا- شاعاڭىزبەن جالعىز قالعان كەزىڭىزدە كوڭىلىڭىزگە قورقىنىش ۇيالاتقان نەمەسە باسقا دا قىزىقتى جاعدايلار بولدى ما؟
- قايسى ءبىر جىلى جايلاۋداعى پالاتكانىڭ ىشىنە قۇندىز كىرىپ كەتتى. ونى كورگەن قىزىم شوشىپ، قاشىپ كەتتى. قۇندىز - دەنە تۇرپاتى بويىنشا يتتەن كىشىلەۋ، ەسكەك ءتارىزدى قۇيرىعى بار، تەرىسى باعالى اڭ. سول اڭدى كۇرەكپەن ۇرىپ ءولتىرىپ الدىم. تاعى بىردە ءدال سول پالاتكاعا تۇلكى كىرىپ كەتتى. ونى مىلتىقپەن اتىپ الدىم.
ءبىزدىڭ اۋىل تاۋلى ايماق بولعاندىقتان، شابىندىق جەردەر كوپ ەمەس. ەر ادامدار ءشوپتى قولمەن شاۋىپ الاتىن. ونداي كەزدە مەن بالا-شاعاممەن جايلاۋدا جالعىز قالاتىنمىن. جايلاۋدىڭ ءبىر جاعى جازىق دالا بولسا، ەندى ءبىر جاعى نۋ ورمان بولاتىن. ءتۇن ىشىندە نايزاعاي سوققان كەزدە اينالا جاپ-جارىق بولىپ كەتەدى. مال ۇركىپ، كەتىپ قالسا، ونى ءوزىم جالعىز بارىپ قايىرىپ الىپ كەلەتىنمىن. بۇل جەردىڭ ءار تاسى، ءار گۇلى، ءاربىر قىبىرلاعان تىرشىلىگى مەن ءۇشىن ەرەكشە ىستىق. ەسكەن جەلى، قالىقتاعان بۇلتىنان-اق الداعى كۇنى اۋا رايى قالاي بولاتىنىن ءبىلىپ وتىرامىن. سوققان جەل بۇلتتى ۇشىرىپ اكەتكەندە، اي تولعان كەزدە جاۋىن جاۋمايدى. قانداي تابيعي قۇبىلىس بولسا دا قورىقپايمىن. ءبارى ءبىر قۇدايدىڭ قولىندا، «ءبىسمىللامدى» ايتىپ جۇرە بەرەمىن.
انامدى قالاعا اپارۋ - مۇمكىندىگىن شەكتەۋ
وسى ورايدا ءسابيلا اجەنىڭ ۇلىمەن اڭگىمەلەسىپ كورۋدى ءجون سانادىق.
- اناڭىزدىڭ وسىلاي وقشاۋ جەردە، قىستاقتا تۇرىپ جاتقانى ءۇشىن ءسىزدى سوگەتىندەر دە تابىلار؟
- ءيا، دۇرىس ايتاسىز. «قارتايعان اناسىنا مال باقتىرىپ، قىستاقتا ۇستاپ وتىر» دەپ ويلايتىندار از ەمەس، ءبىراق مەن ولاردىڭ ءارقايسىسىنا نەگىزىندە ءمان-جاي قالاي ەكەنىن تۇسىندىرگىم كەلمەيدى. ەڭ باستىسى - وسى جەردە انامنىڭ جۇرەگى تىنىش. قالادا ءزاۋلىم ۇيدە تۇراتىن بالالارى بار، ءبىراق انام وسى قىستاقتى ارتىق كورەدى.
ءار ادام ءۇشىن سۇيىكتى ىسىمەن اينالىسۋدان ارتىق دەمالىس جوق سياقتى. انامنىڭ قولىنان جاسالعان قۇرت، ىرىمشىك، مايدىڭ ءدامى اۋىزدان كەتپەيدى. انام ول جەردە مۇقتاجدىقتان ەمەس، جان قالاۋى بولعاندىقتان تۇرىپ جاتىر. ادام بالاسى قارتايعان سايىن دارمەنسىز بولا باستاسا، ءبىز - بالالارى نە سەبەپتى وعان ۇستەمدىك جاساپ، جۇرتتىڭ سوزىنەن ۇيالعاندىقتان قالاعا كوشىرىپ تاستاۋىمىز كەرەك؟ 77 جاستاعى ادامدى قىستاقتا تۇرعىزۋ وڭاي ەمەس. قىستاققا جارىق تارتىپ، قاجەتتى جيھازدارى مەن تەلەديدار، توڭازىتقىش سياقتى قاجەتتى دۇنيەلەردى الىپ جاعدايىن جاساۋىڭ كەرەك. مەن انامنىڭ جاعدايىن جاساپ وتىرمىن. ونى قالاعا اپارىپ، ءتورت قابىرعاعا قاماپ قويۋ - مۇمكىندىگىن شەكتەۋمەن بىردەي سياقتى.
- سۇحباتىڭىز ءۇشىن راحمەت!
سۇحباتتاسقان زارينا قاھارمان
فوتولار اۆتوردىكى
