قۋعىن-سۇرگىن جىلدارى جامبىل وبلىسىندا 4 مىڭنان استام تۇرعىن جازىقسىز جاپا شەكتى
1924-جىلدان باستاپ 1954-جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندا بارلىعى 100 مىڭنان استام ادام قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى، ولاردىڭ تورتتەن ءبىرى اتىلدى. ولاردىڭ ىشىندە مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، شىعارماشىلىق، عىلىمي زيالى قاۋىم وكىلدەرى بار: تۇرار رىسقۇلوۆ، ءاليحان بوكەيحانوۆ، بەيىمبەت مايلين، ماعجان جۇمابايەۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ابدۋللا روزىباقيەۆ، ماعازي ماسانشى، ءىلياس جانسۇگىروۆ، ليەۆون ميرزويان، ساكەن سەيفۋللين، سانجار اسفەندياروۆ، حالەل دوسمۇحانبەتوۆ جانە جاحانشا دوسمۇحانبەتوۆ.
قازاقستاندا گۋلاگ-تىڭ (الجير، ستەپلاگ، كارلاگ) ءىرى لاگەرلەرى بولدى، قۋعىن-سۇرگىن جىلدارى مۇندا 5 ميلليون ادام جەر اۋدارىلىپ كەلدى.
«ەجەلگى تاراز ەستەلىكتەرى» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى اننا كروكوشيەۆانىڭ ايتۋىنشا، ⅩⅩ عاسىردىڭ باسىندا اۋليە-اتا ۋەزىنىڭ (جامبىل وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اتاۋى) تۇرعىندارىنان قۋعىنعا ۇشىراعاندار ۇلەسى وتە كوپ بولعان.
«جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتىڭ بارلىق رەسپۋبليكاسىن قامتىدى. وعان ءبىزدىڭ جەرلەستەرىمىز دە ىلىكتى. ەڭ قايعىلىسى، قۋعىن-سۇرگىن قۇربانى بولعاندار ءوز ەلىنە ادال قىزمەت ەتكەن ادال جاندار ەدى. «مەن ادال بولشيەۆيكپىن جانە سولاي بولىپ قالا بەرەمىن...»، - دەپ جازدى ولەر الدىنداعى جولداۋىندا اۋليە-اتا قالاسىن تۋعانىنداي كورگەن، 1938-جىلى تۇتقىندالعان تاجىريبەلى ۇيىمداستىرۋشى، قازاق ك س ر تەرى يلەۋشىلەر وداعىنىڭ ءتوراعاسى س. ليەۆي تانۋس. تۇتقىنداعانىنا لەگيتيمدىلىك بەرۋ ءۇشىن وعان ر س ف س ر حالىق كوميسسارلار كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ باسشىلىعىمەن «قازاقستاندى ك س ر و- دان ءبولىپ، جاپونيا پروتەكتوراتىنا بەرگىسى كەلەدى، «ۇلتشىل فاشيستەر»، جاپون-گەرمان جانسىزدارى» دەگەن جالا جاپتى»، - دەدى ا. كروكوشيەۆا.
«شۋ ستانساسىنىڭ بىلىكتى جۇمىسشىسى س. انتسيفەروۆ جاپون بارلاۋىنىڭ تىڭشىسى بولادى دەگەن كىمنىڭ باسىنا كەلىپتى؟ زايىرلى ءبىلىمى جوق 78 جاستاعى مولدا جاڭا كونستيتۋتسيا تۋرالى ارانداتۋشىلىق داقپىرت تاراتتى، كەڭەسكە قارسى ۇگىت جۇرگىزدى دەگەنگە كىم سەنەدى؟ بۇل جانە باسقا دا ايىپتاۋلاردىڭ ەش نەگىزى جوق، دالەلسىز ەدى، الايدا مۇنداي «فاكتىلەرمەن» اتۋ جازاسىنا كەسىلدى!» - دەدى مۇراجاي قىزمەتكەرى.
1997-جىلى جالپىۇلتتىق كەلىسىم مەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ جىلى بولىپ جاريالاندى. ولاردىڭ ەسىمدەرى حالقىنا قايتا ورالدى، ەسىمدەرى ەلدى مەكەندەر، مەكتەپتەر مەن كوشەلەردىڭ اتىن الدى. بۇل جۇمىس ءالى دە اياقتالعان جوق، قۋعىن-سۇرگىن مەن اشتىق قۇرباندارى جايلى ەستەلىك ەلدىڭ تۇراقتىلىعى مەن جەتىستىگى جولىندا وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ جادىندا ماڭگى ساقتالۋى ءتيىس، دەپ سانايدى ول.
جىل سايىن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى تارازدا قارالى كۇنگە ارنالعان شارا وتكىزىلەدى. قازاقستاننىڭ كورنەكتى ساياسي قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارى قويىلادى.
