ەكى جىل سپورتتان شەكتەلىپ، 3 كۇن ىشىندە الەم چەمپيونى اتانعان تۇڭعىش قازاق

استانا. قازاقپارات - ول الەم چەمپيونى بولعاندا، ستاديوندى باسىنا كوتەرگەن جانكۇيەرگە قول شاپالاقتاپ قۇرمەت كورسەتۋمەن شەكتەلدى. اسا ءبىر اسىپ-تاسقان جوق.

سەكىرمەدى دە، تۇرا جۇگىرمەدى دە. «مىنە، ناعىز قازاقتىڭ جىگىتى! بارەكەلدى!» دەستىك. ءسويتىپ، ونىڭ جۇلدىزدى ءساتى باستالدى. تەلەفونعا تىنىم بولمادى. جۋرناليستەر دە ول تۋرالى ايتقىسى، جازعىسى كەلەدى. بارىنە ۋاقىت تاۋىپ، ۋادەلەسكەن ساعاتىندا بارىپ ءجۇر. ءبىزدىڭ رەداكسيامىزعا دا تۇندەلەتىپ جەتتى.

«كۇتكىزىپ قويدىم، رەنجىمەڭىزشى»، - دەپ ىڭعايسىزدانادى. «ادەپتى ەكەن» دەپ ىشتەي سۇيسىندىك. «كوپ كىتاپ وقىماعاسىن، ءتىل بايلىعىم اسا جوق»، - دەپ الدىن الا ەسكەرتۋ جاساپ الدى. شىنايى سويلەيدى. ويىنداعىسىن جاسىرمايدى. سونىمەن، 22 جاسىندا الەم چەمپيونى اتانعان زىلتەمىرشى جاسۇلان قىدىربايەۆ نە دەيدى؟

- جاسۇلان، قازاق سپورتىنىڭ بيىلعى جاڭالىعى ءوزىڭ بولدىڭ. وسىعان دەيىن سەنى جۇرت نەگە تانىمادى؟

- جاستار اراسىندا ونەر كورسەتىپ جۇرگەنىمدە، «دوپينگ قولداندى» دەگەن ايىپ تاعىلدى. ايتپەسە، جاستار اراسىندا ازيا چەمپيونى، الەم بىرىنشىلىگىنىڭ قولا جۇلدەگەرى بولعام. ەكىنشى رەت ازيا چەمپيوناتىندا دوپينگتىڭ داۋى شىقتى.

سول سەبەپتەن العان التىن مەدالىمدى قايتارىپ بەردىم. ەكى جىلعا ۇلكەن سپورتتان الاستاتىلدىم. بۇل ءۇزىلىس جەكە باسىم ءۇشىن ءساتتى بولدى. سپورتتىق جارىستاردا، جاتتىعۋلاردا ءجۇرىپ، اتا-انامنىڭ جانىندا كوپ بولا بەرمەيتىنمىن. اتا-اناما ءۇي شارۋاسىندا كومەكتەسىپ، ول كىسىلەردىڭ تىلەگىن ورىندادىم: ۇيگە كەلىن ءتۇسىرىپ، انامنىڭ قولىن ۇزارتتىم. الەم چەمپيوناتىنا باسقاشا كوزقاراسپەن دايىندالدىم.

- دوپينگتىڭ داۋىنان كەيىن كەيبىر سپورتشىلاردىڭ رۋحى ءتۇسىپ، سپورتپەن اينالىسۋعا قۇلىقسىز بولىپ قالاتىن جايتتار كەزدەسەدى. وسىنداي قيىن ساتتەن قالاي جول تاپتىڭ؟ كىمدەر دەمەۋ بولدى؟

- تىيىم سالىنعان پرەپاراتتىڭ قانىمدا قالاي تابىلعانىن ءوزىم دە بىلمەيمىن. ول ءۇشىن ەشكىمدى كىنالامايمىن. اللانىڭ قالاۋى سولاي بولعان شىعار. سول جاعدايدان سوڭ ەكى ايدان كەيىن ۇيلەندىم. اتا-انام، ومىرلىك جارىم ماعان جاقسى قولداۋ كورسەتتى. جامبىل وبلىستىق سپورت سالاسىن باسقاراتىن اعالارىمىز: «سپورتتان شەتتەتىلسەڭ دە، ايلىعىڭدى بەرىپ وتىرامىز، تەك جاتتىعۋىڭدى جالعاستىرا بەرسەڭ بولعانى»، - دەپ سەنىم ارتتى. جاقىن ادامدارىڭنىڭ قولداۋى قاتتى اسەر ەتەدى ەكەن. «ءۇمىت ارتىپ وتىرسا، مەن ونى قالاي اقتامايىن» دەپ ويلادىم. ەرەسەكتەردىڭ جارىسىنا شىعاتىندىقتان، بارىمدى سالدىم. جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋ مەنى تۇڭعيىقتان جۇلىپ الىپ شىقتى.

- باستاپقىدا 94 كەلى سالماق دارەجەسىندە جارىس جوسپارىندا بولمادىڭ. كىمنىڭ ورنىنا شىقتىڭ؟

- ءيا، مەن نەگىزى 105 كەلى سالماقتا شىعاتىن ەدىم. ءبىراق، 94 كەلىدە شىعاتىن سپورتشى جاراقاتىنا بايلانىستى جارىستان تىس قالدى. سول ورىنعا شىقتىم. 11 - قاراشا كۇنى ماعان ۇلكەن سپورتقا كەلۋگە رۇقسات ەتىلگەن كۇن بولاتىن، ال مەن 14 - قاراشادا الەم چەمپيونى اتاندىم.

- سەنىڭ سالماعىڭدا الماس وتەشوۆ پەن ۆلاديمير سەدوۆ بار. «ريوداعى وليمپياداعا ۇشەۋىنىڭ قايسىسى بارادى؟» دەگەن سۇراق قازىردىڭ وزىندە جانكۇيەرلەردىڭ اراسىندا قىزۋ تالقىلانا باستادى. كەيبىرەۋلەر سەنى يليا يليننىڭ سالماعىنا اۋىسادى ەكەن دەگەندى ايتىپ جاتىر...

- بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن باپكەرلەر بەرەدى. كىمنىڭ مۇمكىندىگى، جاتتىعۋداعى كورسەتكىشى باسىم، سول ادام وليمپياداعا بارادى. سالماق اۋىستىرۋ ماسەلەسىنە كەلسەك، مەن سالماق قوسپايمىن. قانشا قۋاتتى تاماق ءىشىپ-جەسەم دە، ەڭ جوعارى سالماعىم 102 كەلىدەن اسپادى.

- «يليننىڭ كومانداسىندا» جاتتىعادى ەكەنسىڭ...

- ءيا، يليا تاجىريبەلى سپورتشى رەتىندە بىزدەن اقىل-كەڭەسىن ايامايدى. يليندەي داڭقتى سپورتشىمەن بىرگە جاتتىعۋدى الەمنىڭ كەز كەلگەن اۋىر اتلەتى مارتەبە كورەدى، ارماندايدى. ءبىز رۋحاني تۇرعىدان ءبىر-بىرىمىزگە دەمەۋ بەرەمىز. ارامىزدا كىم كوپ سالماق كوتەرسە، قۋانىپ جاتامىز. باقتالاستىقپەن قارامايمىز.

العاش ينتەرناتقا قابىلدانعاندا: «ەڭ كوپ سالماق كوتەرەتىن بالانى ينتەرناتتى بىتىرگەنشە ۇتۋىم كەرەك» دەگەن ماقساتىم بولدى. ۇتتىم. كوللەدجگە تۇسكەندە مىقتىلار كوپ ەكەن. سوندا وزىمە «مىقتىلار عانا جاتتىعۋ جاسايتىن ورتاڭعى الاڭعا قالايدا جەتۋىم كەرەك» دەگەن تالاپ قويدىم. كوللەدج بىتىرگەنشە ورتاڭعى الاڭدا جاتتىقتىم. قازىر ءوزىمىزدىڭ دارەجەمىز ءوستى، ماعان دا ەلىكتەيتىن سپورتشىلار پايدا بولدى. ال مەن ەندى يلياداي بولسام دەيمىن. الەم تاڭدايىن قاققان يلياداي اعام تۇرعاندا، باسقا كىمگە ەلىكتەۋىم كەرەك؟

ول سياقتى ءوزىنىڭ ءىسىن جاقسى كورەتىن ادام كورمەدىم. ءبىرىنشى وليمپيادادان كەيىن يليا وزىنە حالىقتى سەندىرە الدى. ول وتە دارىندى سپورتشى. يليانىڭ جانىندا جۇرگەسىن مەندە دە سونداي وزىمە دەگەن سەنىمدىلىك پايدا بولادى دەپ ويلايمىن. ءار سپورتشى كارەرا جاساعاندا، بارلىق مۇمكىندىكتەرىن پايدالانىپ قالماسا، ءومىر بويى وكىنىشتەن ورتەنىپ ءجۇرۋى مۇمكىن. سوندىقتان بارىمدى سالامىن.

 تۋعان كۇنى: 28 - تامىز، 1992 - جىل؛

بويى: 179 س م؛

سالماعى: 94 كەلى؛

جەكە باپكەرى: داۋلەت ءادىلعازين؛

جەتىستىكتەرى: جاستار اراسىندا ازيا چەمپيونى (2011) جانە الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى (2012)، ەرەسەكتەر اراسىندا الەم چەمپيونى (2014).

- سەندەردىڭ جاندارىڭنان ۇلتتىق قۇرامانىڭ باپكەرى نيدى ەمەس، بولتايەۆ پەن بەكتەمىروۆتى كوردىك...

- نەگىزى جەكە باپكەرىم - داۋلەت ءادىلعازين. سەگىز جىلدان بەرى سول كىسى جاتتىقتىرىپ كەلەدى. ول كىسى مەنىڭ ءبىرىنشى باپكەرىم بولسا، مەن ونىڭ ءبىرىنشى شاكىرتىمىن. جاتتىقتىرۋشىلىقتى مەنەن باستاعان. قازىر ەرجاس بولتايەۆ پەن تويشان بەكتەمىروۆ ۇشەۋى بىرگە جاتتىقتىرىپ ءجۇر. كۇنىنە التى ساعات سول كىسىلەردىڭ قاراماعىندا جاتتىعامىن.

اتا-انام سپورت ۇيىرمەلەرىنەن قالدىرمادى. ءبىراق ولار مەنى اۋىر اتلەتيكانى تاڭدايدى دەپ ويلامادى. ويتكەنى، مەن جەڭىل اتلەتيكا، كۇرەس، تاەكۆوندو، شاحمات ۇيىرمەلەرىنە قاتىستىم. 13 جاسىمنان باستاپ اۋىر اتلەتيكانى تاڭداپ، قاركەن احمەتوۆ اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان سپورت مەكتەپ-ينتەرناتىنا قابىلداندىم. سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىنىڭ كوللەدجىن ءبىتىردىم. قازىر اكادەميادا وقۋىمدى جالعاستىرۋدامىن.

- الەم چەمپيوناتىنا قاتىسقاندا ۇلتتىق قۇرامادا بولمادىڭ...

- ءيا، قازىرگى تاڭدا باپكەرلەرىم ۇلتتىق قۇراماعا قابىلداۋ جونىندە ۇسىنىستار جاساپ جاتىر.

- كەز كەلگەن سپورتشىنىڭ ارمانى وليمپيادا چەمپيونى بولۋ عوي. ودان وزگە قانداي ارمانىڭ بار؟

- وليمپيادا چەمپيونى بولۋ بۇرىن ارمانىم بولاتىن، قازىر ول - ماقساتىم. ال ارمانىم - مەككەگە بارۋ.

- الەم چەمپيونى بولۋ قانداي جاۋاپكەرشىلىك سەزىندىردى؟

- جارىستاعى تاعدىرىمدى شەشكەن 229 كەلى زىلتەمىردى كوتەرگەنىمدە، زالدا وتىرعان اتا-انام، كەلىنشەگىم، قىزىم، حالىقتىڭ ايعاي-شۋى ەرەكشە اسەر ەتتى. جانكۇيەرلەردىڭ «قازاقستان! قازاقستان!» دەپ ايعايلاپ، بارابان قاققانى سەنىمدىلىك سىيلادى. دەنەم تىتىركەنىپ، تىلسىم كۇش پايدا بولدى. رۋحىمدى وياتقان جانكۇيەرلەرگە مىڭ العىس! شەتەلگە شىققاندا قازاقستاندى بىلە بەرمەيدى. «قىتايدىڭ جانىندا ما؟» دەپ سۇراسا، نامىستانىپ قالام. سپورتشىلار جاقسى جەتىستىكتەرىمەن قازاقستاننىڭ قانداي ەل ەكەنىن الەمگە تانىتادى. سول ءۇشىن جۇمىس ىستەيمىز.

الەم چەمپيونى بولعانىمدى جۋرناليستەردىڭ حابارلاسۋىنان، الەۋمەتتىك جەلىلەردە دوستارىمنىڭ كۇرت كوبەيۋىنەن بايقادىم. تەلەفونعا تىنىم جوق. كوشەدە جۇرگەندە حالىق تانىپ، امانداسىپ، جاقسى تىلەكتەرىن ايتىپ جاتىر. چەمپيون بولعاندا ەڭ قاتتى قۋانعانىم - انامنىڭ وقۋشىلارى كەلىپ، ەسىكتىڭ الدىن گۇلگە تولتىرىپ تاستادى. انامنىڭ سونشا كوپ گۇل العانىنا ريزا بولدىم. ەندى وسى بيىكتەن تۇسپەۋىم كەرەك. ويتكەنى، ءدۇيىم ەلدىڭ ماعان سەنىم ارتىپ وتىرعانىن سەزىنەمىن.

- سپورتتان قولىڭ قالت ەتكەندە، نە ىستەيسىڭ؟ ساعان نە ۇناپ، نە ۇنامايدى؟

- اللاعا قۇلشىلىق ەتەمىن. الەۋمەتتىك جەلىلەرگە كىرىپ، قوعامدىق ماسەلەلەر مەن ادامداردىڭ سپورتقا دەگەن كوزقاراسىن باقىلاپ وتىرامىن. كەيدە جالعىز ءوزىم تاۋعا شىعىپ ويلانىپ وتىرعاندى جاقسى كورەمىن. بيىككە شىعىپ، تازا اۋامەن تىنىستاساڭىز، مىنا الەمنىڭ ءبارى جاقسىلىققا تولى سياقتى كورىنەدى. سۋرەت سالامىن. ويىما كەلگەن دۇنيەلەردى قاعازعا ءتۇرتىپ قويامىن. ءبىراق ول كۇندەلىك جۇرگىزەمىن دەگەن ءسوز ەمەس.

كەيدە كىتاپتا، باسپا سوزدە جازىلعان دۇنيەلەردى قايتادان قاعازعا قولمەن كوشىرىپ جازامىن. قازىرگى كەزدە اراب ءالىپبيىن ۇيرەنىپ ءجۇرمىن. قۇراندى ءتۇپنۇسقادا وقىعىم كەلەدى. جاتتىعۋدان قولىم قالت ەتكەندە، عالامتورعا كىرىپ، ايتىس قارايمىن. شەتەل مۋزىكالارىن مۇلدە تىڭداي المايمىن. تەك قازاقشا ءان تىڭدايمىن. ال ەڭ سۇيىكتى اكتەرىم - دجەكي چان(شىڭ لۇڭ). ول قانشا بويەۆيك كينولاردا ويناسا دا، ادام ولتىرمەيتىن وبرازداردى سومدايدى. ەشكىمگە زيانى تيمەيدى. كۇلدىرەدى، جاقسىلىق ويلايدى. دەمەك، ول اكتەر ومىردە دە جاقسىلىقتى اڭسايتىن جان دەگەن ءسوز.

سوسىن ماعان ءۇي شارۋاسىندا ەسىكتىڭ الدىنىڭ قارىن كۇرەپ، وتىن جارعان قاتتى ۇنايدى. بالا كەزىمدە اتقا ءمىنىپ قوي باعىپ وستىك. ات سپورتىنا قىزىعامىن. كوكپارشى دوستارىم بار. بىلاي قاراپ وتىرسام، قازاقستاننىڭ بارلىق سپورتىنا جانكۇيەرمىن. ءبىراق، مەن قارامايتىن ءبىر-اق سپورت ءتۇرى بار ەكەن، ول - فۋتبول.

ەلىمىزدىڭ دە، الەمنىڭ دە ەشقانداي كوماندالارىنىڭ اتاۋىن بىلمەيمىن. دوستارىمنان رونالدو، مەسسي سەكىلدى اتاقتى فۋتبولشىلاردىڭ ەسىمىن ەستىگەنىم بولماسا، ويىندارىن قاراماپپىن.

- وتباسىڭ تۋرالى ايتىپ بەرشى...

- اكەمنىڭ اتى - بالعاباي، انامنىڭ اتى ايمان. وتباسىندا ءبىر قىز، ءبىر ۇلمىز. ارايلىم دەگەن اپكەم بار. تۇرمىستا. ەكى بالانىڭ اناسى.

ەكى جىل بۇرىن وتباسى قۇرعانىمدى ايتتىم عوي. كەلىنشەگىم دە سپورتپەن اينالىسادى، بوكسشى. سپورت شەبەرى. اتى-ءجونى بۇرىن مەرۋەرت تۋعانبايەۆا ەدى، قازىر قىدىربايەۆا دەپ مەنىڭ فاميليامدى الدى. ەكەۋمىز بىرگە وقىدىق. قانشا قىزدىڭ اراسىنان تاڭداپ، ءسۇيىپ العان جارىم. ءبىر جاستان ەندى اسقان ءماريام دەگەن قىزىمىز بار. ايەل ادام قىزعانباي، ساعىنباي تۇرمايدى. ءارى جاس جۇبايلاردىڭ العاشقى ۇيلەنگەن جىلدارىندا ەكى جاقتا ءجۇرۋى قيىنداۋ ەكەن. چەمپيوناتقا دايىندالام دەپ، ءۇي بەتىن كورمەي كەتتىم. سونداي ساتتە مەرۋەرت شىدامدىلىقپەن كۇتە الدى. سوزگە كەلىسپەي قالساق، ارى كەتسە ءبىر ساعاتتان سوڭ ءبىر-بىرىمىزدەن كەشىرىم سۇرايمىز. ماحاببات بار جەردە تاكاپپارلىق جوق ەكەن.

- ناقتى تۋعان جەرىڭ قاي جەر، جامبىل وبلىسىنانسىڭ با، الدە تالعاردان با؟

- نەگىزى تۋعان جەرىم - تالعار. ءبىراق، سپورتتىق جارىستارعا جامبىل وبلىسىنىڭ اتىنان شىعامىن.

- مەكتەپتە قانداي وقۋشى بولدىڭ؟

- ەڭ سۇيىكتى ساباعىم - دەنە شىنىقتىرۋ بولدى. اعايىم ۇنەمى «جاقسى جۇگىرەدى، كەيىن مىقتى سپورتشى شىعادى» دەپ ماقتايتىن. سول ءسوز مەنى قاناتتاندىردى. بالالىق ارمانمەن وليمپيادا چەمپيونى بولعانىمدى، ءانۇرانىمىزدىڭ شىرقالىپ، كوك تۋىمىزدىڭ كوككە كوتەرىلگەنىن كوز الدىما ەلەستەتىنمىن.

انام تاريح پانىنەن ساباق بەرگەسىن بە، تاريحقا قاتتى قىزىقتىم. تاريحقا قاتىستى دۇنيەلەر ايتىلسا، ەلەڭدەپ قالام.

- سپورتشىلاردىڭ كىتاپ وقۋعا قولى تيە مە؟

- بايقاپ وتىرعان شىعارسىز، ءتىل بايلىعىم جوق. بۇل كىتاپ وقىماعاننىڭ سالدارى. ەندى قولعا الامىن. كەلەسى سۇحباتتا وقىعان كىتاپتارىمدى دا جۇيەلەپ ايتىپ بەرەمىن. اناتوميا مەن پسيحولوگياعا قىزىعام. ويتكەنى، سپورتشى رەتىندە وزىمە ەڭ قاجەتتىسىن وقىپ، ءبىلۋىم كەرەك.

- سەنىڭ ۇعىمىڭداعى باقىت دەگەن نە؟

- بىرىنشىدەن، اللانىڭ سۇيىكتى قۇلى بولۋ - باقىت. قۇدايىنا قاراعان ادام اكە-شەشەسىن دە، العان جارىن دا ۇنەمى قۋانتىپ، قاس-قاباعىنا قاراپ جۇرەدى.

- جاسوسكىندەر كىمنەن ۇيرەنىپ، نەدەن جيرەنۋ كەرەك؟

- قازىر قازاقتى وزگەرتكىسى كەلەتىندەر كوپ قوي. تاريحقا ۇڭىلسەڭىز، قازاقتىڭ كىم ەكەنىن كورەسىز. «ءبىز نەگە اناداي ەمەسپىز، مىناداي ەمەسپىز» دەگەنشە، اتا-بابالارىمىزعا قاراپ بوي تۇزەمەيمىز بە؟ قازاق ەشكىمدى باسىنباعان، باسىنعاندى اياماعان حالىق بولىپتى. اتا-بابالارىمىزدىڭ سول مىنەزى بىزگە دە جۇعىستى بولسىن. جاستار ءبىلىم الۋعا ۇمتىلسا دەيمىن. ءبىرىمىز قازاقتىڭ اتىن سپورتپەن شىعارساق، ءبىرىمىز بىلىمىمىزبەن، ونەرىمىزبەن شىعارايىق. مىسالى، 18 گە كەلدىڭ بە، سەن جاس ەمەسسىڭ. ويتكەنى، سەنىڭ ارتىڭدا ءىنى-قارىنداستارىڭ ءوسىپ كەلەدى. سولارعا ۇلگى بولاتىنداي ارەكەت جاسا. ءار ادامنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى بولسا، وندا ول بۇل ومىردە قۇر جۇرمەگەن ادام. سوڭعى ۋاقىتتا جاستار جاعى «ايفون» سياقتى قىمبات تەلەفون ۇستاعىسى كەلەدى. سويتەدى دە، نەسيەگە «ايفون» ساتىپ الادى. زامانداستارىمنىڭ وسىنداي ارەكەتتەرى ۇنامايدى، سونى تۇسىنە المايمىن.

- راحمەت، جاسۇلان! سەنى وليمپيادادا وسى بيىكتەن كورەيىك!

جادىرا نارماحانوۆا

«جاس وركەن»