موثعوليادا 3 ميلليونداي حالئق بولسا، سونئث ئشئندةگئ نةگئزگئ ذلتتئث ءبئرئ - قازاقتار - سذراعان راحمةت ذلئ
ونداعئ ادةبيةت، اقپارات الؤ ماسةلةسئ مةن جاستاردئث ءبئلئم الؤ جاعدايئ جايئندا موثعوليا جازؤشئلار وداعئ قازاق قالامگةرلةر كةثةسئنئث ءتوراعاسئ، سذراعان راحمةتپةن سذحباتتاسقان ةدئك.
- قازاق قالامگةرلةرئ كةثةسئنئث ءتوراعاسئ رةتئندة موثعول جةرئندةگئ قازئرگئ قازاق ادةبيةتئ جايلئ نة ايتار ةدئثئز، سونداي-اق اقئندار مذشايراسئن وتكئزئپ تذراسئزدار ما؟
- بذگئنگئ ادةبيةت مذشايرانئث ادةبيةتئ ةمةس، بذگئنگئ ادةبيةت ةليتالئق دةثگةيگة كةتئپ بارا جاتقان ادةبيةت دةسة بولادئ. قازئرگئ ادةبيةت پةن پوةزييانئث كةشةگئ لوگيكامةن تئرشئلئك ةتةتئن مذمكئندئگئ جوق. ءدال قازئرگئ پوةزيالئق باعئت ابايدئث، تئنئشتئقبةكتةردئث باعئتئمةن، ءارتذرلئ جولدارمةنةن كةتئپ بارا جاتئر. سوندئقتان كةشةگئ تاقپاقپةن، بذگئنگئ ذلكةن داؤرئقپا ايقايمةن نةمةسة جذرتتئث الدئنا شئعئپ، كئم ماعان كوپ شاپالاق ذرادئ ةكةن، دةگةن باعئتپةن ةمةس، قازاق پوةزياسئ الةمدئك دةثگةيگة جةتؤ ءذشئن وتة ءماندئ، ماعئنالئ قالئپپةن كةتئپ بارادئ.
ال ةندئ مذشايرالار وتكئزئپ تذرؤ كةرةك، بذل دا پوةزيانئث ءناسيحاتتالؤئنا قاجةت بولؤئ مذمكئن. جاقسئ جازئپ جذرگةن اقئندار بئزدة بار، وكئنئشتئسئ، سولاردئث بارلئعئ اتاجذرتقا، قازاق ورتاسئنا كةتئپ جاتئر. كوپتةگةن اقئندار وزدةرئنئث باعئت-باعدارئمةن قازاقستاننئث ءار جةرئنة كةلئپ ورنالاسؤدا. بئزدةر، شةتةلدةگئ قازاقتار شةتةل تةحنولوگيياسئمةن «قارؤلانعان» وتة مئقتئ اقئن جاندئ ازاماتتاردئ قازاقستان پوةزياسئنئثءذلكةن تةثئزئنة قاراي جئبةرئپ جاتئرمئز.
- اتاجذرتتان اقپارات الؤ جاعئ قالاي بوپ جاتئر، سوعان توقتالئپ وتسةثئز؟
- شةتتةگئ قازاقتاردئث رؤحاني امان-ةسةن جذرگةندئگئ - قازاقستاننئث تاؤةلسئزدئگئنئث ارقاسئندا، دةپ ويلايمئن. قازاقتئث ونةرئن، قذندئلئقتارئن، قازاق حالقئن ساقتاپ تذرعان وسئ قارا شاثئراق. كةزئندة موثعوليا كةثةستةر ذكئمةتئنئث ئقپالئندا تذرعان كةزدة قازاقستان بئزگة رؤحاني جاعئنان كومةكتةسئپ تذردئ. باسپاءسوز بئزگة تولئققاندئ جةتئپ، «جذلدئز» جذرنالئ، «قازاق ادةبيةتئ»، «قازاقستان ايةلدةرئ» سياقتئ باسئلئمداردئ وقئپ وستئك.
بذگئنگئ ءبئر كةساپات، قازاقستاندئق باسئلئمداردئث بايان-ولگةي ايماعئنا تولئعئمةن بارماؤئ. وسئ ماسةلةنئث كئلتيپانئن شةشةتئن بولساق، قازاق ب ا ق-ئن تولئعئمةن قابئلدايتئن بولساق، وندا بايان-ولگةي جوعارئ دةثگةيدة قازاقستاننئث تئنئس-تئرشئلئگئمةنةن تانئسار ةدئ. قازئرگئ تاثدا قازاقستاننئث 6-7 ارناسئ كورسةتئلةدئ، شئنجاثنئث 2 ارناسئ، تذركيانئث، رةسةيدئث ارنالارئ دا بةرئلةدئ. سونئمةن قاتار عالامتور ماسةلةسئ وتة جاقسئ دامئعان.. جانة وزئمئزدة مةرزئمدئ باسئلئمدار دا شئعئپ تذرادئ، جاي-كذيئ سونداي جاقسئ بولماسا دا ازاماتتاردئث بذگئنگئ قال-جاعدايئنا، رؤحاني زةينةتئنة از دا بولسا مذمكئنشئلئك جاسايدئ. مةملةكةتتئك دارةجةدةگئ گازةت، جذرنالدار بولماسا دا موثعوليا جازؤشئلار وداعئنئث جانئنداعئ «شذعئلا» جذرنالئ، «جاثا ءداؤئر» گازةتئ، 1965 جئلدارئ ورناعان قازاق راديوسئ بار، وسئلاردئث بارلئعئ بذگئنگئ ب ا ق ئشئندةگئ از ذلتتاردئث تالابئنا ساي كةلةتئن، قازاق تئلئندة حابار جذرگئزةتئندئگئمةن دارالانادئ. سوندئقتان وسئ ب ا ق-تار بذگئنگئ قازاقتاردئث تئنئس-تئرشئلئگئن جاقسئ دالةلدةپ، دايةكتةپ كورسةتئپ وتئر دةپ ويلايمئن. گازةتتةرئنئث قازاقستاندئق گازةتتةرمةن سالئستئرعاندا اياسئ تار، ءبئراق ةركئندةؤ. ةركئندئكتئ ةرتةدةن تذسئنگةن حالئقپئز عوي، سوندئقتان ونداعئ قازاقتار دا دةموكراتيانئ بئلةدئ.
- وتكةندة ءبئرقاتار جؤرناليستةر قازاق جذرنالشئلارئنئث حالئقارالئق І فورؤمئن وتكئزةمئز، دةپ باسپاءسوز ءماسليحاتئن وتكئزگةن بولاتئن. سولاردئث قاتارئندا ءسئز دة بولدئثئز، سول فورؤم جايلئ نة ايتار ةدئثئز؟
- حالئقارالئق قازاق جؤرناليستةرئ فورؤمئنئث باستاماسئن كوتةرئپ جذرگةن ازاماتتارعا كوپ راحمةت. بذنئ كوتةرگةن ازاماتتار قازاقتئث رؤحاني مادةنيةتئ مةن ءتئل ةركئندئگئندةگئ بارلئق ماسةلةنئ جةدةل كوتةرؤگة قذلشئنئس جاساپ جذرگةن ازاماتتار دةگةن قورئتئندئعا كةلؤگة بولادئ. بذگئندةرئ قازاق جؤرناليستيكاسئن ئلگةرئلةتةتئن جئگئتتةردئث، ياعني جذرنالشئلار ارمياسئنئث قاتارئ قازاقستاندا قالئث. قازاقستان بارلئق كورشئلةس ةلدةردةگئ قازاق جؤرناليستةرئنة قازاق تئلئندةگئ اقپارات قذرالدارئنئث وزئندئك ذلگئسئنة، ياعني تةحنولوگيياسئنا تاربيةلةؤئ كةرةك. ب ا ق جارمةثكةسئن بذگئنگئ جاعدايمةن قازاقستان جاساي الادئ دةپ ويلايمئن. قازئرگئ ؤاقئتتا قازاقستان الةمنئث دامئعان 50 ةلئنئث قذرامئنا ءوتؤ ماقساتئندا جذمئس ئستةپ كةلة جاتئر عوي، سول قاتارعا قوسئلعان كةزدة سول دةثگةيدةن قازاقستان ب ا ق-تارئ دا كورئنؤئ كةرةك. اتالمئش فورؤمعا كوپ ازاماتتار قاتئسادئ دةپ ويلايمئن. بذل جيئندا ولار ءوزئنئث ونئمدةرئن قويادئ، قانداي گازةت، جذرنالدار شئعارئپ ءجذر، الةمدئك ستاندارتتاعئ گازةتتةر بار ما، مةنئث گازةتئم كئمنئث تالابئنا ساي كةلةدئ، سذرانئس بار ما، جوق پا دةگةن ماسةلةگة قورئتئندئ جاسالئناتئن كةز كةلة جاتئر. قازاق ءتئلدئ اقپارات قذرالدارئ بذگئن ءوزئنئث فورؤمئن وتكةرئپ، ونئ جاقسئ جذرگئزةتئن بولسا، حالئقارالئق دةثگةيدة قازاق ءتئلدئ اقپارات قذرالدارئنئث دةثگةيئ وسةدئ. ةلدئث مايةگئ قالئثدايدئ، رؤحاني جاعدايئ كذشتئ اسةرگة بولةنةدئ. بذگئن جؤرناليستةردئث جاعدايئن، باسقا ماسةلةلةرئن ايتؤدئث قاجةتئ جوق. نةگة دةسةثئز، قازاقستان مةملةكةتئندة قازئر جؤرناليستةردئث جاساپ جذرگةن قارةكةتتةرئنئث بارلئعئ جاقسئ. جؤرناليستيكاداعئ باعئتتاردئ دذرئس ايقئنداؤ ءذشئن قازاقستانداعئ حالئقارالئق جؤرناليستةر فورؤمئنئث وتؤئنة شئنئمةن قؤانئشتئمئز. بذل جةلتوقسان ايئنئث ورتاسئنا قاراي، قازاقستاننئث تاؤةلسئزدئك كذندةرئنة ءدوپ كةلةتئن، تاماشا كةزدةردة بولعالئ جاتئر. سونئمةن قاتار استانا تورئندة بولعالئ جاتئر. بذل توي قالپئمةن وتپةؤئ كةرةك، بذل وتة ئسكةرلئكپةن، بارلئق جاعئنان ءماندئ، ماعئنالئ بولؤئ كةرةك. شةتةلدة جذرگةن جؤرناليستةر وزدةرئنئث تةحنولوگيياسئن كورسةتئپ، ءوز ويلارئن ورتاعا سالؤئ ءتيئس.
- موثعوليادا قانشا قازاق تذرادئ؟
-1940 جئلئ قذرئلعان بايان-ولگةي قازاق ايماعئنا بيئل 70 جئل تولادئ. ونئث 96-97 پايئزئ قازاقتار، جالپئ قازاقتاردئث سانئ 120 مئثداي. موثعوليادا 3 ميلليونداي حالئق بولسا، سونئث ئشئندةگئ نةگئزگئ ذلتتئث ءبئرئ - قازاقتار. قازئرگئ ؤاقئتتا ونداعئ قازاقتاردئث جاعدايلارئ جاقسئ، تئلدئك جانة ذلتتئق قذندئلئقتارئن ساقتاپ قالعان.
- ونداعئ جاستاردئث ءبئلئم الؤ دةثگةيئ قانداي دارةجةدة؟
- موثعولياداعئ ءبئلئم سالاسئنا كةلةتئن بولساق، ول الةمدئك ستاندارتقا ساي، جالپئ 11 جئلدئق قازاق مةكتةپتةرئندة ءبئلئم الادئ. موثعول تئلئندة ساباق بةرةتئن بئرةن-ساران مةكتةپتةر دة بار. جئلئنا 300-گة جؤئق بالا قازاقستاننئث جوعارئ وقؤ ورئندارئنا تاپسئرئپ، ستؤدةنت قاتارئنا ءوتئپ جاتادئ. نةگئزئ، شةتةلدةگئ قازاقتاردئ قولداؤدئث باعدارلاماسئ بولؤ كةرةك، دةپ ويلايمئن، سول باعدارلاما بئزگة جةتپةي جاتئر. موثعوليادا تذراتئن وتة تالانتتئ بالالار بار، سولاردئ «بولاشاق» باعدارلاماسئمةن شةت ةلدة نةگة وقئتپاسقا. ال ةندئ الئپ جاتقان دارئستةرئنئث بارلئعئ قازاقستاندئق مةكتةپتةردةگئ ذلگئگة ساي. ول جاقتان كةلگةن بالالار قازاقستاننئث مةكتةپتةرئنة قابئلدانئپ، ونئ بئتئرگةننةن كةيئن قازاق ةلئنئث ازاماتئ بولئپ، ذلئ قازاق دالاسئندا تئرشئلئك ةتئپ كةتةتئنئنة سةنةمئن. وندا حالئق ساياسي-ةكونوميكالئق جاعئنان ةشقانداي قئسپاقتا جوق، وزدةرئنئث كاسئبئن جاساپ، بذگئنگئ نارئقتئق ةكونوميكانئث ءارتذرلئ قئر-سئرئن ذيرةنئپ كةلة جاتئر. كئم قالاي كاسئپ ةتةم دةسة ةركئندئك، سونداي-اق ءسوز ةركئندئگئ بار، ءبئراق رؤحاني جذتاثدئققا ذشئراؤئ مذمكئن. ال ةندئ قازاق جاستارئنئث كةلةشةگئنة ءوز باسئم سةنةم، قازاقستان تاؤةلسئزدئگئن العانئنا مئنة 20 جئلداي ؤاقئت بولئپ قالدئ، سول تاؤةلسئزدئكتئث ءدامئن ءبئز دة تاتئپ جذرگةن ادامدارمئز. تاؤةلسئزدئك بذكئل قازاق حالقئنا ذلكةن ةركئندئكتئ بةردئ، شةتةلدةرگة بارئپ تئرشئلئك ةتؤگة بولادئ، ءوز وتانئثدا دا قالؤعا بولادئ جانة ئشتةي ويلاپ، ءتذيسئنئپ جذرگةن تةحنولوگييالاردئث بارلئعئن قازاقتئث ةنشئسئنة بةرؤگة جاعداي بار.
- اثگئمةثئزگة راحمةت.