عاليا بوكەي قىزى: قىتايدا جىلىنا قازاق اۆتورلارىنىڭ 30 مىڭعا جۋىق كىتابى جارىق كورەدى

استانا. قازاقپارات - ادامزات بالاسىنىڭ قول جەتكىزگەن ۇلى يگىلىكتەرىنىڭ ءبىرى - ءبىلىم قازىناسى.

ال ءبىلىم سيپاتى سان-الۋان. ول ۇرپاقتان - ۇرپاققا اۋىزشا، جازباشا تۇردە نەمەسە كوركەم ادەبيەت ارقىلى دا جەتكەن. كىتاپ ادام بالاسىنىڭ سان عاسىرلىق اقىل-ويىنىڭ جەمىسى، تاريحى مەن تاعىلىمىنىڭ التىن ساندىعى.

«كىتاپ دەگەنىمىز - الدىڭعى ۇرپاقتىڭ ارتقى ۇرپاققا قالدىرعان رۋحاني وسيەتى. كىتاپ وقۋدان تىيىلساق، وي ويلاۋدان دا تىيىلار ەدىك» - دەگەن ەدى عابيت مۇسىرەپوۆ.

وكىنىشكە قاراي بۇگىنگى جاستار وسى ءبىلىمنىڭ باستاۋى سانالاتىن كىتاپ الەمىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى تومەندەپ بارا جاتقانداي. وسىعان وراي وقىرماندارىمىزدى كىتاپحانانىڭ تىنىس- تىرشىلىگىمەن تانىستىرۋ ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى باس ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، ايگىلى جازۋشى ورالحان بوكەيدىڭ تۋعان قارىنداسى عاليا بوكەي قىزى يساقانوۆامەن سۇحباتتاسقان ەدىك. قازىرگى كىتاپحانانىڭ ءرولى، كىتاپ قورى، وقۋ جانە وقىرمان ماسەلەسى جايىندا وزەكتى ويلارىمەن ەركىن ءبولىستى.

- ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانىڭ قۇرىلعانىنا بيىل 10 جىل تولىپ وتىر. وسى ارالىقتا كىتاپحانا وقىرماندارىنا قانشالىقتى رۋحاني ازىق سىيلاي الدى؟

- ون جىلدى مۇراعات قويناۋىنا ماڭگىلىككە قالدىرعان كىتاپحانامىزدىڭ قازىرگى قازاق مادەنيەتىندەگى ورنىن، تەڭدەسسىز جوبالارىنىڭ ناتيجەسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» اتتى باعدارلامالىق ماتەريالىنداعى مىناداي تىركەستەردەن-اق تۇسىنۋگە بولادى: «ينتەللەكتۋالدىق اقپاراتقا قولجەتىمدىلىكتىڭ يننوۆاتسيالىق تۇرلەرىن دامىتۋ قاجەت، قازاق ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحاناسىنىڭ قورىن تۇبەگەيلى ۇلعايتۋ كەرەك. ءىس جۇزىندە ول - ۇلتتىڭ ەلەكتروندى ميى...». نەگىزىندە، ۇلتتىق عىلىمي-مادەني مۇرالاردى ساقتاپ، سول مۇرالارعا كەلەشەك ۇرپاقتىڭ، سونداي-اق الىس-جاقىن شەتەلدەردەگى قاۋىمداستىقتاردىڭ دا قول جەتكىزۋىمەن قامتۋدى ماقسات ەتكەن قازاقستاندىق ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحانا (قاز ۇ ە ك) پورتالى - ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانىڭ بۇگىنگى بىردەن-ءبىر باستى جوباسى. بۇگىندە ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانىڭ قورلارىنا تۇرعىلىقتى جەرىنە قاراماستان كەز كەلگەن وقىرمان قول جەتكىزە الادى. بىزدەگى بۇل جۇيەگە جاقىندا عانا ا ق ش-تان ورالعان ءبىر وقىرمانىمىز ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، قازاقستاندىق وقىرماندارعا جايلى جاعداي جاسالىپ جاتقانىنا تاڭدانعانىن جاسىرمادى. سونىمەن، قىسقا عانا تاريحىمىزعا قاراماستان، ۇلتتىق مۇرالارىمىزدى، ءدىلىمىزدى، ءتىلىمىزدى ناسيحاتتاپ، سول ارقىلى وقىرمان قاۋىمنىڭ ءتول تۋىندىلارىمىزعا، جىر-جاۋھارلارىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن وياتتىق دەگەن ويدامىن.

- قازىر كىتاپحانادا قانشا كىتاپ قورى بار؟

- كىتاپحانامىزداعى كىتاپ قورى 900 مىڭعا جۋىقتايدى. سونىڭ ىشىندە 200 مىڭداي كىتاپتى سىي رەتىندە قابىل الىپ وتىرمىز. كەڭ كولەمدى عىلىمي باعىتتاعى مەرزىمدى باسىلىمدار دا كىتاپحانا يەلىگىندە.

- كىتاپحاناداعى قور قاي جىلداردان بەرگى كىتاپتاردى قامتيدى؟

- كىتاپ قويماسىنان  ХVІІІ عاسىردىڭ اياعىندا جارىق كورگەن ءبىرلى-جارىم تۋىندىلاردان باستاپ بيىلعى باسپا بەتىن كورگەن كىتاپتاردى كەزدەستىرە الاسىز. ايتالىق، جازۋشى س. كەنجەاحمەت ۇلىنىڭ جەكە قورىنان الىنعان كىتاپتار (قۇران، 1903 ج.، تۇتاس قۇران، 1850 ج.،  حمليە. شاعاتاي تىلىندە، 1840 ج.، پارىز شارحى انىقتاما. پارسى- شاعاتاي ءتىلى. پەتەربۋرگ، 1904 ج.، «حيدايا» ايگىلى كىتاپ. ۋنۆەرسال وقۋلىق. قازان، 1898 ج.)؛ قوعام قايراتكەرى ح. ورالتايدىڭ جەكە مۇراعاتى؛ فۋلبرايت پروفەسسور ن. شاحانوۆانىڭ جەكە كىتاپحاناسىنان سىيعا تارتىلعان «گ. كۋنوۆ، ا. ليەۆين دورشتىڭ «وچەركي پو يستوري پەرۆوبىتنوي كۋلتۋرى» كىتابى، 1923 ج.؛ «وبشەستۆەننىي ستروي مونگولوۆ، 1934 ج.»، ت. احەليستىڭ «سوۆرەمەننوە نارودوۆەدەنيە» كىتابى، 1900 ج.؛ «سامۇرىق-قازىنا» ا ق باسقارۋشى ديرەكتورى د. قالەتايەۆ سىيعا تارتقان 487 كىتاپتان قۇرالعان باي كىتاپحانا. بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن ساتىپ الىنعان باسىلىمدار: 1768 -جىلى مىسقا جاسالعان ورنەك تۇرىندە اكۆارەلمەن باياۋ ورىندالعان «كارتا يرتىشا - 100 ۆەرست ۆ ديۋيمە» (اۆتور ي. ي. يسلەنيەۆ)؛ سيرەك باسىلىمدار (بولشايا يلليۋستريروۆاننايا ەنتسيكلوپەديا، 64 توم. ) ؛ ۆ. ۆ. بارتولدتىڭ «كيرگيزسكيە وچەركي» كىتابى؛ س. م. فومەنكونىڭ «سپۋتنيك پو دالنەمۋ ۆوستوكۋ» ، «ۆوستوچنو- ازياتسكيم ۆلادەنيام روسسيي، مونگوليي، مانچجۋريي، كيتايۋ، كورەە ي ياپونيي، سو ۆكليۋچەنيەم ۆەليكوگو سيبيرسكوگو پۋتي» كىتابى، ت. ب. الايدا، سيرەك قورلار كولەمى اسا كوپ ەمەس.

- كىتاپحانالارىڭىزدان باسپا بەتىنە تۇسپەگەن، الايدا، قولجازبا تۇرىندە ساقتالعان قۇندى شىعارمالاردى كەزىكتىرۋگە بولا ما؟

- العاش ىرگەسى قالانعان كەزەڭدە قازاقستاندىق دەلەگاتسيا گەرمانياعا ارنايى بارىپ، تاريحشى، پۋبليتسيست حاسەن ورالتايدىڭ قولجازبالارىن جانە باسقا دا قۇندى دەرەكتەر جيناعىن جەتكىزگەن. ول تۋرالى زيالى قاۋىم وكىلدەرى جاقسى بىلەدى. الايدا، اكسيا جالعاسىن تاپپاي توقتاپ قالعانى جاسىرىن ەمەس. سالدارىنان كۇنى بۇگىنگە دەيىن قولجازبا قۇجاتتاردى جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بولمادى. وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى سەبەپتەرگە بايلانىستى بولعان بۇل ماسەلە ءبىزدى دە ويلاندىرىپ وتىر. وسى رەتتە «كىتاپ مۇراجايىن» قۇرۋ جۇمىستارىن جوسپارعا ەنگىزدىك. ەگەر ويعا العان باستامامىز وڭ شەشىمىن تاۋىپ جاتسا، EXPO-2017 كورمەسىنىڭ مارتەبەلى مەيماندارى قازاقستاننىڭ كىتاپ جانە جازبا تاريحى تۋرالى تەرەڭ تانىسۋعا مۇمكىندىك الار ەدى. سوندىقتان ءسىز سۇراۋ سالعان تاماشا يدەيالاردى الداعى كۇننىڭ ەنشىسىنە قالدىرۋعا تۋرا كەلەدى.

- بۇگىندە كىتاپحانالارىڭىزدا قانشا وقىرمان بار؟

- 2013 - جىلعى جانە 2014 - جىلعى جاز (ماۋسىم، شىلدە، تامىز) مەزگىلدەرىندەگى كورسەتكىشتەردى سالىستىرىپ كورىپ ەدىم. ستاتيستيكالىق كورسەتكىشكە سۇيەنسەك، وتكەن جىلعى جاز مەزگىلىمەن سالىستىرعاندا بيىلعى جازداعى قاتىسۋشىلارىمىزدىڭ قاتارى 2 ەسەگە (شىلدە ايىندا 3 ەسەگە) وسكەنى بايقالادى. ايتالىق، 2013 - جىلعى جاز ايلارىنداعى وقىرمانداردىڭ جالپى سانى 4270 تى قۇراسا، بيىل بۇل كورسەتكىش 9249 عا جەتكەن. ەسكەرەتىن جايت، جاز ايلارى - كىتاپحانا ءۇشىن ءبىرشاما تىنىشتىق ورنايتىن مەزگىل. سوندىقتان كۇز، قىس مەزگىلدەرىندە پايدالانۋشىلار قاتارى وسپەسە، كەمىمەيدى.

- وقىرمانداردىڭ باسىم بولىگى قاي سالادان كەلەدى؟

- نەگىزىنەن، وقىرماندارىمىزدىڭ باسىم بولىگى - عىلىمي قىزمەتكەرلەر، اسپيرانتتار، زاڭگەرلەر، ەكونوميستەر، ستۋدەنت جاستار جانە جۇمىسسىزدار مەن زەينەتكەرلەر. قىركۇيەك ايىنان باستاپ جاس بالالار دا وقىرماندار قاتارىنا قوسىلدى.

- كىتاپحانا ميسسياسى كۇندەلىكتى وقىرمانداردان تىس، تاعى قانداي باعىتتاردا جۇمىس جاسايدى؟

- كىتاپحانا - كوپفۋنكتسيونالدى سالا. ەڭ الدىمەن، كىتاپحانالار ەلىمىزدىڭ مادەني-اقپاراتتىق الەۋەتىن جانداندىرۋدا ەرەكشە رولگە يە. سەبەپ، كىتاپحانا - اقىسىز اقپاراتقا تۇرعىندار قولىن جەتكىزەتىن بىردەن-ءبىر ورىن. ەلىمىزدىڭ وركەنيەتىن كوتەرۋ ەكونوميكالىق، ساياسي تۇرعىدان عانا ەمەس، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋمەن، ياعني حالىقتىڭ رۋحاني تالاپ-تىلەگىن قاناعاتتاندىرۋمەن دە بايلانىستى. ەكىنشىدەن، بۇگىندە اقپاراتتار وتە كوپ، سول شەكسىز اقپاراتتاردى بىلىمگە اينالدىرۋ - كىتاپحاناشىنىڭ مىندەتى.

ماسەلەن، قازاقتىڭ ءبىر باتىرى تۋرالى مالىمەتتى ءبىر ورتاعا جيناۋ. سوندا عانا كىتاپحانا قىزمەتكەرى پايدالانۋشىنىڭ تالاپ- تىلەگىن تولىق ورىنداپ، ولارعا دۇرىس باعىت- باعدار بەرە الادى. ۇشىنشىدەن، قازىرگى قالىپتاسقان قازاقستان ءوز ورنىن جاڭا الەمدە ايقىنداعان شاقتا، وسى زاماندىق كىتاپحانا ءوزىنىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگيالارى، جيناقتاۋ جانە كاتالوگتەۋ مەتودولوگياسى، ساقتاۋ، قايتا قالپىنا كەلتىرۋ، ءتيىمدى قىزمەت كورسەتۋدى قابىلداۋ سەكىلدى كۇردەلى جۇيە بولىپ تابىلادى.

كىتاپحانامىزدا وقىرمانمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن ورتالىقتاردان تىس، باسقا دا بولىمدەر بار. ماسەلەن، قورلار قۇرۋ ءبولىمى كىتاپتاردى ىزدەستىرىپ، جيناقتاۋمەن ايلانىسسا، سول جەتكىزىلگەن باسپا ونىمدەرىن كومپيۋتەرلىك قاز ۇ ە ك پورتالىنداعى باعدارلاماعا سيپاتتاما تۇرىندە ەنگىزەتىن بىرەگەي ءبولىم - قۇجاتتاردى وڭدەۋ ءبولىمى. بۇدان كەيىن كىتاپتار ساقتاۋ قويماسىنا جىبەرىلەدى. كىتاپحاناعا كەلگەن پايدالانۋشى ەلەكتروندى كاتالوگ زالىنا بارىپ، قاز ۇ ە ك پورتالى ارقىلى كىتاپ ساقتاۋ بولىمىنە تىكەلەي تاپسىرىس بەرەدى. بۇل تاپسىرىس بويىنشا باسىلىم وقۋ زالدارىنا جىبەرىلىپ جاتادى. مىنەكي، وقىرمان كوزىنە كورىنبەيتىن، ءبىراق قىزمەتتىك پروتسەسستى پايدالانۋشى يگىلىگىنە جاراتىپ جۇرگەن جاندار از ەمەس ەكەن. سونىمەن قاتار، كەيدە تەحنيكالىق كىدىرىستەر ورىن العان جاعدايدا IT- ماماندارىمىز كومەككە كەلەدى.

كىتاپحانامىزداعى PR قىزمەتتەر دە وقىرمان تارتۋعا باعىتتالعان. سايكەسىنشە، جەكە سايتتارى ءۇش تىلدە تۇراقتى تۇردە جاڭارتىلىپ تۇرادى. عىلىمي-تانىمدىق، ادىستەمەلىك باعىتتاعى «كىتاپ پاتشالىعى» جۋرنالىنىڭ جارىق كورە باستاعانىنا بيىل - 5 جىل! ەسكەرتە كەتەيىن، بۇل جۋرنال - ەلىمىزدەگى كىتاپحانا سالاسىنا ارنالعان جالعىز باسىلىم بولىپ تۇر.

سونىمەن قاتار، جاس اقىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «شابىت» شىعارماشىل جاستار بايقاۋىنىڭ گران-پري يەگەرى ەرلان ءجۇنىس «ت ءا ج» جاس اقىن-جازۋشىلار كلۋبىن قۇرىپ، جۇمىسىن جۇرگىزە باستادى. جۋىقتا عانا ەكى رەت وتىرىسى ءوتتى. قازىر كلۋبقا 80 استانالىق اقىن مۇشە بولىپ قابىلداندى. وسىلاي، كىتاپحانامىز استانالىق زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ اشىق پىكىر الماساتىن الاڭىنا اينالدى.

رۋحانيات قاعباسى - كىتاپحانا بولعاندىقتان، باس قالاداعى ءبىزدىڭ كىتاپحانانى استانانىڭ بىردەن- ءبىر ينتەللەكتۋالدىق الەۋەتى دەۋگە ابدەن بولادى.

- بۇگىندە قوعام دامىدى. ادامدار بارىنشا ىڭعايلى، ءتيىمدى جولداردى پايدالانۋعا كوشتى. بۇرىندارى ءبىر كىتاپتى تاۋىپ وقۋ ءۇشىن بۇكىل كىتاپحانالاردى ارالاپ ىزدەيتىن. ال قازىر ەلەكتروندى كىتاپحانا دەگەن پايدا بولدى. ىزدەگەن كىتابىڭىزدىڭ ەلەكتروندى نۇسقاسىن ۇيىڭىزدە وتىرىپ، ينتەرنەتتەن كورە سالاسىز. بۇل كىتاپحانالاردىڭ كۇندەلىكتى كەلەتىن وقىرماندارىنىڭ سانىن ازايتىپ جىبەرگەن جوق پا؟

- راسىندا، ينتەرنەتتەن ەلەكتروندى نۇسقاداعى كىتاپتاردى كوپتەپ تاباسىز. ءبىراق ءبىر كىتاپتىڭ نۇسقاسىن بىرنەشە رەت وزگەرتىپ، كەيبىر ماتىندەرىن ءتۇپنۇسقالىق نەگىزدەن الشاقتاتىپ ۇسىنۋ فاكتىلەرىن جوققا شىعارا المايمىز. وسى رەتتە اۆتورلىق قۇقىقتىڭ اياققا تاپتالۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن كىتاپحانامىزدا قاز ۇ ە ك (www.kazneb.kz) پورتالى قۇرىلعان. مۇنداعى كىتاپتار ءتۇپنۇسقادان تىكەلەي سيفرلانىپ ۇسىنىلادى. ءاربىر اۆتورمەن كەلىسىم شارت جاسالىپ، اۆتور نەمەسە اۆتور قۇقىعىن يەلەنۋشى تۇلعا رۇقسات بەرگەن جاعدايدا عانا جاريالانادى. سوندىقتان پايدالانۋشى باسىلىمنىڭ باستاپقى 24 بەتىن كىدىرىسسىز كوشىرەدى، ەگەر قاجەت بولسا، كىتاپحاناشىعا قاشىقتان وتىرىپ تاپسىرىس جاسايدى. تاپسىرىس ارقىلى تولىق نۇسقاسىنا قول جەتكىزە الادى. دەگەنمەن، ەلەكتروندى كىتاپحانالار ءبىزدىڭ وقىرمانىمىزدىڭ قاتارىن ازايتادى دەپ جورۋ - جاڭساقتىق. كەرىسىنشە، قاز ۇ ە ك سايتىنا ەنىپ، تاپسىرىس بەرۋشىلەر قاتارى كۇن سايىن كوبەيىپ كەلەدى. ايتالىق، جىل سايىن پورتالعا 120000 نان اسا قاتىسۋشى تىركەلسە، سونىڭ ىشىندە 70000 نان اسا قاتىسۋشى الەمنىڭ 74 ەلىنەن ەكەن.

- نەگىزى ەلەكتروندى كىتاپحاناعا كوشۋ ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن قانشالىقتى ءتيىمدى؟

- بۇگىندە كوپتەگەن حالىقارالىق ۇيىمدار اۋقىمدى اقپاراتتىق جۇيە قۇرۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىپ ءجۇر. ال مۇنداي جۇيەگە ءبىزدىڭ دە ەنۋىمىز ءۇشىن كومپيۋتەرلەرىمىز الەمدىك بىرەگەي باعدارلاما بويىنشا جۇمىس جاساۋى قاجەت. بۇل جاعدايدا، تۇتىنۋشىلارىمىز الەمنىڭ ءار نۇكتەسىندە جۇرسە دە قاجەت اقپاراتىن الا الادى. جاڭارتۋ جۇيەسى قالىپتى جۇزەگە اسسا، وندا ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن كىتاپحانا كومپيۋتەرمەن جاراقتاندىرىلادى. ءسويتىپ، قالالىق ۇلكەن كىتاپحانالار قورجىنىنداعى مالىمەتتەردى كەز كەلگەن اۋىل كىتاپحاناشىسى وقىرمانىنا ۇسىنۋعا مۇمكىندىك الادى. سول سياقتى، كىتاپحانالاردا كىتاپتاردىڭ ەلەكتروندى نۇسقاسىنىڭ سايتتارى قۇرىلادى. ەڭ باستىسى، ولار مەملەكەتتىك تىلدەگى اقپاراتتاردى جينايدى. ءبىز الەمدىك جۇيەگە ءوز تىلىمىزبەن جانە ءوز اۆتورلارىمىزبەن ەنۋگە ءتيىسپىز. وسى ماقساتتا ىسكە قوسىلعان قاز ۇ ە ك-تى تولىمداۋ جۇمىستارى تولىعىمەن اياقتالعان سوڭ، ناتيجەسىن كورەتىن بولاسىزدار.

- سىزدەردە قانشا كىتاپ ەلەكتروندى نۇسقادا ساقتالعان؟

- 2014 -جىلعى قىركۇيەكتىڭ باسىنداعى جاعداي بويىنشا ەلەكتروندى ساقتاۋ قويماسىنىڭ جالپى كولەمى - 17822 ە- كوشىرمە. سول قاتارداعى كىتاپتار سانى - 9921، اۆتورەفەرات جانە ديسسەرتاتسيا - 7823، جۋرنال مەن بەينەفايلدار سانى - 78 ە- كوشىرمە. ەسكەرەتىن جايت، ە- كوشىرمەلەر 5 تىلدە بەرىلگەن. كەيىنگى كەزەڭدە ەلەكتروندى قوردى تولتىرۋعا سەرىكتەس- قاتىسۋشىلار تاراپىنان 300 دەن، ال اۆتور جانە اۆتور قۇقىعىن يەلەنۋشىلەر تاراپىنان 1000 نان اسا كىتاپ ۇسىنىلدى.

- بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا جارىق كورگەن كىتاپتاردىڭ تولىق ماتىندەرىنىڭ ەلەكتروندى كوشىرمەلەرىن وقىرمان ون-لاين رەجىمىندە تاپسىرىس بەرىپ، وقۋىنا قانشالىقتى مۇمكىندىكتەرى بار؟

- وقىرماندارىمىز ەلەكتروندى كىتاپحانالاردىڭ مالىمەتتەر بازاسىنا، الەمدەگى الپاۋىت اقپارات ورتالىقتارىنىڭ كاتالوگتارىنا، جەكە ەلەكتروندى كوللەكتسيالارعا قولجەتكىزۋگە مۇمكىندىك الدى. سونداي- اق ەلەكتروندى سوزدىكتەردى، وقۋلىقتاردى، كىتاپتاردى، ەنتسيكلوپەديالاردى، CD- Rom-داعى مەرزىمدى باسىلىمداردى، ينتەراكتيۆتى وقۋ كۋرستارىن جانە باسقا دا باسىلىمداردى كەڭىنەن قولدانۋدا. بۇدان بولەك، وقىرماندار ءۇشىن كۇندەلىكتى مەرزىمدى باسىلىمدار، ادەبي-كوركەم تۋىندىلار، عىلىمي كىتاپ-ەنسيكلوپەديالار سەكىلدى جازبا بايلىقتارىمىزدى جيناقتاۋمەن بىرگە، ولاردى ەلەكتروندى نۇسقادا ۇسىنا الامىز. مەملەكەتتىك «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە شىققان كىتاپتاردى دا كومپيۋتەر ەكرانىنان كورىپ، وقۋعا جول اشىلدى.

- بۇگىنگى تاڭدا جاستار كىتاپ وقىمايتىن بولدى دەپ كوپ ايتامىز. جالپى، حالىقتى كىتاپ وقۋعا تارتۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟ وسىعان وراي قانداي ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىپ جاتىرسىزدار؟

- التى قۇرلىققا ورتاق وقۋ ماسەلەسى - كىتاپحاناشى قاۋىمنىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگىن تالاپ ەتەتىن تارماق. 2007 - جىلى كىتاپحانادا وقۋ ءىسىن ىلگەرىلەتۋ، وقۋعا قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا حالىقارالىق دەڭگەيدە وقۋ كونگرەسى ۇيىمداستىرىلدى. كونگرەسس اياسىندا باستاۋ العان «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسى جىل سايىن ءداستۇرلى شارا رەتىندە وتكىزىلىپ كەلەدى. سەگىز جىلدا سەگىز قالامگەردىڭ ەڭبەگى ەكشەلىپ، «ادەبيەت» اتتى ۇلى قۇرالدىڭ ارقاسىندا سەگىز جىلدا 10 ميلليوننان اسا وقىرمانعا وي سالدىق.

- كىتاپحانالارىڭىز قانداي حالىقارالىق ورىندارمەن قارىم-قاتىناستار جاسايدى؟

- كىتاپحانا قىزمەتىندەگى باسىم باعىتتىڭ ءبىرى - حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ. كىتاپحانا ي ف ل ا، ە ك ا (ب ا ە)، يۋنەسكو، ب ۇ ۇ د ب، ن ا ت و ءتارىزدى الەمگە ايگىلى حالىقارالىق ۇيىمدارمەن بەلسەندى قارىم-قاتىناس ورناتقان. ىرىستى ىنتىماقتاستىقتىڭ ارقاسىندا گەرمانيا، فرانسيا، ۇلى بريتانيا، يتاليا، جاپونيا، نورۆەگيا، كورەيا، كۋبا، ءۇندىستان، رەسەي، ءازىربايجان، ۋكراينا، تۇركىمەنستان ءتارىزدى ءبىرقاتار ەلدەردىڭ ەلشىلىكتەرى تاراپىنان كىتاپحانامىزعا كىتاپتار تارتۋ ەتىلدى. ي ف ل ا-نىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن جىل سايىن دۇنيەجۇزى كىتاپحاناشىلارى باس قوسىپ، سالاداعى سان ءتۇرلى ماسەلەدەن وي تولعايدى. وسى ورايدا، بيىلعى تامىز ايىندا ەكى قىزمەتكەرىمىز فرانتسيانىڭ ليون قالاسىندا وتكەن ي ف ل ا-نىڭ 80 باس كونفەرەنسياسىنا قاتىسىپ، ۇلكەن اسەرمەن ورالدى.

- شەتەلدە تۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ ىشىندە دە اقىن-جازۋشىلارىمىز جەتكىلىكتى. ولار كىتاپتارىن قاي ەلدە تۇرسا، سول ەلدە، ءتىپتى سول ەلدىڭ تىلىندە شىعارىپ جاتقاندارى دا بار. سىزدەر دە سول قانداستارىمىزدىڭ كىتاپتارىن ەلگە، ياعني وسى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناعا جەتكىزۋ جۇمىستارى قارالعان با؟

- قازاق قالامگەرلەرىنىڭ كىتاپتارىن جارنامالاۋ جاعى ءالى دە كوڭىلگە قونىمسىز دەسەم وتىرىك ەمەس. ەلىمىزدەگىلەردى ەرتە مە، كەش پە ەپتەپ جيناپ الارمىز دەگەن جەلەۋمەن وتاندىق باسپالاردان تەگىن جەتكىزىلۋگە ءتيىس مىندەتتى دانالارىمىزدى تۇگەندەۋدى قويا تۇرىپ، شەتەلدە شىعارىلعان قۇندى باسىلىمداردى (قاي تىلدە بولسا دا) جەتكىزۋدىڭ دە ءجونى بولار. ەندى مىناعان قاراڭىز، قازاق كوپ قونىستانعان كورشى قىتايداعى شىنجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسىنىڭ وزىندە جىلىنا جوسپارلى تۇردە 100 مىڭ اتالىممەن جاڭا كىتاپ جارىق كورسە، سونىڭ 30 مىڭعا جۋىعى قازاق اۆتورلارىنىڭ تۋىندىسى ەكەن. وكىنىشكە وراي، سول سۋ جاڭا جازبالاردىڭ ءتىلى اراب گرافيكاسى، ياعني توتە جازۋمەن (كەيدە قىتاي تىلىندە) جاريالانادى. تورىمىزگە قوندىرىپ، سورەدە ءتىلىن تۇسىنەتىن وقىرمان تاپپاي تۇرا ما دەگەن كۇدىك كىم-كىمدى دە جەڭبەي مە؟.. مەنىڭشە، مەملەكەتتىك كوميسسيا ساراپتاماسىنان وتكەن، وقىرمانعا قاجەتتى دەگەن جازبالاردى جەتكىزسەك، ۇتىمدى جول سول بولار.

- ەلىمىزدە ءمۇيىزى قاراعايداي كلاسسيكالىق اقىن-جازۋشىلارىمىز وتە كوپ. سولاردىڭ ەڭبەكتەرىن، شىعارمالارىن شەت تىلدەرىنە اۋدارىپ، ۇگىتتەۋ، ناسيحاتتاۋ، الەمدىك دەڭگەيدەگى كىتاپحانالارعا جەتكىزۋ جۇمىستارى سىزدەردىڭ قىزمەتتىك وكىلەتتەرىڭىزگە كىرە مە؟

- كلاسسيكالىق اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ شىعارمالارىن سارالاپ، شەتەل تىلدەرىنە اۋدارتۋ جۇمىسى كىتاپحاناشىنىڭ قۇزىرەتىنە مۇلدەم جاتپايدى. ۇستىمىزدەگى جىلى «التىن قىران» كومپانيالار توبىنىڭ قۇرىلتايشىسى ءارى باس ديرەكتورى يسلامبەك سالجانوۆتىڭ باستاماسىمەن ايگىلى جازۋشى ءابدىجاميل نۇرپەيىسوۆتىڭ «قان مەن تەر»، «سوڭعى پارىز» اتتى ەڭبەكتەرى اعىلشىن تىلىنە ءتارجىمالانىپ، امەريكالىقتار نازارىنا ۇسىنىلعانى ەسىمدە.

- بيىل مەملەكەت «كىتاپحانا ءىسى» ماماندىعى بويىنشا 40-50 گرانت ءبولىپتى. الايدا، وسى گرانتتىڭ ءبىرازى جاس تۇلەكتەردىڭ وسى ماماندىقتى تاڭداماعانىنا بايلانىستى بوس قالعان. مۇنىڭ سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىز؟

- بۇگىندە جوعارى ءبىلىمدى كىتاپحاناشى مامانداردىڭ، اسىرەسە، جاس كىتاپحاناشىلاردىڭ تاپشىلىعى وتكىر سەزىلۋدە. ويتكەنى، كىتاپحانالارداعى بولاشاعى بار دەگەن مامانداردىڭ ايلىق جالاقىسى جوعارى وزگە جۇمىستارعا ورنالاسۋىنا بايلانىستى مۇنداعى كادر جاعداياتى ناقتى شەشىمدەردى قاجەت ەتەدى. سوندىقتان دا كىتاپحاناداعى بوس ورىنداردى ارنايى كىتاپحانالىق ءبىلىمى جوق ماماندارمەن تولىقتىرۋعا ءماجبۇرمىز. بۇل - ءبىر.

ەكىنشىدەن، ورىن العان كەيبىر قاتەلىكتەردىڭ سالدارىنان كوپتەگەن ماسەلەلەر كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي تۇر. سونىڭ ءبىرى - وقۋعا تارتۋ ءتاسىلى. ماسەلەن، 2011 - جىلى كىتاپحانا اكىمشىلىگى چەليابينسك مەملەكەتتىك مادەنيەت جانە ونەر اكادەمياسى جانىنداعى قوسىمشا كاسىبي ءبىلىم بەرۋ ينستيتۋتىمەن كەلىسىم شارت جاساسىپتى. كىتاپحانا سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ەلىمىزدەگى كوپتەگەن ماماندار وسى وقۋ ورنىنىڭ «كىتاپحانالىق-اقپاراتتىق قىزمەت» كۋرسىنان وتكەن. ارينە، اقىلى نەگىزدە. وكىنىشكە وراي، زاڭدى تۇرعىدان اتالعان كۋرس تۇلەكتەرى «جوعارى ءبىلىمدى كىتاپحاناشى» ماماندارىنىڭ ورنىن الماستىرۋ قۇقىعىنا يە بولا المايدى. وقۋ مەرزىمى - 1 جىل، سول 12 ايدا - 3 سەسسيا. وسىلاي وقۋ مەرزىمىنىڭ قىسقالىعى مامانداردىڭ باسىم بولىگىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، قازاقستاندىق وقۋ ورىندارى كەيىنگى كەزەكتە قالا بەرگەن.

ۇشىنشىدەن، گرانتقا تالاپكەر جيناۋ پروبلەماسى - ت م د ەلدەرىندەگى كىتاپحاناتانۋ فاكۋلتەتتەرىندە قالىپتاسقان قۇبىلىس. كەيدە مەنى الداعى 50 جىلدا كىتاپحاناشى مامانداردىڭ قاتارى قاي كورسەتكىشتە بولار ەكەن دەگەن كۇماندى سۇراق مازالايدى؟ مۇمكىن، مەملەكەت تاراپىنان كەيبىر سالالارعا باسىمدىق بەرىلىپ، تەك سول تىزىمدەگى ماماندىق يەلەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايلارى نازارعا الىنىپ جاتسا، وندا مىندەتتى تۇردە جاس ماماندارعا جول اشىلار ەدى.

- جالپى «كىتاپحانا ءىسى» ماماندىعىنىڭ باسقا ماماندىقتاردان قانداي ەرەكشەلىگى بار؟

- ەرەكشەلىگى، ەڭ الدىمەن، كىتاپحانا ءىسى - امبەباپ سالا. كىتاپحانا قاي كەزەڭدە دە ەلەكتروندى جانە ءداستۇرلى اقپاراتتاردىڭ ماڭگىلىك ساقتاۋشىسى بولىپ قالا بەرەدى. ەلىمىزدە سان ءتۇرلى ماماندىقتىڭ باسىن قوساتىن مەكەمە بىرەۋ بولسا، ول - كىتاپحانا. بىلىكتى بيبليوگرافتان باستاپ ەسەپشى، زاڭگەر، مۇعالىم، جۋرناليست، عالىم، مادەنيەتتانۋشى، ساياساتتانۋشى، سۋرەتشى، ءانشى، IT- ماماندار، ينجەنەر، تەمىرجولشى، ءتىپتى جىر ارقىلى تارماقتارىن تۇرلىشە ورنەكتەگەن اقىن دا بىزدەن تابىلادى. انىعىندا، اقپاراتتىق قوعامدا تۇتىنۋشىنىڭ جولسەرىگى ءارى كەڭەسشىسى رەتىندە كىتاپحاناشىلاردىڭ مارتەبەسى ءوسىپ كەلەدى. ويتكەنى، كىتاپحانا ءىسى - ءوز الدىنا شەبەرلىكتى تالاپ ەتەتىن كۇردەلى پروتسەسس.

- جۇمىستارىڭىزدا وقىرمانعا ءتيىمدى تاعى دا قانداي جاڭالىقتار بار؟ الدا قانداي جوبا-جوسپارلارىڭىز بار؟

- بۇگىندە كىتاپحانادا ينتەرنەت قىزمەتتەرى اقىسىز ۇسىنىلاتىن بولدى، پايدالانۋشىلارعا بارىنشا قولايلى بولۋى ءۇشىن Wi-Fi جەلىسىز ينتەرنەت جۇيەسى ەنگىزىلدى، ەندى قاز ۇ ە ك قورىن كەڭەيتۋ ىستەرىنە كۇش سالىنۋدا. سونداي-اق «شاڭىراق» اتاۋىمەن بالالار ورتالىعى اشىلىپ، جاس وقىرماندارعا دا ساپالى قىزمەت كورسەتىلىپ جاتىر. سوڭعى ءۇش ايدا كىتاپحانادا 140 مادەني-كوپشىلىك ءىس-شارا وتكىزىلىپ، 45 ەكسكۋرسيا ۇيىمداستىرىلىپتى. كىتاپحاناعا زاماناۋي مەنەدجمەنتتى ەنگىزۋ ماقساتىندا جاڭادان عىلىم، مەنەدجمەنت جانە ماركەتينگ ءبولىمى قوسىلىپ، جاس اقىن-جازۋشىلار كلۋبىنىڭ جۇمىستارى جاڭارىپ، «ت ءا ج» (تاۋەلسىزدىك. ادەبيەت. جاستار) اتاۋىمەن قايتا قۇرىلدى. جوعارىدا ءسوز ەتىلگەن «كىتاپ مۇراجايىن» قۇرۋ ماسەلەسىن مينيسترلىككە مالىمدەگەن ەدىك، قولدايتىن نيەت تانىتتى. قازىرگى تاڭدا «كىتاپ مۇراجايىن» جاساقتاۋ جۇمىستارى باستالىپ كەتتى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان كۇنسۇلتان وتارباي