ياۋ پەيشىڭ: «الەم. 21- عاسىر» مانيفەسى - نازاربايەۆتىڭ ستراتەگيالىق ويلاۋ قابىلەتىنىڭ كورىنىسى
مۇنداي پىكىردى قىتاي حالىقارالىق زەرتتەۋلەر قورىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى، ق ح ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جانىنداعى ازيا-افريكا دامۋ جانە الماسۋ كەڭەسىنىڭ مۇشەسى، قىرعىزستانداعى، لاتۆياداعى، قازاقستان مەن ۋكرايناداعى بۇرىنعى قىتاي ەلشىسى ياو پەيشەن(ياۋ پەيشىڭ) ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپاراتتىڭ قىتايداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى سادىق اكەجانوۆ.
«بىرىنشىدەن، بۇل جاۋاپكەرشىلىكتى ەلدىڭ ءۇنى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ الەمدە ورىن الىپ جاتقان وقيعالاردى تەك باقىلاپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە ونىڭ سالدارىنا دا بارىنشا الاڭداۋشىلىق تانىتادى. پرەزيدەنت جەر بەتىندەگى قاۋىپتى تەندەنتسيالاردىڭ فاكتىلەرىن تىزبەلەي كەلە سوعىس ۆيرۋسى حالىقارالىق جاعدايدى ۋشىقتىرا تۇسكەندىگىن دە كورسەتىپ بەردى.
ەكىنشىدەن، مانيفەست قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ ستراتەگيالىق ويلاۋ قابىلەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە ەكەندىگىن كورسەتەدى. ءبىز پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سىندارلى ويلاۋ قابىلەتى زور دەپ بىلەمىز. مەن وسى جەردە شىن شيەتتىمەن سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىزدىڭ باسشىسىنىڭ ەرەن ەڭبەگىن ايرىقشا اتاپ وتكىم كەلەدى»، - دەدى ول ەلوردادا «الەم. 21- عاسىر» مانيفەسى جانە قازىرگى زاماننىڭ جاھاندىق سىن- قاتەرلەرى» دەگەن تاقىرىپتا وتكەن ساياساتتانۋشىلاردىڭ حالىقارالىق كونگرەسى بارىسىندا.
قىتايلىق ديلومات وسىدان شامامەن 25 جىل بۇرىن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ازيادا ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن قۇرۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەندىگىن ەسكە سالىپ ءوتتى.
«تاۋەلسىزدىكتىڭ ەلەڭ- الاڭى كەزەڭىندە قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندەگى جاعداي دا وتە كۇردەلى بولاتىن. ءبىراق، قازاقستان ىشكى وتكىر پروبلەمالاردى ەڭسەرە وتىرىپ، وسىنداي جاھاندىق ماڭىزى بار ۇلكەن باستاما كوتەرە الدى. ەكى ماقساتقا ءبىر مەزەتتە قول جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس دەگەن پىكىرلەر دە بولدى. الايدا، 10 جىل وتكەن سوڭ الماتىدا ا و س ش ك- نىڭ ءبىرىنشى سامميتى ءوتتى. وزگە بىرەۋ ەمەس تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ كوشباسشىسى، ازيانىڭ بەدەلدى باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋىن ۇيىمداستىرا الدى. مەن سول كەزدەسۋدىڭ كۋاسى بولعان ەدىم. بۇل نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قولىنان كەلدى. ونى ءوز كوزىممەن كوردىم. بۇگىندە بۇل ۇيىمعا 26 مەملەكەت مۇشە»، - دەدى ول.
ياو پەيشەن قازاقستاننىڭ يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ ىسىنە قوسقان زور ۇلەسىنە دە كەڭىنەن توقتالىپ ءوتتى. «قازاقستان يادرولىق قارۋدان ءوز ەركىمەن باس تارتىپ قانا قويماي يادرولىق قارۋدى شەكتەۋ جانە يادرولىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ قوزعالىسىنىڭ العاشقى مەملەكەتىنە اينالدى. تاۋەلسىزدىك العان تۇستا قازاق ەلى ءوزىن يادرولىق قارۋدان ازات ەل رەتىندە جاريالاپ، قۋاتى جاعىنان الەم بويىنشا 4- ورىندا بولعان ارسەنالدان ءوز ەركىمەن باس تارتتى»، - دەپ اتاپ ءوتتى قىتاي ديپلوماتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، نازاربايەۆ «الەم 21- عاسىر» مانيفەسىندە ۇسىنعان ءۇش نەگىزگى ءپرينتسيپتى جانە الەمدىك قوعامداستىق ءىس- قيمىلىنىڭ تۇتاستىق الگوريتمدەرىنىڭ 4 باعىتىن الەمگە كەڭىنەن تاراتىپ، زەردەلەۋ قاجەت.
«ويتكەنى، باعدارلاما بارشا ادامزات بالاسىنىڭ تاعدىرىنا تىكەلەي قاتىستى. پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆ ديپلوماتيا مايدانىندا زور ەرلىك جاسادى ءارى جاساپ تا كەلە جاتىر دەپ مويىنداۋعا تولىق نەگىز بار. سونىڭ ارقاسىندا قازاقستان جوعارى بەدەلگە يە بولىپ، الەمدە لايىقتى دەڭگەيدە قۇرمەتكە يە بولدى. مۇنىڭ جاڭا جارقىن دالەلى قازاقستاننىڭ تاياۋدا عانا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ 2017-2018 -جىلدارداعى تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولىپ سايلانۋى دەسەك تە بولادى. ءبىز شىن جۇرەكتەن كورشىمىزدى وسىناۋ ۇلى جەڭىسىمەن قۇتتىقتايمىز!»، - دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ول.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، 2016 -جىلدىڭ 31 -ناۋرىزى مەن 1 -ءساۋىر ارالىعىندا ۆاشينگتوندا وتكەن يادرولىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى 4- سامميتتە قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ «الەم. 21- عاسىر» مانيفەسىن جاريا ەتتى.
مەملەكەت باسشىسى ۇسىنعان قۇجاتتا ءۇش باستى قاعيدات ناقتى مازمۇندالادى. بىرىنشىدەن، قازىرگى كەزدەگى بىردە- ءبىر سوعىستا جەڭىمپاز بولمايدى جانە بولا دا المايدى، وندا ءبارى دە جەڭىلەدى.
ەكىنشىدەن، جاڭا سوعىستا جاپپاي قىرىپ- جوياتىن قارۋلار يادرولىق، حيميالىق، بيولوگيالىق جانە عىلىم جەتىستىگى نەگىزىندە ويلاپ تابىلاتىن باسقا دا كەز كەلگەن قارۋ تۇرلەرىن قولدانۋدان قاشىپ قۇتىلۋ مۇمكىن بولمايدى. بۇل بۇكىل ادامزاتتىڭ قىرىلۋىنا الىپ كەلەدى. جانە وسىعان كىمنىڭ جاۋاپ بەرەتىنىن انىقتاۋدىڭ ءوزى دە كەش بولادى جانە جاۋاپ بەرەتىن ادام دا تابىلمايدى. وسى ىقتيمال قاۋىپ- قاتەردى قازىرگى ۇلتتىق ليدەرلەر مەن ساياساتكەرلەر جانە ولاردىڭ كەيىنگى بۋىن وكىلدەرىنىڭ بارلىعى اكسيوما رەتىندە تۇسىنۋگە ءتيىس.
ۇشىنشىدەن، مەملەكەتتەر اراسىنداعى بارلىق تالاس- تارتىستاردى رەتتەۋ ءۇشىن بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىككە تەڭ جاۋاپكەرشىلىك، ءوزارا قۇرمەت جانە ىشكى ىسكە ارالاسپاۋ قاعيداتتارىنا بەيىمدەلگەن بەيبىت ءۇنقاتىسۋلار مەن سىندارلى كەلىسسوزدەر نەگىز بولۋى كەرەك.
كەيىننەن مانيفەست ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسى مەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ رەسمي قۇجاتى مارتەبەسىن الدى.
اۆتور: مارلان جيەمباي
