قوجامجاروۆا: 1916-جىلعى ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىسى تاريحتا قازاققا ءتان اسقاق رۋحتى پاش ەتكەن وقيعا
اتالعان وقۋ ورنىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ اقپاراتىنا قاراعاندا، 1916 -جىلعى ۇلت- ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ 100 جىل تولۋىنا جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان القالى جيىنعا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، ەلىمىزدەگى عىلىمي مەكەمەلەردىڭ باسشىلارى، تانىمال تاريحشىلار مەن بەلگىلى عالىم- زەرتتەۋشىلەر قاتىستى.
«قازاق حالقى ءوز تاريحىندا كوپتەگەن ازاتتىق كوتەرىلىستەردى باستان كەشىرىپ، ەلدىگىن، ەرلىگىن تانىتا بىلگەن. بۇگىنگى 100 جىلدىعىن اتاپ وتىرعان 1916 -جىلعى ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىسى ەل تاريحىنداعى قازاققا ءتان اسقاق رۋحتى پاش ەتكەن، ۇلتتىق سانىن قالىپتاستىرعان، بىرلىك پەن ىنتىماقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەن تاعىلىمدى وقيعا. تاريحىمىزدىڭ تەرەڭىنە بويلاساق، تاۋەلسىزدىككە جەتۋ جولىندا قازاق حالقىنىڭ بىرنەشە جۇزدەگەن كوتەرىلىستەرگە شىققانى بەلگىلى. ال سونىڭ بارلىعى تولىعىمەن زەرتتەلىپ، ادىلەتتى تاريحي باعاسىن الدى دەپ ايتا المايمىز. مىنە بۇگىنگى كونفەرەنتسيامىزدىڭ مىندەتى دە وسى 1916 -جىلعى ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ اشىلماي، اقيقاتى ايتىلماي كەلە جاتقان تۇستارىن بايانداۋ مەن تالقىعا سالۋ»، دەدى تاراز مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ رەكتورى داريا قوجامجاروۆا كىرىسپە سوزىندە.
جامبىل وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرقانات مانجۋوۆ وبلىس اكىمى كارىم كوكىرەكبايەۆتىڭ شاراعا قاتىسۋشىلارعا جولداعان قۇتتىقتاۋ حاتىن وقىدى.
«1916 -جىلعى ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىس وتارشىلدىق ەزگىگە قارسى باعىتتالدى. سول سەبەپتەن دە، بۇكىل قازاقستان اۋماعىن قامتىپ، ۇلتتىق مەملەكەتتى ساقتاۋ ءۇشىن تالپىنعان ەڭ ءىرى كوتەرىلىس رەتىندە ءتول تاريحىمىزدا ساقتالدى. ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ بارىسىن زەرتتەۋدە بىرنەشە بۋىن اۋىسىپ، تاريحنامالىق جانە دەرەكتانۋشىلىق داستۇرلەرى قالىپتاستى. الايدا، عىلىم دامۋىنىڭ مىندەتتەرى 1916 -جىلعى كوتەرىلىستىڭ ءالى دە مۇراعات قورلارىندا اينالىمعا ەنبەگەن دەرەكتەرىن كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنۋ جولىندا زەرتتەۋدى جالعاستىرۋ قاجەتتىلىگىن قويىپ وتىر»، دەلىنگەن اكىم قۇتتىقتاۋىندا.
جيىن بارىسىندا ت. سادىقوۆ اتىنداعى قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مامبەت قويگەلديەۆ «1916 -جىل. ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن كۇرەس»، ءال-فارابي اتىنداعى قاز ۇ ۋ جانىنداعى ورتالىق ازياداعى ءداستۇرلى وركەنيەتتەردى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، پروفەسسور تالاس وماربەكوۆ «1916 جىل: ۇلت زيالىلارىنىڭ كوزقاراسى»، مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، پروفەسسور بۇركىتباي اياعان «1916 -جىلعى كوتەرىلىس قازاقستانداعى ۇلت- ازاتتىق قوزعالىستاردىڭ قۇرامداس بولىگى» جانە جامبىل وبلىستىق «قازاقستان- تاراز» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى مەيرامبەك تولەپبەرگەن «1916 -جىلعى ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ تاريحى تۋرالى ولەڭ- جىرلار» تاقىرىپتارىندا باياندامالار جاسادى.
كونفەرەنسيا جۇمىسى ءتورت سەكسيا بويىنشا جۇرگىزىلدى. اتاپ ايتقاندا، «1916 -جىلعى كوتەرىلىستىڭ ادىستەمەسى مەن تەورياسى»، «1916 -جىلعى كوتەرىلىستىڭ تاريحي تاعىلىمدارى»، «1916 -جىلعى كوتەرىلىس حالىق اۋىز ادەبيەتىندە» جانە «1916 -جىلعى كوتەرىلىس ايماقتىق تاريحتا».
كونفەرەنتسيا اياسىندا ەسىمى ەلگە بەلگىلى ءبىرقاتار ازاماتتار قازاقستان تاريحشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ ۇسىنىسىمەن جاسالعان 1916 -جىلعى ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىسكە 100 جىل تولۋ قۇرمەتىنە ارنالعان ەستەلىك مەدالمەن ماراپاتتالدى.
ءىس- شارا بارىسىندا كىتاپ كورمەسى ۇيىمداستىرىلىپ، كەلىپ تۇسكەن ماتەريالدار نەگىزىندە ارنايى جيناق شىعارىلاتىن بولادى.
