تۇرسىن جۇرتباي: 17-عاسىرداعى قازتۋعان 15-عاسىردا نە ىستەپ ءجۇر؟

استانا. قازاقپارات - وسى سۇراقتى «الماس قىلىش» فيلمىن كورگەننىڭ كوبى قويدى. مۇنداي داۋلى سۇراق تۋىنداسا، ءبىر كىسىنىڭ سوزىنە قۇلاق اسام. ول - تۇرسىن جۇرتباي.

«ءاشىمحانوۆتىڭ بالاسى» دەپ ەشقاشان بەتىمدى قايىرعان ەمەس (تۇرسىن جۇرتباي مەن جازۋشى ديداحمەت ءاشىمحان ۇلى وتە جاقسى دوس بولعان. ال ديحاحمەت اعا مەنىڭ رۋحاني ۇستازىم، اكەم بولعان اياۋلى جان. ج. ن. ). «كينونى كورمەدىم» دەيدى. «مۇنداي كينونى قالاي كورمەۋگە بولادى؟» - دەپ «اقىل» ايتا جونەلدىم. «تاپسىرما بەرمەسەڭ، ديداحمەتتىڭ بالاسى بولاسىڭ با؟ بۇگىن كينوعا بارامىز، ەرتەڭ پىكىرىمدى ايتامىن!» - دەپ «قۇتىلدى». ءيا، كوڭىلىمدى قالدىرماس ءۇشىن «كورەمىن» دەپ ايتا سالدى دەپ ويلادىم.

ەرتەسى تەلەفونىم شىلدىر ەتتى. تۇرسىن اعام ەكەن. «ءاي، ديداحمەتتىڭ بالاسى، ساعان بەرگەن ۋادەمدى ورىنداپ، نەمەلەرىممەن كينوعا باردىم. سەندەردىڭ گازەتتەرىڭە بولادى-اۋ دەگەن ويىمدى ايتايىن»، - دەيدى. تەلەفوننىڭ داۋىسىن كوتەرىپ، ديكتوفوندى قوسا قويدىم...

تۇرسىن جۇرتباي:

-  بۇل فيلم قىسقا- قىسقا ەپيزودتان تۇراتىن كوركەم شەشىم. ءار ەپيزودتى ارى قاراي دامىتۋ كەرەك سياقتى. بالكىم سەريالىندا سول دامۋدى كورەرمىز. رەجيسسەرلىك جۇمىستا، وپەراتوردىڭ جۇمىسى دا جاقسى. دەگەنمەن، ا دەگەندە «كوشپەندىلەردىڭ» جاڭعىرىعى سياقتى اسەر قالدىرادى. دەكوراتسيا، اكتەرلاردىڭ ويىنى دا. «الماس قىلىشتى» ەڭ اۋەلى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر كورۋ كەرەك. ويتكەنى، تاعىلىمدىق ماڭىزى بار دۇنيە. مۇنداي كينولار ءتۇسىرىپ، تاجىريبە جيناقتاعان ءجون. وبرازدا سومداۋدا ءالى دە دامىماي قالعان، باستالىپ اياقتالماعان وبراز كوپ ەكەن. «الماس قىلىشتاعى» ءار وبراز ارى قاراي دامىتىپ اكەتەتىن وبراز. حاندار مەن سۇلتانداردىڭ اراسىنداعى ينتريگاعا كەلسەك، ول زاڭدىلىق. سول ارقىلى رەجيسسەر قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزى دەپ، بارلىعىن كەرەي توڭىرەگىنە بىرىكتىرەدى. مىسالى، «قازاق جاستارى وقۋى كەرەك كىتاپتار» دەپ جاتادى عوي. سول سەكىلدى جاستاردىڭ كورۋى ءتيىس، ءوزىن-ءوزى قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسەتىن كينولار ءتىزىمى بولادى. «الماس قىلىش» سول تىزىمدەگى كينولاردىڭ قاتارىنا كىرەدى. ويتكەنى، ونى كورگەن بالا وتكەن تاريحىنا قىزىعادى، سوسىن ارى قاراي ىزدەنەدى. سول ءۇشىن دە بۇل كينو قازاققا كەرەك.

اكتەرلىق شەبەرلىك تۇرعىدان وستەمىر مەن جانىبەكتىڭ جارى جاھانبيكەنىڭ وبرازدارى ءساتتى شىققان. اسىرەسە، جاھانبيكەنىڭ جوڭعارلارعا قارسى سوعىسقا شىعۋى فيلمنىڭ يدەياسىن كوتەرىپ تۇر. ويتكەنى، تاريحي شىندىق بولسىن، كوركەم شىندىق بولسىن، جاۋگەرشىلىك زاماندا قولىنا ساداق المايتىن، بالاسى مەن وتباسىن، تاعىن قورعامايتىن ايەل بولمايدى. كينونى كورىپ وتىرعاندا قاسىمداعى بالالارعا دا، نەمەرەلەرىمە دە جاھانبيكەنىڭ وبرازى ەرەكشە اسەر قالدىرىپتى. دەمەك، بۇل يدەياعا قىزمەت ەتكەن وبراز.

«الماس قىلىشتىڭ» قازاقشاسىن ادەيى كوردىم. جالپى، ءبىزدىڭ قازاق كينولارىنىڭ ءبىر وكىنىشتىسى -  اكتەرلار كينو تىلىندە شىنايى سويلەي المايدى. جاساندىلىق بار. اكتەرلىك وقۋدى بىتىرگەندە اۋىزدارىنا تاس سالىپ سويلەپ كورمەگەن بولۋى كەرەك. كينو كورىپ وتىرساڭ كۇبىر ەتە قالادى، كۇڭك ەتە قالادى. مىڭقىلداعانىنان ارەڭ دەگەندە ءوزىڭ بىردەڭە ۇعىپ الاسىڭ. ناعىز اكتەر وبرازدى ۇستەۋ كەرەك. داۋىس پەن ديكسيا -  بۇل كينودادا باستى كەمشىلىك. «17-عاسىرداعى قازتۋعان 15-عاسىردا نە ىستەپ ءجۇر؟» دەگەن سۇراققا كەلسەك. «الماس قىلىش» -  كوركەم تۋىندى. كوركەم شىعارمادا ءبارى بولادى. مىسالى، «اباي جولىن» الىپ قاراساڭىز، «اباي جولىنداعى» قودار مەن قامقا وقيعاسى اباي تۋىلماي تۇرىپ، ون بەس جىل بۇرىن بولعان. مۇندا قازتۋعان بەينەسى سول زاماننىڭ كوركەمدىك يدەياسىنا قىزمەت ەتىپ تۇر. ەسەنبەرليننىڭ كىتابىن وقىعان كەزدە نەگە وسى ماسەلەنى كوتەرمەدىك؟ قازىرگى كەزدە ءبىز تىرناق استىنان كىر ىزدەگىش بولىپ كەتتىك. كوركەم تۋىندىنىڭ نە ەكەنىن بىلمەي بايبالام سالا بەرەمىز.

ارينە، تۇرسىن اعامنىڭ ويلارى كوپ وقىرمان ءۇشىن قۇندى، كوبى ءۇشىن سوڭعى سوزگە توقتام بولار. ال ماعان ەڭ قاتتى ۇناعانى - اتاسىنىڭ نەمەرەلەرىمەن بىرگە كينوعا بارعانى. ۇلت بولىپ، وتباسى بولىپ جاپپاي كورەتىن كينوڭ بولسا، قانداي جاقسى!

جادىرا نارماحانوۆا

«ۇلان»، №3